Ísafold - 15.01.1913, Side 1

| »»iiiniiiniiiniiiniiinnimm«wfmnwiiiinwii |
Kemur út tvisvar
i viku. Yeröárg.
ákr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
iiinmiiiimiiniiiniiiiiiiniiiinii
ISAFOLD
iiiiiimiiHHiiiiiiiiiiifiiinmnnniimwtmiiMiii j
Uppsögn (skrifl.)
bundin viS áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus viS blaSið.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 15. janúar 1913.
4. tölublað
I. O. O. P. 941179.
Alþýðufól.bókaBafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlækning Ókeypis i Læk.jarg. ii mvd. 2—8
Borgarstjórasknfstofan opin virka daga 10—3
Bœjarfógetaskrifstofan opin v.d. 10—2 og 4—7
T5vJiiIRJald.kurAu? La,,Rav. 11 kl. 12—8 og B—7
Byrna-.nef-hálslækn. ók. Pósth.str.liA fld.2—8
5™“ki opinn 10-2»/. og B>/«-7.
iv.r.u.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 shd.
Alm. fnndir fid. og sd. 8»/« siödegis.
Landakotskirkja. Ún&Bþj. fl og 8 & helgnm
Landakotsspitali f.sjúkravitj. 10»/«—12 og 4—B
Landsbankinn 11-2»/«, B»/«-8»/«. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnaóarfélagsskrifstofan opin tré 12—2
LandsféhirMr 10—2 og B—8.
LandsskjalasafniB hvern virkan dag 12—2
Landslminn opinn daglangt [8—81 virka daga
nelga daga 10—12 og 4—7.
L®^ning ókeypis f>ingh.str.2S þd. og fsd.12—1
niattflrngripasafn opiö 1 »/*—2»/a snnnndögnm
oamabyrgh Islands 10—12 og 4—6.
StjórnarréBsskrifstofnrnar opnar 10—4 dagl
Talsimi Heykjavlknr (Pósth.B) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
^nnnirekning ókeypis Pósth,str.l4B md.ll—12
viflisstaoahæliB. Heimsóknartlmi 12—1.
t’lóomenjasafnil) opih þd., fmd. og sd. 12—2.
Fiskiveiðar við
ísland 1912
eftir
Porst. Júl. Sveinsson.
I.
Veiðar landsmanna.
Strandveiðar.
Til hennar tel eg öll för, sem
teggja afla sinn á land eftir hvern
róður, hvort heldur eru opnir bátar
eða vélarbátar.
I Vestmanneyjum, sem nú á seinni
árum eru orðnar eitt af okkar
stærstu fiskiverum, var góður afli frá
nýári og fram í febrúarm., en þenn-
an tíma árs stunda ekki allir véla-
bátarnir róðra, sökum þess að allir
vermenn eru ekki komnir og mun
það ekki hafa verið meira en helm-
ingur vélabáta, sem þar eiga heima,
er náðu í þennan afla; eftir miðjaií
febrúarm. var fremur aflatregt og
ógæftir fram að miðjum apríl. Þá
kom ágætisafli aftur og hélst til ver-
tíðarloka.
Síðastliðið ár gengu 50 vélabátar,
frá Eyjunum og öfluðu samtals 1
miljón fiska. Þetta ár hafa gengið
þaðan 65 vélabátar, sem aflað hafa
lika tölu og í fyrra, en þar sem
gera má ráð fyrir heldur betra verði
á aflanum þetta ár, mun útkoma
bátanna hafa orðið svipuð.
Isaýjarðardjúp. Þar var afli yfir-
leitt góður frá nýári til loka marz-
mán. Frá þeim tíma þangað til seint
í júlímánuði var mjög lítill aflj. (Jm
þann tíma fór að veiðast síld i rek-
net, utarlega í djúpinu og meðfram
fjörðunum. Vorsíldin, sem á hverju
ári er vön að koma inn á Vestfirð-
tna, brást algjörlega nú og kenna
nienn mest beituieysinu, hversu lítið
aflaðist um vorið, meðalhlutir vetrar-
°g vorvertiðina munu hafa verið frá
4 600,00 kr.
-Austanfjalls var ágætur afli áopna
báta alla vertíðina, sem þar er aðal-
veiðitíminn, meðalhlutur alt að 600
nskum, mest þorskur, svipaður afli
1 Grindavfk og lítið eitt minna i
nofnum og Miðnesi, meðalafli sagð-
ur um 500 fiska til hlutar.
Við baxaflóa. Við sunnanverðan
fiskur11 Iar • m'ög Hti11 afli yfirleitt>
a eins í Garðsjónum og þó
18 StUttan tima af vertíðinni, með-
alafli af þorski mun hafa verið á
fjórða hundrað. Aftur á móti kom
mikill fiskur á innflóann, seinni hluta
vertíðarinnar og voru það helzt Ak-
urnesingar, sem náðu 1 hann, eink-
um þeir er framan af vertiðinni lágu
við i Garðinum og náðu þar í fyrsta
hlaupið, en svo seinna stunduðu
róðra heiman frá sér. Mun meðal-
afli á þeim skipum ekki hafa verið
undir 600 fiskum til hlutar.
Enn fremur öfluðu flestir vélbátar
héðan af flóanum fremur vel á ver-
tiðinni, alt að 20,000 fiskum á bát,
og sömuleiðis þeir vélbátar, sem
stunduðu róðra yfir sumarið, bæði
frá Keflavík og Sandgerði.
7 Ólafsvlk 0% á Sandi var talinn
góður afli vetrarmánuðina, en frem-
ur rýrt vorið og sumarið.
lAustfirðir. Þar er helzt stunduð
veiði frá þvi í aprílm., þangað til ein-
hvern tima i nóvember ár hvert. í
byrjun veiðitimans var afli ágætur,
einkum á Suðurfjörðunum, og það alt
fram í júnimánuð. Eftir það varð
afli litill og beituskortur fram i
júlí, er síld fór að veiðast fyrir Norð-
urlandinu, sem þegar var send aust-
ur og seld þar. Byrjaði þá aftur
góður afli, sem hélst fram eftir
haustinu. Eftir því sem næst verð-
ur komist, mun meðalafli á mótor
báta á Austfjörðum hafa verið allan
veiðitíman alt að 200 skp. á bát.
Norðurland. Þar er veiði stund-
uð um sama tíma ársins eins og
á Austfjörðum; en afli hefir þetta ár
verið fremur rýr yfirleitt, að eins
hafa nokkrir mótorbátar á þessu
svæði fengið góðan afla, alt að 180
skp. á bát. Yfir sildveiðitímann
verða ýmsir, sem annars stunda
róðra, að hætta róðrum sökum mann-
eklu.
Sem dæmi þess hversu þýðing-
armikil strandveiði okkar er fyrir
landið í heild sinni, vil eg geta þess,
að árið 1909 stunduðu strandveiði
7717 menn á 1762 ferjum og öfl-
uðu að samanlögðu 11,645 þús. fiska.
og auk þess hafa 6 af þessum
skipum selt afla sinn i Englandi frá
nýári til miðs febrúar 1912 fyrir
rr. 102,810,00.
Eftir miðjan maí er nærri ókleift
að gjöra sér glöggva grein fyrir afla
lessarra skipa. Fiskurinn verður eftir
iað svo misstór, þar sem sumir
koma að mestum hluta með þorsk, eins
og á vertíðinni, en aðrir mestmegnis
smáfisk, sumir halda áfram botn-
vörpuveiðum, en aðrir fara á sildar-
veiðar. En yfirleitt má segja, að
hvað sem þessi skip hafa stundað
þetta ár, hefir það alt gengið fremur
vel og einkum hafa haustferðir þeirra
lánast vel, sökum hins jafna og góða
verðs, sem hefir verið á afla í Eng-
landi.
Fyrir utan hina 16 íslenzku botn-
vörpunga hafa erlendir botnvörpung-
ar lagt afla á land í Hafnarfirði, 5
þýzkir, 2 hollenzkir, 2 norskir og
3 enskir og á Önundarfirði 3 þýzkir
og nokkrir enskir, sem einhvern
tíma af árinu hafa selt afla sinn. A
þessu ári hafa íslendingar látið smiða
4 nýa botnvórpuuqa 0g keypt 2, þriggja
til 4 ára gamla.
SildveiOar.
29 skip lögðu afla sinn á land á
Eyjafirði og veiddu af saltaðri síld
til útsendingar rúm 71 þúsund tunn-
ur. Auk þess hafa þessi sömu skip
selt til áburðarverksmiðjanna um 80
þúsund tunnur.
Á Siglufirði mun tala skipa hafa
verið lítið eitt meiri, en bæði eru
þar yfirleitt smærri skip og töluverð
ur hluti þeirra stundar reknetaveiði
sem gefur mun minni afla. Sökum
þess fjölda útlendinga, sem sigla með
afla sinn sjálfir, án þess að leggja
hann á land, er ókleift að komast
eftir ábyggilegri tölu um veidda og
saltaða síld í tunnum, en eftir því
sem síldarkaupmenn vissu bezt, mun
það ekki hafa verið undir 80 þús
und tunnum.
ÞilskipaveiOi.
Frá Faxaflóa hafa gengið um 37
þilskip til veiða i ár og aflað að
samanlögðu rúm 2,200 þúsund fiska.
Er það mun minna en síðustu ár,
en þó viðunandi afli. Á Vestfjörðum
og Norðurlandi hefir þessi veiði
einnig gengið fremur vel, en alstaðar
fer þessum skipum fækkandi og erfið-
leikar á að halda þeim áfram vaxa
ár frá ári, og virðist margt benda á
að vélaskipin ætli algerlega að útrýma
þessari fiskiaðferð okkar, haldfærún-
um« þótt þau á sínum tíma væri
okkar mesti bjargvættur. Það væri
sjálfsagt þess vert, ef slíkir erfiðleik-
ar fara vaxandi, að hugsa þeim, er
til þess eru notbær, annan starfa og
dettur mér þá helzt í hug selveiði
ína mjog nærri landi voru, einkum
seinni hluta vetrar. En að þessu
sinni er ekki rúm til að ræða það
mál.j
Botnvörpungar.
Frá íslandi^hafa árið 1912 gengið
16 botnvórpunvar og aflað frá nýári
til miðs 1x13^*2,659 þúsund fiska
Sjúkrasamlag ReykjaYíkur.
Samlagið tók til starfa í ársbyrjun
1910 og í þvi eru nú um 150 manns
Þessi tala ber ekki vott um mikla
forsjálni hjá bæjarbúum, þar sem
þetta er eina almenna sjúkrasamlagið
í bæ, er hefir yfir 12600 íbúa. Tölu
vert hefir þó verið gert frá samlags
ins hálfu til þess að hvetja menn ti
að ganga í það og er það þvi tóm
læti manna um að kenna, að við
gangur þess hefir eigi orðið meiri.
Með því að ganga í samlagið tryggja
menn sér ókeypis læknishjálp, lyf,
sjúkrahúsvist og dagpeninga um lang-
Lóðargjöldin.
Svar frá Sveini Björnssyni.
Uppástungur minar um breyting á
lýrirkomulagi lóðargjaldanna hér í
bænum og um verðhækkunargjald af
óðum í bænum, hefir vakið nokk-
urt umtal meðal manna. Tveir
borgarar bæjarins, þeir Þorst. Júl.
Sveinsson og Jóh. Jóhannesson hafa
síðasta tbl. ísafoldar hreyft and-
mælum, gegn uppástungum mínum.
Að svo miklu leyti sem andmælin
snerta sjálfar uppástungurnar, skal eg
eyfa mér að gera nokkrar athuga-
semdir við greinar þessara tveggja
borgara.
Sné eg mér þá fyrst að grein hr,
Þ. J. Sv. Sú grein kemur talsvert
meira við málið en grein hr. Jóh.
Ióhs., þótt öllu orðfleiri sé hin siðari
Hr. Þ. J. Sv. er mér sammála um
að útsvarsfyrirkomulagið, sem nú er,
sé óhafandi. Hann er og á sömu
skoðun og eg, um að breyta megi
til bata fyrirkomulagi lóðargjaldanna
Hingað fara leiðir okkar saman.
Hann óttast að eins að eigi verði
tekið nægilegt tillit til ýmsra sér-
stakra kringumstæðna við álagning
lóðargjaldanna. Að sjálfsögðu var
ræðuágrip mitt um mál þetta, sem
birtist í ísafold 30. f. m. ekki ná-
kvæmt og ræða min auk þess að
eins stutt inngangsræða að tillögu
um nefndarskipun. Því eigi í ræðu-
ágripinu, og heldur eigi í ræðunni,
farið nákvæmlega út í atriði sem eiu
mitt þetta: hvernig yrði girt fyrir
óréttlátlegar álagningar á ýmsum lóð-
arspildum, sem orðið gætu ofhart
úti, ef lagt væri á gjald, sem skæri
Norðmanna, þar sem þeir veiða sel- an tima‘ Veikindum má hver maður
búast við og allur almenningur er
ekki þeim efnum búinn, að- hann af
eigin rammleik fái staðist langvinn
veikindi og vinnumissi. Gjaldkeri
samlagsins er Guðbjörn Guðbrandsson
bókbindari og gefur hann nánari upp-
lýsingar þeim er æskja.
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði
I. Tákn tímanna.
Fyrir margra hluta sakir eru það
merkilegir tímar, sem vér lifum á. En
það sem öðru fremur gerir þá merki-
lega í mínum augum er það, hve áþreif-
anlega þeir staðfesta sannleik hins
gamla orðs Prédikarans: »Jafnvel ei
lífðina hefir hann lagt í brjóst þeirra«
(Pród. 3,11).
Þau orð flugu mér í hug við lestur
ágætrar ritstjórnar-greinar í nýútkomnu
janúar-tölublaði »Nýs kirkjublaðs«
með fyrirsögninni »Eilífðarmál«, þar
sem meðal annars er vikið að því, hve
mjög tímarnir nú séu breyttir frá því
er var fyrir þriðjungi aldar, að því er
snertir afstöðuna til »eilífðarmálanna«
Því verður ekki neitað að hér er um
eftirtektarvert tímanna tákn að ræða
Sá hefði fyrir þrjátfu árum þótt lítt
spámannlega vaxinn, er sagt hefði fyrir,
að áður en liðinn væri fyrsti tugur
tuttugustu aldarinnar, mundu eilífðar
málin vera aftur komin í öndvegiö
meðal mentaþjóðanna ög andleg lífsskoð-
un orðin ráðandi þar.J
Þó er þessu svo farið. Áhugi manna
á trúmálum hefir hin síðari árin farið
mjög vaxandi um allan hinn mentaða
heim. Staðliæfingar efnishyggjumanna
háværar og þóttafullar, um að nú væri
úti um eilífðarmálin, að nú væri al
máttugum guði steypt af stóli, og að
lar lóðir niður svo að segja við
eitt trog. En þetta atriði og ýms
fleiri, hefir nefndin í málinu einmitt
til sérstakrar íhugunar og mun í til-
ögum sínum, ef hún vill leggja til
að gjaldið verði lagt á, koma með
sérstakar tillögur, sem eiga að setja
undir þenna leka. Læt eg bíða að
:ára frekar út í það atriði, þangað til
tillögur nefndarinnar liggja fyrir.
?á fyrst er tímabært að ræða, hvort
tillaga mín sé varúðarverð i þessu
efni.
Nú finn eg að eins ástæðu til að
benda hr. Þ. J. Sv. á það, sem hér
segir: Eg ætlast til að lóðargjaldið
verði hundraðsgjald af verðmæti lóð-
anna — hversu hátt sem það hundr-
aðsgjald nú kann að verða ákveðið —
stað þess sem nú er, að gjaldið er
íið sama af hverri feralin, hvort sem
lún er 2/ aura eða 2/ króna virði.
Af 25 aura bygðri lóð er gjaldið nú
12 af hundraði, en af 25 króna lóð-
inni ca. ‘/8 af hundraði. Slikt kalla
eg hróplegt ranglæti. Og verð lóð-
arinnar ætlast eg til að verði ákveðið
með sérstakri virðingu, sem eingöngu
!rari eftir nothœfi lóðarinnar, að frá-
dregnu verði þeirra umbóta, sem
menn hafa gert á lóðinni.
Þegar hr. Þ. J. Sv. athugar þetta,
>á vona eg að hverfi hræðsla hans
við það, að lóðargjaldið verði mjög
tilfinnanlegt á stakkstæðum. Það
verður ekki lagt á stakkstæðið, heldur
lóðina undir stakkstæðinu.
Og stakkstæði þau og kálgarðar,
sem hann talar um, eru nú og hljóta
jafnan að verða í útjöðrum bæjarins.
Lóðir undir þeim hafa því ávalt
minst verðmæti til bygginga af lóð-
um i bænum, verða því mjóg lágt
virtar (hér á ekki að virða til banka-
nú væri húið að vísa trúnni á annað
líf heim til átthaga sinna — kerlinga-
bóka mentunarlausrar fornaldar — þær
hafa, sem betur fer, ekki reynst sannar.
Eilífðar-þráin hefir ef til vill aldrei
verið jafnsterk og lifandi í brjóstnm
manna sem einmitt á vorum tímum.
það reynist enn satt sem Baggesen
kvað:
»Naturam furca pellas ex
den kommer dog igen den Hex« —
eðli mannsins er og verður lengst af
sjálfu sér Hkt. Eillfðar-þránni verður
ekki rýmt út úr mannshjartanu með
glamuryrðum; til þess er hún of sam-
vaxin öllu eðli mannsins. En hvenær
sem lifnar yfir eilífðarþránni meðal
manna, vaknar jafnframt hjá þeim
áhugi á trúmálum yfirleitt.
Mór er í minni frá stúdentsárum
mínum erlendis hve mentamennirnir
þá lótu ósint öllu, sem að trúmálum
laut. Þau blöS og tímarit, sem þá voru
mest lesin, leiddu, svo að segja undan-
tekningarlaust, hjá sér alt slíkt, nema
ef til vill til þess að rífa niður og
skopast að barnaskap trúaðra manna.
Nú tekur maður sór svo varla útlent
blað eða tímarit í hönd, að ekki sé
þar vikið að trúmálum meira og minna.
Þá var það svo sjáldgæft að menta-
menn, aðrir en guðfræðingar og prest-
ar, lótu til sín taka málefni trúarinn-
ar, að slíkt vakti, ef fyrir kom, hina
mestu eftirtekt og — undrun. Og
könnuöust slíkir menn afdráttarlaust
við það opinberlega, að þeir aðhyltust
trú kirkjunnar, þá var ekki sjaldgæft,