Ísafold - 24.05.1913, Qupperneq 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða lj dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XXXX. árg.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjöri: Ólafur Björnsson.
Talsími 48.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
Reykjavík, laugardaginn 24. maí 1913.
42. tölublað
I. O O F. 94599.
Alþýðafél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Angnlæknine ókeypia i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Langav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str.liAfid. 2—8
íslandsbanki opinn 10—21/! og 61/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 siðd.
Alm. fnndir fid. og sd. 8x/« síbd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn H-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8.
Landsbúnabaríélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd.ogfsd. 12—1
Náttúrugripasafnió opib l1/*—21/* á sunnud.
SamábyrgÓ Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.J
Talsími Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasafnió opió þrd., fimd. og sd. 12—2.
Og
Vegastrokkuíinn
Reynast bezt! Endast lengstí
Jafnframt ódýrust.
Nýja Bió
sýnir i kvöld (laugardag 24. maí)
og nðestu kvöld;
Heljarstökk
á hestbaki ofan úr Cirkus-hvelfingunni.
Hið voðalega fall Willys greifa og
hests hans efst ofan úr Cirkus-hvelf-
ingunni og niður á gólf, tekur öllu
öðru fram, sem hingað til hefir verið
sýnt i kvikmyndaleikhúsum.
Pantið bilæti í talsíma 344. Op-
inn hálf tíma á undan sýningum.
Þeir kaupendur
ISAFOLDAR
hér i bænum, sem skift hafa um heim-
ili, eru beðnir að láta þess getið, sem-
allra fyrst, i afgreiðslu blaðsins, svo
þeir fái blaðið með skilum.
Þingkosning.
í fyrradag voru atkvæði talin sam-
an í Barðastrandarsýslu.
Þingmaður var kosinn Hákon J.
Kristójersson bóndi í Haga, með i8y
atkv.
Snæbjörn Kristjánsson hreppstjóri
í Hergilsey hlaut 120.
Við síðustu kosningar (191 x) skift-
ust atkvæði þann veg, að Björn heit.
Jónsson fékk 235 atkv., en Guðm.
sýslumaður 119.
A því mun enginn vafi, að Snæ-
björn í Hergilsey hefir nú fengiðað
súpa seyðið af framkomu sinni við
kosningamar 1911.
Erl. simfregnir.
Khöfn 23. maí kl. 2,05 árd.
Rikisþingið kvatt saman.
Stjórnarskifti ?
Ríkispinfrið er kyatt saman p. 12.
júní. Líkindi til pess, að stjórnin
seqi aj sér.
Christopher Krabbe látinn.
Christopher Krabbe lézt í e;œr
(22. mai).
Christopher Krabbe var um laugt
skeið i fremstu röð danskra sjórn-
málamanna — fólksþingsmaður frá
1864—1884 og 1894—1910, forseti
fólksþingsins frá 1870—1883, land-
varnarráðherra í Zahle-ráðuneytinu
1909—1910. Fylgdi jafnan hinum
frjálslyndari hluta vinstrimanna og
gerbótamönnum eftir að vinstri
flokkurinn tvístraðist. Krabbe neydd
ist til þess að leggja niður þing-
mensku árið 1910 samkvæmt kröfu
flokks sins, fyrir þær sakir, að hann
tók við Kammerherra-nafnbót um
leið og hann lagði niður ráðherra-
dóm.
Krabbe varð rétt áttræður (f. 1833).
Hann var bræðrungur Haralds Krabbe
prófessors.
Frá Balkan-ófriðnum.
Nikulás Svartfellinga-konungur gaf
Skutari upp, eins og símað hefir
verið, þegar alveg var að því komið,
að til ófriðar drægi milli Austurríkis
og Montenegro. Nikulás kvaðst
selja Skutari i hendur Evrcpu — til
þess að vernda friðinn.
Nú sitja »regin á rökstólum«,
sendiherrarnir á fundi i Lundúnum,
til þess að semja friðarkostina.
Þ. 13. maí voru friðarskilmálarnir
lagðir fyrir bandaþjóðirnar og höfðu
3 þeirra látið yfir þeim líklega, en
Grikkir miður.
---------------------
Dómur um Knút Berlin
frá hans eigin löndum.
í danska blaðinu Social-Demokrat-
en stóð nýlega þessi greinarstúfur
um Knút Berlin:
Hér er í Kaupmannahöfn, þótt
fáir viti, prófessor að nafni Knútur
Berlín, sem þjóðþingsnefnd ein fekk
einu sinni til að gefa sér lýsingu á
stjórnarskipun ýmsra ríkja. Hann
fletti svo upp í nokkrum fjölfræðis-
orðabókum og samdi lýsinguna.
Siðan hefir nú maðurinn haldið að
hann væri spekingur í ríkisréttar-
fræðum og að þau stjórnskipulagslög
Dana, sem nú eru á döfinni, geti
með engu móti orðið til án hans
aðstoðar. Hann ryður nú í blöð
og tímarit hægrimanna fjaðrafoki ai'
greinum, hér um bil eins og Hincf-
enburg sálugi. (Alkunnur blaðapeðr-
ari).
Þetta er álit Dana sjálfra á viti
og lærdómi þess manns, sem þeir
hafa haft að kenniföður í ríkisrétti
íslands og viljað láta okkur lúta i
auðmýkt.
Þeir eru góðir handa rökkunum,
uggamir þeirral
Yms erl. tíðindi.
Oröur og titlar í Noregi. Stór-
þingið norska er um þessar mundir
að taka til meðferðar ajnám orða o%
titla, og er búist við að frumvarp það
nái fram að ganga.
Alþýöuverkfallinu í Belgíu lauk í
öndverðum þessum mánuði og hafði
þá staðið 10 daga, en 400,000 verk-
menn tóku þátt í því. Það endaði
á bræðing milli málsaðila. Stjórnin
gekk að því að skipa nefnd til þess
að ihuga kosningaréttarmálið.
Talið er að verkfallið hafi kostað
andið 30—60 milj. króna.
Kosningarréttur kvenna á Bret-
andi. Þ. 5. þ. m. hófust umræður
um það mál i neðri málstofu Parla-
mentisins. Öll flokksbönd voru rift.
Weira að segja var svo mikið sam-
komulagsleysi í ráðuneytinu um þetta
mál, að aðal-formælandi þess var
Edvard Grey utanríkisráðherra, en
Asquith yfiriáðherra aðal-andmælandi,
Frumvarpið gjörði ráð fyrir að
veita 6 milj. Brezkra kvenna kosn-
ingarrétt.
Um kvöldið þ. 6. maí var frum-
varpið felt með 2 66 atkv. gegn
219 atkv. Með frv. greiddu atkv.
151 stjórnarmenn, 22 íhaldsmenn,
34 af verkmannaflokki og 12 írar,
en móti því 133 íhaldsmenn, 78
stjórnarmenn 55 þjóðflokksmenn.
Af ráðherrunum voru m. a. Lloyd
George og Grey með frv., en Asquith
og Churcill á móti.
MorBingi Grikkjakonungs fremur
sjálfsmorO. Schinas, sá er myrti
Georg Grikkjakonung i vetur, framdi
sjálfsmorð þ. 6.’mai. Hann var ný-
kominn inn til rannsóknardómarans
og vörður hans leit til annarar hliðar;
þá hljóp Schinas að glugga i salnum
og fleygði sér út um hann. Þetta
var í 18 álna hæð og steinrotaðist
hann þegar.
Berklaveikismeðal Friedmanns
ónýtt. Þýzkur læknir, dr. Fried-
mann, lét það boð út ganga í vetur,
að hann væri búinn að finna óygg-
jandi meðal við berklaveiki, meðal
er hann ynni úr skjaldbökum. Þessi
boðskapur vakti eftirtekt mikla, eigi
sízt í Vesturheimi. Var svo Fried-
mann pantaður þangað í vetur til að
lækna sjúka. — En þ. 12. maí gaf
heilbrigðisráð New-York-borgar út
yfirlýsingu um, að það væri búið að
rannsaka meðal og aðferð Dr. Fried-
manns og hefði kotnist að þeirri
niðurstöðu, að það eigi hefði þá
kosti, er af hefði verið látið.
Kvenróttindastyrjöldin brezka. Ný
spellvirki fremja þær, kvenréttinda-
konurnar brezku, á degi hverjum að
heita má. Segir svo í brezkum
blöðum, að orðið hafi, þeirra vegna,
að loka flestum söfnum og opinber-
um stofnunum i Lundúnum. — En
þetta er talið muni draga mjög tir
ferðamannastraumnum í sumar.
ísland erlendis.
Bóndinn á Hrauni, leikrit
jóhanns Sigurjónssonar, var, eins og
áður hefir verið getið, leikið fyrsta
sinni i kgl. leikhúsinu i Khöfn þ.
3. maí og fekk góðar viðtökur.
Helzti leikdómari Dana, skáldið
Sven Lanqe, ritar allitarlegan dóm um
leikinn í Politiken. — »Sérstaklega
góðan þokka býður það af sér þetta
leikrit«, segir S. L. m. a., »þótt eigi
jafnist það nándanærri við Fjalla-Ey-
vind frá skáldlegu sjónarmiði«. Lange
þykir meðferð leiksins í kgl. leikhús-
inu heldur þunn, og leikurinn hvergi
nærri njóta sín þar á leiksviðinu.
Sjóður joorvalds viðförla.
Mule gamli, háskólapedel, hafði, eins
og áður hefir verið minst i Isaj., af
eftirlátnum eignum sinum stofn-
að m. a. sjóð með ofangreindu nafni
og skyldi verja vöxtum hans til að
styrkja fátækan, islenzkan stúdent við
Khafnar-háskóla. — Sjóðurinn nemur
5400 kr.; styrkurinn þá sennilega
um 300 kr. Styrkinn á að veita
fyrsta sinni í næsta mánuði.
Vilhjálmur Finsen Marconi-
símari hefir nýlega náð fundi hins
stór-snjalla hugvitsmanns, Edisons, og
ritar hann um þá heimsókn langa
grein í danska blaðið Politiken.
Einar Jónsson i Studio.
í hinu stórmerka listatímariti Breta,
The Studio, hafa nýlega birzt 6 mynd-
ir af listaverkum Einars Jónssonar
og grein um hann. Er það sæmd-
arauki mikill hverjum listamanni, að
fá myndir eftir sig teknar í þetta
vandaða rit, líklega vandaðast sinnar
tesundar í heimi.
í greininni er farið rnjög lofsam-
Enn um aMsverk Stúdentafél
Grein mín í 39. tbl. ísafoldar þ. á.,
Afreksverk Stúdentafólags-
i n s, hefir auðsjáanlega komið við kaun-
in; enda var henni það ætlað. Svar-
greinarnar eru orðnar þrjár. Og hver
veit, hve margar þær kunna að verðal
FormaðurStúdentafólagsins,hr. Hall-
dór Jónasson, ríður á vaðið. Það
var eðlilegt — ef hann hefði nokkuð
að segja, sem bætti hans málstað. Hann
ber aðalábyrgðina á hneykslinu.
Þegar götuaugl/sing Stúdentafólags-
ins var komin upp á húsin, var til-
rætt um það meö nokkrum háskóla-
kennurunum, að þetta »gaman«, sem
í vændum væri, kynni að vera nokkuð
viðsjált. Einn prófessorinn t’ann þá
rektor háskólans að máli um þetta.
Rektor var sjúkur, og treysti sór ekki
til þess að fara að hafast neitt að, en
sagði, að menn yrðu að treysta því,
að Stúdentafólagið ióti ekkert
hneyksli frá sér fara, einkum þar sem
formaður þess væri »alvarlegur
maður«. í trausti til formannsins var
alt látið afskiftalaust.
En álitamál mun það nú vera í
meira lagi, hvort H. J. hefði ekki held-
ur átt að taka þann kostinn að þegja.
Hann segir, að leikritið hafi verið
lesið fyrir stjórn félagsins. Eg sagði í
grein minni, að stjórnin hafi ekki get-
að áttað sig á því, að hór væri um
neitt viðsjált að tefla. Eg gekk að
því vísu, að mennirnir væru að því
leyti saklausir, að þeir hefðn ekkert
varhugavert sóð.
En hvað segir nú H. J. sjálfur, þeg-
ar hann er að verja leikinn og gjörðir
8tjórnarinnar ? Honum farast svo orð:
legum ummælum um list Einars —
meðal annars þessum (í 1 ausl. þýð.):
»Einar Jónsson er villimaðurinn
meðal norrænna listamanna. Verk
hans eru svo sérstæð, svo ákveðið
fóstur eigin anda hans, að listdóm-
ararnir lenda í vandræðum við að
»flokka« þau. Einar fylgir auðsjáan-
ega engri ákveðinni stefnu. En í
íverju einasta verki sínu hefir hann
eitthvað sérstakt að segja — ein-
ivern sannleik að leiða í ljós,
gegnum fegurðina í hverrilínu mynda
hans, sannleik er hann eygir, svo
sem spámaður væri, en seinni tímar
fá að skýra betur.
Gömlu meistararnir hafa eigi kent
Einari neitt, nema ef vera skyldi að
þræða sína eigin braut, eins og þeir
hafa sjálfir gert«.
Meðal listaverkanna, sem myndir
eru af, eru Ingólfslíkneskið og Ský-
strokkurinn.
Brauða-umsóknir.
Um Holt undir Eyjafjöllum sækja
þeir síra Kjartan Kjartansson á Stað
i Grunnavík og cand. theol. Jakob
Ó. Lárusson.
Um Garðaprestakall sækja m. a.
Björn Stefánsson, aðstoðarprestur í
Görðum. Heyrst hefir og, að Tryggvi
Þórhallsson cand. theol. muni sækja.
Um Skútustaði kvað sækja síra
Jónm. Halldórsson á Barði.
Leiðrétting.
Síra Asmundur á Hálsi er skipaður
prófastur, en ekki settur.
»Þau áhrif, sem leikritiðhafðiástjóm-
ina, voru í sem styztu máli, að það
væri meinlaust og talsvert fyndið með
köflum, en skaðlaust, sórstak-
lega ef vel væri með það
farið á leiksviði.1).
Svo að það þurfti, eftir dómi stjórn-
ariunar sjálfrar, að faravel með
þ a ð , ef óhætt átti að vera um, að
það væri skaðlaust! Ef illa og
ógætilega var farið með það, gat það
jafnvel orðið — skaðlegt! Þessi
voru »þau áhrif, sem leikritið hafði á
stjórnina« sjálfa, eftir frásógn formanns-
ins sjálfs —• ef hann hefir vitað, hvað
hann var að segja, þegar hann ritaði
þetta.
Ánnars neitar hann engu sórstöku
atriði, sem eg hefi um leikinn sagt.
Hann neitar því einu, »að Stúdenta-
fólagið hafi ætlað að fara að reisa Stead
nokkurn minnisvarða með þessu
riti«, — sem eg hefi aldrei sagt. Hann
lætur sór nægja að segja, að eftir mína
frásögn birtist nú ýms atriöi í leikn-
um í »algerlega nyju ljósi«. Eg geri
ráð fyrir, að hann segi það satt um
sjálfan sig og suma aðra. En meðan
ekki verða leidd rök að því, að það
ljós só neitt villuljós — sem eg vxk
dálítið að síðar — er ekki víst, að hon-
um sé það neinn frægðarauki að þurfa
að fá þáð ljós frá mór.
Og hann kannast sjálfur við það,
að áhorfendur hafi ekki verið alveg
sammála um það, »hvort það og það í
honum (0 : leiknum) væri s m e k k -
1 e g t eða ekki«.
Jæja — þó það!
Hann gerði sjálfur leikendum við-
vart um það — eftir frásögn eins leik-
andans — að áhorfendur skildu at-
ferliö í rúminu þann veg, sem eg gat
J) Leturbreytingin eftír mig.