Ísafold - 29.01.1913, Qupperneq 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 Jdollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfratn.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 29. janúar 1913.
8. tölublað
I. O. O. F. 941319.
Alþý^nfél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlœkning ókeypis i Læk.iarg. 2 mvd. 2 3
Borgarstjóraskrifstofan opm virka daga 10—8
Bæjarfðgetaskrifstofan opin v.d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn LauRav. ll kl. i2—8 og 6-7
Bvrna-. nef- hálslækn. ók. P0sth.str.14A fld.2—B
tslandsbanki opinn 10—2*/« og 6»/«—7.
K.F.0.M. Lestrar- og skrifstofa 6 árd,—10 sOd.
Alm. fnndir fld. og sd. 8 >/• slbdegis. .
Landakotskirkja. anbsþj. 9 og 8 á bo]Kam
Landakotsspitali f.sjúkravitj. K>‘/*—12 ‘7"
Landsbankinn 11-2‘fi, 6‘/s-6‘/«. Bankast.j. 12-2
Landsbðkasafn 12—8 og 6—8. Utlán 18
Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin tra 12 2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6. ,
a^^nrgtóWÆLga
Lækmng^ðkeypis^Þingh.str.^ þd. og f,dd2-l
NAttúrugripasafn opib lll»—2»/b snnnudögam
8tj™™wrábsskrifstofnrnar°opnaif 10—4 dagl
Talsími Reykjavikur (Pósth.8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlœkning ókeypis Pósth.str. KLB md.ll—12
Vlfiísstaöahœliö. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnib opið ]pd., fmd. og sd. 12 2.
Samgöngusamningarnir.
Lögrétta reynir 22. þ. m. að breiða
ásakanir gegn Birni heitnum Jóns-
syni yfir gallana á samgöngusamn-
ingnum nýja við Sameinaða gufu-
skipafélagið. Vér búumst ekki við
því, að árangurinn af þeirri tilraun
verði mikill. T*il þess er þjóðinni
orðið of kunnugt um það, við hvaða
kjör hún átti að búa meðan samn-
ingar Björns Jónssonar voru í gildi
og hvaða kjör nú eru í boði, er það
einveldi Sameinaða félagsins er á
komið, er Lögrétta barðist fyrir.
Öll kaupmannastétt þessa lands veit
það nú, þótt margir vissu það fyrst
um seinan, hve ráðholl þau blöð
voru, er skoruðu á kaupmennina að
flytja ekki vörur sínar með skipum
Thore-félagsins, jafnframt því sem
þau ofsóttu félagið á annan hátt eftir
fremsta megni. Viðleitni þeirra hefir
borið þann árangur, sem kunnugt er
um, en sá árangur er þess eðlis, að
það væri vist bezt og hentugast fyrir
Lögréttu að tala sem minst um hann.
Engin ástæða er heldur til þess
fyrir Lögréttu að miklast yfir því,
að danskur ráðherra leyfði í eitt
skifti Hannesi Hafstein að fara með
yfirráðin yfir danska styrkntfm til
póstflutninga. Hann var víst ekki
í miklum vafa um til hvers átti að
nota styrkinn: til þess að semja um
hann við Sameinaða gufuskipafélagið.
Eða vill Lögrétta halda þvi fram, að
H. H. hefði fengið einn umráð yfir
styrknum, ef hann hefði viljað að
einhverju leyti nota hann til þess að
semja um Hamborgarferðir?
Það er lika beinlínis rangt með
farið, er Lögrétta gefur í skyn, að
B. J. hafi ekki samið við Thore-
félagið um neitt annað en það, sem
Sameinaða félagið hafi átt upptök að
og boðið að framkvæma. Vill ekki
Lögrétta benda á hvar eða hvenær
Sameinaða félagið tjáði sig fúst til
að semja um Hamborgarferðir?
Þá er að minnast á ummæli Lög-
réttu um það, sem ísafold sagði um
þenna nýja samgöngusamning.
ísafold lýsti strandferðasamningn-
um og viðbótarsamningum við 10
ára samninginn við Sameinaða fél.,
þræddi þar ummæli samningsins,
viðurkendi að ilt hefði verið að vera
án strandferða, en komst að þeirri
niðurstöðu, að þessi samningur hefði
verið keyptur alt of dýru verði.
Þetta er aðalatriði málsins, hve tníkið
mdtti jyrir pessar strandjerðir qeja.
ísafold er enn þeirrar skoðunar, að
betra hefði verið að vera-án strand-
ferða þetta ár, en ganga að þeim
kjörum, sem gert var.
Lögrétta treystir sér ekki til þess
að halda þvi fram, að tilvinnandi
hafi verið að ganga að samningnum,
en reynir til að draga úr göllunum
á honum, með því að fullyrða, að
heimild til hækkunar á farmgjöldum
frá Leith hingað til lands, felist í 10
ára samningi B. J. og innanríkisráð-
herrans danska við Sameinaða félagið.
Sú fullyrðing er þó i mesta máta
hæpin. Samningurinn 5. des. 1907
hefir auðvitað verið gerður með hlið-
sjón til farmskrár þeirrar, er gekk í
gildi 1. jan. 1908 og við hana mun
félagið hafa talið sig bundið. Hefði
það talið sig hafa ótvíræða heimild
til þess að hækka vöruflutninginn
frá Leith, svo sem það hefir gert,
samkvæmt þeim samningi og samn-
ingnum 1909, hvers vegna er það
þá að semja við ráðherra um þetta
með nýjum' samningi? Hver þörf
var þá á því að endurnýja þetta
samningsatriði, fremur en önnur at-
riði i samningnum 1909? Vér sjá-
um ekki aðra ástæðu til þessa en
þá, að félagið hafi ekki treyst sér til
þess að hækka flutningsgjaldið, nema
þar til kæmi sérstakt samþykki þeirra
málsaðila, er samið var við.
Og er það líklegt, að H. H. hefði
viljað láta líta svo út, er hann gerði
nýjan samning, sem hann væri i
verulegu atriði að spilla þeim samn-
ingi, er B. f. hafði gert, ef gallarnir
voru fólgnir í þeim samningi sjálf-
um ?
Að Lögrétta hefir ekki sem bezta
samvizku af þessari fullyrðing sinni,
má líka marka af því, að hún reynir
til að gera sem minst úr afleiðing-
unum af þessarri farmgjaldshækkun.
ísafold benti á, að á landið legðist
15 þúsund króna hækkun á ári, ef
miðað væri við síðustu verzlunar-
skýrslur (frá 1910). En viðskifta-
velta landsins hefir farið vaxandi
síðan 1910 og fer væntanlega enn
vaxandi á næstu 7 árum, og við-
skiftin við Leith hafa líka farið vax-
andi á undanförnum árum. Þegar
talað er um þessar 15 þús. kr. og
miðað við þær, er því vitanlega gert
alt of litið, en ekki of mikið úr af-
leiðingum farmgjaldshækkunarinnar.
En til þess að fá þessa tölu mun
lægri en ísafold gerir, tekur Lögrétta
meðaltal af innflutningi vöru frá Leith
á árunum 1909 og 1910 og þá segir
hún að þetta sé ekki nema 10,771
kr. Eins og áður er bent til, er
slík reikningsfærsla stórlega villandi,
en sé rétt reiknað er það eftirtekta-
vert, hve flutningurinn 1910 hefir
verið miklu meiri en 1909. Hafi
hann vaxið að sama skapi á árunum
1911 og 1912 og, ef hann yxi að
sama skapi á næstu 7 árum, þá gæti
þetta orðið all álitleg fjárhæð.
Um þetta atriði telur ísafold ekki
þörf að ræða meira að þessu sinni.
En satt er það sem Lögrétta segir,
að ísafold hefir enn enga áætlun
gert um það, hve mikil byrði legg-
ist á landsbúa við þessa samninga.
Að nokkru leyti getur sú áætlun
ekki orðið nákvæm, en um hitt er
enginn vafi, að sé hún gerð sam-
vizkusamlega, er þar um stórfé að
ræða.
Ýms erl. tiðindi.
Nýi forsetinn á Frakklandi. Sím-
inn hefir flutt fregnina um forseta-
kosninguna á Frakklandi, er fór fram
17. þ. mán. Við forsetatigninni hefir
Poincaré þó ekki tekið enn þá. Það
verður ekki fyr en 17. næsta mán-
aðar, að hann gerir það, og i völd-
unum á hann að sitja næstu 7 ár.
Raymond Poincaré er 52 ára gamall,
stundaði lögfræði, varð síðan mál-
færslumaður og blaðamaður, en var
kosinn þingmaður 1887. Brátt þótti
hann atkvæðamaður og setið hefir
hann i stjórn Frakklands með ýms-
um forsætisráðherrum, en forsætis-
ráðherra varð hann sjálfur í janúar-
mánuði- síðastliðið ár. Um það leyti
kom þó fáum eða engum til hugar,
að hann mundi hljóta forsetatign
lýðveldisins. Það eru stjórnarstörfin
síðastliðið ár, er hafa hafið hann til
þeirrar tignar, svo vinsæll hefir hann
orðið af þeim. Hann hefir verið
utanríkisráðherra og á þeim ráðherr-
um hefir mest borið hjá stórveld-
unum, vegna ófriðarhættunnar, sem
vofað hefir yflr álfunni og að sjálf-
sögðu magnaðist sú hætta mikið, er
Balkanþjóðirnar sögðu sundur friðin-
um. Poincaré hefir gert sér afar-
mikið far um að vernda friðinn í
álfunni, takmarka ófriðinn á Balk-
anskaga og þótt gera það viturlega
og skörulega. Þess nýtur hann hjá
Frökkum. Fullyrt er, að ef forsetinn
hefði verið kosinn með almennri at-
kvæðagreiðslu kjósendanna í landinu,
hefði hann hlotið tiltölulega miklu
fleiri atkvæði en hann fekk í Ver-
sölum, þó meiri hluti hans þar væri
mjög sæmilegur. Kosningu hans
var líka tekið i Parísarborg með
mestu fagnaðarlátum. Það telja menn
vist, að hann verði atkvæðameiri og
afskiLasamari forseti en fyrirrennari
hans, Falliéres, en jafnvíst er það
talið, að persónulegir eiginleikar
hans séu þess full trygging, að hann
fari ekki feti framar en stjórnarlög
Frakka heimili. Honum er lýst svo,
að hann sé maður einkar gætinn og
athugull, er rannsaki hvert mál vand-
lega, sem hann fari með. En glæsi-
maður er hann ekki, né ræðuskör-
ungur til jafns við ýmsa aðra frakk-
neska stjórnmálamenn.
Du Paty de Clam. Þess var getið
í hraðskeyti hér í blaðinu nýlega,
að hermálaráðherra Frakka, Millerand,
varð að víkja frá völdum, af því að
hann hafði lofað því að veita Du
Paty de Clam aftur stpðu í hernum.
Það virðist sæmdarauki frönskum
þingmönnum, hve skjótt þar var
tekið í taumana, en lítt skiljanlegt,
hvernig nokkur hermálaráðherra gat
lofað slíku. Honum var manna
mest um það að kenna, að Dreyfus
var forðum daga dæmdur fyrir sak-
leysi, og þegar Picguart var að reyna
að fá sannanir fyrir sakleysi Dreyfus
+
Eiríkur JTlagnússon JTl.Tl.
bókavörður í Cambridge
lézt i sjúkrahúsi í Lundúnum þ. 24. þ. mán. eftir langvinna van-
heilsu, 7 dögum miður en áttræður að aldri (f. 1. febr. 1833).
Andlátsfregn hans barst hingað á mánudagsmorgun í símskeyti
frá ekkju hans til Har. Nielssonar prófessors, og voru þá veifur
dregnar í hálfa stöng viðsvegar um bæinn.
ísafold hefir snúið sér til þess manns, er honum var kunnug-
astur hérlendra manna á seinni árum, Har. Níelssonar prófessors,
og beðið hann að rita æfiminning þessa stórmerka og einkennilega
íslendings og kemur hún í næsta blaði.
klæddist Du Paty de Clam hvað eftir
annað dulargerfi, til þess að fara á
fund Esterhazys þess, er aðalsvikun-
um hafði valdið og leggja ráð á með
honum, hvernig hann mætti dyljast
og hvernig sökinni yrði enn komið
á Dreyfus. Ög stórfurðulegt má
það teljast, að herforingjar í háum
metum leggi kapp á að halda slíkum
piltum í sveit stéttarbræðra sinna.
Rúmenía og Balkanþjóöirnar. Mik-
ið umtal hefir verið um Rúmenlu i
erlendum blöðum undanfarið, þó auð-
sætt sé, að þau kunna fátt að segja
með sannindum eða nákvæmni.
Stjórn Rúmenfu virðist hafa farið
fram á það við stjórn Búlgaríu, að
hún léti af hendi einhverja sneið
norðan af Búlgaríu til sárabóta fyrir
Rúmena, fyrir það, að Búlgaría vex
væntanlega svo mjög suður á bóg-
innu. Hvað stjórnunum hefir farið
í milli um þetta, veit enginn með
vissu, en þó mun hafa slegið í nokk-
uð hart í milli þeirra, Hafa frétt-
irnar gengið um, að her Rúmena
mundi von bráðar stefnt til Búlgaríu,
þótt ekkert hafi úr því orðið. Ein-
hverjar vonir hafa Tyrkir líklega bygt
á þessum ófriðarhorfum, eða þær
verið notaðar til hernaðaræsinga í
Miklagarði. Annars hafa Rúmenar
mikinn her og er taíið óvist, að her
Búlgara gæti staðið honum á sporði,
eftir alt það mannfall, er orðið hefir
í liði þeirra.
Gelsvík utanríkisráöherra? Blöð
málstreitumanna í Noregi t. d.
Spegjelen í Niðarósi leggja mjög með
því, að Nikulds Gelsvik prófessor, sá
er málstað vorn hefir stutt svo fyrir-
taksvel í deilunni við Dani, verði
gerður utanríkisráðherra í hinni nýu
stjórn, sem Gunnari Knudsen er
ætlað að koma á laggirnar um þess-
ar mundir.
Hervarnir Dana. Dönsku stjórn-
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
II. Þörfin á nýrri guöfræði.
og einstaklinga, fái það að eins að
njóta sín í sínum upphaflega krafti,
fegurð og hreinleik eins og það fram
gekk af vörum Jesú. Að því leyti sem
fagnaðarerindi Jesú er kjarni og hjarta
kristindómsins er hann ávalt jafn
Eg lauk máli mlnu i undanfar-
andi hugleiðingu minni með því að
taka það fram, að það sem vorir
tímar heimtuðu á svæði trúmálanna
væri fyrst og fremst ný quðjrœði.
Eg bið menn vel að gæta þess, að
eg segi: ný guðfræði, en ekki'. nj trú.
Að vísu hafa heyrzt raddir í þá átt,
að þörf væri á nýjum trúarbrögðum
og meira að segja hafa verið gerðar
tilraunir i þá átt, að koma á fót nýj-
um trúarbrögðum, er koma skyldu
í stað kristindómsins, sem ekki leng-
ur fullnægði kröfum vorra tíma, sér-
staklega kröfum þeim, er mentalýð-
urinn hlyti að gera til trúarbragð-
anna. Alkunn er frá siðustu tím-
um tilraun þýzka náttúrufræðingsins
hrnsts Hixckels i Jena, hin svonefndu
»monistisku trúarbrögð*, þar sem til-
veru persónulegs guðs er neitað, allri
forsjón og öllum ódauðleika, en full-
komin náttúru-dýrkun sett í stað
£7íúí-dýrkunarinnar. En venjulega
munu slíkar raddir um þörfina á nýj-
um trúarbrögðum koma frá mönn-
um, sem annað hvort ekki þekkja
kristindóminn eða þekkja hann í ein-
hverri afskræmdri mynd hans.
Þeir timar eru áreiðanlega ekki
komnir, að þörf gerist nýrra trú-
bragða. Fagnaðarerindi Jesú Krists
er ekki tekið að úreldast, heldur
stendur það enn i sinu fulla gildi
sem fyrir 19 öldum; það á sér ótvi-
rætt enn langan aldur fyrir höndum
svo sem líf, ljós og kraftur þjóða
tímabær.
Um guðfræðina verður þetta aftur
á móti ekki sagt með sanni. Hún
er ekki ávalt jafn-tímabær, sama
guðfræðin getur aldrei nægt fyrir alla
tíma eða allar kynslóðir. Til eru
kynstur af gamalli guðfræði, sem
enginn lifandi maður litur við, nema
ef vera skyldi einstöku laárðir vísinda-
menn, sem verða að kynna sér hana,
til þess að geta gert sér grein fyrir
þróunarferli hinnar kristilegu kenn-
ingar. Að öðru leyti er hún »gleymd-
ur og geymdur fjársjóðurc, sem fyllir
kjallara bókasafnanna víðsvegar um
heiminn, ásamt öðrum úr sér gengn-
um fræðum liðinna tima.
’vernig stendur á þvi, að guð-
íin er þessum lögum háð, —
•ning stendur á því, að hún er
ím breytingum undirorpin, að
a guðfræðin getur ekki nægt fyrir
tíma og kynslóðir? Þetta er
-áðin gáta. Guðfræðin er manna-
:t og því sömu lögum háð sem
ur mannaverk. Hún er ekki
að en fræðileg framsetning lærðra
ma á hinum trúarlegu sannind-
kristindómsins, eins og þau
:ðu við mönnum á þeim og þeim
ím og eins og þeir gerðu sér grein
ra út frá þekkingar-skilyrðum
tiðar sinnar. Þess vegnaerguð-
Sin sífeldum breytingum háð, alt
því sem timarnir breytast og
mirnir með þeim. Þess vegna
menn aldrei til lengdar gert