Ísafold - 05.02.1913, Blaðsíða 1

| Kemur út tvisvar
I í viku. Verð árg.
I 4 kr., ertendis 5 kr.
| eða 1J dollar; borg-
| ist fyrir miðjan júlí
| erlendis fyrirfram.
| Lausasala 5 a. eint.
imiiniiiniiimiiniiiiiiiiniiiniiinuniniiimmti I
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík,
miðvikudaginn 5.
febrúar
1913.
10. tölublað
Adríanópel
hin umsetna borg, er nú liggur undir skothríð bandamannanna á Balkanskaga.
Erl. simfregnir.
Khöfn 4. febr. 1913.
Ófriður af nýju!
Styrjöldin byrjuð aftur.
Áköf skothrið hafin að
Adríanópel.
Steinolian
og iöggjafarvaldið.
Þingið 1911 fekk fjármálanefnd
þeirri, er það skipaði þá, steinolíu-
málið til meðferðar. Nefndin átti
að rannsaka hvort landið gæti ekki
fengið tekjur af steinolíuverzluninni,
með því að veita einhverjum einka-
leyfi til hennar, þar sem svo nærri
stappaði að fullkomin einokun væri
komin á þá verzlun í landinu.
Nefndin komst að þeirri niður-
stöðu að þetta mundi geta tekist,
landið mundi geta fengið töluverðnr
tekjur, án þess að verðið þyrfti fyrir
það að hækka á oliunni, ef samið
væri um þetta einkaleyfi um all-
margra ára bil. En þar sem hún
ekki gat komist að föstum samn-
ingum, en hafði hins vegar ástæðu
lil þess að ætla að samningar mundu
takast, ef þingið veitti landsstjórn-
inni heimild til þess að semja, samdi
hún frumvarp til heimildarlaga fyrir
landsstjórnina, til þess að geia samn-
inga og var það lagt fyrir síðasta
alþingi.
En þegar frumvarpið kom til
þingsins og búið var að skipa í það
nefnd, þá skeði það eitt að þing
nefndin sat á frumvarpinu fram til
þingloka og loks var það felt í neðri
deild fyrir ötult atfylgi hennar.
Mennirnir, sem falið höfðu nefnd-
inni, á þinginu 1911, að rannsaka
þetta mál, voru algjörlega frá því
horfnir að láta landið hafa nokkrar
tekjur af þessu og greiddu hver um
annan þveran atkvæði móti þvi að
sinna frumvarpinu að nokkru. Svo
djúpt skauzt jafnvel pólitiska vel-
sæmið niður á bóginn í því máli,
að fjármálanefndarmennirnir voru
opinberlega atyrtir fyrir það, að
semja lagafrumvarp um það efni,
sem þingið hafði fyrir ári siðan sett
þá til að rannsaka.
Þá var lokið fyrsta þættinum í
leiknum sem heita mætti: Steinoli-
an og lögqjajarvaldið.
Þingið hyrjaði strax á 2. þætti,
samdi í mesta flýti lagafrumvarp, þar
sem stjórninni var heimiluð einokun
á steinolíu til 5 ára, en lögin hins-
vegar svo úr garði gerð að lands-
stjórnin sá sér tæplega fært að nota
þau og hefir heldur ekki, eftir ræki-
lega ihugun, séð sér fært að gera
það, eins og sjá má af bréfi því frá
landsstjórninni til Fiskijélags Islands,
sem því barst 25. þ. m. og birt er
i dag hér í blaðinu.
Þá var 2. þætti lokið og er leikn-
um ekki enn þá lengra komið.
Væntanlega hefst 3. þáttur á næsta
þingi, hvernig sem þá kann að tak-
ast til, hvort sem úr þessu kann að
verða sæmilega alvarlegur leikur á
endanum, með nokkrum broslegum
atriðum, eða hann verður að eins
pólitiskur skrípaleikur.
Því það er að eins ofurlítið atriði
á milli þátta, þetta sem nú á að
fara að gerast, að Fiskifélagið bjóði
mönnum að panta fyrir þá einn
olíufarm, gegn greiðslu fyrirfram.
Vér höfum áður lýst því að vér
höfum ekki mikla trú á því að Is-
lendingar geti kept við útlent auð-
valdsfélag með óbundinni samkepni.
Tilraun í þá átt getur að eins orðið
undantekning og bráðabirgðaráðstöf-
un, en víst væri sízt ástæða til þess
að spilla fyrir þeirri tilraun og von-
andi að vel takist.
Takist hún vel, þá ætti hún að
styðja til muna hugmyndina um það
að|landsmenn sjálfir taki að sér stein-
olíuverzlunina. En þó hún að ein-
hverju leyti takist miður vel, verður
hún hins vegar engin sönnun þess,
að ekki geti betur tekist þegar þeir
menn færu með, sem hefðu haft
tima og tækifæri til þess að undir-
búa alla steinoliuverzlunina.
Að þessu leyti er því lika minna
um þessa. tilraun vert.
Leikurinn verður fyrst áhrifamikill
á næsta þingi þegar tjaldið verður
dregið upp fyrir 3. þætti.
------------------------
Látinn
er nýlega KrUtjdn Jóhannesson,
bróðir Sigurjóns á Laxamýri, nær
níræður að aldri.
ísafoldar númerin
3, 4, 5, 6 og 7 á þessu ári verða
enn keypt á afgreiðslu Isafoldar.
Misprentast
hafði í síðasta blaði atkvæðatala
síra Benedikts Eyólfssonar við kosn-
inguna á Hólmum: 3 5 atkv. i stað
55. Ennfr. fallið úr atkvæðin, sem
síra Haraldur á Hofteigi hlaut: 19.
N or ðlingamót
var haldið að Hotel Reykjavík í
gærkveldi, var þar saman komið
margt mannna úr ölium landsfjórð-
ungum.
Ætlun manna var að skemta sér
við át, kaffi og dans.
Dansinn fór að vanda vel fram,
og kaffið þótti gott, þeim sem fengu.
En einhver ókunnugur hefir hlotið
að tiltaka hvaða réttir skyldu fram
reiddir, því þeir voru eigi við Norð-
linga hæfi.
Einnig hafði gleymst að sjá
fyrir ræðumönnum fyr en í ótima.
Þó talaði Indriði Einarsson skrifstofu-
stjóri, vel að vanda, þó al-óundirbú-
inn væri, og var hann síðar sá, sem
gleðskap hélt uppi á mótinu.
Viðstaddur.
Ýms erl. tiðindi.
Kosningarrétturinn i enska þinginu.
Siðustu ensk blöð skýra frá þvi, að
neðri málstofanenska hafði kosningar-
réttinn til meðferðar og þá sérstak-
lega kosningarrétt kvenna til enska
þingsins. Langt var þeim umræðum
ekki komið að þessu sinni og ræddu
menn málið hver frá sínu sjónar-
miði án þess að vera bundnir við
þær umræður við nokkur flokksbönd.
Þeir sem lengst fara í kröfum fyrir
kvenþjóðina, vilja veita um 11 milj.
kvenna kosningarréttinn, aðrir vilja
fara miklu skemur og enn aðrir
vilja þar enga tilslökun gjöra. Sjálf
enska stjórnin er þar ekki sammála
og töluðu menn úr stjórninni hver á
móti öðrum og það töluvert hvast.
Verður fróðlegt að frétta hver endir
verður á þessu, en ýmsir spáðu því
að ekkert mundi verða úr þessari
lagasetningu að þessu sínni.
Fólksfækkunln á Frakklandl. Af
engu þykir frakknesku þjóðinni
standa meiri hætta en af fólksfækk-
uninni. Fæðingum fækkar sífelt,
miðað við mannfjölda, en manndauði
fer vaxandi.
Arið 1911 voru fæðingar 18,7 af
1000, í stað 19,7 árið áður. Árið
1911 fæddusl 742,114 börn, en árið
áður 774,358. Fæðingar því árið
1911 32.244 færri en árið áður.
En 1911 dóu 776,983 manna, en
ekki nema 703,777 árið áður. Hafði
þá dáið 73,206 manna fleira en árið
áður, eða 19,6 af 1000 í stað 17,9
árið á undan.
Dauðsföll voru því 34,869 fleiri
en fæðingar.
Að fæðingum fækkar stafar f>ó
ekki af hnignun mannkynsins, held
ur því hve alment þjóðin verst
barneignum. Annars fer það sem
alda yfir Norðurálfuna, að fæðingum
fækkar við það sem áður var, en
munurinn þó stórkostlegur meðal
þjóðanna.
Af 1000 manns fæddust í Rúss-
landi (1905) 44,8, í Búlgarín (1909)
42,0, í Rúmeníu (1910) 41,2, í
Serbíu (1910) 39,0. í Austuríki og
Ungverjalandi (1910) 33,5, á Spáni
(1910) 33,1, á ítaliu (Í911) 32,9, ,á
Þýzkalandi (1911) 29,8, á Stóra-
Bretlandi (1911) 24,7 og á Frakk-
landi 18,7.
Manndauði þessi á Frakklandi stafar
af þvi, að sögn, að of lítið sé þar að
gert til þess að vernda heilsu manna
og bægja sóttum á bug. Hann er
þó miklu meiri i ýmsum þeim lönd-
um þar sem mannfjölgun er mikil.
Af þúsundi manna dóu á ofangréind-
um árum: á Rússlandi 31,7, í Búlg-
aríu 23,5, i Rúmeníu 24,8, í Serbiu
29,3, i Austurriki og Ungverialandi
22,8, á Spáni (1910) 23,8. En eins
og áður var sagt dóu ekki á Frakk-
landi af 1000 manna árið 1911
nema 19,7. En i flestum þeim
löndum, þar sem fæðingar eru fyrir
neðan 33 af 1000, er manndauði
minni en á Frakklandi. Á Nýja
Sjálandi er manndauði talinn óvenju
lítill, 9,7 af 1000, en fæðingar þar
26,2 af 1000.
Frá málstreitu-baráttunni
norsku; Méð Norðroönnum geys-
ar um þessar mundir baráttan milli
þeirra, er géra vilja nýnorskuna að
aðalmáli — opinberu máli Norð-
manna, og hinna er halda vilja við
rikismálið svonefnda, þ. e. dansk-
norskuna.
Til þess að lægja þær öldur og
miðla málum, var nýlega boðað til
fundar í Kristjaníu, fyrir forgöngu
ýmsra merkra manna, fyrst og fremst
Friðpjóýs Nansens. Gerðist hann á
fundi þessum aðal-talsmaður hinnar
nýju miðlunarstefnu, er fer í þá átt
að hreinsa úr ríkismálinu það sem
Nansen kallar hreinar danskar slettur,
en halda sér við það að öðru leyti.
En þessi miðlunarstefna hlaut kald-
ar viðtökur í herbúðum beggja hinna
gömlu flokka — og Nansen ámæli
hjá báðum málsaðilum.
Hvíta þrælaverzlunin og
Rockefeller. Hvita þrælaverzl-
unin er eitt af mestu átumeinum
vorra daga. Fátækar stúlkur og
umkomulausar eru lokkaðar með
fögrum loforðum um góða vist o.
s. frv. vestur um haf og síðan seld-
ar mannsali í hendur auðugra ólifn-
aðarseggja.
Margt og mikið er til þess gert
að skera fyrir þetta mein.
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
III. „Nýja guðfræðin“.
Svo mikið hefir hin síðari árin
verið um »nýju guðfræðina« talað og
skrifað meðal íslendinga, bæði aust-
an hafs og vestan, að gera má ráð
fyrir, að flestir kannist við nafnið.
Hitt mun öllum þorra manna frem-
ur óljóst enn sem komið er, hvað
þar er um að ræða, enda naumast
við öðru að búast. Því að meðal
íslendinga beggja megin hafsins hefir
tiltölulega miklu minna kapp verið á
það lagt, að skýra málið fyrir mönn-
um en á hitt, að koma þeim í skiln-
ing um, hver voði væri hér á ferð-
um og hvilíkir háskagripir þessir »ný-
guðfræðingarc væru.
Og þar hafa menn sannarlega ekki
skorið við nögl sér það sem úti hefir
verið látið. Um það bera ólygnast-
an vottinn kirkjulegu blöðin beggja
megin hafs, sem mest hafa andæft
hinni nýju stefnu. Hún hefir þar
verið sögð ein hin háskalegasta van-
trúarstefna og villudómur, sem ís-
lendingum hafi verið fluttur, ef ekki
Nú flytja erlend blöð þá frétt, að
Rockefeller, hinn heimskunni auð-
kýfingur, hafi lofað að gefa 37 mil-
jónir dollara í sjóð, er varið skal til
þess að leysa úr ánauð stúlkur, er
fyrir »hvítu þrælasölunni« verða.
ísland erlendis.
Þýzk bók um ísland. Þýzk-
ur náttúrufræðingur, dr. Hans Reck,
hefir nýlega ritað allítarlega bók um
ísland, aðallega náttúru og jarðfræðis-
lýsingar. Undirstaðan undir bók
dr. Recks eru athuganir þær, er dr.
W. v. Knebel, sá er fórst í Öskju i
júlí árið 1907, var búinn að gera
áður en hann dó.
Fróðlega grein um Island
hefir Norðmaðurinn Hans Berner
ritað í norska blaðið Syn og Segn.
Hann bendir þar á, að íslandi hafi
orðið fyrst Norðurlanda að hreyfa
ellistyrktarmdlinu, sem síðar hefir orð-
ið eitt af aðal-þingmálum á Norður-
löndum og víðar. Það er frumvarp
Þorláks hei't. Guðmundssonar um
styrktarsjóð handa alpýðuýólki, sem
hann á við ; kom fram á þingi 1889.
hreinn heiðindómur. Með henni sé
verið að »prédika almenning lengraog
lengra burtfráguðs orði« heilagrar ritn-
ingar, og koma fyrir kattarnef þeim
litlu leifum óbrjálaðs kristindóms,
sem enn sé til meðal íslenzkrar þjóð-
ar. Hinir ótrúlegustu hlutir eru gefnir
nýju guðfræðinni að sök, alt frá
messuföllunum í Rafnseyrar-presta-
kalli upp að siðspillingunni í höfuð-
stað þessa lands. Og þeir menn,
sem ljá þessari nýju stefnu fylgi sitt
og halda henni að einhverju leyti
fram, hafa verið taldir hreinir og
beinir skaðræðismenn í kristnu fé-
lagi, vargar í véum, falsspámenn og
afvegaleiðendur fólksins, sem vinni
af öllum kröftum að því að »af-
kristna landið«, »ræna kristinn al-
menning barnatrúnni og að þagga
niður hina góðu játningu*. —
Hér hefir ekki verið neinn hörg-
ull á sakargiftum. Nýju guðfræð-
inni hefir sannarlega verið gefinn f
skaut »góður mælir, troðinn, skek-
inn og fleytifullur« þeirrar vöru og
hennar sízt staðgóðrar. Margt ónytju-
orðið, sem menn hafa mælt í henn-
ar garð, hefði betur verið ótalað, að
eg nú ekki nefni ámælisorðin og
sakargiftirnar, sem beint hefir verið
að talsmönnum hinnar nýju stefnu.
Vei oss, eý þær sakargiftir hefðu verið