Ísafold - 21.02.1913, Blaðsíða 2

58
ÍSAFOLD
af kolum. Fyrirhugað var að steypa
vörupailinn að ofan, en til þess hefir
eigi verið tími að sinni.
Dm bryggjuna liggja sporbrautir
og frá henni í húsin og um vöru-
pallinn, og eru svokallaðir »Kip«-
vagnar io að tölu, ætlaðir til flutn-
inga á sporbrautinni. í sporbrautina
verður sett vog, sem þegar er fengin.
Ut á bryggjuna verður lögð vatns-
æð með vatnsmæli. Af stjórnar-
ráðinu er samþýkt reglugerð um
notkun bryggjunnar, hvar i eru
ákvæði um bryggj gjald bæði af
skipum og fyrir vörur, er fluttar
verða upp og út um bryggjuna.
Bryggjsmíðinu hefir bryggjusmið-
ur Björn Jónsson frá Bildudal stjórn-
að undir yfirumsjón verkfræðings
Jóns ísleifssonar fyrir hönd lands-
verkfræðings Th. Krabbe. — Fyrir
steinsmíðinni hefir staðið trésmiður
Guðni Þorláksson frá Reykjavík einn-
ig undir yfirumsjón verkfræðings Jóns
Isleifssonar. — Mun bryggjan sjálf
vera traust og smiði á henni hið
prýðilegasta og mjög vandað í alla
staði, ekkert hefir og verið til sparað
af bæjarins hálfu til hennar eftir því,
er lagt var fyrir af hálfu verkfræð-
ings; og hið sama má segja um stein-
smíðið, sem einnig mun vera mjög
vel af hendi leyst.
Mun bryggjan ásamt húsum og
vörupalli, vog, járnbraut o. fl. kosta
rúmar iio þdsund krónur, hvar af
bryggjan sjálf að eins rúmar 40 þús.
krónur.
Fé það, er varið hefir verið til
fyrirtækis þessa, hefir bæjarstjórnin,
að frádregnum 25 þús. kr. styrk úr
landssjóði, er út hefir verið borgaður
eða ávísaður eftir þvi sem þess hefir
verið þörf, en miðað við áskilið hlut-
fallslegt framlag úr bæjarsjóði, feng-
ist í bönkum, eða aðallega í Lands-
bankanum; fyrst 50 þús. kr. í veð-
deild hans, en veðdeildarbréfin hafa
verið og eru enn óseljanleg, að und-
anteknum 2 þúsund kr. er innleyst
hafa verið eða keypt af manni erlend-
is fyrir 96Y2 af ákvæðisverði þeirra;
var það fyrir milligöngu skrifstofu-
stjóra J. Krabbe, er einnig hefir
fengið útborgað sem lán gegn trygg-
ingu í veðdeildarbréfunum í Privat-
bankanum í Kaupm.höfn, er samsvarar
90°/0 af ákvæðisverði þeirra. — Fyrir
þessa miklu og ómetanlega aðstoð
stjórnarskrifstofunnar i Kaupmanna-
höfn eða skrifstofustjóra hennar með
samþykki ráðherra íslands og aðra
áður umgetna aðstoð, á bæjarfélagið
manni þessum og landsstjórninni í
heild sinni miklar þakkir að gjalda —
án hennar mjög efasamt, hvort fyr-
irtæki þetta væri svo langt á veg
komið, eða yfirhöfuð verkinu fram-
haldið vegna peningaskorts, þótt eng-
in fyrirstaða væri af hálfu bankans
að veita umrætt veðdeildarlán eða
yfir höfuð nokkur fyrirstaða önnur en
vöntun á fé til innlausnar bréfun-
um; — er þetta lítið dæmi þess, hve
erfitt er, eða getur verið að koma
nokkru verulegu verklegu fyrirtæki
j framkvæmd eingöngu fyrir inn-
lent fé.
Auk framantalins fjár, áskotnaðist
bænum 26 þús. kr. fyrir húseignir,
er bærinn ásamt jörðinni Akurgerði
fyrir skömmum tíma hafði keypt af
fyrverandi verzlun J. P. T. Brydes
hér, þannig að Landsbankinn gaf það
eftir, að upphæð þessi gengi til greiðslu
veðdeildarláns þess, er tekið hafði
verið til greiðslu kaupverðs eignar
þessarar, en þau voru bænum til
mikils hagnaðar í heild sinni.
Hverja þýðingu fyrirtæki þetta
muni hafa fyrir bæjarfélagið, verður
reynslan að sýna, en eftir þeim hlýju
og samhuga undirtektum og stuðn-
ingi, er fyrirtæki þessu hefir fylgt,
því nær samhuga vilja bæjarstjórnar
og bæjarbúa allra eða flestra, örlæti
þings og stjórnar að því er styrk-
veiting snertir, aðstoð stjórnarinnar,
er fyr um getur, og hjálpfýsi pen-
ingastofnananna, að dæma, virðist
hér vera um mikið nauðsynja fyrir-
tæki að ræða, og það er spá mín
og von — ef ekkert ófyrirsjáanlegt
óhapp eða óhagstæð rás viðburðanna
getur valdið því að ver fari, að fyrir-
tæki þetta geti orðið bæjarfélaginu
happadrjúgt, geti jafnvel á ekki löng-
um tíma gjört mikla breytingu til
hins betra, aukið framtakssemi bæj-
arbúa, og dregið úr því vandræða
ástandi, sem er mein, eg vil ekki segja
allra, en margra meina, sem sé það, að
annars vinnukærir menn eða vinnu-
fúsir,menn sem jafnvel vantar dag-
legt brauð, verði að halda að sér
höndunum lengri eða skemmri tíma
ársins vegna þess að ekkert verkefni
er fyrir höndum, og það jafnvel um
hábjargræðistimann, eða eru orðnir
svo deyfðir eða dáleiddir af þessu
ástandi, að þeir ekki beina huga eða
eftirtekt að þvi, þótt fyrir kynni að
vera. — Með þessu er ekki sagt, að
hér í þessu bygðarlagi beri meira á
þessu en viða annarsstaðar hér á
landi, en hvar þessa verður vart, er
skylt að bæta úr því eftir föngum,
og verður bæjarstjórn þegar af þess-
ari ástæðu eigi átalin fyrir að hafa
ráðist f fyrirtæki þetta, sem fyrir
þenna unga, að eins 4Y2 árs gamla
bæ eða bæjarfélag, sem er fátækt en
allfjölment og sem á þessu tímabili
hefir kostað allmiklu til að koma á
vatnsveitu fyrir bæinn og kaupa raf-
lýsingaráhöld til almennra afnota,
svo og keypt allmikið af landi því,
er bærinn stendur á og utan hans,
má heita stórvirki. — En þess ber
að gæta, að þetta fyrirtæki eða mann
virki og hin önnur, er nefnd hafa
verið, eru að eins breyting eða út-
búnaður i öðru formi til þess að
fullnægja sjálfsögðum þörfum manna
og eiga öll, ef alt er eðlilegt, að
bera sig, eða það ekki vera kostnað-
armeira fyrir bæjarbúa að fullnægja
þessum kröfum sínum með þessum
tækjum en þeim, er þeir áður áttu
við að búa; já, jafnvel miklar og
meiri likur til þess, að þau ekki verði
þeim i raun og veru eins kostbær,
og pá gefi beinan hagnað.
Það er ósk og einlæg von okkar
allra, að bryggja þessi verði lyftistöng
til verklegra framkvæmda, til auð
sældar og menningar; sjálft fyrir-
tækið er vottur um aukna menning
— og þar með bæjarfélaginu og
landinu í heild sinni til farsældar og
blessunar. —
Að lokum skal eg í nafni bæjar-
stjórnarinnar þakka öllum, er á ein-
hvern hátt hafa, beinlínis eða óbein-
línis, veitt henni liðsinni til fyrirtæk-
is þessa, æðri eða lægri, og ekki sízt
verkamönnunum, þar eg má full-
yrða, að það er sannfæring hennar,
að allir, verkstjórar og aðrir hafi,
hver upp á sinn máta, unnið með
góðum huga og með hag bæjarfé-
lagsins fyrir augum.
Eftir ræðuna var hrópað ferfalt
húrra fyrir bryggju-fyrirtækinu; því
næst söng söngflokkurinn »Þrestir«
undir stjórn Friðriks kennara Bjarna-
sonar þetta kvæði, sem ort hafði
Finnbogi Jóhannsson:
Fagnrt er i »Firðinum«
flestnm ber þar saman nm,
þegar sól við bafi hlær,
hlýtt er andar vorsins blær.
Brosir grnnd, — blika snnd;
bænum færa gnll i mnnd
gnoðir, knúðar eldi og eim,
indælt hérna sýnist þeim.
Hafnarfjörðnr flestnm hér
fjörðnm af í mörgn ber;
beztn höfn, sem Island á
i hans skanti má hér sjá.
Þegar sær, — óðnr, ær,
ólmast bæði nær og fjær
hér er alt af örugt skjól,.
nndir hrauni, — móti sól.
Hér við kæran Hafnarfjörð
hafnarbryggja nú er gjörð;
vonargeislar gnllnir á
gjörva smiði Jjóma slá.
Vakni nú — von og trú,
vigjnm glaðir þessa brú.
— Brú, sem réttir hafi hönd,
hún er brú við önnnr lönd.
Óskabarni heilsum hér,
hafnarbryggjan þar sem er;
þeim, sem henni lögðn lið,
lengi þakka mnnum við.
Mnnnm þá, — munum þá,
meðan fellur alda blá,
meðan sær við hanðri hlær,
Hafnarfjarðar stendnr bær.
Það er okkar örngg trú,
er við litnm þessa brú :
fögnr, eftir nnna þraut,
opnist bænnm frama braut.
Eöðnll hýr, — roðar ský,
reifar geislnm lífsmörk ný.
Eftir dapra deyfðar nótt,
dagnr fagnr ljómar skjótt.
Vilji, samtök, von og trú
verði Eafnarfirði brú
fram á sólbjart frægðarhaf,
fjöldi manns þar nýtur af.
Béttnm hönd, — hafs af strönd,
heillnm nær oss önnnr lönd.
Lifi samtök, dngur, dáð
dýrstn þá er marki náð.
Að því búnu gekk allur mann-
söfnuðurinn fram á bryggjuna með
lúðraflokk í broddi. Mæltu það allir,
að traustlegt væri mannvirki það út-
lits og prýðilegt.
Samsætið.
Síðari hluta dags kl. ^/2 hófst
samsæti það, er bæjarstj. Hafnarfj.
efndi til, til að fagna yfir hinu lokna
verki. Samsætið stóð í Goodtempl-
arahúsinu. Fór það fram hið bezta,
frammistaða öll i mjög góðu lagi,
þótt vafalaust hafi verið mjög erfitt
um undirbúning allan.
Bæjarfógeti talaði fyrstur og bauð
sérstaklega velkomna heiðursgestina,
en það voru ráðherra og landritari
ásamt frúm þeirra og verkfræðingar
þeir og verkstjórar, er að bryggju-
smíðinu hafa unnið o. fl. Næsturtalaði
August Flygenring alþm. fyrir minni ís-
lands, lagði miklu áherzlu á »sam-
vinnufélagsskap« í öllum greinum
þjóðfélagsstarfsins. Enn flutti Sigfús
Bergmann myndarlega ræðu fyrir
minni Hafnarfjarðar. Loks talaði
ráðherra H. H. fyrir minni bæjarstj.
Hafnarfjarðar og landritari um sam
göngubætur, með þeirri ósk, að
járnbrautar yrði eigi langt að bíða.
--------«->:<•»------
Veðbankatillögur
fjármálanefndar o. s. frv.
Svo heitir grein í blaðinu ísafold
15. þ. m. eftir Sigurð Hjörleifsson.
Veitist hr. S. H. að flestra dómi
óþarflega hart að mér, út úr svo
litlum skoðanamun, sem varð á milli
okkar á stúdentafundi nýhöldnum, á
3. Iiðnum í tillögum milliþinga-
nefndarinnar um stofnun veðbanka.
Herra S. H. hélt því fram, að Lands-
bankinn og íslandsbanki ætti enga
sameiginlega (solidariska) ábyrgð að
bera fyrir veðbankaskuldabréfum Veð-
bankans, sem hann átti, samkvæmt
tillögunum að láta báða bankana kaupa
fyrir veðskuldabréf sín, en eg hélt
fram, að svo hlyti að vera tilætlast,
eftir orðalagi þessarar 3. tillögu nefnd-
arinnar, sem hljóðar svo:
»Veðbankabréfin verða tryqð í 1. lagi
með ýasteignum peim, sem veðsettar
eru, 2. með ábyrgð hlutaðeigandi banka,
]. landssjóður ábyrgist vaxtagreiðslu
af peim«.
En hvernig skilur svo hr. S. H.
þennan skoðanamun?
Hann skilur hann svo, sem eg
hafi haldið því fram, að bankarnir
bæru sameiginlega (solidariska) ábyrgð
á veðum þeim, er þeir afhentu hin-
um fyrirhugaða veðbankr., og spinn-
ur svo út af því heilan vef, megnið
af greininni, þegar dregin eru frá
fúkyrðin til mín og annara. Eg vona
að menn skiíji muninn á því, að 2
bankar standi í samábyrgð fyrir veð-
bankaskuldabréfum priðja banka, veð-
bankans, eða að þeir standi í samá-
byrgð hver gagnvart öðrum á lán-
um, sem peir hvor um sig veita sjálfir.
En þentian mun virðist hr. S. H.
ekki þekkja því hann er altaf í grein
sinni að staglast á samábyrgð á veð-
um og heldur að um pað hafi verið
að ræða. Hér veður hr. S. H. full-
kominn reyk, viðfangsefnið sýnilega,
og eðlilega, of örðugt fyrir hann. Út
af þessum reyk fær hann samnefnd-
armenn sína til að votta »að aldrei
var gert ráð fyrir því, í nefndinni,
að bankarnir, Landsbankinn og ís-
landsbanki, bæru sameiginlega (soli-
dariska) ábyrgð á veðum þeim, er
þeir afhentu hinum fyrirhugaða veð-
banka«.
Allur þessi vefur hr. S. H. um
þetta atriði, svo og vottorðið að þessu
leyti, er alveg þýðingarlaus, bygður
á fullum misskilningi á því, sem um
var deilt, því eg hefi aldrei sagt eitt
orð í þá átt, að bankarnir ættu, sam-
kvæmt nefndartillögunum, að bera
ábyrgð hver með öðrum á veðum,
eða veðskuldum hvors bankans um
sig, heldur á veðbankaskuldabréýum
peim, sem priðji ýyrirhugaði bankinn
(veðbankinn) ætti að gefa út.
Og við það stend eg, þrátt fyrir
gagnstæða yfirlýsingu nefndarinnar,
sem sýnilega er gefin að lítt athug-
uðum málavöxtum, eða vegna rangrar
skýrslu hr. S. H. til nefndarinnar
um ágreiningsefnið.
Þegar maður. lætur nefndina sjálfa
tala í 3. lið tillaganna, sem um er
deilt, þá er tryggingin innifalin í
•iábyrgð hlutaðeigandi banka«, auk
veðanna og ábyrgð landssjóðs á vöxt-
um.
Og hverjir eru þessir hlutaðeig-
andi bankar? Auðvitað þeir tveir
bankar, sem nefndin er að tala um
í tillögum sínum, Landsbankinn og
Islandsbanki.
Hvar sér maður svo merki þess á
orðum 3. liðs i tillögunum, sem
prentaðar eru hér að framan, að á-
byrgðin fyrir skuldabréfum veðbank-
ans sé ekki sameiginleg ? Og hvernig
gceti hún verið annað en sameiginleg
gagnvart handhöfum þessara skulda-
bréfa hér og erlendis?
Dæmi þessu til skýringar:
íslandsbanki veitir manni fast-
eignarveðslán 3000 kr., og tekur
veðskuldabréf af lántakanda fyrir lán-
inu. íslandsbanki fer svo með skulda-
bréfið til veðbankans, og selur hon-
um það fyrir 3000 kr. í veðbanka-
skuldabréfum. Landsbankinn fer al-
veg eins að, veitir fasteignarveðslán,
sömu upphæðar, eða með annari
upphæð, og fær veðbankaskuldabréf
hjá veðbankanum fyrir það lán.
Nú selja báðir bankarnir þessi bréf
og önnur bréf er þeir fá frá veð-
bankanum, t. d. til útlanda, sem lík-
legast er, og nefndin mælir með
því, að báðir bankarnir selji bréfin
í einu lagi. Þegar þau svo koma á
markaðinn sem handhaýa bréf getur
enginn maður séð á þeim, hvor
bankinn hefir upphaflega fengið þetta
bréfið eða hitt bréfið hjá fasteigna-
bankapum, og þar af leiðandt ekki
séð hvor bankinn, Landsbankinn eða
íslandsbandi á að bera ábyrgðina á
á þeim. Hann verður því að skoða
báða bankana í samábyrgð fyrir veð-
bankabréfunum, samkvæmt því, sem
með skýrum orðum stendur í til-
lögum nefndarinnar, 3. lið, sem
margvísað er til.
Og til þess enn frekar að sýna
fram á, sem reyndar ætti ekki að
gerast þörf, að milliþinganefndin gat
ekki ætlast til annars en að ábyrgð
beggja bankanna væri sameiginleg,
vil eg taka það fram, að hefði hún
ekki ætlast til þess, þá hefði veð-
bankinn orðið að gefa út tvennskonar
veðbankabréf, með ólíku útliti, eða
með mjög greinilegri áletrun um
það, hvor bankinn hefði keypt af
veðbankanum veðbankabréfin og bæri
ábyrgð á þeim, en alls eigi var gert
ráð fyrir því; þvert á móti hafa
nefndarmenn haldið því fram sjálfir,
að slík bréf þyrftu að vera af einu
tagi fyrir alt landið, vegna hins út-
lenda markaðar, sem og rétt er.
Af þessu sést að það liggur í hlut-
arins eðli, að ábyrgð bankanna
á veðbankabréfum veðbankans gat
ekki verið annað en sameiginleg (soli-
darisk) vegna hins fyrirhugaða fyrir-
komulags nefndarinnar, enda felst
það í orðalagi 3. liðs í tillögum
nefndarinnar.
Þetta skýrði eg nákvæmlega á
stúdentafundinum síðast, og sá, að
allir viðstaddir skildu það, en því
reiddist hr. S. H.
Eg vil svo ekki eyða fleiri orðum
út af þessu frumhlaupi hr. S. H.,
en eflaust hefði það verið »praktisk-
ast« fyrir hann, i pessu tilýelli, að
standa við orð sín og skoðun.
Reykjavík 17. febrúar 1913.
Björn Kristjánsson.
Reiðilestur
Sigurðar Hjörleifssonar.
Loksins í ísafold 15. febr. hefir
komið fram svar gegn greinum inín-
um í Ingólfi 20. og 22. tbl. f. á.
frá einum af nefndarmönnum milli-
þinganefndarinnar, Sigurði Hjörleifs-
syni, ásamt vottorði frá hinum nefnd-
armötinunum um það, hvað þeir hafi
átt við með tillögum sínum.
Þegar eg ritaði grein mína í Ing-
ólf bjóst eg við þvi, að mál þetta
mundi verða rætt i blöðunum af
skynsömum mönnum með stillingu
og hófsömum rithætti, þar sem eg
áleit og álít enn, að máli þessu sé
svo varið', að þjóðin eigi heimting á,
að það sé rætt með rökum og af
þeim mönnum, sem ekki láti heimsku
og reiðigirni hlaupa afvega með sig.
Uppi á teningnum varð, að hr.
SigurðurHjörleifsson fyrv. gæzlustjóri
útbús Landsbankans á Akureyri, en
núverandi bankaráðsmaður íslands-
banka, ritar svargrein til min, fulla
af misskilningi og rangfærslum, að
líkindum í fljótræði, sár út af með-
ferð þeirri, er hann fékk á síðasta
Stúdentafundi og er það sú eina af-
sökun, sem fyrverandi alþingismaður
fyrir Akureyrarbæ og núverandi
bankaráðsmaður í íslandsbanka, hefir
fyrir rithætti sinum á grein þessari.
Eg mun ekki svara manninum í
sama tón; til þess met eg málefnið
of mikils, og treysti jafnfram íslenzkri
alþýðu til þess að finna og gera sér
Ijóst, hver orsök jafnan er til slíks
ritháttar.
Ástæðulaust var fyrir manninn að
reiðast svo þótt fundið væri að þess-
um tillögum nefndarinnar, þar sem
hann í fyrstu ræðu sinni á Stúdenta-
fundinum yfirlýsti því, að tillögurn-
ar um stofnun veðbanka væru alls
ekki frá sér, heldur frá meðnefndar-
mönnum sínum og að hann fram að
síðustu stundu hefði ekki vitað annað,
en að mál þetta yrði ekki afgreittaf
nefndinni og að hann þvi hefði ekki
haft tækifæri til að athuga málið til
hlítar, eða koma með breytingartil-
lögur við það; hefði hann því undir-
skrifað með öðrum nefndarmönnum
sínum til samkomulags, án þess að
gera sér fulla grein fyrir því. Að
þessu athuguðu finst mér, og svo
mun fleirum finnast, sem hr. S. H.
hafi pá viljað skjóta sér undan ábyrgð
á tillögum þessum og koma henni
yfir á meðnefndarmenn sína, einn
eða fleiri. — En í síðustu ísafold er
annað komið upp á teningnum.
Eg sný mér þá að sjálfu málinu.
Hr, S. H. segir í ísafold, að eg og
bankastjóri Björn Kristjánsson höfum
haldið því fram, að samkvæmt 2.
atriði 3. liðs í tillögum nefndarinnar
(0: . . . »með áby.rgð hlutaðeigandi
banka«) væri ábyrgðin sameiginleg á
veðunum, er þeir afhentu hinum
fyrirhugaða banka. Sliku hefi eg
aldrei haldið fram heldur hinu, að
ábyrgð á veðdeildarbréfunum, sem
út væri gefin af hlutabankanum,
hvíldi á Landsbankanum og íslands-
banka solidariskt og taldi það hættu-
legt ákvæði, þar sem annar bankinn
væri einstakra manna eign, og því
ekki óhugsandi, að gæti orðið fyrir
gjaldþroti. Aftur gekk eg út frá að
Landsbankinn, sem er þjóðareign,
gæti ekki orðið gjaldþrota nema því
að eins, að hið íslenzka þjóðfélag
yrði gjaldþrota. Til þess að forðast
útúrsnúninga og rangfærslur hr. S.
H. skal eg strax geía þess, að auð-