Ísafold - 15.03.1913, Side 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 15. raarz 1913.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
iaus við blaðið.
21. tölublað
I. O. O F. “43149.
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 3 kl. 7—9.
AngnlseknÍDg ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daea 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—3 og 5—7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14A fid. 2—8
Jtelandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 Ard.—10 slðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn U-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8.
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str.23 þd.ogfsd. 12—1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavikur Pósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14Bmd. 11—12
Vífilstaðahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjóbmenjasafnib opib þrdM fimd. og sd. 12—2.
Veðpátta frá 9. til 12. marz.
Fd. Fsd. Ld.
V.ev. — 0,8 - - o,5 — i,7
Rv. — 5,5 - - 1,0 — 4,5
íf. — 5,4 - - 2,4 — 3,6
Ak. — 4,5 - - 3,o — 4,6
Gr. — 10,5 - - 8,0 — 9,5
Sf. — 4-7 - — 1,2 — 0,8
Þh. . °,3 3.6 — 0,7
V.ey. = Vestmanneyjar. Rv. =
Reykjavík. ís. = ísafjörður. Ak. =
Akureyri. Gr. = Grimsstaðir. Sf. =
Seyðisfjörður. Þh.= Þórshöfn áFære.
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gðnguför
eftir
C. Hostrup
leikið langardag 15., sunnu-
dag 16. og mánudag 17. mrz.
kl. 8 siðd. í Iðnaðarmannahúsinu.
Aðgöngumiða m á panta í Iðnaðar-
mannahúsinu
Nýja Biá
I kvöld og næstu kvöld verður sýnt:
Cfjaríei) Coíms
Stórfengleg lýsing á skæðri viður-
eign glæpameistarans Jimmy Rudge
og leynilögreglumannsins Colms,
í 4 þáttum.
Leikið at ágætis Parísar-
leiburum.
Pantið bílæti í talsíma 344. Op-
inn hálf tíma á undan sýningum.
Einu sinni
kemur ísafold út í næstu viku vegna
Páskahátíðarinnar, — miðviku-
dag 19. marz, — en ekki
laugardag fyrir páska.
Alþýðufræðsla Studentafélagsins:
M. Meulenberg prestur
flytur erindi um:
Nýju guðfræðina
sunnud. 16. marzkl. 5 í Iðnaðarm.húsi
Dómarar á þingi.
Eftirfarandi pistil um sýslumanna-
áfergjuna í þingsætin hjá oss og var-
úðaryerðar afleiðingar af því, hefir
mikið kunnur stjórnmálamaður einn
sent ísajold:
Mikið kapp lagði embættisflokkur-
inn i Reykjavík ('neimastjórnin) á
það fyrir síðustu kosningar, að koma
sem flestum sýslumönnum á þing.
Sá góði vilji bar og mikinn árang-
ur, þvi aldrei hafa setið jafn-margir
sýslumenn. og uppgjafa-sýslumenn
og lögfræðingar á þingi og siðast.
Þeir voru sem sé x/4 af öllum
þingheimi.
Og embættisflokkurinn kvað þó
ekki vera ánægður með þá tölu,
heldur kvað hann vilja bæta enn við
2 sýslumönnum, öðrum í Barða-
strandarsýslu, hinum í Suðurmúla-
sýslu. Og er þó álit flestra skyn-
bærra manna og óháðra í landinu,
að enginn dómari landsins
ætti að hafa leyfi til að
sitja á þingi.
Það er margreynt, að sýslumenn
og dómarar eru sjaldnast annað en
dautt verkfæri í höndum ráðherrans
sé hann embættismaður.
Hvernig þjóðin glæpist á að kjósa
þessa menn á þing hefir mér verið
hulin ráðgáta. Og alveg hefir geng-
ið fram af mér, þegar eg hefi séð
sýslumann rogast með þingmálafund-
arskýrslur úr kjördæmi sínu, þar
sem með sterkum orðum er skorað
á þingið að aýnema öll eýtirlaun
embættismanna. Sýslumenn ætti
þó sannarlega ekki að vera líkleg-
ustu þingmennirnir til þess.
Alveg ætti að vera nóg að svo
sem 2—3 lögfræðingar væru á
þinginu, og mundi þjóðin vel geta
trúað stjórn sinni til að leggja þá
til, meðan hún má velja 6 kon-
ungkjörna menn. Þjóðin gæti því
áhættulaust kosið annara stétta menn
á þing, t. d. bændur, iðnaðarmenn,
kaupmenn og presta o. s. frv., sem
ekki eiga embættisveitingu undir
stjórninni.
Eg hitti nýlega góðan kunningja
minn og spurði hann að því, hverju
sætti, að almenningur væri að velja
dómara á þing. Hann taldi, að það
mundi einkum koma til af þessu:
1. Að almennningur heimtaði af
þingmannsefni sínu að það væri
ræðuskörungur, en það væru bænd-
ur yfirleitt ekki.
2. ^Að þingmannsefnið vissi um
alla heima og geima í pólitik, gæti
talað um útkljáð þingmál og óútkljáð,
eins og það hefði setið á þingi mörg
ár.
3. Að oft værði rígur milli betri
bænda í kjördæminu, svo allir þætt-
ust jafn vei hæfir til að vera þing-
menn, ynnu svo hver móti öðrum,
svo afleiðingin yrði sú, að sá kæm-
ist að þingmensku, sem kjördæmið
sizt vildi i raun og veru.
Þetta voru þá ástæðurnar, sem
hann taldi.
Eg spurði þá vin minn að því,
hvort kjósendurnir ekki legðu mikla
áherzlu á, að þingmannsefnið væri
staðýastur, vandaður og ósvikull mað-
ur.
Ójú, heldur sagði jhann, að menn
vildu að þingmannsefnið hefði þá
co§ti, en meira legðu þeir upp úr
að það gæti komið hnittilega fyrir
sig orði.
Um mælskuna er það að segja,
að fyrir þingmann eru það mikil þæg-
indi að vera fimur í því, nð koma
fyrir sig orði, en á störý hans í pin%-
inu hefir það minni áhrif en marg-
ur hyggur, að vera mælskumaður.
Mælskunni verða þá að fylgja aðrir
þingmannskostir.
Enginn gat sagt, að Þorlákur heit.
i Hvammkoti t. d. væri mælsku-
maður, en þó var hann talinn einna
fremstur þingmanna á sinni tíð. Og
því síður er mælskan alment nauð-
synleg á þingi nú, er það skiftist
í andstæða flokka, sem mun við-
haldast úr þessu. Flokkarnir ræða
nálega hvert mál innbyrðis, og kjósa
vanalega 1—2 menn úr sínum hóp
til að flytja þau, þegar þau koma
inn í þingið, aðrir flokksmenn þurfa
þá ekki annað en greiða ráðvandlega
atkvæði sitt.
Auk þess eru flest mál athuguð í
nefnd, og gefst þá þeim, sem ekki
eru mælskir, einnig í nefndunum
tækifæri til að láta skoðun sína í
ljós, og í nefndum og á flokksfund-
um skýrist málið fyrir þeim, þó að
þeir hafi ekki verið kunnugir því
áður. A þennan hátt komast óvanir
þingmenn inn í málin, og geta fljótt
notið sín.
Malskan er pvi ekkert aðalatriði,
heldur að pinqmenn hafi heilbriqða
búskaparpekkinqu, séu staðjastir menn,
bsvikulir, góðir drengir og kunni að
velja sér góðan ýélagsskap, er á ping
kemur.
Og til þessa góða félagsskapar
teljast ekki altaf mælskumennirnir,
eða sýslumenn og há-embættismenn,
— þvi miður.
Reynslan sýnir og, er á þing kem-
ur, að sýslumenn og dómarar hafa
minni þekkingu á praktiskum mál-
um en alþýðumenn og stafar það
af skólauppeldi þeirra. Og það lak-
asta er að þessum embættismönnum
getur ekki farið fram, því skólavizkan
glepur fyrir.
Hinsvegar er reynslan sú, að greind-
ir og sjálfstæðir bændur eru fljótari
að læra að sjá hvað við getur átt í
þessu landi, ef greind þeirra fær að
njóta sín, og þeir ekki gerast
aftanihnýtingar embættisflokksins, en
við því er svo hætt, meðan alþýðu-
mennirnir eru svo fáir á þingi.
Aðalhættan á því að sýslumenn
komist óhæfilega margir á þing, ætti
þá að vera samkepni alþýðumanna
heima fyrir í héraði, eða öfundsýki,
að menn ekki unni hverir öðrum
að fara á þing. Og er það mein,
ef svo væri, sem verður að upp-
ræta.
Kunnugur.
Aths. ritstj.: Isaýold hefir
áður hvað eftir annað gert þingsetu
dómara að umtalsefni og bent á,
hversu afar-varúðnrverð hún er fyrir
réttafars-ástandið ílandinu. Isaýold litur
þvi alveg á það sama veg og háttv.
greinarhöf., að það sé nieira en ó-
3arft að fara að fjölga sýslumönn-
um á þingi — eins og heyrst hefir,
að til muni standa að reyna, þótt
enn hafi ekkert ábyggilegt komið
Iram opinberlega um þær fyrirætl-
apir.
Það er enginn vafi á því, að þing*
setu-græðgi sýsiumanna hér á landi,
á seinni árum — aðallega frá því
rétt fyrir aldamót — hefir eigi verið
jjóðlífi voru til neinnar blessunar.
Og ef alþýða manna út um hér-
uð lands mætli svara einlæglega,
eins og henni býr í brjósti, um það
mál — mundu fáar og hásar raddir
heyrast, er óskuðu sýslu-yfirvöldin á
þing.
Allur þessi þingsóttarfaraldur sýslu-
manna hefir í raun og veru orðið
til bölvunar heima í héruðunum,
gert úlfúð, sundurþykkju og flokka-
drætti, er sjálýur héraðsdómarinn hefir
verið aðalmaðurinn i.
Héraðsdómarar ýmsir hafa vegna
þingsetukapps gerst ýmist valdmiklir
verndarar eða ofsafengnir hatursmenn
þeirra, er réttlati eiga að sækja í
hendur þeirra. Og má geta nærri
hversu nákvæm réttlætisvogin verður,
þegar annaðhvort er um að tefla
óstjórnlega vild gagnvart gæðingun-
um, eða óviðráðanlega óvild gagn-
vait andstæðingunum — alt út af
stjórnmála-braskinu.
Halda menn t. d., að 25 aura málið
alræmda (45 aura réttnefnt) sé ann-
að en fóstur af stjórnmála-aldarfar-
inu, er risið hefir út af því, að dóm-
arar vorir hafa farið að vasast af
ofsafengi í opinberum málum vor-
um ?
Því er það eigi nema alveg rétt
hjá greinarhöf., að við það væri mik-
ið unnið, að dómarar vorir vceru
losaðir við stjórnmálavaýstrið.
Vér eigum nú orðið svo mörgum
mætum mönnum á að skipa á J>ing-
bekk, að það er vinnandi vegur að
vera án þeirra.
ísafold hefir áður, bæði 1910 og
1912 bent á nauðsyn þess, að yfir-
dómurum vorum yrði bannað að
vafstrast í stjórnmálum, (og þar er
auðvitað þörfin brýnust). Sitt hvað
sem heyrir til sögu síðustu ára, mun
og hafa gert þjóðinni þá kröfu hug-
leikna.
Hin tillagan, sem drepið er á i
greininni að framan, að taka og þing-
seturétt af héraðsdómurunum er aftur
ný — og mun sennilega mæta mót-
spyrnu. En eigi að síður á hún
mikinn rétt á sér — og er það spá
vor, að eigi líði á löngu, unz
þjóðin krefst fullnægingar hennar.
Traustið almennings á dómarastétt
lands vors hefir áreiðanlega farið
hnignandi á siðari árum. — Sú
traustshnignun stendur fyrstogfremst
í sambandi við stjórnmála-afskifti
þeirrar stéttar, er af sér hafa fætt
allskonar klíku-ófögnuð, innanhéraðs-
ófrið og kurr.
Bjargráðin eru því þau, til þess að
rétta við traustið og bæta réttarfars-
ástandið, að venja héraða-yfirvöldin
af stjórnmálavafstri — annaðhvort
með skrifuðum lögum löggjafarvalds-
ins eða — óskrifuðum lögum al-
menningsálitsins, er samþykt eru aí:
kjósendum í hug þeirra og staðýest
aý peim á kjörjundum.
Nofekurar frekari aths., sem ísafold
vildi gera út af pistli Kunnugs — verða
að hiða betra rums
■ mfXXim ...
Erl. simfregnir.
Khöfn 14. marz 1913.
Thomas Krag látinn.
Thomas P. Krag lézt í qœrkveldi.
Thomas Peter Krag var eitthyert
nafnkunnast nútiðarskáld Norðmanna
annar en Knut Hamsun.
Hann varð að eins 46 ára(f. 1868).
iftir hann liggja margar ritsmíðar
og miklar, bæði í bundnu máli og
óbundnu. Helztu sögur hans eru:
Jon Græff(i89i), Ada Wilde, Enken,
Sorte Skove, Gunvor Kjeld.
Fööurlaus drengur
þarf að komast í Heilsuhælið, en
getur það ekki, nema honum sé
hjálpað. Því er það, að Ungmenna-
félag Reykjavíkur efnir til skemtunar í
Bárubúð í kvöld kl. 9 til ágóða drengn-
um. — Til skemtunar verður það,
að Bjarni Jónsson frá Vogi flytur
erindi um mál og menning, ungfrú
Herdís Matthíasdóttir syngur ein-
söngva með aðstoð frú Astu Einars-
son, Brynjólfur Þorláksson leikur á
harmóníum og 50 börn syngja undir
stjórn'sama, og máske fleira. — Góð
skemtun er altaf góð — en ekki sízt
þegar svona stendur á.
Skipa-slys.
í fyrri nótt rak flutningaskip stein-
olíufélagsins Nordlyset upp á höfn-
inni í Vestmanneyjum. Geir fór
þangað í gær kl. 4 til að reyna að
ná því út.
Þilskipið fíjörn Olaýsson sigldi á
grynningar fyrir vestan Örfirisey i
gærmorgun, en komst aftur á flot
bráðlega. Geir togaði skipið inn á
höfn.
Þilskipið Tojler rak upp á Patreks-
firði í fyrradag.
Bátstapi og druknanir.
Talið er víst, að um síðustu helgi
hafi farist bátur í Ólafsvík með 9
mönnum á. Formaður hét Guðjón
Jónsson (ógiftur). Hásetar: Inggjald-
ur Sveinsson (ógiftur), Guðmundur
Guðmundsson (ekkjum., engin börn
í ómegð), Einar Guðmundsson (rosk-
inn maður giftur), Stefán sonur hans
(ógiftur), Arni Sveinbjörnsson (giftur,
lætur eftir sig ekkju og 2 börn ung),
Sigurður Þórðarson (ekkjum. aldr.)
Kristmundur Árnason (ógiftur), Þor-
steinn Bjarnason (ógiftur).
Þeir reru síðastliðinn laugardag,
og lögðu lóðir, en gátu ekki tekið
lóðirnar aftur sökum ofveðurs, sem
skall á. Fæstir þeirra báta, er á sjó
voru, náðu lendingu þar, sem þeir
áttu heima.
Skip koma fram.
Sem betur fer hefir skip það úr
Flatey, er talið var af, sbr. síðasta
blað, komið íram. Höfðu skipverjar
siglt því upp á Siglunes norður við
Breiðaflóa og komist af.
Ennfremur var það röng fregn,
er Lögr. flutti á miðvikudag, að bát*
ur með 4 mönnum á hefði farist á
ísafjarðardjúpi. Sá bátur kom fram
í Aðalvík á þriðjudagskvöld.