Ísafold - 23.04.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð Árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erleníis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Rltstjóri : Ólafur Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 23. apríl 1913.
32. tölublað
I O. O F. 944189._________
¦Alþýðufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 rnvd. 2-3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Langav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- halslækn. ók. Pósth.str. HA fid. 2-3
Islandsbanki opinn 10—2>/t og P/t—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd.—10 siíld.
Alm. fnndir fid. og sd. 8'/i slod.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjiikravítj. '11—1.
Landsbankinn ll-2'/i. 5Vi-6'/>- Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og B—8. Útlan 1—8.
Landsbo.naðarfélags9krifstofan opin frá 12—2
Landsféhiroir 10—2 og 6—6. 9
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str.23 þd.ogfsd. 12—1
NAttúrugripasafnið opið l'/i—iá'/a a snnnud.
Samábyrgð Islands 10-12 og 4—6.
Stjómarráosskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pösth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilstaðahælið. Heimsðki.artlmi 12—1
Þjóðmenjasafniö opið þrd., fimd. og sd. 12—2.
Nýja Bió
Geusisfór og skemfiíeg
syningarshrá:
1. Norskt landslag.
2. Frakkneskt bændalíf.
3. Æfintýri á gönguför
eftir C. Hostrup.
4. Endurminningar móðurinnar.
Dagbók móðurinnar segir frá.
Pantið bílæti í t.ilsíma 344. Op-
inn hálí tima á nndan sýningum.
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gönguför
etir
C. Hostrup
loikið snnnndag 27. apríl
kl. 8V2
i sfðasta sinn.
Aðgöngumiða má panta i
Bókverzlun ísnfoldar.
Erl. simfregnir.
Skutari unnin.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun Isafoldar, pappirsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
lóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
London 23. apríl kl. 10 f. h.
— Skutari var tekin af
Svartfellingum í nótt kl. 2.
Svartfellingar settust um Skutari
p. 11. okt. í haust, og hafa þannig
verið 204 da$a að ná borginni á
sitt vald.
Er það mikil eíja og þolgæði,
sem lýsir sér i því.
Hitt er þó furðumeira og ein-
kennilegra, að þeir hafa borgina tek-
ið i blóra við öll hin máttugu regin
— stórveldin með tölu!
Öll stóru orðin þeirra og hótanir,
ef eigi væri hætt umsátinni, hafa
reynst hégóminn einn.
Sennilega verður þetta afrek Svart-
fellinga til þess að bæta mjög aðstöðu
þeirra i friðargerðinni.
Þessi bannsett vitleysa!
Ofna og eldavélar
selur •
Kristján Þorgrímsson.
Eldsvoði.
í fyrri viku (aðfaranótt 16. apríl)
brann Möllershúsið á Blönduósi til
kaldra kola. Ókunnugt um upptök
eldsins — annað en það, að i kvikn-
aði kjallarn, þar sem ekki er neitt
með eld farið ella.
Húsið kvað hafa verið virt (með
útihúsum) á 16000, en á því hvílt
14—15000.
Eigendur Þórarinn alþm. á Hjalta-
bakka og tveir aðrir bændur i Húna-
þingi.
»Mér dettur víst ekki í hug að
leggja mína peninga í þessa bannsetta
vitleysu«, segið þér göfuga frii og
háttvirti herra, er íslenzka eimskipa-
félagið berst í tal.
Fyrst pér segið það verð eg að
trúa þvi. Þér hafið að sjálfsögðu
njiklu meiri þekkingu á eimskipa-
útgerð en forgöngumennirnir. Þér
hafið auðvitað talið vandlega saman
tekjur og gjöld og séð að félagið
hlyti að fara á höfuðið.
Svona sæmdarfólk eins og þér,
göfuga frú og háttvirti herra, fer al-
drei með neina staðlausa stafi!
En mér þykir leitt að heyra þetta.
Við fáfróðu mennimir héldum, að
útlendingarnir, sem flytja vörurnar
fyrir okkur milli landa græddu á þvi,
annars mundu þeir ekli gera það.
Við héldum að við gætum keypt
skip og kol með líku verði og þeir,
að skipstjórar okkar rötuðn yfir hafið
og væru ekki kaupdýrari en útlend-
ingar. Við töldum líklegt að oss
farnaðist ekki miklu ver en þeim,
að vér gætum grætt á siglingunum,
ekki sízt ef vér sigldum skemri leið
og krókaminni en útlendingarnir.
Og það var allskonar barnaskapur
sem fyrir oss vakti: Vér héldum
að þetta væri atvinnuauki og fram-
faraspor fyrir sjómannastétt vora.
Vér héldum að mörgum farþegum,
sem ekki skilja nema sitt móðurmál,
þætti viðfeldnara að það væri talað
á skipunum. Svo fanst oss vegur ís-
lendinga aukast, ef þeir gætu af eig-
in ramleik siglt sinn eigin sjó.
En fyrst svona fólk segir það, þá
eru þetta sjálfsagt skáldagrillur. Nei
því var ekki einusinni gefandi svo
virðulegt nafn. Það var slétt og rétt
bannsett vitkysa.
Þá vitum við það!
G.
----------------.»-»-«•----------------
Konurnar og þjóðmálin.
»Hvað ætlið þið að gera með kosn-
ingarréttinn, sem þiðeruð að heimta?«
spyrja margir. Viljið þið ekki fyrst
sýna i einhverju, að þið teljið ykkur
með þjóðinm, þið felið ykkur bak
við búrhurðina og gægi t út um eld-
húsgættina. En að koma fram úr eld
hiisinu, út i dagsljósið og sólskinið og
vinna þar að ykkar og þjóðarinnar
eigin málum, að svo miklu leyti,
sem ykkur er unt, að því gerið þið
svo lítið«.
Nokkuð er hæft i þessu. En til
þess að við konur getum notið okkar
er kosningarrétturinn nauðsynlegur.
Við sjáum daglega, hversu lítið mark
karlmennirnir taka á kröfum okkar,
skoðunum og tillögum í stjórnmál-
unum, og það er af .þvi að við get-
um ekki lagt það eina í vogarskálina
sem dugar: atkvæði okkar þegar um
ýms alþjóðarmál er að ræða. Meðan
við ekki getum það, og meðan við
vinnum svo lítið að þvi, bæði í orð-
um og verkum að fá það, þá verður
lítið mark tekið á því, sem við segj-
umst vilja.
Nú gefst oss tvöfalt tækifæri til þess
að sýna í verkinu vilja.okkar á þess-
um málum. Undirskriftir kvenna
undir áskorun þá, sem nii er að
ganga manna á milli, verður annar
sýnilegi vottur þess. Ef vér viljum
bæta kjör sjálfra vor, tryggja oss
konum sömu lagaleg réttindi og
karlmönnum, og fá breytt ýmsum
gömlum álögum, sem koma hart
niður á oss konum, bæði giftum og
ógiftum —¦ pá á kver einasta kona
komin til vits og ára, að skrifa undir
áskorunina. Þá á þeim öllum að
vera það áhugamál, að allir sjái að
hér standi eindreginn vilji kvenna
bak við.
Og ef vér viljum geta tekið jafnan
þátt i þeim áhugamálnm þjóðarinn
ar, sem snerta vor dýrustu réttindi
og barna vorra, þá getum vér það
því að eins, að vér höfum sama að-
gang að löggjöf lands vors eins og
karlmennirnir. Annars megum vér
horfa á, að menn, sem ef til vill
hafa gagnstæðar skoðanir oss, sem
vinna á móti áhugamálum sjálfra vor
verði kosnir til þess að gera út um
þau, settir í löggjafarsessinn á al-
þingi, af því vér áttum ekkert at-
kvæði um það, hverir þangað yrðu
sendir.
Til að koma í veg fyrir, að slikt
geti komið fyrir, eigið þér allar að
skrifa undir áskorunina. Standa þar
allar samhliða sem heil fylking, með
heilan og óskiftan vilja og áhuga
Og til þess að sýna, að vilji okkar
byggist á skilningi á því gagni, sem
vér viljum vinna landi og lýð, þá
býðst oss nii hið bezta tækifæri.
Önnur áskorun berst nii um landið,
bæði tit, karla og kvenna, til allra
landsins barna. Það er áskorunin
um að stojna innlent evmkipajilag,
leggja fyrsta hyrningarsteininn undir
það, að þjóð vor geti með tímanum
átt sinn eigin skipastól og þurfi ekki
um aldur og æfi að vera annara far-
þegar bæði fjarða og landa milli. í
þessu máli getum vér konur tekið
þátt, þótt vér höfum ekki mikil efni.
Það er áreiðanlegt, að sigursæll er
góður viiji. Hvað gera ekki konurnar
viða erlendis, þegar um landvarnir
fósturjarðar þeirra er að ræða? Þær
mynda félög, hefja samskot og gefa
stórfé. í Noregi gáfu konurnar fyrir
nokkrum árum landinu nýttherskip,
með öllum útbúnuði, sem hafði
kostað svo miljónum skifti. * Og
sænskar konur gáfu sínu landi helm-
ingi meira. í Danmörk hafa kon-
urnar sitt landvarnarfélag — »For-
svarsforening« — og i vetur hafa
þar verið stórfeld samskot til að efla
landvarnirnar.
Við íslenzku konurnar erum svo
hamingjusamar að þurfa hvorki að
sjá á bak sonum vorum né fiármun-
um til hernaðar eða landvarna á þann
hátt. En þetta fyrirhugaða Eimskipa-
félag gæti komið í staðinn fyrir það.
Það er fyrsta sporið, sem vér stigum
til þess að gera oss efnalega sjálf-
stæða. Eg er viss um að það er
hverri íslenzkri konu eins mikið
hjártans mál að fósturjörð hennar
verði sem frjálsust og sjálfstæðust í
öllu tilliti og íslenzkum karlmönnum.
Sýnum það nú í verkinu. Leggj-
um allar okkar skerf, þótt lítill sé,
í þetta hlutafélag. Með því gerum
við það í orðsins fylstu merkingu
alment. Anðvitað höfum við lítið
fé undir höndum. En mikið má ef
vel vill. Þær konur, sem ekki geta
lagt heilan 25 króna hlut geta sam-
einað sig við aðrar konur. Og til
þess að geta það eru ýms ráð.
Hjálpræðisherinn heldur sína sjálfs-
afneitunarviku. Það sama gera oft
Kvenréttindakonur í öðrum löndum,
til þess að afla sér fjár. Menn neita
sér þá um eitthvað: t. d. kaffi, s'/k-
ur og ýmsa hluti sem þeir ætluðu
að kaupa sér o. s. frv. Því geta
ekki ísl. konur og karlar gert slíkt
hið sama? Finst þeim það svo
hlægilegt? Það sýnir þó viljann til
áð vera með, og »kornið fyllirmæl-
irinn«.
Margar konur geta lika vel verið
með, það er ekki svo litið fé, sem bæði
karlar og konur eiga í sparisjóðum hér.
Ogef menn vilja. þá eru það handbærir
peningar. Giftar konur ættu að láta
skrifa sig fyrir helmingnum a/ því,
sem menn þeirra leggja af félags-
búinu. Það sýndi karlmönnunum
bezt vilja kvenna, að taka jafnan þátt
í skyldum þjóðarinnar og byrðum,
eins og í réttindunum.
Sumir menn vilja ekki byrja á
þessu fyrirtæki, nema trygging sé
fyrir því, að það geti ekki mishepnast.
En slika tryggingu er ómögulegt að
fá. AUar hlutafélagsstofnanir geta
mishepnast. Og ef vér eigum ekki
að byrja fyrr en girt er fyrir það,
þá getum vér aldrei byrjað.
Sumir telja þessa smáu hluti ekk-
ert hafa að þýða. Það muni ekkert
um þá. En með þeim einum mætti
þó fá nóga fjárhæð, ef allir væru
samtaka. Og það hefði þann stóra
kost að þjóðin fyndi þá, að þetta
væri hennar eigið fyrirtæki, sem hún
þá að líkindum léti sér enn þá ann-
ara um.
Það lætur nærri að hér á landi
muni konur vera um 44 þúsund. Setj-
Til
Þorleifs Jónssonar
Ragnh. Bjarnadóttur
við jarðarýör sonar peirra
19. apríl /913.
Nú sitjið pið, vinir, með knípinn ku%
0% kjörtun svo ýull aý trega,
pótt sólbjartar minningar séu par
um son ykkar elskuleqa.
Þœr voru léttar o? léku sér
sem Ijóssreislar. oýan á bárum.
Nú eru pcer pun$ar orðnar sem ýarg
og umvaýðar harmi sárum.
£f ýundið keý sjálýur Jóður-karm,
sem Janst mér eg gati' ekki borið.
En móður-harmur er keitari pó,
eins og heitara' er sumar en vorið.
Þið vonuðuð alt um hinn unga mann,
sem ástvakin skapað tar práin.
Og svo er pvi ðllu sópað á burt —
og sonurinn ykkar er dáinn.
Svo huqsaði' eg áður. Svo kugsum viða,
er kormunga dynur á stundin.
Oss finst sem að aldrei %eti graðst
svo geiqvœnleg saknaðar-undin.
En, elsku-vinir, þafl er okkar reynd,
að örugt er kærleiks-bandið,
0? dauðinn ekkert annað en hlið
inn d eilífðar Jramjara-landið.
Nú li%$ur sú vitneskja svajð aj sorq
— eða svo kefir mér áður Jarið.
En pegat hún vaknar, pá verður par
er var áður háljdautt skarið. [Ijós,
Og sonar-minningar sólbjartar pd
verða' œ sœlli með fjölgandi drum,
og verða pá léttar og leika sér
sem Ijósqeislar ojan á bdrum.
E. H.
um nii að þar af séu um 24 þúsund
18 ára. Ef nú 10,000 af þeim,
eða tæpur fimti hlutinn af öllum
konum landsins, legði einar 10
krónur hver, þá væru þar strax
fengnar 100,000 kr. Og það væri
fallegur skerfur frá íslenzknm kon-
um, og góð formæli fyrir okkar
kosningarrétti, því það sýndi að við
værum þess verðar að takast með,
og værum góðir liðsmenn, sem á
mætti treysta.
Nei, ef við öllleggjumstáeittíþessu
máli, þá er þessi fjársöfnun hægðar-
leikur. Það mundi ávinna íslenzku
þjóðinni tiltrú og virðingu i augum
allra erlendra manna. Það mundi
verða byrjun að nýjum framkvæmd-
artimum. Þetta er að eins litill vís-
ir, sem getur vaxið og orðið að stóru
tré, ef við að eins erum öll samtaka
og trúum á það sjálf. Litum sann-
ast á okkur hin gullfögru orð Björn-
sons:
»Vér mörgu, vér 'smáu, vér vinnum
þetta verk,
en vilji ei hinir skilja, þá fram með
tygin sterk.
Sú þjóð, sem veit sitt hlutverk, er
helgast afl um heim,
eins hátt, sem lágt má falla fyrir
kraftinum þeim«.
Bergpöra.