Ísafold - 26.04.1913, Page 1

Kemur út tvisvar
í viku. YerS árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða dollar; borg-
ist fyrir niiðjan júlí
erletidi'i fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafup Bjöpnsson.
Talsími 48.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 26. apríl 1913.
33. tölublað
I. O O F. 944189.
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—8.
AugnlœkninK ókeypis i Lækjarg. 2 myd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—3 og 5—7
Éyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14Afid. 2—3
íslandsbanki opinn 10—2V* og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 siðd.
Álm. fundir fid. og sd. 81/* siðd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—3.
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd.og fsd. 12—1
Náttúrugripasafnið opið l1/*—21/* á sunnud.
SamábyrgÖ Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráhsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavikur Pósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifílstaöahælið. Heimsóki,j.rtimi 12—1
f»jóómenjasafnið opið þrd., fimd. og sd. 12—2.
Nýja BI6
Þegar ástin deyr.
Tilkomumikill
sjönlelkur úr stórborgalífinu.
Pantið bílæti í talsíma 344. Op-
inn hálf tima á undan- sýningum.
Leikfél. Reykjavíkur:
Æfintýri á gðnguför
e'tir
C. Hostrup
leíkið sunuudag 27. apríl
kl. 8 V,
í siöasta sinn.
Aðgöngumiða má panta í dag í
Bókverzlun ísafoldar.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
lóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Erl. símfregnir.
Khöfn 23. apríl srðdegis.
Frá Skútari-bardagannm.
Skutari var tekin í nótt
eftir fleiri daga ákafan
bardaga.
Khöfn 25. apríl siðd.
Nýjar skærnr.
Austurríkisstjórn krefst
þess, að Svartfellingar gefi
þegar upp Skútari, hótar
ófriði ella. Svartfellingar
þverskallast.
— -----, --------
Eldgos í Hekluhrauni.
Tveir eldar.
Bygðum engin hætta búin.
Þjórsártúni, 25/4 kl. r 1.
»/ nótt hefir gengið á jarðskjálýtum
óðru hverju frá kl. 3—7 — tveir
kippir allsnarpir og margir snuerri.
Þegar kippirnir hcettu sást mókkur
mikill bak við Heklu, fyrir norðan og
austan hana — og um thna greini-
legur bjarmi i sömu átt. Gosið er
liklega einhversstaðar i Krakatinds-
hraunit.
Þessa frétt símaði Ólafur ísleifs-
son í Þjórsártúni til Isajoldar í gær-
morgun. Sendi ísafold þegar út
fregnmiða um þessi tíðindi, og vakti
fréttin, sem nærri má geta, afar-
mikla eftirtekt.
Síðar í gær átti Isajold aftur tal
við Ólaf, og sömuleiðis við Odd
stöðvarstjóra á Eyrarbakka.
Ólafur sagði mökkinn mikinn all-
an daginn, dökkan niður við jörð,
en hvítan, er ofar drægi, en loftið
orðið all-skuggalegt og dimt þá —
kl. milli 4 og 5.
A Eyrarbakka virtist mönnum eld-
urinn vera fyrir sunnan og austan
Heklu, en ekki nálægt Krakatindi og
sögðu mökkinn ákaflega hvítan, líkt
og reykur væri úr geysi-stórum hver.
í garkveldi kl. 9 var enn símað af
Eyrarbakka, að þá sæist greinilegur
logi þar austur frá.
Eins og kunnugt er, hefir ekkert
gos orðið í nánd við Heklu síðan
Krakatindur gaus fyrir 35 árum (18.
febr. 1878). Undanfari gos þess
voru nokkuð margir jarðskjálftakipp-
ir, sVo snarpir, segir ein heimild
Isafoldar, að hlutir ultu niður af
hillum.
Jarðskjálftar þeir, er hér urðu í
fyrri nótt, voru eigi verulega snarpir,
tveir kippir þó allmiklir og hræring-
ar mjög tíðar frá kl. rúmlega 4 til
rúml. 6 — eftir þvi sem jarðskjálfta-
mælirinn segir til.
Niðri í bæjarkvosinni, miðbænutn
voru kippirnir svo snarpir, að víða
í húsunum vaknaði fólk úr fasta-
svefni.
Síðustu fregnir.
í morgun átti Isafold símtal bæði
við Þjórsártún og Eyrarbakka.
A báðum stöðum bar tíðindamönn-
um ísafoldar saman um, að eldarnir
væru tveir, annar fyrir norðan Heklu
og bæri í Valafell, hinn fyrir sunnan
Heklu, rétt fyrir sunnan hæsta hnjúk
hennar, frá Þjórsártúni að sjá.
Nyrðri eldurinn tekur yfir mjög
stórt svæði. Virðast þar vera marg-
ir gígir. Margar eldsúlur risu þar
við himinn f gærkveldi, er dimt var
orðið og hafði verið tignarleg sjón.
Syðri eldurinn eigi eins breiður,
en stór eldsúla þó sjáanleg í gær-
kveldi. Nyrðri rönd syðri eldsins
segja þeir, er muna gosið 1878, að
sé á sama stað 0% það gos.
Svo langt eru gos þessi inni í
óbygðum að hættulaus mega heita
bygðum með öllu. Öskufall er hið
eina, sem trafala gæti gert.
Jarðskjálftar hafa engir fundist hér
í bæ síðan í fyrri nótt, en á Eyrar-
bakka kom kippur allsnarpur í morg-
un kl. 63/4.
Dynkir heyrðust og miklir þar kl.
7 og kl. 9 í gærkveidi — líkt og
fallbyssuskot.
Hekla sjálf var í rr.orgun dimm-
blá orðin að s]á frá Þjórsártúni.
Einkennileg skipströnd.
Austan úr Skaftafellssýslu hafa bor-
ist fregnir um einkennileg skipströnd
í meira lagi, hvert á fætur öðru.
Þann 21. marz strandaði á Slétta-
leitisfjöru frakknesk skúta, mannlaus
og brunnin talsvert, skilrúm, þilfar,
bitar o. fl. Önnur skúta, alveg eins
á sig komin, strandaði skömrou síð-
ar i Lóni, líka mannlaus, og hafði
brunnið alveg, er á land kom.
Skeiðar-á hlaupin.
Sú frétt hefir nýlega borist í
símskeyti frá sýslumanni Skaftfell-
inga (Sig. Eggerz), að Skeiðará sé
hlaupin. Sýslumaður var staddur á
Kálfafellsstað 22. apríl, frétti þar um
hlaupið og sendi hraðboða með skeyti
þetta á Fáskrúðsfjörð. I alt fyrra-
sumar voru menn hræddir við hlaup
í Skeiðará, en varð þó aldrei. Sið-
asta hlaup í ánni var fyrir nál. 10
árum.
Sjúkrasamlag Akureyrar.
Það var stofnað 21. marz, og
gengu þegar í það 160 hluttækir fé-
lagar. — Akureyrarbúar virðast bet-
us skilja og kunna að nota sér sjúkra-
samlög en höfuðstaðarbúarnir.
Fyrsti botnvörpungur Ak-
ureyrar. — Kaupmenn tveir á
Akureyri, þeir Ásgeir Pétursson og
Stefán Jónasson, hafa nýlega fengið
sér botnvörpung, og er það hinn
fyrsti botnvörpungur með heimilis-
fangi á Akureyri. Skipið má nota
bæði til botnvörpu- og lóða-veiða.
Það er 136 smál., 105 fet á lengd.
Alþýðufræðsla Stúdentafól.
Jón Sigurðsson frá Kallaðarnesi
hefir nýlega flutt 2 erindi um Jón-
as Halígrímsson, á Stokkseyri og
Eyrarbakka.
Fjárskaði
varð á Svinafelli í A.-Skaftafells-
sýslu i miðjum marz. Nál. 40 full
orðnir sauðir urðu úti í blindbyl.
Fjórir menn frá Svínafelli voru á
fjöru, er óveðrið skall á. Lágu þeir
úti með 9 hesta — en komust lífs
af — mjög hraktir.
Guðmundur á Auðnum lát-
inn. Guðmundur Guðmundsson
á Auðnum, á Vatnsleysuströnd lézt
þ. 20. þ. mán. eftir alllanga van-
heilsu. Hann var um sjötugt.
Guðm. var rausnarmaður mikill og
héraðshöfðingi. Verður nánar minst
siðar.
Skógræktarmál.
Álftur landsstjórnin og alþingi skógrækt
hér á landi svo mikilsverða, að veita ætti
nóg fé til eflingar hennar á nokkrum
árum ?
Eftir Kojoed-Hansen skógræktarstjóra.
Nl.
Til vinnu í fyrra voru teknar
1500 kr. af fjárveitingunni fyrir
yfirstandandi ár. Vér höfum þess
vegna þetta ár sérstaklega lítið fé til
umráða, því miður, því i ár er fyrir
rendi mikil vinna að þvi leyti, er
snertir dreifplöntun af íslenzkum fræ-
beðsplöntum, er hafa sprottið upp í
græðireitnum á Vöglum og við Rauða-
vatn. Eg hefi þess vegna snúið mér
til Ungmennafélags íslands, og gert
samning við það að taka að sér
hluta þeirrar vinnu. Svo framarlega
sem vinnan verður vel af hendi leyst,
getur þetta fyrirkomulag verið heppi-
legt af því, að plönturnar dreifast út
um landið. Eftir 2 ár myndu plönt-
urnar vera vel fallnar til að nota i
görðum og annarsstaðar.
Ef menn hugsa um að stofna stærri
trjágarð einhversstaðar, þá er ekki
of snemt að velja staðinn nú og
undirbúa jarðveginn.
Oft hefi eg til einkis gagns stung-
ið upp á því að stofna trjágarð við
Reykjavík, og ef til vill er vonlaust
að reyna frekara að fá menn til þess,
en þó vil eg minna á, að meira vit
er i því að framkvæma slíkt verk
með íslenzkum plöntum, heldur en
með aðfluttum plöntum.
Ern lyrirbrigði Spíritismans i
samræmi við vísindin?
Eftir Alfred Russel Wallace.
(Wallace (vol-lis) varð niræður í haust,
og var þess hátiðlega minst með heilla-
óskum íærðra manna ét um allan heim;
þykir hann einna frægastur allra náttúru-
fræðinga, sem auk vinar hans Darwins,
lifðn og störfnðu á nmliðinni öld, en þó
ætla margir að Wallace hafi verið enn þi
skarpvitrari og meiri spekingnr en Darwin,
en jafnir teljast þeir að hógværð og hrein-
skilni, hvorngur metnaðarmaðnr eða deilu-
gjarn, eins og Hokkel eða Tyndal og
þeirra líkar. Wallace sendi hinn stærsta
spiritistafélagi i Lnndánnm sérstaka kveðju
og þakkir á þessn afmæli sinn, og þan
ummæli með, að hann stæði enn við skoð-
anir sinar, er hann rökstuddi fyrir 25 ár-
um, og hér fylgir á islenzku):
»Það er almenn, en röng skoðun,
að eg hygg, að ályktanir vísindanna
sé gagnstæðar hinum svo kölluðu
fyrirbrigðum hins nýja Spíritisma.
að visu er meiri hluti kennara vorra
og nemenda andstæðir því, en mein-
ingar þeirra og fordómar eru engin
visindi. Hver einasti uppgötvari, er
birt hefir og boðað óvænt sannindi,
jafnvel á svæði náttúruvisindanna,
hefir verið forboðaður eða einskis
metinn af þeim, sem þá eða þá réðu
lögum og lofum í vísindaheiminum,
eins og sýnir saga hinna miklu fræði-
manna frá dögum Galíleó á hinúm
myrku tímum, og til Boncher de
Perthes á vorum. En andstæðingar
Spíritismans standa þeim mun betur
að vígi, að þeir þykjast geta brenni-
merkt hina nýju trú sem hraklegustu
hjátrú, og sakað þá um, sem viður-
kenna staðreyndir hennar, að hafa
látið missýningar blekkja sig eða
eintóm svik — að þeir séu í raun-
inni hálfbrjálaðir Ærutobbar eða óvita-
flón, sem öllu trúi. Slíkar getsakir
leiðum vér nú hjá oss. Að stað-
Þar sem skógræktarmennirnir eru
svö fáir og landið svo stórt, þá væri
betra í byrjun að stofna fáa og stóra
trjágarða, heldur en marga smáa Þó
gætu þeir sem vildu kynna sér gróð-
ursetning nákvæmlega, tekið þátt í
vinnunni fyrir venjulega borgun, og
síðan séð um stofnun trjágarða
í sveitinni, þar sem þeir eiga heima.
Ef skógræktarmenn eiga að fára í
austur og vestur til þess að gróður-
setja nokkrar plöntur i einhverjum
dverg-gróðrarstöðvum, þá verður lítið
framkvæmt, en eytt miklu fé til ferða.
Á Vífilsstöðum var í ár framkvæmd
mikil vinna, að því leyti er snertir
uppsetning á skógargirðingu og stófn-
un græðireits. Ekki var búið að
júka við þá fyr en í nóvember, svo
ekki voru skógarverðirnir of snemma
callaðir þangað.
í því nr. af blaðinu Suðurlandi,
sem eg nefndi áður, kvartar hr.
fielgi Þórarinsson Þykkvabæ í V.-
Skaftafellssýslu um, að skógarvörð-
urinn í því umdæmi ekki fór þang-
að, til þess að planta fyrir Ung-
mennafélögin Hann hefir rétt til
að kvarta um, að skógarvörðurinn
sendi ekki plöntur þangað og ekki
leldur skrifaði, að hann gæti ekki
komið. Hann hefði átt að gera það
og samtímis segja frá, að eg færi
jangað. Hefði hr. Helgi Þórarins-
son vitað, að eg var þar, þá hefði
íann átt að senda mér boð; 1 það
íefði verið mögulegt fyrir mig að
útvega plöntur úr Hrísnesskógi og
segja hlutaðeiganda, hvernig ætti að
reyndin, að spiritisminn sé búinn að
: á fasta undirstöðu á þessari vantrú-
uðu efnishyggju öld, að hreyfingin
íefir farið sívaxandi nú i 40 ár —
nú 65 ár! —að hún hefir með eigin
sönnunum (weight of evidence), þrátt
fyrir efldustu hleypidóma neytt sér
út samþykki sívaxandi fjölda af öll-
um stéttum og fengið fylgjendur
manna af hæstu stigum þekkingar og
heimspeki, og loks, að hún hefir
megnað að standast allar álygar, last
og níð, heimsku og hrekki eftir-
hermu-Hrappa og lygalaupa og oft-
astnær sannfært þá, sem með sam-
vizkusemi hafa rannsakað málið, og
enginn þeirra fallið frá trúnm, sem
einu sinni séð hafa og sannfærst:
alt þetta er meir en nógsamlegt svar
móti hinum venjulegu andmælum,
sem fram koma. Vér skulum þvi
blátt áfram sleppa allri fyrirlitning og
ótrú þeirra manna, sem í raun og
veru vita ekkert um þetta mikla um-
talsefni, og virða fyrir oss og fram-
setja í stuttu máli, hver sé hinn
raunverulegi skyldleiki vísindanna og
spíritismans, og hve langt hreyfing
þessi nær til að skýra þekking vora eða
leiðbeina henni.
Vísindin má sérmerkja svo, að
kalla þau efnisinntak þekkingar vorr-
ar á alheiminum, sem vér búum í
— fulla og flokkum bundwa þekking,
er leiðin til uppgötvana hans frum-
laga og skilnings á réttum rökum
(d: uppruna og orsökum).1 Hinn
sanni námsmaður gleymir engu, lítils-
virðir ekkert, sem auka má eða auðga
þekkingu hans á náttúrunni, og sé
hann vitur eigi síður en fróður, mun
hann hika við áður en hann viðhefir
orðið »ómögulegur« um nokkurn
staðhátt, sem víða er hafður fyrir
satt og oftlega hefir birzt mönnum
eigi óvitrari en hann er eða ómerkari.
Nú byggist hinn nýi spíritismi ein-
göngu á eftirtekt og samanburði stað-