Ísafold - 28.05.1913, Blaðsíða 3

I S A F 0 L D
169
Merkisgripur.
Mörgum er í minni »Spegillinn
hans Ríkharðs«, sumir hafa lesið um
hann og aðrir hafa séð hann.
Nú hefir annar efnismaðurinn lok-
ið námi hjá Steýáni Eiríkssyni, og
sýnt það í verki með einkar veg-
legri og vel gerðri fullnumasmíð.
Það er Gunnlauqur B. Blöndal,
sonur Björns Blöndals læknis á
Hvammstanga, tæplega tvítugur mað-
ur.
Smíðisgripurinn er skápur allmik-
ill, gerður í Renaissance-stíl. Aðal-
smíðin er framhlið skápsins, er það
rósaverk furðumikið, þar er saman-
ofið bæði eðlilegum myndum og
undradýrum, er alt beygist og breið-
ist út í blöð og blómhnappa á fag-
urlegan hátt og eftir öllum listarinn-
ar reglum.
Allur er skápurinn úr rauðviði
nema hurðin, hún er úr gulu peru-
tré, sem eru að »springa út«, og er
það ekki hvað minst prýði á skápn-
um.
Uppdráttur Gunnlaugs að skápn-
um og smíðin sjálf var af dómnefnd
dæmt »Jrumleqt og með ajbri%ðum<.
Allir sem sjá skápinn, hljóta að
skilja hversu mikla hegurð, leikni
og kunnáttu þurfi til að semja svona
grip hér, þar sem engar fyrirmyndir
eru til, engir munir af likri gerð,
ekkert safn slíkra muna til að ausa
þekkingu úr, eins og í öðrum lönd-
um.
Einn kennari er það eina sem við
eigum — óskandi að við njótum
hans sem lengst.
Og hvað verður svo um þessa
merkisgripi sem til verða hjá okkur,
þrátt fyrir alla örðugleikana?
Enn hefir Þjóðmenjasafnið ekki
eignast þá. Eigendunum þætti sárt
að sjá á eftir þeim út úr landinu,
geyma þá þess vegna, en yfir vofir
hæltan að eldurinn verði fyrstur til
að ná þeim á sitt safn.
Kveðjugildi
var Jóhanni Jóhannessyni kaupmanni
haldið af nál. 40 vinum hans í fyrra
kvöld í Hótel Reykjavik. [óhann
lagði á stað til Vesturheims í gær
og dvelst þar minsta kosti sumar-
langt til að skoða sjg um. Jón
Ólafsson alþm. mælti fyrstur fyrir
skál heiðursgests, en síðar töluðu
þeir síra Bjarni [ónsson, Guðm.
Magnússon skáld, Borgþór Jósefsson
og A. J. Johnson. í samsætinu var
Jóhanni fært eftirfarandi kvæði, eftir
Guðm. skáld Guðmundsson, ort undir
laginu: Hvað er svo glatt.
Vér kyrjum lagið okkar gamla, góða
er góðan vin úr hlaði syngjum vór.
Vór höfum ekkert betra til að bjóða,
en bróður hönd, er vegu skilur hér.
Vór nennum ekki’ að hryggja þig nó
hrella
með hrókaræðum, eins og þeim er tamt,
er smjaðri’ og eitri’ í heiðursskyni hella
í höfðingjana og — amast við þeim samt!
Þig seiðir héðan Vesturálfan víða,
sem víkingarnir ungu og djörfu þrá,
en veizt, að heima bundnir kraftar bíða,
oss brestur vit og orku’ að leysa þá.
Þig langar til að ráða á heigulsháttinn
og hrópin, glamrið, — orðum breyta í
vek.
Þér nægirekki’ að hlusta’á hjartasláttinn,
þú heimtar átök sigurdrjúg og sterk.
-a- -tt: MK^mnméÉai
Og þú ert sæll, er heimdranganum
hleypir,
og hver veit nema sprotaun finnir þú —
þann töfrasprota’, er devfð af stóli steypir
og styrkir vorrar þjóðar megintrú. —
Af Vestmannanna reynslu-gulli ríkur
með rögg að ári úr víking heim þú snýrð
og breytir hverju hverfi Reykjavíkur
f hvelfda sali’ og glæsta tófrad/rð.
Já, heill þór, grjótpáll, allra urðabrjótur,
sem enga króka þekkir, hreinn og beinn!
En vertu nú sem fyrri’ í förum skjótur,—
þór fylgir góðra óska leiðarsteinn.
Kom heill sem fyrst í hópinn bræðra
þinna
úr herför aftur, nóg hór kallar að
sem þú átt eftir þjóð til gagns að vinna !
Og þarna er kvæðið! — Farðu nú af stað!
Aíli þilskipa og botnvörpnnga
á vetrarvertíð 1913. ,
1» i 1 s k i p:
H. P. Duus:
Ása 36 þús.
Keflavík . . . 23 — 500
Sigurfari . . . 15 —
Milly . . . . 19 —
Sæborg.... 19 —
Björgvin . . . 23 —
Hákon . . . . 18 —/500
I. H. O. . . . 12 —
Seagull.... 29 —
Hafsteinn . . . x7 —
Th. Thorsteinsson:
Guðrún Soffia1) . 15 —
Sigríður 25 —
H/F Stapi;
Esther . . . . 25 —
Guðm. Ólajsson Nýjabæ:
Bergþóra ... 21 —
Si%. Jónsson Górðum:
Haífari .... 12 —
J. P. 7. Bryde:
Valtýr .... 27 —
') Varð fyrir árekstri og tafðist marga
daga.
Reykjavik Theater.
Fritz Boesens Theaterselskab
opförer Torsdag Aften 29.Maikl. 8l/2 pr.
En Forbryder
og
Alle inulige Roller.
Kun denne ene Gang.
Obs. Billetpriserne ere:
1,25, 1,00, 0,75, 0,50.
Kartöflur. Útsæðiskartöflur
snemmvaxnar i júlí, S aura pd.
Matarkartöflur j aura pd.
Klapparstig 1 B.
H/F P. I. Thorsteinsson & Co:
Ragnheiður . . 26 þús.
Langanes ... 13 —
Greta .... 17 —
Sléttanes . . . 12 -
Einar Þorqilsson HaJnarJ.:
Surprise . . . 21 — 500
Jósephine (leigus.) 21 —
Áq. Flygenrinq 0. Jl.:
Elin1) .... 6 — 500
Alls 454,000
Aths.: Seagull fór út í marz, hin
flestöll í febrúar miðjum.
Botnvörpungar:
Freyr 8/3—2/5 . . . . 5° þús.
Valur ls/8-12/5 • • . • • 60 —
íslendingur lok febr. til a/5 92 —
Ingólfur Arnarson 4/2—'/5 150 —
Bragi • • • • 235 —
Baldur 10/8—1&/s • • • 215 —
Skúli fógeti 16/2—16/5 . . 340 —
Marz 8/2—w/5 .... 271 —
Eggert Ólafsson 16/2—ls/5 278 —
Jón forseti 18/2—% . . 181 —
Snorri goði lok febr. til l/5 140 —
Skallagrímur miðj.febr.-16/5 203 —
Apríl »%—17/» • • • • ON —
Snorri Sturlus. marzl.—15/5 103 —
Garðar landnemi . . . Ó V í s t
Aths.: Botnvörpungaaflinn er tek-
inn eftir Æ g i. En því er miður,
að lítt mun byggjandi á aflatöíunni.
Siðan hafa og ýmsir botnvörpungar
bætt allmiklu við sig. Þyngdina er
mest að marka, en hún er ófáanleg.
*) Fór út am miðjan apríl.
IE
□ BE
Fama Nova skilvindan
er það hagnaðartæki, sem hverjum bónda er nauðsynlegt.
Hún skilur bezt, er léttust í drætti og hefir yfir höfuð alla þá
na kosti sem góð skilvinda þarf að hafa.
Meðmæli frá Halldóri Vilhjálmssyni skólastj., Hvanneyri.
Skilvindan er til sýnis og sölu hjá
H. Benediktsson, Reykjavík.
[S=iir===u=iir=ii —iii=g
Á meðan eg er erlendis gegnir Helgi Salómonsson kennari fyrir mína
hönd viðskiftum mínum við menn og öðrum störfum, og eru menn vin-
samlega beðnir að snúa sér til hans með alt þess konar. Hann verður
að hitta á skrifstofu nlinni mestan hluta dags fyrst um sinn.
Reykjavík, 27. maí 1913.
Jót). Jófjannesson,
Laugaveg 19.
Portland Cementfabriken
„Norden“
Aalborg
er viðurkend fyrir sína góðu vöru, og fræg orðin fyrir
þann óviðjafnanlega styrkleika, sem cementið hefir.
Nægar birgðir og upplýsingar hjá umboðsmanni
verksmiðjunnar.
Ji. Benedikfsson.
Taísími 289 og 8. Hegkjavík.
fyrir þjóðkirkjusöfnuðinn í Reykja-
víkursókn verður haldinn laugardag
31. maí 1913 kl. 8/2 síðd. í húsi
K. F. U. M. við Amtmanns-
stíg.
Umræðuefni:
Kristindómsstarj meðal æskuljðsius.
(Málshefjandi síra Fr. Friðriksson).
Sóknarnefndin.
banna ætti bændum, sem búa á skóg-
jörðunum, að beita skóginn, þá væri
það sama og banua þeim að búa, eða
reka þá burt af jörðunum, Þetta er
að nokkru leyti satt. Skógjarðir eru
jafnframt fjárjarðir. Yæri fénu alger-
lega bægt frá skóginum — sem viða
er eina beitilandið — þá væri það sama
og útrýma sauðfjárræktinni af þeirri
jörðinni. Skógrækt og sauðfjárrækt
geta ómögulega samrýmst á sömu
jörðinni, með búskaparlagi því, sem nú
a sór stað ; annaðhvort verður að víkja.
Engar skógjarðir munu til vera á
landinu, að ekki só hægt að græða út
tun þeirra að miklum mun — gera
þau margfalt stærri og betri en þau
eru. Uthagar og óræktarengi eru víða
vel fallin til tún- og matjurtaræktunar.
Og væri meiri gaumur að því gefinn
og meiri alúð lögð við að rækta skóg-
jarðirnar, gætu þær gefið tí-falt meiri
arð en þær gera nú, þótt skógurinn
Væri undanskilinn fjárbeit. Sanngjarn-
ast væri að landið eignaðist skógjarð-
irnar, og bygði þeim mönnum einum,
er stunda vildu túnrækt, garðrækt og
ekógrækt. Ef helmingnum af því fó,
sem veitt er til skógmálanna á fjár-
bagstímabili væri varið til að kaupá
skógjarðir, gæti landið að minsta kosti
eignast eina skógjörð annaðhvort ár,
og búið svo um hnútana, að þeim
skóginum yrði borgið í framtíðinni, sem
þar væri.
Aður en eg skil viðþessa grein verð
eg að athuga ofurlítið ummæli skóg-
^tjórans í minn garð, er hann minnist
á skógræktarrltið og erlendu trjáplönt-
Oínar f 33. tölubl. Isafoldar þ. á.
kjálfsagt hefir hann ætlað að verða hór
)>k]ókur« og vinna skógræktarmálinu
Þe-rft verk, en ferst það eins og annað —
verður honum lítill sæmdarauki. Því
aÖ í sambandi við þessi ummæli, verð-
ur ekki komist hjá, að geta ýmsra
skógræfctar »klókinda« hans, sem hann
eflaust hefði sjálfur kosið, að ekki yrði
talað mjög hátt um. Og eflaust hefði
ekki verið hreyft við þeim sumum, ef
hann hefði ekki sjálfur gefið tilefni til
þess.
Skógstjórinn þykist vera kominn að
þeirri niðurstöðu, að erlendar plöntur
sóu ónýtar til skógræktar í óræktar-
jörð, og segist ekki þekkja þá erlendu
trjátegund, sem hanu geti mælt með,
»en sá maður«, segir hann, »sem er
höfundur Skógræktarritsins er þar á
móti svo klókur, að hann getur mælt
fram með fleirum, þó hann hafi að eins
lærdóm sinn frá skógræktinni sjálfri«,
og í þessu efni »mótmæli« skógstjór-
anum og só honum »ósamþykkur«.
Eg fyrir mitt leyti hafði ekki hug-
mynd um, að skógstj. væri búinn að
kasta trúnni á erlendu plönturnar, eða
sýndi það í verkinu, að svo væri. En
eg vissi til þess í maímánuði í fyrra,
nokkrum vikum eftir að Skógræktar-
ritið kom út, að skógstj. fekk mörg
þúsund af erlendum trjáplöntum, sem
hann ha.’ði pantað, og seldi þær fullu
verði, hverjum sem hafa vildi, til gróð
ursetningar í óræktarjörð, vitandi það,
eftir því sem hann sjálfur segir, að
þær voru óhæfar í íslenzkan óræktar-
jarðveg, og hann ekki gat »mælt með«,
heldur miklu fremur lastað. Hvernig
gat eg þá verið honum »ósamþykkur«
í þessu efni f Skógræktarritinu, þegar
hann sýnir það f verkinu löngu síðar,
að hann aðhyllist erlendu plönturnar 1
Að skógstjórinn er eklci enn þá af
baki dottinn með erlendu plönturnar,
þrátt fyrir þessa hátíðlegu játningu
sína, á það bendir, að núna í miðjum
maf fekk hann um 6000 erlendar plönt-
ur til gróðursetningar í óræktarjörð á
Yífilsstöðum og víðar. — »Það er lakur
kaupmaður sem lastar sína vöru«, segir
máltækið, og vill það sanuast hór.
Hann segir enn fremur, að eg hafi
»að eins« lærdóm minn frá skógrækt-
inni sjálfri. Eflaust hefir hann sína
skógræktarþekkingu einhverstaðar ann-
arstaðar frá, enda bendir flest á að
svo só.
Að erlendar plóntur sóu óhæfar til
gróðuisetningar í óræktarjörð er senni
legt, en ósennilegt, að hór megi ekki
ala upp plöntur af erlendu trjáfræi til
gróðursetningar í óræktarjörð, og á
það benti eg einmitt í Skógræktarritinu.
En hinsvegar er ómögulegt að byggja
á neinum tilraunum skógstjórans í þessu
efni, sem eg þekki til. Hann hefir
pantað árlega svo tugum þúsunda
skiftir af erlendum plöntum til gróður-
setningar við Rauðavatn og á Þing-
völlum. HaTa plönturnar oft verið í
slæmum umbúðum, og þvf skemst á
leiðinni; ýmist hafa þær þornað um
of, gaddfrosið eða fúnað og því illa
útleiknar eftir ferðavolkið, en samt
hefir orðið að gróðursetja þær, þó að
fyrirsjáanlegt væri að þær ættu skamt
eftir ólifað. Stundum hafa plönturnar
verið algerlega dauðar, þegar þær voru
teknar úr umbúðunum. Eitt sinn varð
að kasta 2000 erlendum barrfellis
plöntum við Rauðavatn, sem voru
steindauðar, þegar þær komu þangað.
Eitt vor voru sendar hingað eftir
boði skógstjórans um 50,000 trjáplönt-
ur frá útlöndum til gróðursetningar við
Rauðavatn og Þingvelli. Allmikið af
þessum plöntum voru mjög góðar.
Þær voru bæði gróðursettar á bervsæði
í skógteigunum og dreifplantað í vermi-
reitum. En til allrar óhamingju varð að
hlýða þeirri skipun skógstjórans að sá
erlendu grasfræi kringum all-
ar plönturnar, þar sem þær voru gróð
ursettar. Grasið óx mjög hrátt upp
með trjáplöntunum, og festi djúpar
rætur. Það gerði tvent í einu: rændi
næringu úr jarðveginum frá rótum
trjáplantanna, og huldi þær algerlega
fyrir sól. Afleiðingin af þessu varð
því sú, að trjáplönturnar vesluðust
smámsaman upp og köfnuðu, en grasið
stóð hreykið eftir.
Af annari eins tilraun og þessari, er
ómögulegt að sanufærast um hvort
heppilegt er að nota hór erlendar trjá-
tegundir til gróðursetningar eða ekki —
eða hver mundi sannfærast um, að hér
þrifistekki jarðepli, þó reynslan sýndi,
að þau köfnuðu í baunagrasi, er ein-
hver »Baunverji« hefði komið upp með
að rækta í kringum þau. En þess má
geta, að áður en skógstjórinn kom til
sögunnar, var búið að gróðursetja er-
lendar trjáplöntur við Rauðavatn og
Þingvelli, og þær hafa reynst vel og
einmitt glætt þá von hjá mönnum, að
erlendar trjáplöntur muni þrífast hór
á landi, ef skynsamlega er unnið að
ræktun þeirra.
Græðireiturinn er nú algerlega lagður
niður við Rauðavatn; hann var, eins
og mörg önnur skógræktarfyrirtæki,
stofnaður og rekinn með miklum kostn-
aði, en lítilli fyrirhyggju. Ekkert tillit
tekið til, hv'ort jarðvegur var þar
hentugur undir græðireit, eða lega
hans heppileg. Fyrir nokkrum árum
var plægður blettur á slóttri flöt í
skógræktarteignum, sem átti að vera
viðbót við græðireitinn, og átti einkum
að nota hann til að sá í hann íslenzku
birkifræi, og það var líka gert og kom
ágætlega upp. Með góðri hirðing var
útlit fyrir að þarna mætti ala upp
íslenzkar birkiplöntur svo tugum, eða
hundruðum þúsunda skifti, en ekkert
var um þetta hirt, nema fyrst framan
af og alt látið drabbast niður. Nú
kvað vera eftir að eins sárfáar kyrk-
ingslegar plöntur, af þeim hundruðum
þúsunda, sem upp komu í fyrstu.
Hefir verið auglýst, að Ungmennafó-
lögin eigi að fá þær, til að spreyta sig
á að blása í þær lífi. Nú er sagt, að
bæta eigi gráu ofan á svart og rífa
upp með rótum víðirinn og álitlegustu
trón í græðireitnum og flytja í burtu
til þess að gera Rauðavatnsskógræktar-
stöðina sem eyðilegasta.
Nú er verið að koma upp græðireit
á Vífilsstöðum, sjálfsagt með sama
sniði og fyrirhyggju og við Rauðavatn.
Og svo mikið er víst, að í jarðveginn
var sáð jafnharðan og búið var að
stinga hann upp 'og berja í sundur.
Skógstjórinn álítur, ettir þessu að dæma,
að jarðvegurinn þurfi ekki að rotna,
eða liggja með áburðinum vetrarlangt,
hvað þá heldur lengur, áður en sáð er
í hann trjáfræi, þótt alstaðar sé þeirrl
reglu fylgt hjá öðrum þjóðum, þar
sem nýr græðireitur er gerður. Kæmi
manni ekki á óvart, þíó afdrif hans
yrðu svipuð og græðireitsins við Rauða-
vatn, enda virðist skógstjórinn bein-
línis ætlast til, að öll skógrækt hór á
landi fari í hundana eftir nokkur ár,
eftir því að dæma, sem hann segir í
grein sinni í 20. tölubl. ísafoldar.
Þegar skógræktarstj. er að mælast
til að landstjórnin veiti meira fó til
skógmálanna,' en verið hefir að undan-
förnu, tekur hann ekki einungis fram
hvað landstjórnin á að gera í skógrækt-
inni, heldur líka hverja skoðun hún
eigi að hafa á skógmálunum. Hann
leggur henni því þessi kostulegu orð
í munn : »Vór skulum nú á nokkrum
árum veita svo mikið fó til skógrækt-
ar, að þau skógsvæði, sem nauðsynlegt
er að friða, geti orðið girt. En þegar
því verki er lokið, þá viljum vór ekki
ábyrgjast meira, þá getur verið að
vór leggjum niður skóg-
/