Ísafold - 19.04.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 Jdollar; horg-
ist fyrir miSjan júlí
erlehclis fyrirfram.
Lausaaala 5 a. eint.
ISAFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri : Ólaf ur Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykiavík, laugardaginn 19. apríl 1913.
31. tölublað
I. O. O P. 944189.
Alþýöafél.bókasafn Templaraa. 8 kl. 7—8.
Angnlœkninir ókeypia 1 Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgaratjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógataikrifstofan opin r. d. 10—9 og 4—7
Bnjargjaldkarinn Langav. 11 U. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- halslœkn. ók. Pósth.str. 14A fid. 2-8
íslandabanki opinn 10—2'/» og 6»/t—7.
K.P.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—lOsiod.
Alm. fundir fid. og sd. 8>/i siod.
Landakotskirkja. GuDsþ.j. 9 og 6 6. helgum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn ll-2>/«, 5>/t-6</i. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlan 1—8.
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin í'rá 12—2
Landsféhiroir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str.28 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafnið opio l'/j—2>/i & sunnud.
Samabyrgð Islands 10—12 og 4—6."
Stjörnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Eeykjavlkur Fósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning'ókeypis Póath.str. 14B md. 11—12
VifllstaoahæHo. HeimsðkLartimi 12—1
Þjóðmenjasafnið opið þrd., flmd. og sd. 12—2.
Nýja Bíó
Astar-fórn.
Sjónleikur frá þýzk-franska ófriðnum
1870—71.
Aðalhlutverkið leikur
Asta Nielsen.
Pantið bílæti í t.nlsíma 344. Op-
inn hálf tima á undan sýningum.
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gönguför
e tir
C. Hostrup
leikið sunnudasr 20. apríl
kl. 8V2-
Aðgöngumiða má panta i
Bókverzlun Isnfoldar.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun Isafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
lóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Erl. símfregnir.
—<-------
Vopnahlé og viðsjár.
Khöfn 18. apríl.
— Bráðahirgða vopnahlé
milli Búlgara og Tyrkja.
Orikkir víggirða Salonik i
í ákafa.
Þetta símskeyti getur naumast heit-
ið neinn friðarboði. Miklu fremur
bendir það til þess, að til hildarleiks
ætli að draga um herfangið, með
Búlgurum og Grikkjum.
Grikkir munu eigi ætla. að láta
Saloniki af hendi fyr en í fulla hnefa
og þetta vopnahlé, sem Búlgarar nú
gera alt í einu — mun í þeirri veru
einni gert, að geta snúist af öllu
al-efli gegn Grikkjum, ef svo bíður
við að horfa.
Hvað kemnr það mér við?
»Hvað. kemur það mér við, þetta
eimskipafélag ?« sagði bóndinn, þegar
hann var beðinn að kaupa hlut i
eimskipafélaginu. »Eg held það séu
ekki peningar til þess hjá okkur
bændunum hérna. Eg fæ minar
vörur hjá kaupmanninum og hann
um það, hvernig hann nær þeim frá
útlöndum. Mér kemur það ekki við.
Eg held það geti draslast eins og
að undanförnu. Það verður víst full-
erfitt fyrir okkur hér í hreppnum
að koma upp þessari gaddavírsgirð-
ingu, sem nú er verið að tala um«.
Og hann smokkaði sér undan þvl
að leggja neitt til og sama gerðu
nágrannar hans, En þeir smokkuðu
sér Hka undan gaddavírsgirðingunni,
því enginn vildi neitt í sölurnar
leggja og hver vantreysti öðrum.
Þeir voru miklir í munninum í þeirri
sveit, mestir í barlómnum, en ekkert
í framkvæmdinni. Og sveitin þeirra
stóð í stað, fátæk og framfaralaus,
en á hverju vori drípust þar skepn-
ur úr hor, sem námu miklu meira
fé en þótt þeir hefðu keypt hluti í
eimskipafélaginu, gert gaddavírsgirð-
inguna og hrundið öllum sínum
félagsmálum í gott horf.
Alt sitt lif.lifðu þessir menn sem
sinnulausir ræflar. Og það var land-
hreinspu að þeim þegar þeir dóu.
»Hvað kemur mér það við?« sagði
kaupmaðurinn, þegar talað var um
eimskipafélagið við hann. »Eg hefi
nóg "með mitt fé að gera og má
standa á sama hvort flutningsgjald
á vörum er hátt eða lágt. Við kaup-
menn leggjum það á vörurnar og
tökum auk þess ríflega fyrir áhætt-
unni, svo okkur má standa á sama«.
Og kaupmaðurinn bafði rétt að
mæla. Skaðinn lenti ekki.á honum
heldur almenningnum, þó bónda-
ræfillinn sæi það ekki.
En skömminni skiftu þeir jafnt á
milli sín.
Og pað var landhreinsnn að báð-
um pegar peir dóu!
6.
Ýms erl.
Engin frekari tiðindi hafa spurst
frá herflota stórveldanna í Adríahafi,
þeim er lykja skyldi Montenegro í
landspennu. En þau boð kvað Nikulás
Svartfellingakonungur hafa látið út
ganga, að hann munj á augnabliki
því, er stórveldin sendi nokkurn
mann á land eða skjóti einu skoti,
ieggja niður konungdóm, og er þá í
ráði, að Svartfellingar gangi í sam-
band við Serba og taki Pétur Serba-
jöfur til konungs yfir sig.
Svelti-aðferO kvenréttindakvenna.
Nýlega svelti ein af brezku kven-
réttindakonunum, Miss Wharry, sig
í 32 daga — í fangelsinu, neitaði
ýmist að eta, eða læddi mat sínum
til annarra fanga. Eftir þessa 32
daga var hún laus látin. Taldi hún
sig þá enn færa um að vera matar-
laus nokkura daga.
Mrs. Pankhurst var dæmd í 3 ára
betrunarhúsvinnu 1. apríl, eh 12.
apríl var hún eigi farin að bragða
mat. Kvenréttindakonur í Lundiin-
um eru að undirbúa stóreflis út-
breiðslufund, sem halda á þann dag,
er Mrs. Pankhurst neyðir yfirvöldin
til að láta sig lausa — með svelti-
aðferð sinni.
Toll-lækkun i Bandaríkjum. Wilson
forseti sendi fulltrúaþinginu í Was
hington boðskap þ. 8. apríl um að til
stæði mikil lækkun á tolli á ýmsum
vörum og sumpart algert toll-frelsi.
Meðal vara þeirra, sem losna eiga við
toll er: ul!.
Yesturtslendinga-annáll.
FríOartregQa BalkanþjóOa. Brezk
blöðhafa ísafold borist til 12. apríl.
— Segir þar, að Balkanþjóðir séu
tregar á að samþykkja friðarkosti þá
er stórveldin halda að þeim. Ágrein-
ingurinn helzt þessi: Balkanþjóðir
vilja aðeins, að landamæralínan Enos-
Midia sé grundvöllur undir samn-
ingum, en eigi endanlegt ákvæði —
þær vilja þegar fá í sínar hendur
eyjarnar í Egeahafi (stórveldin vildu,
að þeim yrðu falin forráð þeirra
fyrst i stað), þær krefjast þess að
Tyrkir í Orði kveðnu gangi að því
að greiða herkostnað (stórveldin vildu
sleppa Tyrkjum við herkostnaðar-
bætur), þær vilja eigi leggja niður
vopn fyr en samþyktar eru form-
iega kröfur þeirra, þær vilja fá að
vita fyrirfram fyrirhuguð landamæri
hins nýja ríkis: Albaníu.
Mannalát. Guðrún Emiiia Bene-
diktsdóttir, dóttir síra Benedikts heit.
Kristjánssonar (frá Múla). Lézt í
Spanaway i Wasbinston-ríki 26.
jan. F. 1855. Kvænt Sigfúsi Magn
ússyni frá Grenjaðarstað. Átti 5
börn.
Sigjús Hannesson, Narrows Man.,
ættaður lir Húnavatnssýslu. Lézt 1.
febr.
Jón Jónadabsson Lindal Álftavíkur-
bygð, 70 ára. Ættaður úr Miðfirði.
Fluttist veslur 1873. Lézt 24. des.
Júlíana Benediktsdóttir frá Staðar-
felli á Fellsströnd, 76 ára. Lézt
nál. Seamo P. O. Man. þ. 3. des.
Atndís Halldórsdóttir, kona Þorgils
Þorgilssonar smiðs, Langruth Man.,
ættuð frá Yxnatungu í Víðidal, 36
ára. Lézt 5. febr.
Fjalla-Eyvindar-rimman. í Heims-
kringlu þ. 27. febr. hellir ritstjóri
Baldvin Baldvinsson sér yfir Fjalla-
Eyvind, með þeim dómadags skömm-
um, að fáheyrðar munu mjög. »Ljót-
ur og siðspillandi leikur. Verstur
sinnar tegundar, sem ritaður hefir
verið á íslenzku«. Þetta er fyrir-
sögnin og innihaldið dámlikt. —
Hinum mikla sleggjudómi Baldvins
svarar f. J. Bildfell í Lögbergi.
A9 gefnn tilefni auglýsist hór með, að eg
nndirritaðnr tek engan þátt i firmann Dines Peter-
sen & Co. i Kaupmannahofn.
Kanpmannahöfn 31. marz 1913.
Dines Petersen.
Niðjatal
heitir ný bók, sem Th. Krabbe
landsverkfr. hefir gefið út, og er það
niðjatal Bólstaðarhliðar-ættar og Þor-
valds-ættar.
Þessarar fróðlegu bókar verður
ítarlega getið síðar hér í bl.
Bókin fæst í bókverzlunum.
Sporvagnamálið í
bæjarstjórn.
Góðar undirtektir.
Eins og sk)ht var frá í síðasta
blaði kom erindi Indriða Reinholts
um sporvagna í Rvík fyrir bæjar-
stjórnina á fundi núna í vikunni.
Hafði veganefnd þá fjallað um málið
á 2 fundum og rætt við Reinholt
sjálfan. Lagði hún til að halda
áfram samningum við Reinholt og
eiga aðalskilmálar að vera þessir:
i. Einkaleyfið veitist til þess að
leggja sporbrautir til innanbæjar-
notkunar um bæinn og leyfi til
að leggja spor í þær götur, sem
ákveðnar verða með samningi,
og séu þar í allar aðalgötur bæj-
arins.
2. Einkaleyfishafi hefir einn rétt til
að nota spor sín til fólks- og
vöruflutninga með sporvögnum.
Ekki verður öðrum en honum
leyft að flytja fólk um götur
bæjarins fyrir borgun i stærri
vögnum, en þeim er rúma 8
manns.
3. Einkaleyfistíminn sé 25 ár. Fyr-
ir einkaleyfið greiðist gjald í bæj-
arsjóð þannig: Fyrstu S árin
eftir að starfræksla er byrjuð 300
kr. á ári. Næstu 5 árin soo kr.
á ári. Það sem þá er eftir af
einkaleyfistímanum 1500 kr. á
ári og sé þá fyrirtækið undan-
þegið aukaútsvari.
4. Einkaleyfishafi hefir rétt til að
nota krana sína við að láta vör-
ur í sporvagnana og úr þeim.
5. Ákvæði um gerð sporsins og við-
hald þess skulu tekin upp í
samninginn.
6. Bærinn hefir rétt til að kaupa
sporbrautirnar með tilheyrandi
fyrir sannvirði, hvenær sem bæj-
arstjórnin krefst þess.
7. Umsækjandi fái á leigu alt að
14 ha. á melunum til 2$ ára,
með rétti til að taka jarðefni úr
því landi og hagnýta sér, fyrir
þá leigu, sem um semst, og hon-
um leyft að leggja þangað vatns-
æð úr vatnsveitu bæjarins.
Framsögumaður veganefndar (Jón
Þorl.) benti allrækilega á sporvagna-
nauðsyn í bæ vorum, er væri svo
aflangur, likl. 3 rastir frá Kirkjusandi
vestur á Eiðsgranda. Mundi sii
nauðsyn fara vaxandi eftir því sem
bærinn stækkaði og þá eigi sízt, er
höfnin væri komin. Fólksflutnings
hámark fyrirhugað hvað hann vera
10 au., en helmingsgjald fyrir stutta
leið.
Annars töluðu af bæjarfulltrúa
hálfu þeir Sveinn Björnsson, L. H.
Bjarnason og Kn. Zimsen. Var að
lokum samþykt svohljóðandi tillaga:
»Bajarstjórnin vili taka Uðlega i
mdlakitun umsakjanda ogjelur sér-
stakri j manna nejnd að halda
ájram samingstiiraunum við umsakj-
anda með skirskotun til Jundargerð-
ar veganejndar 16. p. m.«.
I nefndina voru kosnir: Kn. Zim-
sen, Tr. Gunnarsson, borgarstjóri,
Sveinn Bjömsson og Lárus H.
Bjarnason.
Fyrsta járnbrantarför á
íslandi.
Einhverntima eftir mörg, mörg ár,
þegar alt ísland er orðið járnteinótt
— járnbrautarnet lykur landið — þá
fara börnin að spyrja: Hvenær var
fyrst farið að nota eimlestir hjá okkur?
Og þá verður svarið: »Það var,
barnið gott, þann 17. april 1913,
sama daginn og bæjarstjórn Reykja-
víkur hafði á dagskrá hjá sér fyrsta
sinni að koma á stofn sporvögnum
í Reykjavik!
Svo er það, að sá hinn sögulegi
viðburður gerðist hér í fyrradag, að
Jyrsta sinni var Jóiki ekið í eimlest á
járnteinum i landi voru\
En engin var það svo sem lang-
ferð, sem hin fyrsta eimlest fór
fyrsta sinni, og vagnarnir engir
skrautlegir makindavagnar með flos-
bekkjum, og engar dýrlegar járn-
brautarstöðvar eða prúðbúnir járn-
brautar þjónar!
Þetta alt felur framtiðin í sér.
En eftir 17. apríl, er það eigi/mwi-
tíð lengur, að eimlest aki um ísland,
heldur fortið og nútið! Og þegar rituð
verður járnbrautarsaga íslands siðar
meir, mun þar geta að líta í þeim
annál klausu eitthvað á þessa leið:
»Á því herrans ári 1913, 17.
d. aprílmán. lagði hin fyrsta eim-
lest á íslandi á stað í fyrstu ferð
sína, 4 rasta leið, frá vesturhluta
Reykjavíkurborgar austur í Öskju-
hlíð. Fyrir lestinni gekk 25 hesta
gufuvél og hafði 2 vagna, með nál.
20 farþegum, idragi*.
Kl. HV2 ^ fimtudaginn hringdi
borgarstjóri til tsafoldar: »Viljið þór
vera met5 í fyrstu járnbrautarferðtna á
Islandi. Eimlestin leggur á staö kl. 12«!
»Ojá, eg held nú það«[.
Og á slaginu 12 var eg kominn
vestur á BræSraborgarstíg, nærri suSur
aö SauSagerSi.
Þar stóS avart ferlíki nokkurt styn-
jandi og másandi og spúSi eimyrju
af miklum móS og kringum þaS stór
hópur af ungviði Vesturbæjarins!
Þetta var fyrsta eimreiSin á Islandi,
er knýja skal áfram fyrstu eimlestina á