Ísafold - 22.01.1913, Blaðsíða 2

22
ÍS AFOLD
Næturljósin í Belgrad.
Myndin hér fyrir ofan er frá Belgrad, höfuðstaðnum í Serbíu. Bær-
inn stendur við fljótið mikla, Donau. En hinumegin við ána stendur
bærinn Semlin og hann er fullur af hersveitum Austurík smanna. Brú
er á fljótinu milli bæjanna. Yfir brúna og inn yfir borgina Belgrad vörp-
uðu Austurríkismenn afarsterkum rafmagnsgeislum á hverri nóttu, en
borgarar í Belgrad þóttust ekki mega sofa fyrir þeim. Þess er getið til,
að Austurríkismenn væru hræddir um að Serbar mundu sprengja brúna í
loft upp og jafnframt vera ósárt um þótt Belgard-búar vissu, að Austur-
ríkismenn væru þess albúnir að halda suður yfir brúna, ef þeim þætti
þörf á því. — Myndin sýnir ljósaganginn suður yfir brúna.
haft það starf á hendi í 14 ár sam-
fleytt og enginn þýzkur ráðherra
verið jafnfastur í sessi sem hann,
síðan Bismarck vék frá embætti. sínu.
Jafnframt telur hann það engum vafa
bundið að Tirpitz verði hinn ákaf-
asti i því að auka orustuskipastól
Þjóðverja.
Hjalmar Johansen, sá er
var með Friðþjófi Nansen í hinni
frækilegu norðurför hans og fylgdi
honum á sleðaferðinni miklu 1893
til 1896, varð nýlega bráðkvaddur í
Kristjaníu. Fanst haun örendur þ.
3. þ. m. i einum skemtigarði bæjar-
ins. Johansen var og með í suður-
för Amundsens, er hann fann suður-
skautið. Johansen var mesti fullhugi,
jafnan ótrauður til stórræða og æfin-
týra, en undi kyrsetulifi illa. Er
mælt að hann hafi átt eigi sem bezt
kjör siðustu árin. Hann varð 45
ára.
Heiðurslaun hafa Roald
Amundsen heimskautsfara verið veitt
af stórþingi norðmanna 6000 kr. á
ári æfilangt.
I»ýzki utanríkisráðherr-
ann nýi, sem kominn er í stað
Kiderlen-Wácthers, heitir v. Jagow og
hefir verið sendiherra Þjóðverja í
Rómaborg um nokkurt skeið. Hann
er roskinn maður nokkuð, stendur
á fimtugu.
Einvígi Tisza greifa. Les-
endur ísafoldar kannast við ólæti
þau og óspektir, er urðu á þingi
Ungverja í sumar og haust, út af
fundarstjórn forsetans, Tisza gieifa.
Andstæðingar hans hafa tekið það
ráð að heyja við hann einvígi, hver
af öðrum. Fyrstur varð til þess
Karolyi greifi, formaður stjórnarand-
stæðinga og eftir hann annar greifi,
Szechyi að nafni. Tisza bar hærra
hlut í vopnaviðskiftum við þá báða,
en þegar sendi þriðji þingmaðurinn,
Polowzi að nafni, honum áskorun
um að berjast við sig. Þar var
þessari einvígja sögu komið 11. þ.
mán.
Grundvallarlagafrum-
varp Dana, það sem áður hefir
verið skýrt frá í Isajold, er nú sam-
þykt af fólksþinginu með 100 atkv.
gegn 14 (hægrimeun). Það var ný-
lega komið upp í landsþingið, er
síðast fréttist. Lögðust hægrimenn
þar ákaft móti því. Estrup gamli,
sem nú er orðinn 87 ára hélt þar
formælingarræðu mikla yfir stjórnar-
frumvarpinu og Frijs greifi foringi
hinna fríkonservatívu tjáði sig og
eindregið mótfallinn því. Hvað um
frumvarpið verður í landsþinginu er
eigi gott að segja nú. Það veltur
á einu atkvæði, sem mótstöðumenn
þess eiga nú í sínum hóp. En eigi
þaaf nema lát eins af hinum fjör-
gömlu konungkjörnu öldungum til
þess að tryggja því meiri hluta,
Samgöugumálið.
Þess biður hr. kaupmaður B. H.
Bjarnason getið, að hann hafi ekki
sagt það í sinni ræðu á stúdentafund-
inum um daginn, að aukagjaldið,
sem lagt væri á landsmenn með hin-
umnýjusamgöngusamningum, mundi
nema rúmum 200.000. Segist hann
eigi hafa rannsakað það neitt veru-
lega og því eigi geta um það borið.
Þeim er greinina þá ritaði i ísa-
fold heyrðist B. H. B. taka undir
það, að tala þessi mundi rétt vera
hjá Bjarna frá Vogi — en vel getur
það hafa verið misheyrn — og þvi
sjálfsagt að leiðrétta.
Þess viljum vér og láta getið, að
ísafold hefir eigi átt kost á að at-
huga hversu mikið aukagjaldið
af hinum hækkuðu farm- og farþega-
gjöldum muni verða. Þessi fúlga,
rúm 200.000 kr., hefir verið reikn-
uð út af Bjarna Jónssyni viðskifta-
ráðunaut og höfð eftir honum í ísa-
fold. Hann ber því að sjálfsögðu
ábyrgð á hversu rétt hún er.
Ef hún er of há, er vonandi að
leiðrétt verði, af þeim er betur vita
— og full nauðsyn að fá áreiðan-
lega vitneskju um hið rétta.
Yestnr-íslendiDga-annáll.
Mannalát. Rannveig Jónsdóttir Þor-
steinsson, kona Þorsteins skálds Þor-
steinssonar í Winnipeg, 24 ára,
ættuð sunnan af Miðnesi; fluttist
vestur sem barn. Hún lézt 15. des.
Fyvindur Jónsson, frá Skógarkoti í
Þingvallasveit, bróðir Péturs heitins
blikksmiðs hér í Rvík, lézt í Winni-
peg 24. okt., 57 ára að aldri. Hann
fluttist vestur 1886.
Hallqrítnur Hallgrímsson Hólm í
Hallsonbygð í N.-Dakota, systurson-
nr síra Jóns heit. Hallssonar, átt-
ræður. Fluttist vestur 1876. Lézt
eftir langa banalegu þ. 15. okt.
Lóðargjöldin.
Svar frá Sveini Björnssyni.
(Niðurl.) Það, sem hér er sagt að
framan, heflr aðaliega snúist að þeirri
uppástungu minni, að breyta sem
mest útsvörunum í lóðargjöld. Þá
skulu athugaðar athugasemdir greina-
höfundanna við hina uppástunguna:
verðhœkkunargjaldið.
Tillaga mín er þessi: Nú skulu
allar lóðir virtar, lóðirnar sjálfar án
endurbóta, virtar eftir notagildi sinu.
A það virðingarverð skal lagt lóðar-
gjald t. d. 2%. En á það, sem lóð-
irnar sjálfar án endurbóta, hækka í
verði hér eftir skal lagt hærra gjald,
t. d. 4%; það kalla eg verðhcekkunar-
gjald. Verðhækkunin kemur fram
við nýjar virðingar með fárra ára
millibili. Sé lóðin seld milli tveggja
virðinga hærra verði en síðasta virð-
ing, skal ákveðinn hluti verðmis-
munarins, t. d. 35—40%, renna til
bæjarins og næsta virðing svo miða
verðhækkunina við það söluverð.
Á þenna hátt fær svo bærinn tals-
vert af því, sem honum ber í vexti
meðan lóðin er ekki seld og verð-
mismuninn að nokkru þegar lóðin
er seld. Þótt eg telji rétt að allur
verðmismunurinn eða vextir af hon-
um, rynnu í bæjarsjóð, vil eg þó að
farið sé ekki svo hart i sakirnar að
sinni, að taka það alt.
í ræðu minni sagði eg:
»Þótt leitað sé með logandi
ljósi, finst engin önnur ástæða til
verðhækkunarinnar en vöxturbæj-
arins og umbætur þær, sem fé
bæjarins er notað til«.
Engin vinna nokkurs einstaks
manns, hvorki lóðareiganda eða ann-
ars orsakar verðhækkunina. Hvor-
ugur þeirra hr. Jóh. Jóh. eða Þ. J.
Sv. hefir getað hrakið þetta. Hvor-
ugur hefir getað bent á nokkra aðra
orsök verðhækkunarinnar. Og pað
er ekki neinum hœgt.
Bæjarfélagið í heild sinni á því
verðhækkunina alla. Þótt það taki
hana eða vexti hennar í sinn sjóð,
tekur pað ekki neitt Jrá neinum manni,
sem er Jramleiðsla pess manns, heldur
að eins það, sem bœjarjélagið sjáljt
hefir framleitt. Enginn einstakur á
rétt á að halda öðru en því, sem
hann framleiðir. Ef bærinn því ekki
tekur sitt, tekur verðhækkunina,
gejur hann einstökum mönnum af
réttmætri eign sinni. Þessu vil eg
að sé hætt. Bærinn hefir ekki ráð
á því lengur.
Hver maður, sem vill hugsa þetta
mál og athugar með gætni og sann-
girni, hlýtur að sjá, að rétt er sem
eg segi. Enda er þessi sannleikur
um ástæður verðhækkana á lóðum
nú viðurkendur um allan hinn ment-
aða heim eftir 30—40 ára baráttu
ameríska þjóðmegunarspekingsins,
Henry George, sem fyrstur benti á
þetta, og fylgismanna hans.
Eg sagði áður, að lóðargjöldin
mundu minka »lóðaspekulationirnar«;
en þetta mundi alveg taka jyrir pœr,
ef það væri lögleitt.
Gegn þessari hugmynd hafa eigi
komið fram nein rök, hvorki frá
hr. Jóh. Jóh. eða hr. Þ. J. Sv.
Og eg tel bæjarstjórninni skylt að
hraða því sem mest má veróa að
leggja á þetta gjald — vegna hafnar-
gerðarinnar. Vegna hajnargerðarinn-
ar búast menn við því, að hækka
muni mikið í verði lóðir nálægt
höfninni — ekki af því að til standi,
að lóðareigendur bæti þessar lóðir
á nokkurn hátt, leggi í þær einn
'eyri eða eitt handarvik, heldur af
Umsátin um Skútarí
Tyrkir hafa varið Adrianopel og Skútari af mikilli hreysti. Af
því, og öðru ekki, geta þeir stært sig í > Balkanstyrjöldinni, Hvorugur
kastalanna hefir enn gefist upp. Nokkra hvíld hafa þeir menn fengið,
er kastalana veria, síðan vopnahléð komst á, en þvi að eins verður þeim
það að haldi, að ekki sé vistaskortur hjá þeim, en söguf hafa farið af
að s\o væri.
Eftir er samist hafði um vopnahléð lét yfirforingi Tyrkja i Skútari
menn sína gera úthlaup úr kastalanum og eftir honum er það haft, að
þó friður yrði saminn þess efnis, að Tyrkir létu Skútari af höndum,
mundi hann alls ekki skifta sér af þvi. — Mennirnir sem sjást á mynd-
inni eru Svartfellingar, en tyrkneski yfirforinginn sést í horninu hægra
megin.
því að barinn ver almannafé til að
byggja þessa höfn, sem greiðir fyrir
öllum skipagöngum og þeim atvinnu-
greinum, sem standa í sambandi við
þær. Að láta þessar verðhækkanir
renna í vasa einstaklinganna, sem af
tilviljun eiga þessar lóðir, hefi eg
kallað að geja þeim stórfé af al-
mannafé, af fé því sem enginn getur
sannað eignarrétt sinn á, nema bæjar-
félagið. Ef bæjarstjórnin gerði eigi
sitt til að halda þessu að bæjarsjóði
— pá gæti hr. Jóh. Jóh. með réttu
hnýtt í bæjarstjórnina. Það væri
meira glapræði en nokkurt þeirra,
sem hann telur bæjarstjórninni til
ámælis í grein sinni.
Sú skoðun hr. Þ. J. Sv., að lóðar-
gjaldiðog verðhækkunargjaldið mundi
fæla menn frá að nota höfnina, stafar
sýnilega af misskilningi. Ef lóðir
hækkuðu í verði að óeðlilega miklum
mun, fyrir «spekulationir«, pá gæti
það orðið til að fæla menn frá að
nota höfnina vegna óeðlilegra hárra
notkunargjalda af lóðum þeim, sem
að höfninni liggja. En tillögur mín-
ar eiga, ef þær ná fram að ganga,
einmitt að koma í veg fyrir slíkar
óeðlilegar verðhækkanir. Þær eiga
að leiða það af sér, að lóðirnar kom-
ist eigi í hærra verð en það, sem
samsvarar notagildi þeirra. Slíkt fælir
eigi frá þá menn, sem vilja hafa veru-
leg viðskifti, þvert á móti. F.n »spekú-
lantarnir« geta bundið bagga sina —
og það á að verða öllum til góðs, sérstak-
lega þeim, sem þurfa að nota höfnina.
Tillögur mínar eru eigi neitt ný-
mæli, sem eg hefi fundið upp. Þær
fara fram á að koma hér á þeim
umbótum, sem löngu er búið að
sanna fyrir heiminum, að séu rétt
spor i áttina til framkvæmda réttlat-
wfyrirkomulagi á teknaöflun bæjar-
félaganna, fyrirkomulagi, sem allar
þjóðir hins mentaða heims hafa verið
að keppast við að koma á hjá sér
síðasta áratuginn, sem allstaðar þar
sem það hefir komist á, hefir leitt af
sér gott eitt fyrir bæjarfélögin í heild
sinni og einstaklingana, sem hefir
sannað áþreifanlegar en annað, að
heiil bæjarfélagsins verður sama sem
heill allra borgaranna.
Eg trúi því eigi fyr en eg tek á
því, að almenningur, svo hygginn
sem hann er hér á þessu landi, láti
leiðast af órökstöddum staðhæfing-
um og æsingartilraunum til þess að
hafna slíkum umbótum, sem miða
til hagsmuna almenningi. Til fárra
einstakra manna, sem kunna að telja
breytingar þessar koma í bága við
hagsmuni sina, eða réttara sagt hags-
munavonir sínar, getur hvorki almenn-
ingur né fulltrúar borgaranna í bæjar-
stjórn tekið tillit, og má ekki gera.
Það er ósk mín og von, að máli
þessu verði tekið með stillingu og
íhugað grandgæfilega. Eg fyrir mitt
leyti er þakklátur hverjum, sem gefið
getur góðar leiðbeiningar í máli þessu.
Nefndin situr nú á rökstólum og
íhugar málið. Álit hennar mun koma
fram á sínum tima og finn eg því
eigi ástæðu til að fara frekari orðum
um mál þetta að sinni.
---------------------
Bæjarstjórn Akureyrar.
Þessir 4 voru kosnir þar í bæjar-
stjórn nýlega: kaupmennirnir Krist-
ján Sigurðsson (endurkosinn), Ragn-
ar Ólafsson og Magnús Kristjáns-
son og Þorkell Þorkelsson gagn-
fræðaskólakennari.
Fuglalíf á íslandi.
Grein sú er birtist um það efni í
síðasta blaði, var send ísafold
snemma í sumar (17. júní), en eigi
í haust svo sem ritstj. minti. Höf-
undarnafnið hefir og misprentast:
Seloj/j, í stað Seloiw. Þessi maður
hefir getið sér bezta þokka af dvöl
sinni hér í sumar. Hann var all-
lengi hjá Eiríki Sigurðssyni á Syðri-
Brú (ekki Efri-Brú) — og ætlar sér
að koma hingað aftur, áður en langt
um líður.
Hversu mikil brögð eru að eggja-
ráni því, er hann gerir að umtals-
efni, skal ekkert fullyrt um. En vafa-
laust er það, að því er kunnugir full-
yrða, að örnum fækkar og valurinn
verður fágætari með ári hverju.
Látin
er frú Sigríður, ekkja Helga sál.
Jónssonar banka-aðstoðarmanns, í
sjúkrahúsi í Danmörku. Hún var
systir Eiríks prófessors Briem og
þeirra systkina.
Næsta blaðs
bíða ýmsar greinar, er eigi kom-
ust að nú, vegna þrengsla m. a. fram-
hald af trúmálahugvekju Jóns Helga-
sonar prófessors, grein frá Gárðari
Gíslasyni um sauðfjárböðun o. fl.