Ísafold - 28.11.1912, Qupperneq 1
Kemu út fcvi«v»r i viku. VerF? Ar? {H»> 8
arkir minst) i kr. orinndía -B kí *»>»'* 1 11* j
ftollar; borRÍst. trrir - i - ••,*r»pv dír |
fyrir _______________?
ÍSAFOLD
TpnaOsrci (siíHfio{f- btrndir vib dramót, er
vógii»5 aemii bomir t.U átgetand* fyrtr
L. ->5ft .»* >.V«l ;)sofi ti* tl»ðíb
Afírrei6*?lt s 4 *<**■.$ «
XXXIX. árg.
I. O. O. F. 9411229. F.
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
Alþýbufél.bókasafn Templaras. 3 kl. 7 9.
Angnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—3
JBorgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8.
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæiargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. .Pósth.str.l4A fid.2—3
tslandsbanki opinn 10—2J/a og 5*/a— 7.
K.F.U.M. Leatrar* og skrifstoía S árd—10 íH
Alm. fnnáir fii. oar sd. B*/* si^dygis.
Lande-kotskirkja. G-nbsþj. 9. og 8 á helgum
Landakotsspítftii f. ajúkravitj. 10 */s—12 og 4—5
Landsbankinu ll-S'/a, 5V/S-81/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—3. Útián 1—3
Landsbúnafcftrfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirftir 10—2 og 5—8.
Laudsskjalasafnib hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka dag»,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis I»ingh.str. 28 þd. og fsd. 12 —1
Náttúrugripasafn opib l llt—2l/« á sunnudögum
Samábyrgö Islands 10—12 og 4—0.
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsími Reykjavíkar (Pósth. 3) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsstaðahælið. Heimsóknartfmi 12—1.
Þjóómenjasafnib opib þd., fmd. og sd. 12—2.
ísafold.
Til nýárs kemur Isajold altaf út
tvisvar í viku, miðvikudaga og laug-
ardaga.
Vegna óska margra kaupenda hér í
bæ og auglýsenda er meiningin að
reyna að koma á þeirri reglu, að blað-
ið jafnan komi út um hddegisbilið.
Því eru auglýsendur vinsamlega
beðnir að skila auglýsingum kvöldinu
dður en pcer eiga að koma í blaðið.
Framvegis verður Tsajold og seld í
lausasölu, 5 aura blaðið.
ÚtgeJ.
+
Sira Jens Pálsson
prófastur
lézt í morgun kl. 4 af byltu
þeirri, er hann varð fyrir fyrra
miðvikudag.
Ofriðurinn
á Balkanskaga.
Vér bendum á það, að Isafold flyt-
ur að þessu sinni engar útlendar sím-
fréttir af ófriðinum. Má þá ætla, að
ekkert verulega sögulegt hafi gerst
síðustu dagana og bendir það enn til
þess, að ekki verður Búlgörum eins
auðhlaupið yfir Tschataldja-ásinn, eins
og ýmsir héldu í fyrstu. Það hefir
sannast á blaðamönnunum og jafnvel
stjórnum Norðurálfunnar, að þessu
sinni, að örskamt er öfganna milli.
í fyrstu töldu flest erlend blöð
Tyrkjum sigurinn vísan, en þegar
sambandsþjóðirnar unnu á þeim hvern
sigurinn eftir annan, varð slik bylting
í hugum manna, að fáir virtust geta
hugsað sér að Tyrkir gætu veitt nokk-
urt viðnám við Tschataldja, sem þó
hefir verið talið vígja bezt þar í landi.
Meðal annars hefir þess ekki verið
gætt, að Tyfkir áttu kost þess að
draga að sér æ meira lið austan úr
Litlu-Asíu, og höfðu þá nýjum her-
sveitum á að skipa gegn her Búlgara,
sem víst er farinn að tína tölunni.
Eins og bent hefir verið á hér í
blaðinu, hafa Búlgarar leynt því vaud-
lega, hve margir hafi fallið eða orðið
óvígir af her þeirra, og var þá grun-
samlegt að ekki væri alt með feldu.
Síðustu dönsk blöð flytja þá hraðfrétt
frá Berlín, að 60—80 þúsund Búlg-
arar séu fallnir eða óvígir, og varla
sé meira eftir af her þeirra en 160
þúsundir af 320 þúsundum, sem hann
var í fyrstu. Við því má búast, að
mannfallið hafi verið mikið, þó þetta
sé að líkindum ofsagt.
Annars hafði Búlgörum viljað slys
til við fyrstu áhlaupin á Tschataldja.
Þeir skutu á næturþeli á hersveit sinna
eigin manna, og urðu ekki varir við
misgáningitin fyr en nokkur^hundruð
manna þeirra voru fallin.
Svartfellingum miðar lítið eða ekk-
ert áfram að því að taka Skútari og
við Adrianopel játa blöðin að ýmsum
veiti betur og óvíst hvernig fara muni.
Grikkir höfðu tekið nokkra smábæi
eftir er þeir náðu Saloniki. Þar höfðu
fangar sloppið út áður en borgin var
tekin og myrt marga kristna menn.
Deilan milli Serba og Austurríkis-
manna út af Albaníu virðist hafa orð-
ið mjög hörð. Vildu Serbar leggja
Albaníu undir sig, en Austurríkismenn
kváðu þeir skyldu ekkert af hafa. í
Albaníu eru um 3 miljónir manna, en
þar þykjast Austurrikismenn eiga í seli
og ítalir jafnvel líka. Vildu Austur-
ríkismenn fyrir hvern mun bægja Serb-
um frá Adríahafi og töldu að ef Serbar
kæmust þangað, væru Rússar komnir
þar líka. Vilja þeir gera nýtt fursta-
dæmi eða konungsíki úr Albaniu, en
ráða þar þó því er þeir vilja. Höfðu
ella í hótunum að taka Belgrad, höf-
uðborg Serba og drógu her sinn að
lindamærum þeirra. Rússar studdu
mál Serba kappsamlega, en vilja þó
ekki berjast, enda talið að þeir geti
ekki mætt Austurríkismönnum þar
syðra.
Enginn endir var á þetta bundinn,
er síðast fréttist, en þó von um að
skipast mundi á einhvern hátt, orustu-
laust.
Verkfallið
á leikhúsinu.
Leikurinn, sem leikfélagið sýnir um
þeasar mundir, er frumsaminn á dönsku
og nefnist þar Brödrene Hansen. Höf-
undurinn heitir Silbert Edgard (ekki
Edgar eins og stendur á leikskránni)
Louis Severin Höyer, f. 1859. Hann
var málfærslumaður í Kaupmannahöfn,
en síðan leikhússtjóri. H hefir samið
fjölda leikrita, er leikin hafa verið í
Danmörku, Sviþjóð og Þýzkalandi og
líklega víðar. Leikrit það, sem hér
ræðir utn, var fyrst sýnt á konungl.
leikhúsinu í Khöfn 1908.
Höfundur leiksins hefir fengið orð
á sig fyrir það, hve einkar-sýnt hon-
um er um að lýsa því, sem vel fer
á leiksviði, orða viðræðurnar vel og
hnittilega, eins og þar ávið. Sásem
séð hefir Verkjallið getur heldur ekki
efast um þessa gáfu hans. Um skáld-
legt gildi leiksins verða fremur skiftar
skoðanir, af því að kröfurnar eru næsta
misháar.
Leikurinn er um verkfall, sem höf.
lætur verða í Khöfn. Það er aðalkjarni
leiksins og íslenzka nafnið því vel
valið. Leikurinn segir frá Brandt
verksmiðjueiganda, konu hans ogþrem
börnum þeirra, Haraldi (presti), Eiríki
(lögreglutilsjónarmanni) og Maríu
heimasætunni. Að öðrum þræði segir
frá Hansen dyraverði, konu hans og
þrem börnum þeirra, bræðrunum
Ferdinand og Lúðvíg og dótturinni
Alvildu. Lúðvíg er myndarmaður,
hefir fengið sæmilega mentun og er
það að þakka Brandtshjónunum. Hann
er þá líka orðinn verkstjóri á verk-
smiðjunni. En pilturinn er líka æstur
jafnaðarmaður, með þeirri trú að bein-
asta leiðin inn í nýja tnannjélagið sé
sú að nota hvert tækifæri til þess að
gera verksmiðjueigendunum hnekki.
Hann veit að verksmiðjan, sem hann
vinnur við, stendur höllum fæti. En
frá Englandi hefir hún nýlega fengið
ábatavænlegar pantanir. Geti hún
leyst þær af hendi á tilteknum tíma,
er henni borgið, geti hún það ekki,
verður Brandt að selja bú sitt fram
til gjaldþrotaskifta. Svo lítur Lúðvig
að minsta kosti á, og því kemur
hann verkfallinu af stað. Ástin til
Reykjavík 28. nóv. 1912.
þeirra hugsjóna, er hann trúir á, verða
hjá honum öllu yfirsterkari. — Hin
systkinin eru bæði meingallaðar mann-
skepnur. Hann slarkfenginn og ó-
prúttinn draslari, sem fæst við áfeng-
issölu og hefir hvað eftir annað lent
í svartholinu, en hefir þó ýmsa mann-
kosti, raungæði við félagana, ástríki
við skyldmennin og drengskapinn,
þegar hans er leitað á réttan hátt.
Hún er heilakviks-veikt, hégómlegt
vanburða gæsni, er aldrei hefir annað
gert en lesa eldhúsrómana, enda hafa
ættingjarnir slept öllum vonum um
hana, búast við að hvert árið verði
hennar síðasta. Lúðvíg hrindir af stað
verkfallinu í óþökk verkmannaforingj-
ans (Dr. Schmidt) og mundi hafa riðið
verksmiðju Brandts að fullu, ef honum
hefði ekki komið hjálp annars staðar
frá. Sá sem hana veitir er konsúll
Warren, sem er ástfanginn af dóttur
Brandts, Maríu. Hann nær með ýms-
um ráðum verkamönnum aftur til
vinnunnar, áður en það verður um
seinan og hlýtur líka dótturina að
launum.
Nokkuð fleira manna kemur við
leikinn, Hermann Lustig, Gyðingur,
Lotta, unnusta Ferdínands, Nikulaisen
veitingaþjónn, Villy, sonur Warrens
og þrír verkamenn.
Áhrifamesti þátturinnn í leiknum á
að vera sá, er þeir gera upp á milli
sín Hansens bræðurnir. Lúðvíg hefir
beðið algerðan ósigur í verkfallsbar-
áttunni, en er of iundstór til þess að
þiggja aftur vinnuna hjá Brandt. Hann
hefir því ráðið að flytja burt úr land-
iuu. En Ferdínand þarf líka að bregða
sér burt. Lögreglan hefir fengið hann
til að játa i sig þjófnað á úri, i nætur-
slnrki með drukknum manni, og fyrir
þnð á h.inn von á 8 mániða betrunar-
húsvinnu; dómurinn að eins ókveðinn
upp. En Warren hefir boðist til að
hjálpa honum ti! þess að strjúka burtu.
Um það eru þeir hins vegar sammála,
að báðir geti þeir ekki farið frá for-
eldrum sínum, gömluðum. Þeir eru
eina ánægjan þeirra á elliárunum. En
hvor þeirra á þá að verða eftir. Um
það er samræðan. Loksins lætur Lúð-
vig bugast, fyrir bænastað bróður síns,
og tekur aftur til vinnunnar i verk-
smiðjunni.
Til þess að sýna leikinn sæmilega
vel þarf marga nýta leikhúskrafta. —
Leikfélagið er svo heppið að eiga yfir
þeim að ráða að þessu sinni. Tveir
af gömlu leikendunum í fremstu röð,
er um undanfarinn tíma höfðu leikið
lítið eða ekki, leika bæði að þessu
sinni. Það eru þau Árni Eiríksson
kaupmaður og frú Stefanía Guðmunds-
dóttir. Leikfélag Reykjavíkur munar
um að missa það, sem minna kveður
að hér á leiksviðinu en þeim. Og
svo hafa bæzt við að minsta kosti 2
nýir leikendur, þeir Vilhelm Knudsen
og jakob Möller. Þetta er óvenju-
lega mikill fengur í einum drætti fyrir
leikfélagið. Leikurinn tekst lika með
bezta móti, eftir því sem hér gerist,
er mjög myndarlegur og skemtilegur
leikur. Beztu leikendunum tekst að
vísu ekki tiltöiulega betur, en þeim
hefir stundum tekist áður, en tilbreytn-
in frá því, sem oftast vill verða, helzt
í því fólgin, að enginn leikur illa.
Það getur verið óskaplega mikilsvert
fyrir leiksýningu, meira vert en sumir
virðast gera sér grein fyrir. Þó ber
ef til vill þess vegna minna á að ein-
stakir leikendur skari fram úr. Það
gerðu þó þær Stefania Guðmundsdóttir
og Guðrún Indriðadóttir af kvenþjóð-
inni, en sá munur þeirra, að frú Stefa-
nía fer með þakklátt hlutverk en Guð-
rún óþakklátt. Stefania leikur Maríu
með yfirburðum leikkonunnar, en lík-
lega hefði engin hér sýnt Alvildu eins
áreiðanlega og skilvíslega og Guðrún.
Af karlmönnum kveðnr mest að Árna
Eirikssyni, mestur leikurinn hjá hon-
um. Hann leikur Ferdínand. En leik-
ur þeirra Andrésar Björnssonar (Lúð-
80. tölublað
Samsöngur i dóinkirkjunni
föstudag 29. þ. mán. — á aldarafmæli
Péturs Guðjohnsens.
Aðgöngumiðar í bökav. Isafoldar og Sigf. Eymundssonar.
Sjá götuauglýsingar.
Niðursuðuverksmiðj an „ísland“, ísafirði.
Kaupmenni
Ef yður er verulegt áhugamál að geðjast viðskiftamönnum yðar, þá
-skuluð þér hafa á boðstólum niðursoðnar vörur frá nefndu firma, er hlotið
hefir 1. viðurkenningu fyrir vörugæði víða um lönd.
Kaupið hinar lieitnsfrægu fiskibollur!
Eflið inniendan iðnað!
Aðalumboð fyrir Reykjavík og nágrenni
H. Benediktsson, Reykjavík.
Sofíu-musterið í Miklagarði.
Myndin, sem hér er sýnd, er af Sofíumusterinu í Miklagarði, einhverri
frægustu byggingu í heimi. Hana lét reisa Jústiníanus keisari hinn fyrsti á
árunum 532—537. Tíu þúsund manna unnu að þessu mikla kirkjusmíði í
7 ár og er talið að kirkjan hafi þá kostað um 20 miljónir króna í vorum
peningum. Þegar Jústiníanus kom í fyrsta sinn inn í kirkjuna fullsmíðaða, er
mælt að hann hafi sagt: Salomon, eg hefi bygt veglegra hús en pú. Hús þetta
er talið fegursta listaverkið i húsgerðarstíl þeim, er kendur er við Byzans
(Miklagarð).
Kirkjan var eitt af af aðalmusterum kristninnar alt fram að árinu 1453,
er Tyrkir tóku Miklagarð. Þá tóku þeir borgina, en létu kirkjuna þó standa,
gerðu á henni ýmsar breytingar, er þykja óprýða hana til muna og gerðu
hana að tyrknesku musteri. Hefir verið svo síðan.
Síðasta messa kristinna manna var flutt þar 29. maí 1453 og var víst
ekki fulllokið. Búlgarar hafa talað um að þeir vildu halda þeirri messu áfram
bráðlega, en Tyrkir hafa í hótunum um að verða fyrri til að rífa musterið
niður, en að kristnir menn vanhelguð
víg) og Vilh. Knudsen (Warren) er
mjög myndarlegur og víða ágætur.
Hitt leikfólkið hefir nokkuð minni
hlutverk, en fer þó vel með. Mætti
minnast þess síðar, ef rúm leyfir.
Leikfélagið á það skilið að leikurinn
verði vel sóttur.
Þingkosningar Norðmanna.
Þær eru að fullu um garð gengn-
ar og hafa orðið hinn mesti ósigur
fyrir stjórnina (hægrimenn og hæg-
fara framfaramenn). Ósigurinn svo
mikill, að af 123 þingsætum halda
stjórnarflokkarnir til samans að eins
eftir 24 þingsætum, en hafa mist 34.
Meðal fallinna þinggarpa í því liði
má nefna Konow, fyrv. stjórnarforseta.
Róttækir vinstrimenn hafa einir
hlotið meirihluta þingmanna eða 73
þingsæti, en jafnaðarmenn fengu 23.
Nokkur mök voru milli þessara
þingflokka við kosninguna og er því
ekki með öllu vist að róttækir vinstri-
menn myndi stjórnina einir. Verða
ekki stjórnarskifti fyr en í janúar, er
þingið kemur saman. Allir telja þó
það aftur.
Leikfél. Reykjavikur.
Verkfallið
eftir Edgar Höyer.
verður leikið
laugard. 30. nóv. kl. 8 síðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Gunnar Knudsen sjálfkjörinn forsætis-
ráðherra.
Róttækir vinstrimenn og jafnaðar-
menn hafa meira en atkvæða í
þinginu og geta því, ef þeir leggja
saman, komið á breytingu á stjórnar-
lögum Norðmanna.
Morðið í Madrid.
ísafold flutti 16. þ. m. fréttina um
morðið á Canelejas forsætisráðherra á
Spáni. Nánari fréttir af þeim atburði
hafa borist blaðinu.
C. var staddur á langstærsta torg-
inu í Madrid Puerta det Sol, á leið
til stjórnariáðshallarinnar. Alt í einu