Ísafold - 19.03.1913, Blaðsíða 1

m
Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4kr., erlendisökr.
eða l^dollar; borg-
ist fyrir miSjan júli
erleníis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
iiii]niiniiiiiniiinnini]ii»mnMiiimnnm<l»ii
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri : Ólaf up Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 19. marz 1913.
22. tölublað
I. O. O F. 943149._________
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gönguför
eftir
C. Hostrup
íeikið 2. páskadag Jtf. 81/*.
Aðgöngumiða má panta í Bókverzl-
un ísafoldar í dag og laugardag nk.
Nýja Bió
sýnir afbragðsmund
2. pdskadag.
En í kvöíd Tifanic-sfusið
. o. fí. í síðasfa sinn.
Pantið bílæti í talsíma 344. Op-
inn hálf tima á undan sýningum.
Gleði-tíðindi.
í vetur, er hið *nýja uppkasti var
á sinni stuttu leið til grafarinnar,
benti ísafold á, að bezt mundi
nú að leggja sambandsmdlið d hilluna,
en snúa sér af alvöru og eindrægni
að innanlandsmálum, og þá fyrst og
fremst ýjármálum og samgongumdl-
um.
Líka hugsun munu æði margir
góðir menn í landi voru hafa alið i
brjósti þá. Fyrsti bjarti fram-
kvæmda-vorgróður þeirrar hugsunar
virðist oss gleði-tiðindi þau, er í s a -
fold hefir að flytja^esendum sínum
nú:
Askorun pd um stoýnun íslenzks
eimskipaýélags, er Jjölmargir mœtir og
mikilsmegandi menn haja ýyrir beitt
sér og ná kemur ýyrir almemnings
sjónir.
Þörf gerist engin að rekja hér itar-
lega rökin að nauðsyn þessa félags-
skapar fyrir land vort og þjóð. Það
er rækilega gert í áskoruninni sjálfri.
Nauðsynina sér hver maður íslenzk-
ur, er nokkuð hugsar um þetta mál.
Hinu er meiri hætta á, að þótt
menn sjái, að hér er um að tefla
mikla og máttuga lyftistöng framtíð-
ar landsins og þjóðarinnar, til þroska
og sjálfstæðis, — láti þeir gamla
þjóðlöstinn, — gamla þrándinn í
götu vorri, — tómlatið íslenzka sitja
í fyrirrúmi huga síns og lama sjálf-
sagðar lífsskilyrða-framkvæmdir.
En petta sinni verðum vér að
varpa tómlætinu, varpa áhugaleysinu,
varpa afskiftaleysinu fyrir ætternis-
stapa, svo að eigi þurfi skáldið að
spyrja í pessumáli: eða viljum vér
ei neitt? — heldur heyrist þúsund-
taddað hróp landshornanna milli:
•Allir eitt — til að hrinda þessu
stórmikla þjóðþrifa — og sjdlfstœðis-
máli — í horf.
Vér atlum nú að eignast skipl
Gera má ráð fyrir, að nú sem
eu* lísi upp meðal vor tráarlitlir
menn, barlómsprédikarar, er reyni
að telja kjarkinn úr oss, reyni að
draga úr framkvæmdunum. Vér sé-
um eigi færir um að eiga sjálfir
skip, sjá sjálfir um samgöngur vorar.
Það er sami sónninn og nú kveð-
ur við í einstaka dönskum blöðum,
sem fengið hafa fregnir um þessa
fyrirhuguðu félagsstofnun. Þau taka
það fram, að þingið hafi mbrgum
sinnum ætlað að gera alvöru úr því
að taka samgöngurnar, en ísknding-
ar aldrei reynst pví vaxnir.
Það lítur svo út sem þessi »vin-
samlegu* blöð þar suður við Eyrar
sund huggi sig við, að ekkert verði
úr þessu.
En gaman væri að sýna það nú
í verki, að huggunarvon danskra
blaða í þessu efni, sé tálvon.
Spyrjum að leikslokum!
En ef þau eiga að verða að ósk-
um, verður vel að vinna að því að
bæla niður] »barlómsprestana«. Þeir
eru ýalsspdmenn. Og gætið yðar fyrir
falsspámönnum!
Vér verðum að trúa á, að þetta
fyrirtæki blessist. Vér verðum að
treysta sjálfum oss til þess að láta
það dafna.
Trúin á það og traustið á því, er
trúin á landið, trúia á mátt vorn
sjálfra, triíin á framtið voral
Án hennar megum vér eigi vera,
ef eitthvað á að komast í framkvæmd,
sem nokkuð sópar að.
Nafn Jóns Sigurðssonar höfum vér
á vörunum í tíma og — ótima stund-
um: Vér sverjum við hugsjónir hans
og viljum fyrir þeim berjast, vér vilj-
um halda í það horfið, sem hann
benti til.
En hvað mundi frekara í anda
hans en jramkvcemd sú d sjálfstœðis-
hugsjónum vorum, sem felst í stofn-
un félagsskapar þess, sem hér er á
döfinni?
Og hvað mundi slður í anda hans,
en að tala margt um þetta — og
Idta svo ekkert úr framkvœmdum verða?
Er óhætt að treysta tölum þeim,
sem í hlutar-útboðinu standa? Er
óhætt að treysta útreikningi forgangs-
mannanna?
Svo spyrja ef til vill sumir.
Vér hyggjum, að því megi óhikað
svara jdtandi.
Svo marga hreinsunarelda hefir
málið gengið gegnum frá þvi, að
tekið var að undirbúa það í desbr.
síðastliðnum.
Og þess má og geta, að á fundi,
sem haldinn var fyrir skömmu af
forgöngumönnum 7fyrirtækisins með
þingmönnum, blaðamönnum o. fl.,
voru allir reikningar rækilega gagn-
rýndir og prófaðir með ótal fyrir-
spurnum.
Þeim fyrirspurnum svöruðu for-
göngumennirnir svo skilmerkilega og
ábyggilega, að ástæðulaust virðist
með öllu, að tortryggja tölur þeirra.
385,000 kr.
Það er fúlgan, sem safna þarf í
hlutum, til þess að koma fyrirtæk-
inu fram, svo vel sem vera þyrfti.
Það er mikið fé fyrir eigi fjöl-
mennari eða efnaðri þjóð.
Fjórar krónur hér um bil á nef,
25—30 kr. á hvert heimili.
En engin hætta er á þvi, að eigi
takist að safna þessu fé, ef viljinn
er öflugur og nógu ahnennur.
Og ef hann verður það eigi —
þá er það af því, að þjóðin þekkir
ekki sinn vitjunartíma. En þá má
hún lika vara sig á exinni!
Til kaupmannastéttarinnar íslenzku
mun nú litið af alþjóð með eftir-
væntingu. Á henni veltur svo afar-
mikið í þessu máli, á atfylgi henn-
ar, áhuga hennar, þjóðrækni hennar.
Undir því kemur auðvitað mest,
hvort félagsskapur þessi dafnar vel.
Undirtektir kaupmanna hér í bæ
hafa reynst mjög góðar alment, svo
sem nöfnin undir áskoruninni ber
með sér.
Of marga vantar samt enn í hóp-
inn, og það eigi hvað sízt »stóru
spámennina« suma. En vitanlega
láta þeir eigi á sér standa, þegar til
kemur — heldur sýna nú í verkinu,
að brigzlin um óþjóðrækni, sem
stundum hafa þeir bornir verið, sé
óréttmæt og staðlaus.
Gæfu og gengis óskum vér þess-
um fyrirhugaða félagsskap.
Draupnis-eðlið á hann að eignast!
Svo mælir um og leggur á hver
einasti góður íslendingur.
En til þess að það verði dugir
eigi annað en láta hendur standa
fram úr ermum — um land alt —
hvort heldur er í »borg eðahreysi«.
í þessu máli eigum vér að vera
og verðum lika: Allir eitt!
Erl. simfregnir.
Khöfn 18. marz 1913.
Frá styrjöldinni.
Engar úrslita-orustur. Skeyti ýara
sífelt milli stjórnanna í Norðurálýu
um miðlun aý hdlýu stórveldanna.
Sundurpykki jer vaxandi milli Balkan-
bandapjóðanna.
Sýning Asgríms
hefst á morgun.
Einu sinni á ári gefst rnönnum
tækifæri til að sjá málverk Ásgríms
saman komin á einn stað, þar sem
þau njóta sín bærilega.
Að þessu sinni opnar hann mál-
verkasýningu á morgun og heldur
henni opinni 10—14 daqa.
Mörg eru þar ný málverk, sem
hann hefir málað í sumar og eins
eldri málverk, er aldrei hafa sýnd
verið áður.
Gullfallegar landslagsmyndir úr
Hornafirði, Borgarfirði og Arnarfirði,
persónumyndir m. a. alveg nýmáluð
mynd af Birni Jónssyni.
Núna um hátíðirnar ættu Reyk-
víkingár að beina göngu sinni í
Vinaminni. Þess mun engan iðra.
Yms erlend tíðinui
frá útlöndum og greinar verða að
biða vegna þrengsla.
Á næstunni birtast i kroníku ísa-
foldar ýmsar greinar m. a. um kven-
réttinda- og verkmannahreyfinguna á
Bretlandi eftir tvo Englendinga í
Lundúnum, er lofað hafa að senda
ísafold pistla við og við.
Grein um Rousseau, frakkneska
heimspekinginn, eftir nemanda einn
i kennaraskólanum, Guðm. R. Ólafs-
son, kemur og bráðlega í blaðinu.
Georg Grikkjakonungur myrtur.
Georg Grikkjakonungur
(myrtur 18. marz 1913).
Khöfn 18. marz '13, að kveldi.
Georg Grikkjakonungur
var myrtur í Saloniki í dag
seinni partinn.
Georg konungur var svo sem kunn-
ugt er sonur Kristjáns 9. Danakonungs
og bróðir Friðriks 8., þriðji elztur þeirra
systkina (f. 24. des. 1843). Varð kon-
ungur Grikkja 1863, valinn í þann
sess af þjóðfundi Grikkja 30. marz 1863,
og hefði þvi átt 50 ára ríkisstjórnar-
afmæli um aðra helgi, ef lifað hefði.
— Georg var að mörgu merkur þjóð-
höfðingi og mun nánara af honum
sagt siðar.
Konstantín heitir elzti sonur Georgs konungs, sá er nú tekur við
ríkjum eftir föður sinn, og er maður á fimtugsaldri (f. 1868). Hann er
kvæntur Sofíu systur Vilhjálms Þýzkalandskeisara.
Eimskipafélag
íslands.
Forgöngumeon að stofnun innlends
eimskipafólags hafa sent út hluta-
útboðskjal, sem hór fer á eftir 1 út-
drætti:
Islendingar!
»Navigare ne.cesse« (siglingar eru
nauðsyn).
Orð þessi eiga máske frekar við um
oss'íslendinga en um nokkra aðra þjóð
Norðurálfunnar. Oss eru siglingar
fremur öðru nauðsyn vegna þess að vór
byggjum eyland, sem eigi liggja að
aðra leiðir en sjórinn. Okkar sam-
góngumál eru því og verða fyrst og
fremst skipamál. I mörgum öðrum
Norðurálfulöndum fara aðflutningar að
landinu og flutningar frá því að miklu
leyti fram á járnbrautum. Vór verðum
að nota skipin aðallega. Og því meira
sem landinu fer fram, atvinnuvegum
þess, framleiðslu, menningu o. s. frv.,
því meiri verður þörfin á áreiðanleg-
um, reglulegum og góðum skipaferð-
um.
Þótt mörgum hætti við að hafa eigi
svo glögt auga, sem skyldi, fyrir því
hvert lífsskilyrði er þjóðfélögum í
heild sinni, að samgöngurnar séu góð-
ar, höfum vór Islendingar þó lengi haft
vakandi auga fyrir því, að oss væri
nauðsynlegt að fórna talverðu af vor-
um litlu efnum fyrir samgöngumálin.
(Hór fer eftir yfirlit yfir hvað gerst
hefir að því er skipagöngurnar snertir
síðan árið 1875).^
Ef vór lítum á þetta stutta yfirlit
yfir samgöngumálasögu vora síðan 1875,
þá sjáum vér, að vér höfum haft þær
nær altaf í höndum erlends (dansks)
fólags. Vór sjáum ennfremur, að
óánægja heftir stöðugt verið með sam-
göngurnar,
Ef litið er á hvað óanægjunni veld-
ur, þá er þetta helzt:
1. Ferðirnar óheppilegar. a) F æ r-
eyjaferðir. Þrátt fyrir marg ít-
rekaðar óskir f æst ekki, að hætt só við-
komum í Færeyjum. Þetta lengir ferð-
irnar. Vér höfum hinsvegar engin eða
nær engin viðskifti við Færeyjar og
þurfum því eigi á viðkomum þar aS
halda. b) Viðkoma í öðrum
löndumen Danmörku. Fyrst
í stað (fyrir 1874) gekk illa að fá við-
komur í Bretlandi. Síðan fengust þær,
en óhagkvæmar fyrst 1 stað (sumpart í
Leirvík á Hjaltlandi!). Fargjaldi og
flutningsgjaldi haldiS óeSlilega háu í
samauburSi við flutningsgjaldiS frá
Kaupmannahöfn. Og nú þetta ár gert
enn betur: gjaldið frá Bretlandi hækk-
að úr þvl sem áður var. 1909 neitaði
Samein. fólagið að gera samning um
viðkomur í Hamborg. Nú neitar það
enn. Þvertekur fyrir að láta skipin
koma við í Þýzkalandi og hækka því
um leið flutningsgjöld á vörum, sem
þaðan koma (yfir Kaupmannahöfn) um
25%-
2. Ahöfn skipanna útlend. Yfir-
menn og hásetar skilja eigi mál vort,
en af því leiðir örSugleika og misskiln-
ing. Þessu fæst eigi b$eytt.
3. Félagið á varnarþing í öðru
landi. og því örSugt aS ná rótti sín-
um, oft nær ógjörningur.
4. Ferðunum stjórnað frá Kaup-
mannahöfn, frá fjarlægu landi, af
mönnum, sem ókunnir eru íslenzkum
staðháttum og íslenzku viðskiftalífi og
eiga því erfitt meS aS fullnægja við-
skiftakröfum vorum. — Og fleira mætti
telja.
Af þessum ástæðum fer því fjarri
að þetta Hfsskilyrði viðskiftalífsins á
landi voru, skipaferðirnar, séu í því
horfi, sem þær ættu að vera og gætu
verið.
Vér erum eindregið þeirrar skoðun-
ar, að fyr komist þetta eigi í lag, en
skipaferðirnar sén komnar f hend-
ur íslendinga sjálfra, orðnar innlend-
ar að öllu leyti. Þá ráðum vór sjálf-
ir hvert skip vor sigla. J?á látum vór
þau sigla til þeirra landa, sem bjóSa
oss bezt kjör á hverri vörutegund og
gefa oss bezt fyrir afurðir vorar, og
ekki annað. í»á skipum vér skipin ís-
lendingum, sem tala vora eigin tungu.
í*á eigum vér hægt meS að ná rótti
vorum, ef traðkað er, fyrir innlend-
um dómstólum. I»á verSur ferSunum
stjórnaS af innlendum mönnum, sem
þekkja landshagi og þarfir viðskiftalífs
vors. Þá höfum vór fengið tryggingu
gegn óeðlilegri hækkun flutningsgjalda
og fargjalda vegna vöntunar á sam-
kepni, þá, og fyr ekki — og þar
með stigið stórt og mjög þarflegt
spor í áttina til efnalegs sjálfstæðis.
Síðan á síðasta sumri og oft áður
hafa margir af oss hugsað talsvert um
það mál, hvort eigi væri tiltækilegt að
stofna hér innJent gufuskipafélag.
Vór höfum aflað oss ýmsra upplýsinga
sem nauðsynlegar eru í máli þessu,
rætt það ítarlega vor á milli, og er-
um nú komnir aS þeirri niSurstöSu, aS
gera tilraun til þess aS koma á fót
slíku fyrirtæki.
AS ráðast í fyrirtækið svo stórt, að
vér getum nú þegar tekiS aS oss
allar samgöngur viS útlönd, þaS kem-
ur eigi til mála. Til þess brestur okk-
ur efni, reynslu o. fl. StrandferSirnar
treystum vór oss heldur eigi til að taka
í byrjun.
Vór höfum því ákveðið að reyna aS
stofna fólag með tveim nýbygðum skip-
um. Annað stærra og hraSskreiSara,
en hitt meS líkri atærð og gerS og
meS aS minsta kosti eins miklum hraöa
og beztu skipin, er ná ganga hór við
land (Botnía og Sterling). Bæði hafl
þau kælirúm, og annaS farþegarúm