Ísafold - 23.04.1913, Blaðsíða 2

126
IS A F 0 L D
Skógræktarmál.
Álitur landsstjórnin og alþingi skógrækt
hér á landi svo mikilsverða, að veita ætti
nóg fé til eflingar hennar á nokkrum
árum ?
Eftir Koýoed-Hansen skógræktarstjóra.
Frh.
Eg skal nú aftur snúa mér að skóg
ræktinni. Stjórn hennar eru 5 skóg-
ræktarmenn og hreppstjórar landsins.
Þessir 5 eru of fáir til þess að hafa
eftirlit með öllu, sem þarf, að
því leyti er skógarhögg snertir, og
þess vegna bera hreppstjórar mikla
‘ábyrgð gagnvart landsstjórninni.
Ef hreppstjórar vilja kosta kapps
um að hafa eftirlit með kjörrunum,
banna alt eyðileggjandi skógarhögg,
og segja skógræktarstjórninni frá, ef
slíkt á sér stað, þá má telja víst, að
bændur mundu hætta við að eyði-
leggja landið á þann hátt. Hvort
höggið verði framkvæmt meira eða
minna listhægt, gerir ekki svo mik-
ið til, ef menn aðeins fylgja aðal-
reglunum, sem hafa verið fyrirskipað-
ar. Umdæmi hreppstjóra eru ekki
stór, og hægt væri fyrir þá að kom-
ast að raun um, ef eyðingarhögg
ættu sér stað, því svo á að nefna
hana þessa skógarruðningu, þar sem
menn eyða aðeins lítinn blett, en
með því opna hurðina, svo að vatns-
rásirnar og stormarnir geta tekið
störu landsspildurnar hverja á fætur
annari, niður að föstu fjöllunum. Ef
rétt verkfæri, skógarklippur, eru til,
þá er öllu hægara að framkvæma
lögmætt skógarhögg, heldur en eyð-
ingarhögg. Skógarklippur má panta
hjá mér, og vil eg mæla fram með
því við landsstjórnina, að veita dá-
lítið fé til að kaupa þær, svo menn
geti fengið þær ódýrari. Lögmælt
skógarhögg mun hækka verð skógar-
jarðanna, bæði til sumarbeitar og til
vetrarbeitar, því þegar kjarrið verður
gisnara, eykst grasið og kemur meira
ljós niður að rótinni, svo að nýir
teinungar geta sprottið upp milli
hinna gömlu, og samtímis verður
minni hætta á þvi, aó skógstöðin
blási upp.
Vöxtur og viðgangur þjóðarinnar
mun hafa í för með sér, að sveita-
fólkið þarf meira og meira eldsneyti.
Ef vér hugsuðum oss, að haldið
væri áfram með eyðingarhöggin og
hvert kjarrið hyrfi eftir annað, svo
að loks yrði trjágróður ekki til,
nema á einstaka stað uppi undir jökli,
þá mundi sveitafólkið framvegis vera
í vandræðum, því mórinn sem er í
mýrunum er torgætur og ekki góður.
Ef menn þá væru nógu ríkir, mundu
þeir útvega sér kol frá útlöndum,
en þá færi mikið fé út úr landinu.
Væru þeir of fátækir til að útvega
sér eldsneyti á þann hátt, þá neydd-
ust þeir til að brenna töðu, en þá
gengur af búskapnum og verður kalt
og óviðkunnarlegt á heimilunum, og
það væri tjón líka, því eftir því sem
lífskjörin verða lakari, verður og
vinnukrafturinn minni og áhugamál-
in færri.
Margt annað er til, sem gæti gert
það æskilegt að vernda trjágróður
landsins, það skilja menn vel, en eg
tek þetta helzt fram, því það lýsir
peningahlið málsins einna bezt. Ein-
mitt það, að skógræktarmálið, að al-
mennings dómi, hefir svo lítið með
peningagróða að sýsla, hefir stutt að
þvi, að landsstjórnin hefir verið ófús
að veita fé til þess. Þegar gamall
bær af einhverri ástæðu verður eyði-
lagður, þá langar fáa eða enga til að
reisa aftur hús af þeirri tegund.
Gömlu bæirnir þoka fyrir tré- og
steinhúsum, og menn fara nú að
krefjast meira af lifinu heima en áður.
Eftir nokkur ár mundi þjóðin líta
öðrum augum á skógatjarðirnar en
hún gerir nú, og geri hún það ekki,
mun hún einhverntima fá að finna
til þess
Þó víðlend kjarrsvæði hafi lagst i
eyði síðustu hálfa öld, hafa menn
þrátt fyrir það notað lítið eldsneyti
á heimilunum. Og síðan hætt var
að brenna viðarkol til sölu og ljá-
brýnslu, hefir yfirleitt aðeins verið
höggvið lítið, en þar sem höggið var
framkvæmt á vitlausan hátt, þá hélt
eyðileggingin áfram. Auðvitað er, að
menn geta nú ekki hugsað sér að
höggva skóg í stórum stíl, að minsta
kosti ekki á Suðurlandi.
í Hraunteigsskógi í Rangárvalla-
sýslu, þar sem árlega á haustin koma
margir menn saman til þess að sækja
hrís, er í hvert skifti varla höggvið
meira en 20 hestburðir, þ. e. eins
mikið og grisja má á vallardagsláttu
í 5—6 feta háu kjarri. Hvort sá
sem hefir umráð yfir skóginum, högg-
ur sjálfur meira, eða lætur aðra gera
það á öðrum árstíma, get eg ekki
sagt neitt um.
1 »Reglum um meðferð á skóg-
um kjarri«, dags. 2. maí 1912, stend-
ur, að í kjarri, þar sem náttúrleg
endimörk vantar, eigi að skifta með
12 feta breiðum brautum. En sam-
kvæmt ummælum skógaivarðarins í
Arnessýslu eru menn óánægðir með
það. Ef vér eigum að höggva þ«ss-
ar brautir, segja þeir, þá munu mörg
ár líða, áður en vér getum byrjað að
grisja kjarrið.
Þetta er nú röng skoðun, þvi fyrst
þegar höggið nær svo langt inn í skóg-
inn, að burtflutningur á hrísinu verður
örðugur, ef braut vantar, þá þarf að
höggva braut, og þá skemmist skógur-
inn minst, ef brautin er höggvin í merk-
jalinu. Til bráðabirgða er sjálfsagt að
gera merkjalinurnar svo mjóar, sem
hægt er, eða aðeins setja upp staura
eða vörður i stað þeirra. En þessi
skoðun af hálfu bændanna er líka
sönnun þess, að þeir notfæri sér
skóginn lítið á þann hátt. Eg býzt
við, að brautirnar megi ekki vera
minna en 12 fet, því hestur með
viðarköstum tekur mikið rúm.
A Hallormstað er notað árlega
af eldsneyti: íherbergjunum 35 hestb.,
í eldhúsinu 75 hestb.; samtals 110
hestb. A hjáleigunni þar, Orrnar-
stöðum, litlum bæ, þarf um 50 hest-
burði samtals.
Þó Rangárvallasýsla að mestu leyti
sé skóglaust hérað, þá gætu þrátt
fyrir það margir bæir þar árlega
fengið nógan eldivið úr skógum þeim,
sem eru fyrir innan endimörk sýsl-
unnar.
Þegar eldiviður á sínum tíma verð-
ur meira eftirþráð vara, þá munu
menn, held eg, fara að nota vatns-
vegi landsins til flutninga á honum.
Því rrýður hefir fjárveiting skógrækt-
ar á síðustu árum verið svo lítil, að
eg hefi ekki getað gert tilraun í stærri:
stíl með því að fleyta hrís, og finst
mér það hörmulegt, því eg álít þetta
vera áríðandi hlið á íslenzku skóg-
ræktinni. Að eins af því, að flutn-
ingur af viði á þann hátt, er alveg
óreyndur hér á landi, álíta menn það
vera hugarburð, að slíkt geti borgað
sig-.
Þeir hugsa víst, að í þeim lönd-
um, þar sem flutningur á þann hátt
er framkvæmdur í stórum stíl, séu
árnar svo, að aðeins þurfi að kasta
út skógarafurðum í vatnið við skóg-
arsvæðið, og taka þau aftur, þar sem
á að nota þau, án frekari vinnu, en
þetta er misskilningur. Alla leið
milli skóga og bygðanna verða menn
að fylgja afurðunum. Sé það að eins
smár köstur eða tréstykki, þá til þess
að draga þau út í strauminn aftur,
ef þau stranda, en ef trén eru bundin
saman í stórum flotum, þá eru ávalt
margir menn á flotunum alla leið. Hér
á landi væri nauðsynlegt að láta að
minsta kosti tvo menn vinna að því
að halda viðarköstunum í straumh-
um, 'meðan flutningurinn stendur yfir.
í Fnjóská höfum vér reynt að
fleyta viðarköstum úr Háls- og Vagla-
skógum, en ekki unnið að því að
halda þeim í straumnum. Þó komu
1 eða 2 niður að sjó, en aðrir strönd-
uðu við bæi lengra úti í dalnum og
voru seldir þar. (Niðurl. næst).
Kennaraskólinn.
Honum var sagt upp í dag á bád.
Kennarapróý téku: stig
Anna Bjarnard., Sauðaf. í Dölum 80
Björn Jóhannss., Þingeyrum Hvs. 64
Böðvar Jónss., Brennu Lundarr.d. 78
Eiður Albertss., Hjalteyri Eyjafj. 82
Eirikur Sigurðss.,Hjartarst.S.-Múl. 77
Freyst. Gunnarss., Hróarsh. Arn.s. 90
Friðb. Friðbertss., Stað Súgandaf. 86
Guðm. Jónss., Brennu í Lundarr.dal 87
Guðrún Arnbj.d., Austurhl. Biskt. 81
Ingimar Jónsson, Bala Gnúpv.hr. 90
Jens Níelss., Grundum Bolungarv. 85
}ón Kristóferss., Brekkuv. Barðastr. 78
Jónina Þorkelsd.,BakkaSeltjarnarn. 65
Kristj. Kristjánss., Rauðk.st. Hnds. 82
Kolbeinn Högnas., Kollaf. Kjósars. 88
Guðm. R. Olafss., Móak. Grindav. 70
Sigf. Sigurðss.,Þórunúpi Rangárv.s. 86
Sigurbj. lónsd., Þóreyjarn. Húnavs. 88
Sæm. Einarss„Ulfljótsv. Grafningi 83
Þórður Guðnas.,Ljótarst.Landeyj. 90
Þorl. Arnórss., Hesti Borgarfhði 86
Til að standast próf þarf 48 stig.
Kennarapróf í leikfimi tóku öll,
nema 16. og 21.
Kennarapróf i söng tóku 4., 5.,
6., 19. og 21.
---------------------
Skip sekkur í Hafnarfirði.
í gær kl. 11 árdegis sökk þýzk
skonnorta: Adalheid á skipalegunni
í Hafnarfirði.
Snemma í gærmorgun rak hana
upp undir land og hafði þá komið
að henni einhver leki. En botnvörp-
ungur þýzkur, sem staddur var á
höfninni, dró skonnortuna út aftur.
Þegar nú skipið fór að lækka og
lekinn að aukast — bauðst botnvörp-
ungurinn til að draga Aðalheiði í
land, en pví boði neitaði skipstjóri —
af hverjum ástæðum veit enginn.
Dró skipstjóri síðan þýzka fánann í
fult siglutré og beið sjálfur á skips-
fjöl unz skipið sökk — en forðaði
þá lífi.
Standa siglutrén upp úr miðri
skipaleið í Hafnarfirði og er trafali
að eigi lítill, meðan svo stendur.
Eskiljarðarhéraði
hefir héraðslæknirinn þar, hr. Frið-
jón Jensson, sagt lausu og ætlar að
setjast að á Akureyri til að stunda
þar tannlækningar.
Sagt er, að hr. Si%. Hjórleiýsson
ætli að sækja um Eskifjarðarhérað.
Rýr aflabrögð
á vélarbáta í Vestmanneyjum um
þessar mundir. A Eyrarbakka mjög
rýr vertíð, en bærileg í Þorlákshöýn,
Grindavík og Miðnesi.
Ingólfsnefndin,
sú er að sér tók að koma upp
minnisvarða Ingólfs Arnarsonar land-
námsmanns, hefir nýlega sent út á-
skorun til margra góðra manna um
að flýta fyrir því, að lotteríið um
Ingólfshúsið geti fram farið — þann
veg að kaupa minsta kosti 25 seðla
fyrir hálfvirði og leyfir siðan hverj-
um einstökum að selja fyrir full-
virði, ef getur.
Vel væri, að sem fyrst yrði endir
bundinn á þetta mikla skrafdrýginda-
mál. Er í því efni mikið undir því
komið, að nefndin fái nú góðar
undirtektir.
Fríkirkjan í Hafnarflrði.
A sudnudag var stofnfundur hald-
inn.
í stjórn safnaðarins voru kosnir:
Jóhannes Reykdal, Oddur ívarsson,
Jón Þórðarson, Egill Eyólfsson og
Davíð Kristjánsson.
Síra Ólafur Ólafsson var kjörinn
prestur.
— Vantar nú að eins staðfesting
stjórnarráðsins til þess öllu sé form-
lega fyrirkomið.
Fyrsta sinni messar síra Ólafur á
morgun (sumardaginn fyrsta) kl. 6
siðd. hjá sínum nýja söfnuði.
Þingmálafundi
er verið að halda þessa dagana í
Gullbringu- og Kjósarsýslu-kjördæmi.
Tif þeirra hefir boðað Þórður ý.
Thoroddsen, en 1. þingmaður kjör-
dæmisins Björn bankastjóri Krist-
jánsson sækir þá, fór í því skyni
suður í Grindavík í gærmorgun.
Úr annari átt hefir heyrst, að hr.
Þ. f. Th. muni draga sig i hlé og
færi bezt á því — eftir málavöxtum
öllum.
ReykjaYíkur-annálI.
Aðkomumenn: Ingólfur Jónsson verzlstj.
frá Stykkishólmi, Hannes B. Stephensen
verzlstj. frá Bíldudal, Benedikt Magnússon
kaupfélagsstjóri frá Tjaldanesi.
Dánir: Karen Una Þórarinsdóttir Vita-
stíg 13, 80 ára. Dó 21. april.
Messa í fríkirkjunni á morguu (sumar-
daginn fyrsta) kl. 12. I dómkirkjunni kl.
6 Bj. J.
Nýjar verzlanir. Vefnaðarvöruverzlun
sú, er áður rak verzlunin Jón Þórðarson,
hefir nú skift um eiganda. Jón Björnsson
& Oo. heitir hið nýa firma og hefir opnað
veglega búð i Bankastræti.
Skipafregn. Ceres fór á sunnndags-
kvöld, eins og til stóð. Fuiisett farþegum í
báðum farrýmum. Auk þeirra, er getið
var i síðasta hlaði, voru þessir farþegar
m. a. Eggert Claessen yfirdómslögmaður,
Karl Sæmundsen kaupm., Jón Brynjólfs-
son kaupm., frú Christensen apótekarafrú,
frú Rannv. Egilsson, Debell steinolíufélags-
stjóri, Överaas síldarkaupm. og nokkrir
Englendingar — alt til útlanda. Til Vest-
manneyja fóru: frú Guðrún Egilsson með
börnum sinum, Þnriður Bárðardóttir ijós-
móðir. Ennfremur um 20 vesturfarar, þar
á meðal Daniel Thorsteinsson verzlm.
Franska spítalaskipið, Notre Dame
de la mére, fer tii austurlands í dag.
Héðan tekursér fari á því: Georg Georgs-
son læknir og konsúll lrá Fáskrúðs-firði.
Sterling kom til Khafnar í gær eftir
hraða ferð, fór héðan 14. apríl, var einn
dag i Eyjum.
Slys vildi til fyrir nokkurum dögum á
einni frakknesku fiskiskútunni. Féll skip-
stjóri útbyrðis og druknaði. Hann var
jarðaður í morgnn.
Sumardagurinn fyrsti er á morgun. Þess
hefir áður verið minst hér í blaðinu, að
nokkuru nær væri að gera þenna forna
þjóðhelgidag að fridegi en halda við
sumum öðrum fridögum ársins, sem kirk-
jan hefir helgað.
Nú hefir Verkmannafélagið Dagsbrún
reynt að vinna að því að gera sumardag-
inn fyrsta að frídegi með þvi að setja
í lög sin, að krefjast skuli sama gjalds
fyrir vinnu á sumardaginn fyrsta eins og
aðra helgidaga — eða 50 aura fyrir
kl.st. hverja.
Meðal þess, er til gamans verður gert
á morgun, er, að Bernburgs-hljóðfæra-
sveitin heldur hljómleika á Austurvelli kl.
3, ef veður leyfir.
Sumargleði stúdenta, sem átti að halda
í kvöld, verður ekki úr. En »flimleik«
þann úr Rvikurlífi, sem þar átti að gæða
fólki á, mun standa til að sýna í Iðnað-
armannahúsinu um aðra helgi.
Vetur kveður í dag, að vitni almanaks-
ins. En leifar allmiklar skilur hann sumr-
inu eftir — rosakulda og veður mikil.
Tíð mannalát.
Þegar eigi ganga sóttir, munu sjaldgæf
á sama heimili svo tíð mannalát, sem ver-
ið hafa á bænnm Eyleifsdal i Kjós sið-
astl. ár. I síðastliðnum aprilm. voru þar
4 gamalmenni (rúml. ‘/s heimilismanna) á
áttræðisaldri, en i lok nóvemberm. voru
þau öll dáin. Bæði af þvi að þetta er
mjög fátitt og því frásagnarvert og fyrir
það, að alt þetta fólk stóð vel i stöðu
og voru þvi nýtir þjóðfélagsborgarar,
enda þótt það, að m. k. sumt af því,
kæmist aldrei hátt i mannvirðingastigan-
um, eftir því sem kallað er — slíkt er
ávalt fagurt til eftirbreytni — er Isafold
nú heðin fyrir linur þessar:
Fyrstur andaðist þar Bjarni Jónsson,
Bem verið hafði þar vinnumaður milli 30
og 40 ár. Yar hann á yngri árum tal-
inn með efnilegri mönnum, enda af góðu
bergi brotinn, — sonur Jóns Sæmunds-
sonar, siðast hónda á Neðra-Hálsi. Hann
giftist og byrjaði búskap, er hann var i
blóma aldurs slns. Fór hjónabandið vel,
en tiúskapurinn gekk miður, enda var þá
(um 1880) árferði alt annað en gott. Tók
hann þá það happaráð að hætta húskap
og réðst vinnumaður að Eyleifsdal, þar
sem bann dvaldist síðan. Yann hann þann-
ig fyrir hörnum sinum (3) með tilhjálp
konu sinnar, þótt eigi væri hún á sama
heimili. Er enginn efi á þvi að hörnun-
um, sem komust á efnaheimili, leið fyrir
það betur en þeim gat í búskaparhasli
foreldranna. Enda þjóðfélaginu meiri
styrkur i Bjarna sál. á þenna hátt, því
hann var gæða hjú, hæði sakir trúmensku
og starfsemi. Gæti slikt dæmi orðið til
leiðbeiningar þeim, er eigi lánast húskap-
urinn.
Hinn 26. ágúst andaðist Gróa Jónsdótt-
ir. Hún var alla æfi vinnukona (i Ey-
leifsdal milli 40 og 50 ár) og orðlögð
fyrir trúmensku og búsbóndabollustu. Á
yngri árum eignaðist hún dóttur, ógift,
og vann að miklu ieyti fyrir uppeldi
bennar.
Hefir hún vafalaust gert sér von um að
hafa stuðning af henni í elli sinni, því
stúlkan var efnileg, en sú von hrást. Hún
barst til Reykjavikur, giftist þar og reynd-
ist ekki aflögu fær, en móðirin Varð þurfa-
maður vandalausra. Er eigi ólíklegt að
fleiri mæður verði fyrir slikum vonbrigð-
um, er dætur þeirra fara til kaupstaðanna.
Hinn 14. ágúst andaðist húsmóðirin,
Rannveig Guðmundsdóttir, en 27. nóvbr,
húsbóndinn, Oddur Andrésson. Um þau má
með sanni segja að þau væru RÓmahjón,
þótt lítið bæri á þeim út á við, því þau
skiftu sér litt af annara málum og aldrei
nema tii góðs. Sambúðin var fyrirmynd
og heimilislifið. Bjuggu þau lengst af
góðu búi i gömlum stíl (ef tii vill of
gömlum), en i seinni tið var þó húskap-
urinn erfiðari, þvi Oddur sál. var um
langt skeið þrotinn að heilsu og kona
bans fötluð.
Oddur sál. var að ýmsu leyti einkenni-
legur maður. Einkum minnist eg þess,
hve jafnlyndur og rólegur hann var á
hverju sem valt, og hve ánægður hann
var með hlutskifti sitt og vildi láta aðra
vera það — deila ekki við dómarann.
Hann var gersamlega fráhverfur öllu braski
og breytingum. Borinn var hann og barn-
fæddur í Eyleifsdal og ól þar allan aldur
sinn. Mun hann sjaldan eða aldrei hafa
farið út úr hreppnum, nema kaupstaðar-
ferðir til Reykjavikur, og til Yatnsleysu-
strandar, þar sem hann stundaði lengi
sjóróðra á vertlðum. Hann var mjög vel
greindur maður og fróður um margt, eink-
um það er laut að náttúrufræði og sögu,
sérstaklega Islandssögu; gat haft ýfir
heila kafla úr Sturlungu, öðrum fornsög-
um og veraldarsögunni. Biblian var eftir-
lætishók hans, enda var hann trúmaður
mikill. Bar hafln meira skyn á ýms vís-
indi en títt er nm leikmenn og var yndi
að tala við hann um slíka hluti. Vil eg
þessu til sönnunar geta þess, að sira Þor-
kell Bjarnason, sem lengi var sóknarprest-
ur hans og sjálfur fræðimaður mikill, sem
kunnugt er, gerði sér mjög titt við hann,
kom iðulega til hans og gisti hjá honum
til þess að spjalia við hann. Dáðist hann
mjög að slikum fróðleik hjá manni, sem
— eins og það er kallað — enga mentun
hafði hlotið.
Þau hjón eignuðust son einan harna,
Þórð að nafni, sem tekur við búi i Ey-
leifsdal eftir föður sinn. Hefir jörðin
gengið frá föður til sonar, svo að hann
er að m. k. hinn fjórði, sem þannig tekur
við. Mun það á siðari timum fágæt trygð
ættar við óðal sitt.
Kjósverji.
Ath8. Grein þeesi hefir f bedið all-lengi
birtingar. Ritstj.