Ísafold - 02.11.1912, Blaðsíða 1

Kenu.1 út tyisvnr i viku. VerB árg. (80
arkir minst) 1 kr. eriendu K kii e&a 1 •/*
dollar; borgist fyrir miBjan júli (erlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Uprsðgn (skrifleg) bnndin viB áramöt, sr
óglld nema komm sö til útgefanda fyrli
1. okt. eg aaapandi sknldlaua víÐ blaBiB
AfgreiBsla: Anstnritrittí 8,
XXXIX.
árg.
Koykjavík 2. nóv. 1912.
72. tölublað
I. O. O. F. 938309
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
Alþý7)ufól.bóka8aín Templaras. 3 kl. 7-9.
Augniækning ókoypis i liíekjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3.
BrejarfógetaRkrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæiargjaldkerinn Laagav. 11 kl. 12—8 og 6—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. P0ath.str.14A fid.2—3
Í8landflbanki opinn 10—2 lls og 5*/a—7.
K.P.IT.M. Lea^rar- og skriffltofa 8 árd.—10 sbd.
Alm. funóir fici. c*g sd. 8>/ji sibdegis.
L ondakotskirkja. Gubsþj. 0 og 6 á holgum
tiundakotsspltali f. sjókravitj. 10l/a—12 og 4—6
Xiandsbankinn 11-2 */*, bVs-B1/*- Bankastj. vib 12-2
Landflbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán t—3
Landdbúnabarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
LandsféhirMr 10—2 og 5—6.
LandsRkjalasatuib hvorn virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka dagtá.
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opib i l/a—2xia á sannudíigum
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—0.
Stjórnarráðsakrifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsimi Reykjavikur (Pósth. 3) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
T«.nnlækning ókeypis Pósth.atr. 14B md. 11—12
Vifilsstaðaliælið. Heimaóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnib opib þd., fmd. og sd. 12—2.
ísafold.
Til nýárs kemur Isajold altaf lit
tvisvar í viku, miðvikudaga og laug-
ardaga.
Vegna óska margra kaupenda hér í
bæ og auglýsenda er meiningin að
reyna að koma á þeirri reglu, að blað-
ið jafnan komi út um hádegisbilið.
Því eru auglýsendur vinsamlega
beðnir að skila auglýsingum kvöldinu
áður en pœr eiga að koma í blaðið.
Framvegis verður Isajold og seld í
lausasölu, 5 aura blaðið.
Útgej.
Ófriðurinn
á Balkanskaga.
Nokkrar nýjarblaðafréttir eru hingað
komnar af ófriðnum á Balkanskaga.
Þær ná til 23. október og segja frá
óförum Tyrkja til þess tíma. Þótt
þeir yrðu fyrri til að segja sambands-
þjóðunum stríð á hendur, öllum nema
Svartfellingum, hafa þeir sýnilega ekki
verið búnir til ófriðarins. Sambands-
þjóðirnar brutust þegar með ófriði
inn i lönd þeirra og alstaðar hrukku
Tyrkir fyrir þeim, enda svo að sjá
sem þeir hafi víðast hvar, eða alstað-
ar, haft minna lið en óvinir þeirra,
þar sem til vopnaviðskifta kom.
Svartfellingar voru þá að vísu ekki
enn búnir að ná Skútari á sitt vald,
en nokkuð þokaði þeim áfram. Höfðu
þeir átt í sífeldum orustum við Tyrki
og sátu um virki þeirra og varnir.
Höfðu þeir tekið af Tyrkjum bæina
Plava og Gusinje. Nálægt Plava kom-
ust þeir að baki tyrkneskrar herdeild-
ar, er í voru um 2000 manna. Um-
kringdu Svartfellingar þá á alla vegu
með miklum liðsmun. Tyrkneska
hersveitin bjóst til varnar og hófst
hip grimmasta orusta. Var tyrkneska
hersveitin þar brytjuð niður, unz eftir
stóðu af henni 280 manna. Voru
þeir teknir höndum af Svartfellingum.
Her Serba er talinn 220 þúsundir
manna og var öllu því liði, í 4 her-
sveitum, haldið suður i Makedóniu.
Tyrkir virðast hafa haft miklu færra
lið til varnar og veitt litla viðstöðu.
Var her Serba stefnt til borgarinnar
Yskyb í Kossova-héraði í Makedóníu.
Borg sú er tæpar 200 rastir í norður
og nokkuð til vesturs frá Saloniki og
eru ibúai taldir 20 þúsundir. Þaðan
eru járnbrautarsambönd norður til
Serbíu og Búlgaríu, suður til Saloniki
og vestur að Adríahafi, og því mikils
um vert að ná þeirri borg, enda land-
kostir góðir kringum hana. Hraðfrétt
sem birt er á öðrum stað hér í blað-
inu, segir frá því að Serbar hafi náð
þessari borg á vald sitt og er mikils
um vert fyrir þá.
Búlgarar veltu hersveitum sinum inn
í Makedóníu töluvert austar en Serbar.
Fyrsta borgin er þeir tóku af Tyrkj-
um heitir Mustapha Pasha. Var Fer-
dinand Búlgarakonungur þar viðstadd-
ur. Meira er þó um vert borgina
Kirkkilissa, er þeir tóku 24. okt., eins
og skýrt var frá i síðasta blaði Isa-
foldar, en þá hófst umsátin um Adria-
nopel. Er það gömul borg og fræg
í sögum, en ibúar um 100 þús. Um
helmingur íbúanna eru Tyrkir, en
hitt Grikkir, Búlgarar, Armeningar,
Gyðingar o. fl. þjóðir. Þaðan er járn*
braut til Miklagarðs. En 20 enskum
mílum sunnar en Adrianopel gengur
út frá þeirri braut önnur járn-
braut til Saloniki. Þessum brautum
þurftu Tyrkir að halda, ef þeim áttu
ekki að vera flestar bjargir bannaðar
í hernaðiuum og þvi tæplega hægt að
að hopa lengra á hæli suður i landið.
Hinn 19. október stóð fyrsta orust-
an milli landhers Grikkja og Tyrkja.
var það nálægt 01ympsfjalli,semTyrkir
eiga. Barist var af miklu kappi í 4
klukkustundir og lauk svo, að Grikkir
höfðu sigur, en Tyrkir leituðu undan.
Er látið hið bezta af framgöngu griska
hersins. Eftir það tóku Grikkir borg-
ina Elassona. Þegar tíðindin um þetta
bárust til Aþenuborgar, var þar haldin
þakkarhátíð í dómkirkju borgarinnar
fyrir sigurvinninguna. Var Georg
Grikkjakonungur þar viðstaddur og
ráðherrar hans, en auk þess sendi-
herrar Búlgara, Serba og — ítala. —
Grikkir hafa tekið eyjuna Lemnos í
Ægeahafi, en gert landspennu með
herskipum sínum við strönd Adría-
hafs, frá Corfu til Prevesa.
Tvö tyrknesk herskip skutu á borg-
ina Varna í Búlgaríu, við Svartahaf.
Gerðu Tyrkir þar miklar skemdir, en
gátu þó ekki sett þar lið á land og
var þó fátt manna fyrir til varnar.
Þykja þeir hafa farið þar litla frægðar-
för.
Annars verður Tyrkjum margt til
ama. Suður i Litlu-Asíu rann járn-
brautarlest, sem flutti tyrkneska her-
menn, út af sporinu og steyptist á
háan moldargarð. Þar mistu lífið
járnbrautarþjónarnir og auk þess 200
hermanna.
Blöð Búlgara gera mikið úr grimd
Tyrkja við vopnlausa Búlgara í lönd-
um Tyrkja. Þeir séu barðir og drepn-
ir. Á einum stað eiga þeir að hafa
safnað saman 147 bændum, skipað
þeim að leggjast niður á jörðina og
síðan skotið þá. Reynist þær sögur
sannar, má ganga að því visu að Tyrkir
spilli mjög með því samhygð þeirri,
er þeir kunna enn að hafa í Norður-
álfunni.
Biskupinn í Öxnafurðu og ýmsir
aðrir enskir kennimenn með honum
hafa sent út opið bréf til ensku þjóð-
arinnar og telja þeir það skyldu Eng-
lendinga að gæta þess, að slík óstjórn
og óöld, er ríkt hafi undanfarið i
löndum Tyrkja á Balkanskaga, hefjist
ekki aftur að ófriðinum loknum.
-----1-----
Austri og Vestri seldir.
Símfrétt hingað segir að báðir
strandferðabátar Thorefélagsins séu
seldir. Austur-Asíufélagið hafði gert
boð í bátana og má því búast við að
það félag hafi keypt þá.
Samsæti
héldu Akureyrarbúar hinum vaska
og vel kynta skipstjóra Austra, Júliusi
Júliniussyni, er skipið fór þaðan í sið-
asta skifti í haust. Síra Matthías
Jochumsson orti til hans kvæði.
Nú mun vera séð fyrir þvi að land-
ið fái að njóta Júlíusar í bráð.
Tlóff
á Pingvöffum.
Náttúran blundar svo nakin og köld,
og náhljóðum áin kveður.
Moldin er vajin í myrkratjöld,
og máninn í líkklæðum veður.
Hver klettur i lojtið lyjtist hátt,
sem liðinna minnisvarði,
og hlustar með fjálgleik á fossins slátt,
í Jeðranna kirkjugarði.
I jjöllitum klœðum með Jölleita brá,
par Jeðranna svipir reika,
og gullroðna hjálmana glitrar á,
í glitskini tunglsins bleika. —
Eg held að peir cetli að halda ping,
mér heyrist hann Njáll par tala,
peir pyrpast um hann í péttum hring,
og pögnina’ að vild hans ala.
»Vor pjóð hún er orðin svo ajllaus ogveik,
hún er eins og flæktur strengur,
og pjóðjrelsisbardttan ormétin eik,
til einskis svo dugar hún lengur.
Þeirkenna’, að vor mein komi’ úr marg-
nefndri dtt,
en meinin pau búa’ i peim sjálfum.
Það er til svo lítils að ætla sér hátt,
og iðja með viljanum háljum.
En ej peir nú berjast í samhuga sveit,
und sannleikans hreina merki,
ég hygg að peir \finni vorn Jegursta reit,
vort Jrelsi í réttarins verki.
Og pá mun hér lijna með Ijóssins
prá,
vor léttfleygi pjóðarandi,
og svipirnir okkar með sólhýra brá,
pá sveima’ yfir pessu landi.«
Nú sló eins og Jelmt á hinn jríða hóp,
aj jjallanna brúnum lýsti.
Hver svipur í kasti hendings hljóp,
og hamrana gista Jýsti. —
En siðan við bergið ég hlusta hljótt,
mitt hjarta sér Jriðarins neitar,
og hverja’ eina einustu andvökunótt,
ntinn artdi til Jeðranna leitar.
7i. Jiarnar.
Rafmagnsljós
og rafmagnsafl í Reykjavík.
í erlendum blöðum, einkum Norð-
urlandablöðum, rekur maður sig jafn-
aðarlega á frásagnir um hina og þessa
bæi, hin og þessi héruð eða iðnaðar-
stofnanir, sem séu að að fá sér raf-
magn til ljósa, hita og vélareksturs.
Og svo er oft bætt við, hversu leitt
sé fyrir þetta og þetta bæjarfélag, að
eigi skuli það hafa þekt sinn vitjunar-
tíma og trygt sér í tíma fossana í ná-
grenninu, sem oftast nær veita ódýr-
ast rafmagn.
Kröfurnar um rafmagnsljós og raf-
magnsafl yfirleitt hafa á síðustu árum
fengið mjög byr í segl erlendis
og orðið almennar, bæði til sveita og
i bæjum. Og lán hefir það þótt að
eiga ráð á fossum innan sinna vébanda
til þess að framleiða rafmagn í stað
þess að eiga alt undir kolaverðinu,
kolaverkföllum, hinni blessunarmiklu
steinoliueinokun og þessháttar.
Kröfur um rafmagn munu vafalaust
verða almennar, einnig hér á landi,
áður en langt um líður. Þær kröfur
verða magnaðar, þegar fólki fara að
verða ljósir kostir rafmagnsins, hvort
heldur er til ljóss eða vélareksturs.
Rafmagns-//dí eru þægilegri, hreinlegri,
tryggari og ódýrari en öll önnur ljós.
Raímzgns-hreyfivélar eru ódýrari að
upphafi, ódýrari í rekstri, auðveldari í allri
meðferð og hentugar hvort heldur er
til að hreyfa saumavél eða lyftivél,
sem lyftir svo þúsundum skiftir
punda.
Reykjavík — höfuðbær landsins —
ætti að ryðja braut í þessu efni og
einmitt nú ætti að vera hentugur
tími til að undirbúa málið.
Ef til vill verður þeirri mótbárn
hreyft, að rafmagnið muni koma gas-
stöðinni á fjárhagslega vonarvöl. Við
því mun þó naumast hætt. Gasið er
sjálfsagt til suðu og götulýsingar, að
nokkru leyti, og notkun þess til þess
hvorttveggja mun nægja til þess, að
gasstöðin borgi sig.
Flugmaðurinn Dalilbeck.
Hann er sænskur liðsforingi.
Snemma í október flaug hann í
flugvél frá Stokkhólmi til Kaupmanna-
hafnar og þótti fræknlega gert.
Gríska konungsfjölskyldan
I ejri röð: Georg konungur og
Olga drotning hans.
I neðri röð: Konstantin konungs-
efni, sem forustu hefir Grikkjahers (til
vinstri) og Georg Krítarprinz.
Trá Bafkatiófríðnum.
Tyrhir mjög fjaíloka.
Stjórnarráðið fekk í gærmorgun svolátandi skeyti frá
stjórnarskrifstofunni í Khöfn og leyfði ísafold að
birta:
Milli Búlgara og Tyrkja hefir staðið í þrjú dægur
mjög blóðugur bardagi sunnan og austan við Adrianopel.
400,000 hermanna börðust. Orustunni lauk með ósigri
Tyrkja. Flótta Tyrkja veitt eftirför áleiðis til Konstan-
tinopel. Serbum og Grikkjum hefir einnig unnist á.
Helzt útlit fyrir að stríðinu ljúki með því, að mest-
um hluta af löndum Tyrkja í Evrópu verði skift upp.
Það hefir reynst svo annarsstaðar
þar sem líkt hagar til og hér í Reyk-
javík, að ekki hefir það orðið gasinu
að fjörtjóni þótt rafmagnsstöð væri
sett á stofn.
Enginn vafi er á því, að borgarar
þessa bæjar eru nú komnir að raun
um, að gaslýsingin innanhússer miklum
annmörkum bundin og óþægindum,
og auk þess dýr. Ef bæjarstjórnin
ætti nú að velja milli gass og rafmagns
til ljóss og hreyfiafls, mundi rafmagnið
áreiðanlega verða ofan á.
EðlilegastirafmagnsaflgjafifyrirReyk-
javík er Elliðaárnar. Með lítilsháttar
lögun mætti fá úr þeim 1000 hestöfl
og mundi það nægja — við hliðina á
gasstöðinni — til ljósa fyrir helmingi
Bókarfregn.
Den norsk-islandske skjalde \
diflning. Udgiven aj Kom-
missionen Jor det Arna-
Magnæanske Legat ved Finn-
ur Jónsson. A. Tekst ejter
hdndskrifterne. I. Bind. —
B. Rettet tekst. I. Bind.
Gyldendalske Boghandel. Nor-
disk Forlag. Köbenhavn og
Kristiania 1912. Kostar
alls 16. kr.
Ótrúlegt er það hve miklu sumir
menn fá komið í verk, og oft hefi
eg verið að hugsa um það, hvort af-
kastamennirnir gætu ekki kent öðrum
listina, eða að minsta kosti gefið ein-
hver góð ráð þeim, sem lítið verður
úr tímanum — og þeir eru, því mið-
ur, margir. Líklega er mikið af galdr-
inum fólgið í því að fylgja ráði Björn-
sons:
»Hvad du evner, kast af
i det nærmeste krav,
det skal bæres helt frem af en vok-
sende elv«.
Að taka upp verkefnin sem fyrir
hendi eru og eyða aldrei tima í það
að leita að átyllu til að fresta því til
morguns, sem gera má í dag. Þetta
stærri bæ en Reykjavík. Öll mundi
rafmagnsveitan ekki kosta eins mikið
og gasstöðin.
Sjálfsagt eru og aðrir fossar til i
nánd við bæinn, sem notandi væru, ef
bæjarstjórn kynni að þykja viðurhluta*
mikið að nota Elliðaárnar vegna lax-
veiðateknanna af þeim.
En alt þetta þyrfti að ihuga. Mundi
það vel ráðið, að bæjarstjórnin kysi
nefnd með sérfræðisþekkingu, til þess
að íhuga þetta mál.
Rafmagnsstöð hér i bæ er að verða
óhjákvæmileg og hún mun lika verða
gróðafyrirtæki fyrir bæinn.
Reykjavík 30 okt. 1912.
F.
rifjast upp fyrir mér hvenær sem eg
sé nafn prófessors Finns Jónssonar.
Eg hefi oft spurt sjálfan mig hvernig
: hann hafi fengið tíma til að vinna
alt það, sem frá hans hendi er komið
— rita bókmentasögur sínar, fjölda
af ritgerðum um hvers konar efni ís-
lenzkrar málfæði, bókmenta, sögu, forn-
fræði og taka jafnvel til meðferðar
nöfnin á ánum hans Stefáns í Möðru-
dal, ærnöfnin sem eg hafði skrásett
líka, þegar eg var þar smali, og hugs-
að mér að væri efni i ódauðlega ritgerð
—enauðvitað aldrei haft framkvæmd til
að gera neitt úr. Svo allar útgáfurnar
hans af fornritunum — Eddunum,
Heimskringlu, Fagurskinnu, Hauksbók,
Egilssögu, Njálu, Gíslasögu o. fl. o. fl.
— og loks þessi útgáfa af skálda-
kvæðunum, sem eg ætla að benda les-
endum ísafoldar á, með nokkrum orð-
um. Það á ekki að vera neinn rit-
dómur, heldur að eins tilkynning um
að nú er bókin komin. Hún er ekk-
ert smásmíði, tvö stór bindi, 690 bls.
hvort.
í fyrra bindinu (A. I.) eru kvæðin
prentuð stafrétt eftir beztu handritum,
þó svo, að leyst er úr styttingum með
breyttu letri, en neðanmáls eru mis-
munargreinar úr öðrum handritum, sem
til eru af kvæðunum. Framan við