Ísafold - 15.01.1913, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
15
Hafskipabryggjan
í Hafnarfirði.
AVþingi 1911 yeitti 25 þús. kr. til
hafskipabryggju-gjörðar í HafnarfirSi.
Undirbúningur undir bryggjusmíðið var
hafinn þá um haustið, en verkið unn-
ið á si'ðastliðnu sumri og fram til þessa,
en nú er því að mestu lokið. Brygg-
jan verður að líkindum tekin til al-
mennra afnota í jauúar eða febrúar í
vetur.
Þetta þarfa fyriitæki hefir kostað
þennau unga bæ — yngstan allra bæja
á landinu — mikið fé, eða um 120 þús.
Irv . . X
Kr-, en menn eru öruggir, og gjöra
sér góðar vonir um, að bryggjan
muni bera sig með hjálp af vatns-
sölu til skipa, sem höfð verður í sam-
bandi við hana, og að af henni leiði
ankin atvinna fyrir bæjarbúa, með til-
liti til þeirra skiiyrða, er Hafnarfjörð-
ur hefir fram yfir aðrar hafnir við
Faxaflóa, sem sé, góða höfn, hentug og
ódýr fiskverkunarsvæði o. fi. þ. h. __
Her kemur stutt lýsing á bryggjunni
og óðrum manvirkjum, er heuni heyra
til og standa / sambandi við hana.
Bryggjan.
Hun er öll ór timbri. Uppistöðnstanr-
arnir eru járnklæddir upp fyrir sjávarmál,
til varnar trjámaðki. — Hún stendur
fyrir innar hinn svonefnda »Fiskaklett« i
vestri hluta bæjarins, þvi þar er mest
aðdýpi i Hafnarfirði. Lengd landálmunn-
ar er 61,5 m., út úr henni veit bryggju-
hausinn tii vesturs 58.4 m. á lengd. Ytri
endi bans er sneiddur á hornum og myndar
þannig þrjá fleti. Breidd landálmunnar
er ^ 8,2 m., en bryggjuhaussins 12,4 m.
Sjávardýpi fyrir bryggjuhausnum er 6 m.
nm stórstraumsfjörur. Rammgjört handrið
úr tré er á austurbrún landálmunnar, og
einnig fram að landgöngustiganum austan-
megin. — Yið bryggjuna er áætlað að
geti legið að minsta kosti 4 skip í einu,
2 stærri og 2 minni.
Járnbrautir eiga að liggja eftir brygg-
junni til lands, og gjört er ráð fyrir að
setja á hentugan stað á brautinni vog,
er vagnarnir eiga að renna yfir, og sýnir
hun þunga þann, sem flnttur er eftir
brautmni, hvort sem um uppskipun eða
utskipun er að ræða, og gefur hún vikt-
arseðil yfir þungann, samstundis.
Vörnpalíurinn.
Ofan við bryggjuna er pallur, er nær
fram í stórstraumsfjöruborð, or takmark-
ast af steinsteyptum garði að framan, sem
er 2,6 m. að þykt að neðan, að meðal-
tali. Lengd garðsins er 140 m. Hæð
vörupallsins er sami og bryggjunnar, eða
7 m' Þar sem hryggjan mætir vörupall-
ínnm í 5‘/a m. fjarlægð, er steinstöpull
undir henni og ofan á hann skrúfuð járn-
stykki, sem og i vörupallinn, en í þau er
bryggjan aftur tengd með járnboltum og
skrúfum.
í vörupallinn fóru um 1600 teningsfaðm-
ar af grjóti. Flatarstærð vörupalsins er
4032 □ m.
Um vörupallinn verður lagt járnbrauta-
net frá bryggjunni inn i vöruhúsin og
umhverfis þau.
Vörngeymsluhúsin.
Þau eru 3, öll úr steinsteypn, 2 þeirra
standa á vesturhelmingi vörupallsins, hvort
að stærð 21X10 m. 3. húsið stsndur á aust-
urhelmingi vórupallsins og snýr það hiið-
inni gegnt göflum hinna, og myndast
rannig all-breitt sund upp af bryggjunni.
Þetta hús er stærst, 10X31 m. að flatar-
máli og vegghæð 3,6 m. Þökin eru hin
svonefndu »Ásaþök«. Timburhús 6X4 m.
er og á vörupallinum. Þar verða hafðar
skrifstofur.
Teikningar og útboð á efni til brygg-
junnar gerði Th. Krabbe landsverkfr.,
en til eftirlits við bryggjusmíðina af
hálfu hins opinbera var Jón ísleifsson
verkfræðingur. Yfirsmiður bryggjunn-
ar var Björn Jónsson bryggjusmiður
frá Bíldudal, en verkstjóri vörupalls og
húsa Guðni Þorláksson hér í bænum.
Án efa er Hafnarfjöröur nú lang-
bezti upplags og útskipunarstaður á
öllu Suðurlandi, þar sem hann samfara
hinni öruggu höfn hefir eignast þessi
mannvirki, og hefir auk þess nóg og
gott vatn handa skipum á bryggjunni.
Þökk allra Hafnfirðinga eiga þeir
menn skilið, er hrint hafa þessu máli
til framkvæmdar, bæði þeir er verk-
stjórn hafa haft á hendi og eins þeir,
er stutt hafa að því í fjárhagslegu til
liti. Má þar meðal annara nefna þá
Magnús Jónsson bæjarfógeta, Ágúst
Flygenring alþm. og ISigf. Bergmann
kaupm., er sæti áttu í bryggjunefnd-
mni. Ennfremur bankastjórn Lands-
bankaus, Jón Krabbó skrifstofustjóri í
Kaupmannahöfn, auk þeirra sem áður
eru taldír.
31. desember 1912.
Si([. Kr.
Heiðursviðurkeiming
myndarleg hefir Þórarni Tulinius
stórkaupm. nýlega verið sýnd af
Norðlendingum og Austfirðingum.
Hafa þeir, 200 talsins, sent honum
skrautritað ávarp í veglegri möppu
með myndum og öðru skrauti, auk
tveggja kvæða eftir þá Matthías og
Guðmnnd Guðmundsson. Avarpið
og kvæðin mun ísafold flytja í
næsta blaði.
Athngasemd Yið Athngasemd.
Hr. ritstjóri! — í 86. tbl. Isaf.,
14. f. m. segir hr. Sig. Guðmundsson,
að mér þyki betur treystandi dómum
útlendra fræðimanna um orðabók mína
heldur en skoðunum íslendinga á henni.
Þetta er skáldskapur hr. S. G. Eg
hefi ekkert slíkt sagt. Hitt hefi eg
sagt, að dómum nafngreindra (og
nafnkunnra) frœðimanna væri bet-
ur treystandi heldur en níði frá mönn-
um, sem ekki hafa vit á því sem þeir
rita um, og skammast sín fyrir að.setja
nafn sitt undir. Ritdómar um fræði-
leg efni, sem alþýða eðlilega ber ekki
skyn á, ættu ávalt að birtast undir
nafni höfundar.
Af hverju hr. S. G. dregur það, að
ritdómar í útl. tímaritum h 1 j ó 11
endilega að vera eftir útlendinga,
veit eg ekki. íslendingur er t. d. í
ritstjórn »Arkiv för nord. Filologk,
sem er eitt þeirra tímarita, sem bókin
er send til umtals. Þau tímarit í
Ameríku, sem hún er send, eiga auð-
velt að ná til mentaðra íslendinga þar,
sem vit hafa á að dæma. Þýzk tíma-
rit gætu auðveldlega náð til íslenzkra
fræöimanna (t. d. í Höfn). — Hr. S.
G. spyr, hví eg skjóti eigi máli mínu
til manna eins og Finns Jónssonar,
Pálma Pálssonar og annara, er hann
nefnir. — Eg h e f i nú einmitt skotið
máli mínu til Finns, fyrst með því að
senda honum sýnishorn af bókiuni (og
hefir hann látið álit sitt í ljósi um
}að) og 8ÍSan með því að senda út-
komna heftið tímariti, sem hann er
ritstjóri við (»Ark. f. n. Fil.«).
Ekkert væri mór kærra en að Pálmi
Pálsson vildi skrifa ritdóm um heftið,
því að honum treysti eg manna bezt
til bæði þekkingar og óhlutdrægni.
Sama gæti eg sagt um Sigfús Blöndal,
Geir kennara Zoega og fleiri.
Nýlunda er mór að heyra það
um Einar Arnórnsson (svo vel gefinn
maður sem hann annars er um margt
það sem bonum er ósjálfrátt), að hann
só Döllum mönnum, bæði utan lands
og innan, fróðari dómari í lagamálinu«.
Má vera svo só, en hvergi hefir hann
sýnt þess nein merki enn, Þangaö til
einhver merki þess koma í ljós, mun
eg leita til annara, t. d. Björns Ólsens,
í þeirri grein, þar sem eg þarf á að
halda, og svo mutiu flestir gera, nema
hr. S. G.
Það hygg eg, að próf. Hægstad viti
jafnvel og hr. S. G. og eg, hvað »auki«
á fati þýðir. Að þá merking vanti
hjá mór, er yfirsjón, sem ekki er sór-
legt tiltökumál. Kona hór í bænum
hafði annars bent mór á þetta á undan
hr. S. G. Annars hefi eg orðið var
við algengari orð, sem vantar. Eg býst
við að fá vitneskju um m ö r g orð, og
jafnvel merkiugar, sem vanti. Annað
er óhugsandi um frumsmíð, sem ein-
yrki vinnnr að. Orð og merkingar
vanta í nýjar útlendar oröabækur, sem
mörg hundruð manna hafa unnið að,
og hefi eg aldrei vitað til þess tekið,
ef öll orð eru i þeim sem eldri orða-
bœkur hafs, og mörg fleiri. Þ a ð er
í þ v í atriði mælikvarðinn, ekki hvað
vantar af orðum, sem e k k i hafa aöur
í orðabókum verið, lieldur hve mikið
er af orðurn, sem áður hefir vantað í
allar orðabækur. Og það veit eg, að
af slíkum orðum og merkingum verða
tugir þúsunda í minni.
Málsögulega orðabók búast víst fáir
aörir en br. S. G. við að nokkur ein-
yrki leggi upp að skrifa. Til þessa
hefir mór vitanlega enginn lagt það
upp í neinu nráli, án miljóna fjár og
fjölda af hjálparmöuuum. — Ekki hefi
eg heldur þózt vera neinn »vísinda-
maður« nó gefið orðabók mina út fyrir
»vísindalegt« verk. Þannig hefi eg ekki
farið út í uppruna orða úr eldri mál-
um. Eg vissi mig ekki færau til þess,
og lót það því vera. Röð merkinganna
mun og ekki vera tnjög »vísindaleg«
hjá mér, það v e i t eg. Og þó mun
hún ekki stórum betri hvorki í Cleasby
nó Fritzuer. Eg lót mór annara um
hitt, að sem minst vantaði hjá mór af
merkingum og talsháttum.
Hins hefi eg dirfst að ætlast til, að
bók mína mætti telja jafnvel e i n k a r-
nytsamlegt iðnisverk, sem
lýsti nokkurri greind og eftirtekt og
talsvert næmu eyra fyrir merkinga-
tilbrigðum málsins, og væri vottur um
nokkurn veginn ljósa og rótta hugsun.
og ekki tiltakanlega óvandvirkni.
Hr. S. G. segir, að orðabók mín só
»auðug« af klámyrðum. Eg hefi aldrei
orðið þess var, að íslenzkan væri auð-
ugri af þeim orðum en önnur mál;
það er og víst, að eg hefi aldrei á ævi
minni myndað nokkurt klámyrði. En
hitt er eins víst, að höfundur orðabók-
ar, sem á að hafa þann t i 1 g a n g
að skýra ö 11 orð í málinu, veröur að
taka svo klámyrði sem önnur orð, og
skýra þau svo rétt, sem föng eru á.
Alt öðru máli er að gegna um úrvals-
orðabækur fyrir barnaskóla eða kvenna-
skóla. Þar má sleppa flestum slíkum
orðum úr. ,En meðan »klámi« er ekki
útrýmt úr biblíunnl, seni a 11 i r eru
hvattir til að lesa, virðist hótfindni að
ætla að útrýma þeim úr orðabókum,
sem að eius eru ætlaðar til að slá upp
í til aö finna mynd eða merking þeirra
orða, sem á þarf að halda að 1 e i t a
eftir. Aunars mun orðabók mfn ekki
auðugri af slikum orðum heldur en
ámóta stórar orðabækur í öðrum
málum. Það v e i t eg, en það g e t-
u r hr. S. G. ekkert vitað um, því að-
hann hefir að eins séð einn sextánda
hluta af orðabók minui.
Hr. ritstjóri. Eitt að endingu : Etig-
inn, sem skyn ber á oröabókar samn'
ing, ættí að furða sig á því, þótt
menn rekist á m ö r g orð, sem vanta
hjá mér. Eg teldi það alveg f u r ð-
anlega lítið, þó að vanta kynni
t. d. ein þúsund orð í 1. heftið (A-ið).
Það hefti inniheldur liðlega 5900 upp-
sláttar-orð, og eftir því, ætti öll bókin
að taka yfir um 95000 orð. Þetta er
geysilegur oröafjöldi í frumsmíð ein-
yrkja.
Þegar Dr. Sam. Johnson samdi sína
orðabok (sem hann vann að í 7 ár með
6 hjálparmönnum), hafði hann betri
grundvöll á að byggja, en eg hefi haft,
og þó innihólt 1. útg. af oröabók hans
að eins tæp 48000 orð, eða helmingi
færri en mín. — 1. útg. af Webster,
sem talin var eins mikil framför frá
Johnsons bók, eins og Johnson var frá
fyrirrennurum sínum, innihólt þó ekki
nema milli 70 og 80 þús. orð. (Síð-
asta útg. af Webster er talin hafa um
400,000 orð; en að henni unnu 120'
manns).
Enskan var þó þegar á Johnsons
tímum orðauðgara mál en íslenzkan er
enn.
Skynbærir menn meta orðabækur
ekki eftir þvi, hve mörg orð vantar í
þær, heldur fremur eftir hinu, hve
mikið þær hafa f r a m y f i r eldri
bækur samkynja af orðum og merk-
ingum, og hversu vel orðin eru þýdd
eða skilgreind, o. fl.
Einyrkja orðabækur verða ekki born-
ar saman við þær 4 oröabækur á sögu-
legum grundvelli, sem út eru að koma
(í Þýzkalandi, Bretlandi, Hollandi og
Svíþjóð — aðrar þjóðir hafa ekki mór
vitanlega lagt út í þá tilraun enn).
Að slíkum orðabókum vinnur fjöldi
manna, og sumar af þeim kostar milj-
ónir króna að semja. En að einnig
muni »vanta orð« í þær, má ráða af
því, að áætlað er, að orðabók Sænska
Akademísins verði um 10,000 bls., og
að auk þess muni verða 2000 bls.
v i S b æ t i r (sem safnast í meðan bókin
er að koma út!).
Þótt orðabók min innihóldi e k k e r t
a n n a ð, en þau orð, sem til eru í
oröabókum og orðasöfnum nú, dregin
saman í eiua heild, þá væri hún n y t-
semdar verk, ef þaö væri sæmi-
lega unnið. — En auk þess mun
hún innihalda tugi þúsunda af
orðum og merkingum, sem hvergi er
að finna áður í orðabókum né orða-
söfnum.
Þetta veit eg. Hitt ber mór ekki
um að dæma, hversu mór hefir tekist
að vinna að verkinu að öðru leyti
(róttar, nægjandi skýringar orðanna o.
s. frv.).
Eg hefi fjölyrt um þetta af því, að
eins og eðliiegt er, þá er hávaða manna
varla ljóst, hvers vænta má af bókinni,
og hvers ekki, og frá hvaða sjónar-
miði réttlátt só að meta hana.
Jón Ólafsson.
ónáðað jafnmargar hugsandi sáli
emmitt á nálægum tíma. Áðurn
nr Gerhard Gran kvað meðal ai
Þenda á það f bók sinni hinni
svo sem eftirtektarvert tímanna
að frakkneski snillingurian mikli }
Pascal (T 1662), er var jafnsnji
hvorttveggja, trúmálin og ví8indin
aldrei verið meira lesinn í fnðu’
Voltaires og Renans en einmitt á
um dögum og að aftur og aftur
maöur sig á það í frakkneskum r
að vitnað só til hinna frægu orða
,»Hjartað hefir sínar ástæður, sem
semin þekkir ekki«.
En hvað merkir svo þetta frá
frá efnishyggjunni? Getum vór
það kristnu trúnni til tekna?
Það gætum vór að sjálfsögð
þetta fráhvarf frá efnishyggjunni
jafnframt aðhvarf að kristnu ti
En það er það ekki nema að
leyti. Vafalaust er, að margur
um lengri eða skemmri tíma hefii
_á útigangi efnishyggjunnar, hefir
að banhungruðum anda sínum
^Ujóls undir þaki kristinnar kirk
Uúarboðskap kirkjunnar fundið
Slnni þá svölun, sem hún þráði.
6r .^ð V,lst’ aS margur, sem áður
0 unetjaður efnishyggjunni
komist að raun um getuleysi h
til að fullnægja dýpstu þrám mauns-
andans og því snúið við henui bakinu,
lítur miklu vinveittari augum til kirkj-
unnar, þótt hann hafi enn ekki séð
sór fært að leita skjóls undir þaki
hennar. Því að bafi efnishyggjan ekki
gert annað, hefir hún þó óbeinlínis
opnað augun á honum fyrir því, að
maðurinn lifir ekki á brauði einu sam-
an, svo að hann skilur nú betur en
áður hvers virði starf kristinnar kirkju
er í mannfólaginu, svo margir sem
þar hafa fundið þau svör, sem nægðu
V1ð vandaspurningum lífsins og fu.ll-
nægja helgustu þrám hjartans. En
þetta má og telja tekjumegin, þó ekki
só nema með hliðsjón á hinu gamla
orði: »Sá, 8em ekki er á móti mór,
hann er með mór«.
En um allan þorrann þessara manna,
sem hafa fengið leiða á efnishyggjuuni
og horfið frá henni, mun það verða
sannast sagt, að þeir sóu, í bili að
minsta kosti, húsviltir. Hvort þeir
verða það áfram er vafalaust að miklu
leyti undir því komið, hvort kirkj-
annúþekkir sinn vitjunar-
t í m a. Því að vorir tímar, með þeirri
miklu stéfnubreytiugu, sem fráhvarfið
frá efnishyggjunni boðar, eru í sann-
leika vitjunartímar kirkjunni, og fram-
tíðarhagur hennar óefað að mjög miklu
leyti komin undir því hvernig hún
snýst við kröfum tímans, svo breyttar
sem þær eru frá því er áður var. Að
svo margir þessara fráhverfinga ganga
enn fram hjá kirkjudyrunum, hefir
sínar mjög alvarlegu orsakir, sem taka
verður alt tillit til. Menn mega ekki
ætla, að þeír sem hverfa frá efnis-
hyggjunni, hafi í frá sömu stundu af-
klæðst öllum áhrifum hennar. Rann-
sóknir vísindanna hafa ekki verið ófyr
irsynju, enda þótt þær hafi ekki kafað
öll djúp eða uppgötvað ráðningu á
öllum gátum. Þær hafa leitt í Ijós
fjöldann allan nýrra sanninda á svæði
trúarbragðasögunnar, veraldarsögunnar,
náttúrufræðinnar, sálarfræðinnar o. s.
frv., sem eldri tíma óraði ekki fyrir.
Því að eins er nokkur von um, að
þessir í bili húsviltu menn fáist til að
sinna trúarboðskap kirkjunnar, að þar
só haft alt tillit til þessara sanninda
og öllu því á bug vísað úr honum, er
ríður í bága við þau. Leggist kirkjan
þetta undir höfuð má hór um bil með
áreiðanlegri vissu segja það fyrir, að
allur þorri þessara manna fáist ekki
til að gefa boðskap kirkjunnar gaum,
en leiti fyrir sór annarstaðar þar sem
hann hygst sjá betur borgið trúarþörf
sinni.
Kröfur vorra tíma eru trúarleg sið-
bót, gagnger endurskoðun hinnarkirkju-
legu kenningar. Þessa liefir ef til vill
aldrei gerst brýnni þörf eu einmitt nú.
Svo sannarlega sem það er trú vor,
að fagnaðarerindi Jesú Krists só enn í
dag bótin við þessum mannanna mein-
um, só enn í dag það sem bezt getur
fulínægt þrá mannsálarinnar, svalað
þorsta hennar eftir guði, leyst úr hin-
um miklu vandaspurningum um tím-
ann og eilífðina, lífið og dauðann og
það sem þá tekur við, öllum þessum
spurningum, sem loga í sálum svo
margra tímans barna, — þá verður
kirkjan að endursk*ða frá rótum kenn-
ingarkerfi sitt, endurskoða það með
nákvæmri hliðsjón á kristindóminum í
sinni upphaflegu mynd þ. e. á kenn-
ingu Jesú sjálfs, eins og hún blasir
við oss í elztu kenningar-heimildum
kristninnar. Og kenningarkerfi kirkj-
unnar þ a r f endurskoðunar við, þar
sem það í flestu tilliti er verk löngu
liðinna tíma og mótað af hugsunar-
hætti þeirra, stendur að ýmsu leyti í
sambandi við ófullkomna heimsskoðun
fornaldarmanna, úreltar skoðanir á
náttúrunni og mannlífinu og rekst f
mörgum greinum átakanlega á það,
sem menn vita nú sannast um þau
efni.
I fæstum orðum: til þess að tímans
börn fáist til að sinna fagnaðarerindi
Jesú, svo að það geti orðið þeim sá
»kraftur guðs til hjálpræðis« sem því
er ætlað að verða, er hin brýnasta
þörf á nýrri guðfræði, þ. e.
nýrri framsetningu hinna gömlu trúar-
sanninda, sem mynda innihald kristin-
dómsins, með fullkomnari útlistunum
og fullkomnari rökstuðningu, en hin
eldri guðfræði hefir til brunns að bera.
Fyrir þessu vona eg að geta gert nán-
ari grein í eftirfarandi hugleiðingum
mínum.---------
Að endingu vil eg ekki láta þess
ógetið, að það að eg hefi beðið ísafold
að taka þessar hugleiðingar mínar til
flutnings, en ekki Nýtt kirkjublað,
sem annars hefir flutt flest það, sem
eg hefi um trúmál ritað hin síðari ár-
in, orsakast ekki af neinu öðru en því,
áð eg vona með þeim hætti að ná til
þess fleiri lesenda sem ísafold er víð-
lesnari um land alt en Nýtt kirkjublað.
/. H.