Ísafold - 02.11.1912, Blaðsíða 2

262
t S A ¥ 0 L D
Nef-
tóbak er
bezt og fang-
bezt s k o r i ð í
verzlun Jóns Zoega.
Bankastræti
Verzlun L J 14.
14 Bankastræti 14
Talsími 128.
Fást margs konar köknr og kex.
Þar á meðal 20 anra kexið góða,
sem allir kanpa, sem einn sinni
hafa reynt það.
Húsmæðnr! Dragið ekki leng-
að koma og reyna
K E X I H.
Byggingarefni og
málningarvörnr ávalt til
i verzlun
Jóns Zoega.
I
2000 pd.
af netagarni er nýkomið
i verzlnn Jóns Zoega.
Allir, sem séð hafa, hrósa
verði og gæðnm.
Vindlar, Vindlingar, Rjól og Reyk-
tóbak viðurkenna allir, sem reynt hafa,
að sé ódýrast
i verzlun Jóns Zoéga
í verzlun Jóns Zoega er
komið yfir
70 tegnndir af sápu frá 10—85
anra stykkið,
30 tegundir af ilmvatni í glösnm
frá 0,18—5,30 glasið.
Vasagreiður og Vasaspeglar o, m.
m. fl. Hvergi eins ódýrt.
Steinsmiðir! Hinar margeftirspurðu Slettirekur eru nú aftur komnar. Ennfremur
Stálbretti, Sigti, Hamrar, Steypiskóflur, Hrærispaðar, Kalkkústar, Filt o. m. m. fl.
tilheyrandi steinsmíði. — Þessi verkfæri fáið þið hvergi betri né ódýrari.
Brl. símtregnir.
Frekari orustufréttir.
Khöfn Vn '12. kl. 7,„ e. h.
Fj'órutíu klukkustunda orusta við Lule
Burqas. Þar börðust ijo,ooo Tyrkir
og ijo,ooo Búlgarar. Búlgarar unnu
ýullkominn sigur. Tyrkir létu eftir
20,000 dauða og sarða, en j,ooo af
peim voru teknir höndum.
Makedonia á valdi Serba, en Epirus
á valdi Grikkja.
Stjórnarskijti í Míklagarði. Kiamil
orðinn stórvezir.
Bærinn Lule Burgas, sem getið er
um í símskeytinu, er nær miðs vegar
milli Aríanópel og Miklagarðs, við
járnbrautina milli þeirra borga. Mann
furðar á hve langt Búlgarar voru komn-
ir suður og ekki síður hinu, hve seint
Tyrkir lögðu til höfuðorustu, því or-
ustuvöllurinn er líklega 30 enskum
mílum sunnar og austar en bærinn
Kuleli Burgas, þar sem járnbrautin frá
Adríanópel skiftist og önnur álman
ligur suðvestur að sjó og þaðan til
Salonikí, en hin til Miklagarðs.
Eftirtektavert er það, að símfréttirn-
ar, bæði sú til stjórnarráðsins og eins
þessi, herma ekkert um það að Adria-
nopel sé tekin. Frétt um að svo
væri, barst hingað fyrir nokkrum dög-
um. ísafold gerði þá fyrirspurn um
það til Kaupmannahafnar hvort svo
væri. Annað svar við þeirri fyrir-
spurn enn ofangreint simskeyti hefir
ekki komið og má þá ætla að Búlg-
arar hafi ekki ennþá unnið hana.
Bæjarsíminn.
Eg sá rétt nýverið auglýsingu frá
landssímastjóranum um bæjarsímann
hér í Reykjavík sem vakti athygli
mína. Þar er það tilkynt að eftir 1.
jan. næstkomandi fái enginn talsíma-
færi inn í hús sitt hér í Reykjavík,
nema hann borgi iokróna aukagjald,
auk þeirra 48 kr. árlega, sem teknar
eru af notendum símans hér. Skyldi
ekki sú ráðstöfun vera bæði óþörf
°g Óhyggileg?
ísafold skýrir frá því jafnframt, að
bæjarsíminn beri sig ágætlega, með
því gjaldi sem nú er tekið. Telur
símastjóri beztu horfur á að iso ný
talsímasambönd, er lögð hafa verið á
árinu, greiðist alveg af ágóðanum þetta
ár. Hvaða ástæða er þá til þess að
okra enn þá meira á simanum ? Og
eru miklar líkur til þess að það okur
verði landssímanum til hagsauka?
Jafnstór bær eins og Reykjavík
hefir undanfarið ekki haft nema 300
talsímafæri og ekki einu sinni það
til skamms tíma. En landssímastjór-
inn játar sjálfur að tala talsimanotenda
ætti að vera 600, en eg held þeir
gætu verið jafnvei töluvert fleiri, ef
gjaldið væri ekki of hátt. En eg verð
að telja það mjög vafasamt að hér í
bæ séu 600 heimili, sem hafi gjald-
þol til þess að borga 48 kr. fyrir
síma á ári. Og víst er um það, að
þá er of nærri gengið gjaldþolinu,
eigi sími ekki að fást nema með 10
kr. aukaskatti.
En eg hefi litið svo á og eg lít
svo á enn, að langbezta ráðið til þess
að fjölga símanotendum hér í bæ sé
það, að lækka símagjaldið, lækka það
niður í 36 kr. á ári. Eg hygg að
1 . 3Eh , ,==3
Pappír
og
riíföng
frá
V. B. K.
lofa allir, er reynt hafa.
Yerzlunin Björn Kristjánsson.
.... nni =....r-m
Heimilisblaðið
Kemur út á Eyrarbakka. 12 blöð á
ári. (Sama stærð og Kvennabl.) —
Utgefandi Jón Helgason prentari
Verð kr. 0.75 mót fyrirfram greiðslu.
Útsölumenn í Reykjavík:
Guðbjörn Guðmundsson Grettisg. 22 C.
Þorlákur Reykdal Njálsgötu 22.
landssíminn mundi ekki tapa á því,
heldur græða, og mér finst það vera
skylda löggjafarvaldsins, að gæta þess
að ekki sé okrað á símanum að ástæðu-
lausu og óþörfu.
Landið hefir einkarétt á símanum
og verð eg þá að telja það skyldu
þess að gera sæmilega við þá, sem
vilja verzla við það, leigja hjá því
talsímafæri. Mér finst það vera skylda
þess að gera sem flestum kleift að
uota simann. Og eigi að leggja auka-
skatt á talsímanotendur, ætti það helzt
að vera gert með ráðstöfun alþingis
og þá engin sanngirni í að leggja það
á suma en ekki alla.
1 Hagnað L
V efnaðarvörur
V. B. K.
Verzl. Bjðrn lírisljánsson r
Hótunin um þetta 10 kr. aukagjald
á nýja talsímanotendur ætti að verða
til þess að bæjarbúar krefðust þess, að
mál þetta væri tekið til meðferðar á
næsta þingi.
Bcejarbúi.
----1---
Búnaðarritið.
Það lýkur 2Ó.árgangi sinum með
myndarlegum og fræðandi greinum.
Fyrsta og lengsta ritgerðiu í siðasta
heftinu er eftir Torfa Bjarnason í
Ólafsdal, rituð með vandvirkni og
mikilli umhugsun, eins og hans er
venja að gera. Hann ritar um fóður-
Jorðabúrin, nauðsynina á þeim hér á
landi og hugmyndin um þau verður
miklu ljósari en verið hefir, því æði
mikil þoka hefir virst vera yfir henni
að undanförnu. Höf. vill binda með
lögum rétt manna til ásetnings á
sumarfóðrið á haustum og að því er
séð verður vera þar nokkuð stórtæk-
ur, þykir víst sem langt sé að biða
eftir þeirri menningu, að hver bónd-
inn sjái það sjálfur, að fóðurbirgð-
irnar eru undirstaða búnaðar hans og
velmegunar. Ekki því að leyna, að
talsvert mikil frelsisskerðing yrði að
þessu fyrir einstaklingana, oft og tíð-
um og nokkur hætta á gjörræði og
hlutdrægni. Það yrðu einstaka sveita-
kongar, sem byggju fyrir alla sveitina,
sjálfsagt oft vel, en til lítillar eftingar and-
legu sjálfstæði og ábyrgðartilfinningu
einstaklinganna. Kostirnir við það
að skipa þessu með lögum sjálfsagt
töluverðir, en ókostirnir líka svo veru-
legir að jafnframt þarf á þá að líta.
En án þess að ásetningurinn á haustin
sé bundinn og takmarkaður, verður
forðabúrahugmyndin í lausu lofti og
það sér höf. auðsjáanlega. Forðabúrin
hugsar hann sér ýmist sem heyforða-
búr, kornforðabúr eða forðabúr með
öðru fóðri (lýsi, síld o. s. frv.). Kafl-
inn urn lýsi til skepnufóðurs er mjög
eftirtektarverður og fróðlegur. Og
enn frekari ráðstafanir til horfellisvarna
vill höf. gera, stofna harðindasjóð, er
landssjóður leggi til árlega fúlgu, en
hrepparnir til jafns við hann. — Málið
þess vert að umræður um það haldi
áfram, enda margt við það að athuga,
en grein Torfa góður umræðu grund-
völlur.
Þá eru í heftinu Bráðabirgðaskýrsla
um ýóðurtilraunir á Hvanneyri, eftir
Pál Zophoníasson, og Um auðkenni á
sauðýé, eftir Hannes Hannesson á
Ytra-Felli, nýjar og hugvitssamar til-
lögur um auðkenningu á því. Ágúst
Helgason í Birtingaholti lýsir áhaldi.
er hann hefir fundið upp til þess að
flytja áburðinn úr fjósinu út í áburð-
arhúsið og nefnir hann það mykjuýerju.
Verður að því þrifnaðarauki og verk-
sparnaður; áhaldið kostar að vísu nokk-
uð, »en kostnaðurinn er ekki svo
mikill, sem svari ársþvagi undan tveim-
ur kúmt, segir höf., og getur því fljótt
borgað sig, því mikils er um vert
að fjósamanni verði ekki alt of til-
finnanlegur erfiðisauki að því að bera
í flórinn, drýgja áburðinn og þurka
hann upp. Úr þessu bætir þetta áhald
og styður með því áburðarhirðingu í
landinu, ef upp verður tekið. Áburðar-
húsum hlýtur að fara fjölgandi að
miklum mun á næstu árum og verða
þá nóg tækifæri til þess að reyna
áhaldið.
Ásgeir Torfason skrifar um Vatns-
helda steinsteypu. Hefir prófessor
Guðmundur Hannesson orðið hvata-
maður að því, að Búnaðarfélagið veitti
Ásgeiri styrk til þess að rannsaka ýms
efni, er eiga að gera steinsteypu
vatnshelda. Málið er mikilsvert og
viðfangsefnið vel valið um þessar
mundir, er steinsteypuhúsunum fjölg-
ar óðum, en leiðbeiningin virðis vera
of lítil og ófullnægjandi. Enginn veru-
lega nær um það á eftir, hverja aðferð
hann eigi helzt að kjósa, til þess að
reyna að gera steypuveggi vatnshelda.
Næga reynslu virðist ennþá vanta og
engum um það láandi, en hér má
ekki uppgefast við hálfnað verk. Þetta
aquabar, »sápa, er virðist búin til úr
óvönduðu lýsi eða öðrum fremur
mismunargreinar hverrar vísu eru til-
greind öll handrit, þar sem hún kem-
ur fyrir, þannig, að fyrst er talið það
handritið sem aðaltekstinn er prentað-
ur eftir. Þar næst eru taldar helztu
útgáfurnar sem vísan stendur í og
þeir staðir í bókmentunum sem vís-
unni eru helzt til skýringar.
í síðara bindinu (B. I.) eru sömu
kvæðin og í fyrra bindinu prentuð
í sömu röð með lagfærðri stafsetningu,
en neðanmáls eru vísurnar »teknar
saman« og þýddar sem næst orðuu-
um á dcnsku. Um hvert skáld er
getið þjóðernis og hvenær það var
uppi, og um vísur eftir ónafngreinda
höfunda er getið frá hvaða tíma þær
séu. Kvæðunum er raðað í tímaröð
og eru í þessum bindum öll forn-
skáldakvæði sem til eru á íslenzku frá
elztu tímum (um 800) og til ársins
1200.
Geysimikil vinna liggur í slíkri út-
gáfu sem þessi er, enda hefir enginn
ráðist í það stórvirki að gefa öll forn-
skáldakvæðin svona út, fyr en Finnur
fónsson varð til þess. Og þó er það
augljóst, að slík útgáfa verður að vera
grundvöllur allra rannsókna á forn-
kvæðunum, yfirlits yfir þau og skýr-
ingar á þeim. Fyr en vitað er hvað
»skrifað stendur» í handritunum, virð-
ist árangurslítið að deila um það hvern-
Jg kvæðin eigi að skilja og hvað í
þeim sé fólgið. Nú getur hver sem
vill leitað til uppsprettunnar sjálfrar
og valið þann lesháttinn sem honum
þykir sanni næstur. »Hvað stendur
skrifað og hvernig les þú?« eru spurn-
ingar sem alt af mæta þeim sem fæst
við þessi fornkvæði. Sitt handritið
segir oft hvað, um það hvað skrifað
stendur, og þá er hin spurningin eftir:
«Hvernig les þú? Hverju handritinu
á að fylgja?« Eg sé ekki betur en
að þar verði hver að velja það sem
honum fellur bezt, og að enginn
skaði sé að, þó menn séu þar ekki
sammála. Mér finst það ekki svo
voðalegt, þó að menn fái þannig tvö
eða fleiri kvæði fyrir eitt og að hver
fylgi þeirri útgáfunni sem honum
þykir fegurst. Vér höfum hvort sem
er ekki skáldið hjá oss til að skera
úr þrætunni, og þó skáldið kæmi, þá
gæti vel svo farið, að þess útgáfa væri,
þegar til kæmi, ekki eins góð og ein-
hver hinna. Því breytingar geta eins
vel orðið til hins betra eins og til
hins verra. En jafnvel þó enginn
ágreiningur sé um tekstann, þá er
ekki ætíð þar með búið, því vísur
fornskáldanna eru líkar einni alkunnri
dægradvöl, sem fólginn er í því, að
mynd er skorin í sundur i marga
parta og þeim brenglað saman, þraut-
in er sú að setja þá saman aftursvo
að myndin komi fram. Á slikri drægra-
dvöl geta stundum verið fleiri en ein
lausn, og svo er um vísur fornskáld-
anna. Tökum t. d. hina alkunnu vísu
Kormáks:
»Brámáni skein brúna
brims und ljósum himni
Hristar, hörvi glæstrar,
haukfránn á mik lauka«.
Finnur íónsson tekur þetta þannig
saman, og er það samkvæmt því sem
áður hefir tíðkast:
Brámáni lauka brims Hristar, hörvi
glastrar, skein und Ijósum brúna himni
haukfránn á mik.
Hér er þá kvenkenningin látin vera
»lauka brims Hrist«. Það mundi vera
útlagt »súpu-dís«, en það þykir mér
fremur leiðinleg kvenkenning. Eg kýs
því heldur að lesa svo:
Brámáni lauka Hristar, hörvi glastr-
ar, skein und brims Ijósurn brúna himni
haukýránn á mik.
Hér er kvenkenningin »laukaHrist«.
Það er útlagt »blóma-dís«, og þykir
mér það eins miklu fegra en »súpu-
dís« eins og mér þykir t. d. Grasa-
Gudda fegra en Grasagrauts-Gudda.
Að tala um »brims ljósan brúna him-
in« finst mér eins eðlilegt og ef sagt
væri »brimhvitt« enni. (Sbr. »Ó,
drag mig að brjóstunum blíðu með
brimhvítum sívölum arm«). Eg nefni
þetta að eins sem dæmi þess, að oft
má með jöfnum rétti lesa og skilja
vísu á fleiri vegu en einn, og þar
sem skáldið hefir ekki tengt orðin
fastari böndum en þetta, virðist mér
réttrætt það sem fegra er. —
Ekki verður því neitað, að mikið af
þessum skáldskap liggur nútiðarmönn-
um afarfjarri, bæði að efni og formi.
Að lesa hann i samfellu verður því
allþreytandi, en einkennilegur er hann
og bregður birtu yfir margt i sálar-
lífi forfeðra vorra. Elfa málsins brýzt
þarna fram í þröngum gljúfrum ein-
rænnar bragiistar og slær á hana ým-
ist vígroða eða gullroða, þvi hugsunin
er blóði stokkin og hvatirnar gull-
rendar. Hrafnar og úlfar eru þar á
hverju strái. Hjartablóð mannanna
er ekki annað en »hrafnvín«, og það
er konunglegt að vera »hrafnþarfur«.
En þar bregður líka fyrir mörgu leiftri
mannvitsins og geðshæringanna, sem
ekki fyrnist, þó aldirnar liði: Þar er
vinnugleði Skallagrims, föðurharmur
og vinátta Egils, ástir Kormáks, draum-
ar Gísla, gletni Hallfreðar, speki og
drengskapur Sigvats, og mörg er þar
einkennileg og skörp náttúrusýn,
og varla getur glæsilegri sigling í
kvæðum en hjá Arnóri eða Valgarði.
Loks koma drápur um Krist og helga
menn, og Sólarljóð með sýn inn í
annað líf og nýtt mat á lífi og dauða.
Blóðið er ekki lengur »hrafnvín«
þegar skáldið biður:
»Drottinn minn
gefi dauðum ró,
en hinum likn, es lifa«.
En hvert sem efnið er, þá er ein-
hver undarleg kyngi í málinu, sem
ósjálfrátt dregur hugann að þessum
kvæðum. Og mörg eru þar orðin,
sem yngja mætti upp og nota í dag-
legu máli. í sumar samþykti þingið
lög um »lotterí«. Þá var myndað orð-
ið »happdrætti«, þótt margur sé þar
»óhappadrátturinn«. En Sigvatr kann
orð sem vel mætti nota um þetta:
»Þeir báðut sér siðan
slíks skotnaðar« —
segir hann. »Skotnaður« væri gott orð
um »lotteri«. Vér segjum líka að
mönnum »áskotnist« það og það.
En eg ætlaði ekki að þessu sinni
að fara að rita um fornkvæðin. Eg
vildi að eins þakka prófessor Finni
Jónssyni fyrir hið mikla þrekvirki, sem
hann hefir bætt við hin önnur stór-
virki sín i þarfir íslenzkra bókmenta.
Guðm. Finnbogason.