Ísafold - 15.02.1913, Page 1
■ Kemur út tvisvar _
* í viku. VerS árg.
1 4 kr.( erlendis 5 kr. P
[ eða l^dollar; borg-
1 istfyrirmiðjan júlí §
1 erlendis fyrirfram. jjj
■ Lausasala 5 a. eint. ■
Uppsögn (skrifl.) f
bundin við áramót, |
erógildnemakom- 1
in só til útgefanda \
fyrir 1. oktbr. og f
sé kaupandi skuld- I
laus við blaðið. 1
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn
15. febrúar 1913.
13. tölublað
I. O. O F. 94142
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 myd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str 14A fid. 2—8
íslandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.P.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 siðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsppítali f.sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8.
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhirbir 10—2 og 5—6.
LaDdsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Land8síminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd.ogfsd. 12—1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14Bmd. 11—12
Vifilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1
I»jóbmenjasafniÓ opib þrd., fimd. og sd. 12—2.
Nýja stjórnin norska.
Símfregnir hafa þegar flutt þau
tíðindi, að Gunnar Knudsen hafi tek-
ið yfirráðherradóm í Noregi.
Ráðuneytið komst á laggirnar þ.
30. janúar. Gekk í nokkuru þófi um
Gunnar Knudsen
vfirráðherrn.
myndun þess í þingbyrjun. — Átti
' Gunnar Knudsen nll-erfitt aðstöðu
sökum þess, að hann !á rúmfastur.
Margir bjuggust við því, að Löv-
land gamli yrði í hinni nýju stjórn.
Johan Laslhero
verzlunarráðherra.
En svo varð þó eigi. Er lilúð svo
á, að stjórn þessi sé eigi verulega
sterk að mönnum, hafi um of orð-
ið að taka tillit til óska flokksins Og
ýmissa landshluta við myndunhennar.
Helztu mennirnir í stjórninni eru
þeir, sem Isajold flytur nú mynd af.
Skal fyrst frægan telja yfirráðherrann
Gunnar Knudsen. Hann er á sjö-
tugsaldri (f. 1848). Hefir verið þingmað-
ur 22 ár. Varð ráðherra fyrsta sinni
1901 og aftur 1905 (fjármálaráðherra).
Árin 1908—1910 hafði hann for-
ustu stjórnarinnar. Auk forustunnar
hefir hann nú undir sér landbúnað-
armál.
■ Annar helzti maðurinn í nýju
stjórninni er Johan Castherq sóren-
skrifari. Hann er maður fimtugur,
hefir setið á þingi 12 ár og var
dómsmálaráðherra i fyrra ráðuneyti
Gunnars Knudsen. Nú er hann
verzlunarráðherra. Hann er tafinn
róttækastur gerbótamaður hinna nýju
ráðherra.
Þriðji helzti ráðherrann er Brygqesaa
bóndi, sem um mörg ár hefir verið
meðal helztu þingmanna og mátt
Brygoesaa
kirkju- og kenslumálaráðherra.
sín mjög mikils meðal bænda. Hann
er kirkju og kenslumáiaráðherra.
Hermála- og flotamálaráðherrann
heitir Keilhau, fjármálaráðherrann
Omholt, áður amtmaður í Nordland,
utanríkisráðherrann Ihlen og vinnu-
málaráðherrann Urbye, áður sóren-
skrifari.
Innan sjálfs ráðuneytisins er talið,
að muni vera æði skiftar skoðanir
um ýms stórmál, svo sem deiluna
um landsmál gegn ríkismáli, land-
varnarmál og kirkjumál. Þykir því
eigi ólíklegt að þetta nýja ráðuneyti
muni brotgjarnt verða á einstökum
limum sínum. En stefnubyltingar
mun eigi von fyrst um sinn, með
þvi að vinstri flokkurinn, sem stjórn-
in er af runnin, er feiknasterkur,
76 manns af 123 þingmönnum alls.
Vel við orðið.
Síðan grein síra Ólafs Ólafssonar
fríkirkjuprests um Sjúkrasamlag
Reykjavíkur kom út í ísafold á mið-
vikudaginn hafa menn streymt til
gjaldkera Samlagsins til að ganga í
Samlagið og fá upplýsingar til und-
irbúnings undir inngöngu.
Nú í gærkveldi og í dag er 1000
sérpentuðum eintökum af greininni
dreift út um bæinn á meðal almenn-
ings; er þá úr því varla ókunnug-
leikanum til að dreifa um stund.
Er enn á ný alvarlega brýnt fyrir
mönnum að sinna máli þessu, og
svo i að gapga í Samlagið, þeim sem
geta.
Enginn gerir sér eða heimili sínu
betri greiða en þann, að tryggja sig
og heimili sitt gegn sjúkdómum.
Balkanmálið.
ísaf. hefir skýrt frá því helzta, er
gerðist í Lundúnum meðan á friðar-
umleituninni stóð. Er margt talað
í erlendum blöðum um framkomu
Tyrkja á friðarfundinum og fátt þeim
til hróss. Meðal annars sézt það
fullyrt, að Tyrkir hafi aldrei ætlað
sér að láta neitt verða úr friðarsamn
ingum, að eins viljað tefja tímann,
til þess að fá nýjan þrótt og gera
tilkostnað óvina sinna sem þyngstan
og óbærilegastan. Búlgarar þurftu
að sá akra sína um lok þessa mán-
aðar, en ekkert fólk til þess að gera
það, ef allir karlmenn eru bundnir
í herþjónustu. En verði akrarnir
ekki sáðir, vofir hungur yfir þjóð-
inni á næsta ári.
Ennfremur er sagt að Tyrkir hafi
reynt að hafa undirmál við þrívelda-
sambandið, einkum Austurríki og
viljað afsala sér Saloniki í hendur
þess. Tali þeir Tyrkirnir svo, að
ólíkt væri fyrir þá að þola yfirráð
Austurríkismanna, en Balkanþjóðanna;
hafi og Austurríkismönnum farist
vel við tyrknesku þegnana í Bosniu
og Herzegowinu. Yfir höfuð hafi
Tyrkir gert alt hvað þeir máttu til
þess að blása að ófriðarkolunum
milli stórveldanna, ef kostur reynd-
’ist að hagur þeirra brejmist við það.
Nokkur kritur virðist lika hafa verið
milli stórveldanna, en þó farið slétt
á öllu og ennþá sitja sendiherrar
þeirra á friðarráðstefnu í Lundúnum,
þó styrjöldin sé hafin af nýju.
Þess var getið í símskeyti hér í
blaðinu að nýja Tyrkjastjórnin slœgi
úr og í í svari sínu hinu siðasta til
stórveldanna. En reyndar gerði hún
nokkuð meira. Hún bauðst til þess
að láta af hendi þann hluta af Adria-
nopel, er stendur fyrir austan Maritza-
fljótið og þá að sjálfsögðu leggja nið-
ur hervirki sín um borgina, en krafð-
ist að mega halda þvi sem er fyrir
vestan fljótið, með konungagröfum
Tyrkja, kirkjum og öðrum helgum
Leikhúsið.
Um hdttatíma (Zapfen-
streich). Sjénleikur i 4
þáttnm, eftir Franz Adam
Beyerlein. Leikið fyrsta
sinni í Rvík 9. febr. 1913.
Höfundurinn er þýzkur. Leikritið
kom út fytir 10 árum. Vakti þá
óhemju-efíirtekt og gegndarlaust rif-
rildi um alt Þýzkaland. Kvað svo
mikið að gremjunni gegn því sum-
staðar, þar sem herinn mátti sín
mikils, að bannað var að leika það.
Þessi urðu örlög leikritsins þar i
landi vegna þess, að í því felst hörð
árás á »andann«, hugsunarháttinn
ínnan vébanda þýzka hersins. Þar
var og er tilvalinn jarðvegur fyrir
ádeilu-leikrit af þessu tagi. Þar var
það eins og djarft sóknarskjal á
hendur aldagrónum hégiljum, drambi
og þröngsýni einnar stéttar þjóðfé-
lagsins, er mikið ber á.
Eðlilegt, að athurðir leiksins fengju
fólkinu þar mikils: Ung og
ástúðleg stúlka (Klara Volkhardt:
dómum þeirra. — Um eyjarnar í
Ægea-hafi segist hún muni ganga að
því að stórveldin ráði fram úr því
hvað verði um eyjar þær, er Grikkir
hafi þegar tekið, en treystir því hins
vegar að stórveldin taki hæfilegt til-
lit til varna þeirra, er Tyrkir þyrftu
að hafa við Hellusund.
Flokkadrættir hafa áreiðanlega verið
miklir í hernum við Tchataldja eftir
dráp Nazims pasja og talið að lent
hafi í bardaga og ekki færri en 300
manna fallið. Krafðist herinn þess
að Enver bej segði þegar af sér og
höfðu tyrkneskir hershöfðingjar hótað
honum að taka hann fastan. Segir
í símskeytum til danskra blaða r.
febr. að Enver bej hafi sótt um að
vera sendur til Berlinar, en Mahmud
Shevket pasja taki að sér yfirstjórn
hersins en feli Said pasja stórvezírs-
stöðuna; en ekki hafa neinar sím-
fregnir um þetla borist hingað og er
fremur litlar reiður hægt að henda
á símfréttum erlendra dagblaða, svo
mikið er þar af röngum frásögnum.
Um Adríanópel er það að segja,
að um mánaðamótin síðustu hafði
hún verið umsetin af 105.000 her-
manna, og voru 30.000 af þeim
Serbar. I bænum var þá sagt upp-
hlaup, en borgararnir heimtuðu að
setuliðið gæfist upp, hefðu og nokkrir
meiriháttar hershöfðingjarverið ráðnir
af dögum. Vistaskortur var sagður
afarmikill í borginni.
Auðséð er að liðsafnaður Tyrkja
á Gallipoli-skaga muni gerður til þess
að verja landvirkin við Hellusund.
Hafa bandamenn einnig safnað þar
liði og flutt þangað skotfæri til að
sækja þau virki. Var um mánaða-
mótin talið að þar á skaganum væri
samankomið um 60 þús. tyrkneskra
hermanna og um 80 þús. frá banda-
mönnum. En við Tchataldja var
sagt að vær.u um 200.000 tyrkneskra
hermanna, 160 þús. Búlgara, 20 þús.
Serba og 20 þús. Grikkja.
Talið er að samkomulag sé kom-
ið á milli Balkanþjóðanna um skift-
ingu herfangsins er til kemur, og
Stefanía Guðmundsdóttir), er eigi
hefir unnið sér annað til óhelgi en
að fá ást á yfirboðara föður sins,
(v. Lauffen liðsforingja: Andrés
Björnsson), og láta hann ráða yfir
sér — er af sjálfum föður sínum
(Volkhardt varðstjóra: Árni Eiríks-
son) skotin til bana í leikslok —
fellur á svo átakanlegan hátt sem
fórn á altari hins heimskulega her-
mensku-anda, er hvílir í martraðar-
líki yfir hugum jafnt yfirmanna sem
undirgefinna.
Ofan af þessum »anda« er ræki-
lega flett, og á hann ger sleitulaus
og leikin árás.
Og sú árás er það vafalaust, sem
bjargað hefir þessu leikriti í Þýzka-
landi og aflað því lýðhylli þar. og í
öðrum hermenskulöndum og hulið
skáldskapar-nektina sem, ella stingur
mjög í augun — bæði við lestur og
leik.
En hér, meðal vor, vantar alveg
undirstöðuna undir svona leikrit:
kunnugleikann á hermensku-högum,
þröngsýninni og hörkunni, sem
mótar svo marga, er við hermensku
eigi Grikkir að fá leyfi til þess að
ralda Saloniki.
í annan stað flytja blöðin mjög
óljósar fréttir um kröfur Rúmena
um sneið norðan af Búlgaríu. Er
sögð mikil gremja í Sofíu, höfuð-
borg Búlgara, til Rúmena, fyrir frekju
leirra, en allir samningar milli rikj-
anna fara auðsjáanlega fram með
eynd, og því eru allar fréttir um
)að óljósar og lítt ábyggilegar.
Ferðir Flóru.
Engin fargjaldshækkun.
Ferðaáætlun Flóru er birt hér í
blaðinu í dag. Ferðirnar eru hinar
sömu og í fyrra — og fargjaldið er
líka hið sama, bæði milli Noregs
og íslands og eins með ströndum
fram.
Heimastjórn írlands feld.
Heimastjórnarfrumvarp það fyrir
írland, sem brezka stjórnin var búin
að koma fram í neðri málstofunni
— hefir strandað algerlega, þegar til
lávarðanna kom.
Þ. 31. janúar feldu þeir frumvarp-
ið frá 2. umræðu með geysimiklum
meiri hluta, 326 atkv. gegn 69.
Hafnarbryggju-vígsla í
Hafnarfirði. Á morgun,
sunnudag, verður hin nýja hafnar-
bryggja í Hafnarfirði vígð með mik-
illi viðhöfn. Vígsluathöfnin fer
fram kl. 2, en kl. 5 V2 verður sam-
sæti haldið í Goodtemplarahúsinu
og er þangað boðið héðan úr bæn-
um ráðherra, landritara, þm. Gullbr.
og Kjósarsýslu Birni Kristjánssyni
o. fl. — Botnía fer til Hafnarfjarðar
í fyrramálið kl. 7 og tekur hún far-
þega.
fást. Hér vantar og gremjustrengina
meðal alþýðu gegn hernum og því
er hans er — þá er Beyerlein leik-
ur á af leikni og kunnustu, þótt hægt
fari.
Fyrirfram var því naumast hægt
að búast við, að leikritið sjálft félli
fólki hér vel í geð — og næði tök-
um á því.
Furðar mig því í raun og veru á,
að Leikfél. Rvíkur skyldi velja það
til sýningaj.
Til þess að einhver von væri um
gott gengi þess, þurfti minsta kosti
alveg óvenjugóða meðferð. En það
tel eg,- að Leikfél. eða forustumenn
þess hefðu átt að geta sagt sér fyrir-
fram, að eigi mundi verða.
Fyrirfram virðist mér þeir hefðu
getað sagt sér, að hvorki mundi
leikurum þeim, sem hér er völ á,
takast að skapa andrúmslojtið, er
kring um hermennina ríkir, né lát-
æði þeirra og dagfar alt.
Yfirleitt fanst mér hermannaXúkor-
inn því líkastur og ef íslenzkir sveita-
piltar, sem aldrei hefðu hingað til
höfuðstaðarins komið, væru alt í