Ísafold - 23.04.1913, Síða 1
Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1^-dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjópi: Ólafur Björnsson.
Talsími 48.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 23. apríl 1913.
32. tölublað
I. O. O P. 944189.
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlœkninsr ókeypis i Lœkjarg. 2 mvd. 2- 3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bfiöjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Byrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14A fid. 2—8
tslandsbanki opinn 10—2* 1/* og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard.—10 síðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* slbd.
Landakotskirkja. öuósþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjdkravítj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*-61/*. Bankastj. 12-2
Uandsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8.
Landsbúnaóarfólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhiróir 10—2 og 5—6.
Landsskialasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd.og fsd. 12—1
Náttúrugripasafnió opió l1/*—21/* á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráósskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. láBmd. 11—12
Vifilstaðahælib. Ileimsókn artími 12—1
I»jóbmenjasafnib opib þrd., fimd. og sd. 12—2.
Nýja B16
Gegsisfór og skemfiíeg
sijningarskrá:
1. Norskt landslag.
2. Frakkneskt bændalíf.
3. Æfintýri á göngufdr
eftir C. Hostrup.
4. Endurminningar móðurinnar.
Dagbók móðurinnar segir frá.
Pnntið bilæti í talsíma 344. Op-
inn hálf tíma á undan sýningum.
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gönguför
etir
C. Hostrup
leikið sunnudag 27. apríl
kl. 8V2
í sfðasfa sinn.
Aðgöngumiða má panta í
Bókverzlun ísafoldar.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum i skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
Tóns frá Vaðnesi á Laugnvegi.
Ofna og eldavélar
selur •
Kristján Forgrímsson.
Eldsvoöi.
í fyrri viku (aðfaranótt 16. apríl'
brann Möllershúsið á Blönduósi til
kaldra kola. Ókunnugt um upptök
eldsins — annað en það, að í kvikn-
aði kjallara, þar sem ekki er neitt
með eld farið ella.
Húsið kvað hafa verið virt (með
titihúsum) á 16000, en á því hvílt
14—15000.
Eigendur Þórarinn alþm. á Hjalta-
bakka og tveir aðrir bændur í Húna-
Þingi-
Erl. símfregnir.
Skutari unnin.
London 23. apríl kl. 10 f. h.
— Skutari var tekin af
Svartfellingum í nótt kl. 2.
Svartfellingar settust um Skutari
p. 11. okt. í haust, og hafa þannig
verið 204 daqa að ná borginni á
sitt vald.
Er það mikil elja og þolgæði,
sem lýsir sér í því.
Hitt er þó furðumeira og ein-
cennilegra, að þeir hafa borgina tek-
ið í blóra við öll hin máttugu regin
— stórveldin með tölu!
Öll stóru orðin þeirra og hótanir,
ef eigi væri hætt umsátinni, hafa
reynst hégóminn einn.
Sennilega verður þetta afrek Svart-
i’ellinga til þess að bæta mjög aðstöðu
jeirra í friðargerðinni.
Þessi bannsett vitleysa!
»Mér dettur víst ekki í hug að
eggja mína peninga í þessa bannsetta
vitleysuc, segið þér göfuga frú og
íáttvirti herra, er islenzka eimskipa-
félagið berst i tal.
Fyrst pér segið það verð eg að
trúa því. Þér hafið að sjálfsögðu
miklu meiri þekkingu á eimskipa-
útgerð en forgöngumennirnir. Þér
hafið auðvitað talið vandlega satnan
tekjur og gjöld og séð að félagið
hlyti að fara á höfuðið.
Svotia sæmdarfólk eins og þér,
göfuga frú og háttvirti herra, fer al-
drei með neina staðlausa stafi!
En mér þykir leitt að heyra þetta.
Við fáfróðu mennirnir héldum, að
útlendingarnir, sem flytja vörurnar
fyrir okkur milli landa græddu á því,
annars mundu þeir ekli gera það.
Við héldum að við gætum keypt
skip og kol með líku verði og þeir,
að skipstjórar okkar rötuðn yfir hafið
og væru ekki kaupdýrari en útlend-
ingar. Við töldum liklegt að oss
farnaðist ekki miklu ver en þeim,
að vér gætum grætt á siglingunum,
ekki sízt ef vér sigldum skemri leið
og krókaminni en útlendingarnir.
Og það var allskonar barnaskapur
sem fyrir oss vakti: Vér héldum
að þetta væri atvinnuauki og fram-
faraspor fyrir sjómannastétt vora.
Vér héldum að mörgum farþegum,
sem ekki skilja nema sitt móðurmál,
þætti viðfeldnara að það væri talað
á skipunum. Svo fanst oss vegur ís-
lendinga aukast, ef þeir gætu af eig-
in ramleik siglt sinn eigin sjó.
En fyrst svona fólk segir það, þá
eru þetta sjálfsagt skáldagrillur. Nei
því var ekki einusinni gefandi svo
virðulegt nafn. Það var slétt og rétt
bannsett vitleysa.
Þá vitum við það!
G.
Konurnar og þjóðmálin.
»Hvað ætlið þið að gera með kosn-
ingarréttinn, sem þiðeruð að heimta ?«
spyrja margir. Viljið þið ekki fyrst
sýna i einhverju, að þið teljið ykkur
með þjóðinm, þið felið ykkur bak
við búrhurðina og gægi t út um eld-
núsgættina. En að koma fram úr eld
túsinu, út í dagsljósið og sólskinið og
vinna þar að ykkar og þjóðarinnar
eigin málum, að svo miklu leyti,
sem ykkur er unt, að því gerið þið
svo lítið«.
Nokkuð er hæft i þessu. En til
)ess að við konur getum notið okkar
er kosningarrétturinn nauðsynlegur.
Við sjáum daglega, hversu lítið mark
karlmennirnir taka á kröfum okkar,
skoðunum og tillögum í stjórnmál-
unurn, og það er af .því að við get-
um ekki lagt það eina í vogarskálina
sem dugar: atkvæði okkar þegar um
ýms alþjóðarmál er að ræða. Meðan
við ekki getum það, og meðan við
vinnum svo litið að því, bæði í orð-
um og verkum að fá það, þá verður
ítið mark tekið á því, sem við segj-
umst vilja.
Nú gefst oss tvöfalt tækifæri til þess
að sýna í verkinu vilja.okkar á þess-
um málum. Undirskriftir kvenna
undir áskorun þá, sem nú er að
ganga manna á milli, verður annar
sýnilegi vottur þess. Ef vér viljum
bæta kjör sjálfra vor, tryggja oss
konum sömu lagaleg réttindi og
tarlmönnum, og fá breytt ýmsum
gömlum álögum, sem koma hart
niður á oss konum, bæði giftum og
ógiftum — pá á hver einasta kona
komin til vits og ára, að skrifa undir
áskorunina. Þá á þeim öllum að
vera það áhugamál, að allir sjái að
hér standi eindreginn vilji kvenna
bak við.
Og ef vér viljum geta tekið jafnan
þátt í þeim áhugamálum þjóðarinn
ar, sem snerta vor dýrustu réttindi
og barna vorra, þá getum vér það
því að eins, að vér höfum sama að-
gang að löggjöf lands vors eins og
karlmennirnir. Annars megum vér
horfa á, að menn, sem ef til vill
hafa gagnstæðar skoðanir oss, sem
vinna á móti áhugamálutn sjálfra vor
verði kosnir til þess að gera út um
þau, settir í löggjafarsessinn á al-
þingi, af því vér áttum ekkert at-
kvæði utn það, hverir þangað yrðu
sendir.
Ttl að koma i veg fyrir, að slíkt
geti komið fyrir, eigið þér allar að
skrifa undir áskorunina. Standa þar
allar samhliða sem heil fylking, með
heilan og óskiftan vilja og áhuga
Og til þess að sýna, að vilji okkar
byggist á skilningi á því gagni, sem
vér viljum vinna landi og lýð, þá
býðst oss nú hið bezta tækifæri.
Önnur áskorun berst nú um landið,
bæði til. karla og kvenna, til allra
landsins barna, Það er áskorunin
um að stojna innlent eitnskipajélatr,
leggja fyrsta hyrningarsteininn undir
það, að þjóð vor geti með tímanum
átt sinn eigin skipastól og þurfi ekki
um aldur og æfi að vera annara far-
þegar bæði fjarða og landa milli. í
þessu máli getum vér konur tekið
)átt, þótt vér höfum ekki mikil efni.
>að er áreiðanlegt, að sigursæll er
góður vilji. Hvað gera ekki konurnar
viða erlendis, þegar um landvarnir
l’ósturjarðar þeirra er að ræða? Þær
mynda félög, hefja samskot og gefa
stórfé. í Noregi gáfu konurnar fyrir
nokkrum árum landinu nýtt herskip,
með öllum útbúnuði, sem hafði
costað svo miljónum skifti.' Og
sænskar konur gáfu sínu landi helm-
ingi meira. í Danmörk hafa kon-
urnar sitt landvarnarfélag — »For-
svarsforeningc — og í vetur hafa
>ar verið stórfeld samskot til að efla
landvarnirnar.
Við íslenzku konurnar erum svo
íamingjusamar að þurfa hvorki að
sjá á bak sonum vorum né fjármun-
um til hernaðar eða landvarna á þann
látt. En þetta fyrirhugaða Eimskipa-
félag gæti komið í staðinn fyrir það.
Það er fyrsta sporið, sem vér stígum
til þess að gera oss efnalega sjálf-
stæða. Eg er viss um að það er
hverri íslenzkri konu eins mikið
hjáttans mál að fósturjörð hennar
verði sem frjálsust og sjálfstæðust í
öllu tilliti og íslenzkum karlmönnum.
Sýnum það nú í verkinu. Leggj-
um allar okkar skerf, þótt lítill sé,
í þetta hlutafélag. Með því gerum
við það í orðsins fylstu merkingu
alment, Auðvitað höfum við lítið
fé undir höndum. En mikið má ef
vel vill. Þær konur, sem ekki geta
lagt heilan 25 króna hlut geta sam-
einað sig við aðrar konur. Og til
þess að geta það eru ýms ráð.
Hjálpræðisherinn heldur sína sjálfs-
afneitunarviku. Það sama gera oft
Kvenréttindakonur í öðrum löndum,
til þess að afla sér fjár. Menn neita
sér þá um eitthvað: t. d. kaffi, syk-
ur og ýmsa hluti sem þeir ætluðu
að kaupa sér o. s. frv. Því geta
ekki isl. konur og karlar gert slíkt
hið sama? Finst þeim það svo
hlægilegt? Það sýnir þó viljann til
að vera með, og »kornið fyllir mæl-
irinn«.
Margar konur geta lika vel verið
með, það er ekki svo lítið fé, sem bæði
karlar og konur eiga i sparisjóðum hér.
Ogef menn vilja þá eru það handbærir
peningar. Giftar konur ættu að láta
skrifa sig fyrir helmingnum sj því,
sem menn þeirra leggja af félags-
búinu. Það sýndi karlmönnunum
bezt vilja kvenna, að taka jafnan þátt
í skyldum þjóðarinnar og byrðum,
eins og i réttindunum.
Sumir menn vilja ekki byrja á
þessu fyrirtæki, nema trygging sé
fyrir því, að það geti ekki mishepnast.
En slíka tryggingu er ómögulegt að
fá. Allar hlutafélagsstofnanir geta
mishepnast. Og ef vér eigum ekki
að byrja fyrr en girt er fyrir það,
þá getum vér aldrei byrjað.
Sumir telja þessa smáu hluti ekk-
ert hafa að þýða. Það muni ekkert
um þá. En með þeim einum mætti
þó fá nóga fjárhæð, ef allir væru
samtaka. Og það hefði þann stóra
kost að þjóðin fyndi þá, að þetta
væri hennar eigið fyrirtæki, sem hún
þá að líkindum léti sér enn þá ann-
ara um.
Það lætur nærri að hér á landi
muni konur vera um 44 þúsund. Set -
rn
Þorleifs Jónssonar
0?
Ragnh. Bjarnadóttur
við jarðarjór sonar peirra
19. apríl /9/3.
Ntl sitjið pið, vinir, með hnipinn huq
0% hjörtun svo jull aj trega,
pótt sólbjartar minningar séu par
um son ykkar elskulega.
hœr voru léttar og léku sér
sem Ijósgeislar. ojan á bárum.
Nú eru pcer pungar orðnar sem Jarg
og umvajðar harmi sárum.
Eg jundið hej sjáljur jöður-harm,
sem janst mér eg gceti’ ekki borið.
En móður-harmur er heitari pó,
eins og heitara’ er sumar en vorið.
Þið vonuðuð alt utn hinn unga mann,
setn ástvakin skapað tar práin.
Og svo er pvi öllu sópað á burt —
og sonurinn ykkar er dáinn.
Svo hugsaði’ eg áður. Svo hugsum viðce,
er hörmunga dynur á stundin.
Oss finst sem að aldrei geti grœðst
svo geigvcenleg saknaðar-undin.
En, elsku-vinir, þaö er okkar reynd,
að örugt er kcerkiks-bandið,
og dauðinn ekkert annað en hlið
inn á eilífðar jratnjara-landið.
Nú liggur sú vitneskja svcejð aj sorg
— eða svo hefir mér áður Jarið.
En pegar hún vaknar, pá verður par
er var áður haljdautt skarið. [Ijós,
Og sonar-minningar sólbjartar pá
verða’ ce sælli með fjölgandi árum,
og verða pá léttar og leika sér
setn Ijósgeislar ojan á bárum.
E. H.
um nú að þar af séu um 24 þúsund
18 ára. Ef nú 10,000 af þeim,
eða tæpur fimti hlutinn af öllum
konum landsins, legði einar xo
krónur hver, þá væru þar strax
l engnar 100,000 kr. Og það væri
l’allegur skerfur frá íslenzknm kon-
um, og góð formæli fyrir okkar
cosningarrétti, þvf það sýndi að við
værum þess verðar að takast með,
og værum góðir liðsmenn, sem á
mætti treysta.
Nei, ef við öllleggjumstáeittíþessu
máli, þá er þessi fjársöfnun hægðar-
eikur. Það mundi ávinna íslenzku
þjóðinni tiltrú og virðingu í augum
allra erlendra manna. Það mundi
verða byrjun að nýjum framkvæmd-
artímum. Þetta er að eins lítill vís-
ir, sem getur vaxið og orðið að stórn
tré, ef við að eins erum öll samtaka
og trúum á það sjálf. Látum sann-
ast á okkur hin gullfögru orð Björn-
sons:
»Vér mörgu, vér smáu, vér vinnum
þetta verk,
en vilji ei hinir skilja, þá fram með
tygin sterk.
Sú þjóð, sem veit sitt hlutverk, er
helgast afl um heim,
eins hátt, sem lágt má falla fyrir
kraftinum þeim«.
Bergpóra.