Ísafold - 04.06.1913, Blaðsíða 3
ISAFOLD
177
ari, Mrs Þórdís htgertsdóttir frá
Kleifum í Gilsfirði o. fl.
%
Síðar er von m. a. Arna Eggerts-
sonar fasteignasala og J. J. Vopna
frá Winnipeg.
þingmensku í Gimlakjör-
dæmi, eftir Baldvin L. Baldvins-
son, sótti Arni Eggertsson fasteigna-
sali af hálfu frjálslynda flokksins
(Liberals), sem hefir Lögberg að
málgagni. En hann bar lægra hlqt
fyiir Taylor lögmanni i Winnipeg.
Eimskipafélags-undirtekt-
ir. Fundur var haldinn seint í april
meðal ýmsra leiðtoga íslendinga í
Winnipeg um Eimskipafélagsstofn-
unina fyrirhuguðu. Þar voru kosn-
ir 5 íslendingar, sem voru á förum
hingað heim, til þess að undirbúa
málið, og tala við forgöngumennina
hér. Þessir 5 menn voru: Jón J.
Vopni, Arni Eggertsson, Ásmundur
Jóhannsson, Sveinn Thorvaldsson
frá Icelandic River og Sigurður Sig-
urðsson frá Garðar í N.-Dak.
En til þess að halda málinu vak-
andi vestra var kosin 11 manna
nefnd undir forustu Thomasar H.
Johnson þingmanns.
Guðrún Indriðadóttir leik-
mær fór frá Winnipeg þ. 2. maí.
Hefir V.-ísl. farist við hana mjög
myndarlega og sæmilega. Að skiln-
aði var henni veizla haldin heima
hjá G. P. Thordarson bakarameistara,
flutt kvæði eftir Þorst. Þ. Þorsteins-
son og leidd út veglegum gjöfum,
m. a. dýrindis hálsmeni. Guðrún
lagði leið sína um New-York, ætlaði
þaðan til Khafnar og mun von heim
hingað í þessum mánuði.
- - ...........
Brunnið prestssetur.
í gær brunnu öll bæjarhús á Stað
í Hrútafirði, þar sem síra Eiríkur
Gislason býr. Kviknaði í um 12
leytið, líklega fokið neisti úr ofni og
alt brann á 2—3 klst. Bæjarhús-
in 4, öll óváttyqð. Innanstokks-
munum varð bjargað. Peningshús
standa. Fólkið flutt í kirkjuna fyrst
um sinn. (Símfregn).
f Sveinn V. Sveinsson stud.
ined. lézt hér í bænum á sunnu-
dagsmorgun 1. júni úr heilablóðfalli.
Hann kendi sér engis meins föstu-
dagskvöld, lagðist þá til svefns um
kvöldið kl. 10, en vaknaði ekki aft-
ur til meðvitundar. Á laugardag, þeg-
ar komið var inn til hans, iá hann
sem dauður væri í rúminu. Lækn-
ar voru eigi í fyrstu vissir um hvað
að honum gengi, voru jafnvel hrædd-
ir um að hann hefði tekið inn of
mikil svefnmeðöl. En er á leið dag-
inn þóttust þeir sjá að heilablóðfall
mundi vera og við líkskurð, sem
gerður var í fyrradag, kom í ljós að
svo var.
Sveinn Valdimar varð aðeins 24
ára. Hann var í þann veginn að
taka fullnaðarpróf í læknisfræði, átti
að ganga upp í einni námsgreininni
á laugardag og byrja á skriflegu prófi
á mánudag. Hann var talinn eitt-
hvert efnilegasta læknisefnið sem ver-
ið hefir við læknanám um mörg ár.
Það er því bæði sviplegt og hörmu-
legt fráfall, sem hér hefir að hönd-
um borið — sárast þó fyrir foreldra
hans og ástvini, er með réttu höfðu
gert sér miklar vonir um glæsilega
framtíð hins unga efnismanns.
Af félögum sínum var Sveinn
óvenju vel látinn, glaður í viðmóti
drengur hinn bezti, hvers manns
hugljúfi, er kyntust honum.
Söngfélagið 17. júní
hélt samsöng síðastliðið sunnudags-
kvöld. Á söngskránni var úrval úr
lögum þeim, sem félagið hefir áður
sungið, eða með öðrum orðum safn-
að saman þeim lögum sem félaginu
hefir helzt tekist upp með, síðan það
var stofnað. Mátti líka heyra það
að lögin höfðu notið sérstaklegrar
æfingar því að meðferðin var sjálf-
sagt sú jafnliprasta og samtökin jafn-
bezt af þeim sem félagið hefir nokk-
urntíma sungið saman í eitt skifti.
Enda voru viðtökurnar hjá áheyr-
endum óvenjulega góðar. Nefna má
lögin Olaf Tryqvason, Hór oss Svea,
Um sumardaq og íslenzku lögin
Forðum tíð einn brjótur brands og
Svíalín o% hrajninn, er öll féllu í
sérlega góðan jarðveg. Aftur á móti
virtist Absence eftir Berlioz ekki njóta
sín eins vel og síðast er félagið
söng það og má að nokkru leyti
kenna því um, að lagið er i svo
gagnólíkum anda við hin lögin og
kemur eins og vindur úr annari átt.
Að söngskráin var tnönnum ekki
nýnæmi leiðir af sjálfu sér, en það
bættist aftur að nokkru leyti upp
með þvi að öll meðferðin var með
meira lifi og fjöri en áður, að því
er virtist.
Þó var eitt lag á skránni, sem eg
hefi ekki heyrt fyr, 7 onerna eftir
Laqercranz, þýtt lag og snoturt, er
flokkurinn söng mjög slétt og með
prýðisgóðu jafnvægi milli raddanna.
Verður ekki annað sagt en að fé-
lagið hafi endað vel annað aldursár
sitt. En vandinn eykst aftur í haust,
þegar á að fara að velja ný lög. Á
því veltur sem sé afarmikið að finna
lög, sem söngflokknum þykir qaman
að synqja, lög sem hann finnur eitt-
hvert púður í, það nærir áhugann
hvað bezt.
H. J.
ReykjaYíknr-annáll.
Aðkomumenn: Jón Blöndal læknir frá
Stafholtsey, Björn Bjarnarson sýslnmaSur
Dalamanna.
Aflabrögð. Botnvörpnngar ern jafnan
öðru hvoru að koma inn með hlaðafla. I
gær kom Skáli fógeti inn og i nótt Skalla-
grímur, báðir með nm 100,000 að þvi
sagt er.
Bifreið til fólksflutninga. Tveir Yestur-
Islendingar, sem heim komu á Botníu,
Sveinn Oddsson og Jón Sigmundsson ætla
að halda úti i sumar bifreið til fólksflutn-
inga austur um sveitir. Hennar er von á
Douro, sem hingað kemur einhvern dag-
inn.^Þessi bifreið kvað vera með nýrri
gerð, sem talin er ,hentugi|ýyrir vegina
hér. Það verður gaman að þeytast á
1—2 klst. austur á Þingvöll!
Dáin. Kristbjörg Jónsdóttir ekkja Grjóta-
götu 10. 77 ára. Dó 25. maí.
4, Hjónaefni: ^ÓlafurJÞorsteinsson _8tud.
med. (frá j Mjóafirði^ eystra) ogj> jungfr.
Bannveig Þorvarðsdóttir (prentsmiðjustj.).
Jónas Kristjánsson læknir Skagfirðinga
kom frá útlöndum á Botniu eftir nær 8
mánaða dvöl erlendis bæði á Bretlandi og
í Yesturheimi. Með Jónasi kom heim bróð-
ir hans einn, G. F. Christie og kona hans.
Þau hafa dvalið langvistum vestan hafs.
Skipafregn. Botnía kom hingað á
sunnudag alskipuð farþegum i báðum far-
rýmum. Meðal farþega voru: Andreas
Heusler prófessor, Eggert Claessen yfir-
dómslögm., Jón Þorláksson landsverkfræð-
ingur, Claessen skrifstofustjóri (bróðir V.
Claessens landBféhirðis), kaupmennirnir:
Ólafur Arnason, Friðrik Jónsson, Lefolii,
Carl Riis, Arni Riis, Þorvaldur Benja-
minsson, jungfr. Þyri Benediktsdóttir,
8túdentarnir Héðinn Yaldimarsson, Ólafur
Thors, Ólafur Þorsteinsson, Samúel Thor-
8teinsson, Arngrímur KristjánBSon, verzl-
unarmennirnir Gunnar Thorsteinsson og
flallgrlmur Tulinius, nokkurir Englend-
ingar o. 8. frv. Prá Vestmanneyjum: Pét-
ur Thorsteinsson kaupm., Guðm. Thor-
steinsson listmálari, Jón Laxdal kaupm.
með frú sinni o. fl.
Bólu-Hjálmarssaga
(Símon og Brynjúlfur).
Eftir Hallgrim Thorlacius.
Með því að eg nú heíi hætt starfi því er eg hefi
haft á hendi í fleiri undanfarin ár, sem framkvæmdarstjóri
Mun sá er morði vandist
margillr og sveik stilli
sið af sllkom ráðom
Slmon Skálpr of hjálpast.
(Heimskr.)
Góðar og fræðandi bækur hafa jafn-
an verið kærkomnir gestir þjóð vorri,
en hinar í litlum metum hafðar, er eigi
voru skráðar af »skynsamlegu viti«.
Bólu Hjálmarssaga þeirra Brynjólfs og
Símonar er nú fyrst hingað komin
norður, og gafst oss því eigi fyr tæki-
færi til að athuga hana. Oss var fyrir
löngu kunnugt, að Símon nokkur, er
kallar sig Dalaskáld, þóttist vera að
safna til hennar. Hitt var oss og ei
ókunnara, að saga þessi var fáránleg
langavitleysa frá upphafi til enda.
Símon er Skagfirðingur að ætt og upp
runa og oss því vel kunnur. Aldrei
hefir það sóst eða heyrst, að Símon
tæki sér bók í hönd, en spurull er
hann og minnugur. Hitt skiftir Símon
engu, hvern hann spyr. Hann spyr
alla, heimska jafnt sem horska og
hendir alt á lofti; eru honum jafn
kærkomnar fáránlegustu vitleysur úr
munni heimskingjans sem sagnir svinnra
manna. Símon líkist því stórri rusla-
kistu, sem full er af skrani og ýmsum
óþverra. Hann er gersneyddur allri
dómgreind og kann ei að greina rétt
frá röngu. Þetta er rótt lvsing á mann-
inum og má því geta sér nærri, hve
áreiðanlegur sagnaritari hann er. Oss
Skagfirðingum kom mjög á óvart, að
nokkur sæmilegur maður skyldi gerast
til að koma söguómynd hans á prent,-
sízt án þess, að leita upplýsinga hóðan
að norðan hjá kunnugum mönnum.
En í þessu efni hefir oss stórum skjátl-
ast. Brynjúlfur á Minna Núpi hefir
gerst leppur að söguskrípi Símonar og
virðist svo sem hann só talsvert upp
með sór af því. Nefnir hann sig höf-
und, en Símon að eins heimildarmann
sinn. En til lítillar sæmdar hygg eg,
að saga þessi verði þeim Brynjúlfi og
Símotii, er búið er að gagnrýna hana.
Kemur þar til fyrst, að hún er fu.ll af
vitleysum eins og síðar mun sýnt og
við mátti búast, Þar ægir öllu saman,
viti og óviti, sönnu og ósönnu, í fer-
legri ringulreið. Það, sem rótt er hermt
í sögunni, hefir Brynjúlfur mestalt
lapið upp úr æfisögu Hjálmars eftir
Hannes Hafstein; vitleysurnar og rang-
hermin eru á hinn bóginn skilgetin af
kvæmi þeirra Símonar. Hitt er og, að
Bólu-Hjálmarssaga þessi er lítið aunað
en óhróður og níðkveðlingar um látna
sæmdarmenn. Er hór gengið svo langt,
að ýmsum heiðursmönnum er jafnvel
borinn þjófnaður á brýn og hvers kon-
ar varmenska, er jafnan hefir farið
sæmdarorð af. Eiga flestir þessara
manna ýmist börn á lífi eða aðra ná-
komna ættingja, og má geta sór nærri,
hvernig þeim falli, að sjá þá svívirta
frammi fyrir allri þjóðinni, er þeir
engri vörn geta komið fyrir sig fram-
ar. Ollum góðum drengjum hefir jafn-
an þótt hin mesta ósvinna, að sneiða
að látnum mönnum. Jafnvel Rómverj-
ar voru komnir á það menningarstíg,
að þeir höfðu að viðkvæði: »Lastaðu
eigi látinn mann«. En undan þeirri
skyldu telja sumir sagnaþulir sig leysta;
leyfa þeir sér að lepja saman hvers
konar hraksögur um látna menn, logn-
ar sem sannar, og þykjast mega gefa
þær á prent í helgi sagnavísindanna,
án þess að það varði við lög, hve
nærri mannorði hinna dánu sem þær
ganga. Borgaralegum lögum er ætlað
að vernda mannorð manna fyrir skæð-
um tungum, og hygg eg, að þau taki
einnig til látinna manna. Ættu þeir
Brynjúlfur að fá að þefa úr þvi. Eðli-
legt er, að gremja manna snúist eink-
um að Brynjúlfi. Hann er ei sá skyn-
skiftingur, að hann hefði átt að sjá,
hvílík smán saga þeirra er, og að eigi
var að reiða sig á heimildir Símonar,
er um langt skeið hefir verið maður
eigi með öllum mjalla og nýútskrifað-
ur er af geðveikrahælinu á Kleppi.
Saga þessi verður eigi heldur til þess,
að varpa frægðarljóma á Bólu Hjálmar,
miklu fremur skugga, og sjálfur myndi
hann hafa kosið að hún væri óritin.
Hún verður til þéss að breiða-það álit
á honum út um landið, að hann hafi
þjófur verið, sem þó kann að vera
rangt, því kagginn, sem fanst í tað-
hlaðanum, er engin sönnun. Hjálmar
var fátækur og húsakynni lítil á Bólu
og tæpast annars staðar hægt að koma
taðinu fyrir, en í sama kofann og kagg-
inn var í. Það var og óþarfi að fara
að vekja upp þann kala, er á Hjálmari
kanu að hafa hvílt sökum níðkveðlinga
hans. Allir betri menn voru búnir að
fyrirgefa honum þá fyrir löngu og
vorkendu Hjálmari, er þrátt fyrir góð-
ar gáfur var auðnuleysingi alla tíð, því
við hlutafélagið P. I. Thorsteinsson & Co., bið eg heiðraða
viðskiftavini þess um að snúa sér hér eftir beint til fram-
kvæmdarstjórnar téðs félags með öll atriði því viðvíkjandi.
Jafnhliða vil eg votta öllum starfsmönnum félagsins.
þakklæti mitt f}flir þá góðu samvinnu, er eg í þessi ár hefi
haft við þá; sama vil eg tjá heiðruðum viðskiftavinum fé-
lagsins nær og fjær fyrir alla þá tiltrú, sem þeir í svo ríkum
mælikvarða hafa sýnt félaginu á þessu tímabili.
Reykjavík, i. júní 1913.
Thor Jensen.
»heiðnyrðingur heimsius kaldur, ham-
ingjuvoðum stóð í gegn«.
Ýms blöð hafa sökum ókunnugleika
lokið fremur lofsorði á söguna, og er
því ei vanþörf á, að hið rótta komi
í ljós.
Eg só mór ei fært, rúms og tíma
vegna, að leiðrétta allar skekkjur sög
unnar, heldur að eins fátt eitt, enda
munu ranghermin miklu fleiri, en eg
renni grunum á. Ætla eg að byrja
fremst á sögunni og halda svo aftur
eftir henni, án þhss að skifta rang
heimunum f flokka, sem þó kynni eð
vera róttara, en eg álít óþarft, að hafa
svo mikið við sagnaómynd þessa, en
vitna mun eg til blaðsíðutala lesendum
til hægðarauka.
Það er upphaf sögu þessarar, að
skýrt er frá faðerni Bólu-Hjálmars.
Sagt er, að Jón nokkur Benediktsson
hafi gengist við faðerni hans, en kró'
ann muni síra Sigfús Jónsson, prófast-
ur á Höfða, hafa átt, og er Hjálmar
borinn fyrir þessu. Síra Sigfús var
gáfumaður mikill og skáld gott; mun
Hjálmari hafa þótt tilkomumeira, að
telja hann föður sinn, en lausamann-
inn Jón, er einnig var þó vel hagorð-
ur. Hitt er annað mál, að þetta mun
vera tilhæfulaus lygi, og er það illa
gert af sagnariturum, að tiíðast á látn-
um mikilmennum og sæmdar mönnum.
Til þeirra má óhætt telja Sigfús prófast.
Margt ber til, að þetta muni ósatt.
Hjálmar fæðist árið 1796 og er síra
Sigfús þá orðinn fjörgamall, því árið
1803 deyr hann (shr. Esp. árb. IX.
Hlut bls. 126), og hefir þá verið prest-
ur í 43 ár. Það má og geta nærri,
hvort Marsibil, móðir Hjálmars, hefði
þolað Sigfúsi slíka þrælmensku, að
hrekja sig burt frá Höfða um hávetur
í harðindatíð, þungaða af sjálfs hans
völdum, án þess að gefa upp rótt fað-
erni. Hitt er aftur á móti alktinnugt,
að flennum, sem við marga hafa verið
kendar, hefir jafnan þótt það óskaráð,
að hafa í frantmi dylgjtir og bendla
embættismenn uttdir rós við faðernið,
er þeim hefir gettgið illa að feðra króa
sína. Síra Sigfús er ei eini presturinn,
sem orðið hefir fyrir þessu. Það er og
alkuttna, að síra Sigfús var mannval
og mörgum nauðstöddum hittn mesti
bjargvættur. Það er því ólíklegt, að
hann hefði látið sór farast svo hrak-
lega við barnsmóður sína. Eg kann
tvö erindi úr bændavísum úr Höfða
hverfi um síra Sigfús, er vel lýsa áliti
roanna á honum, þótt eigi sóu neitt
listasmíði að öðru leyti:
Síra góður Sigfús minn
sitt embætti prýðir,
Höfða-staðinn heldur sinn,
helgar semur tiðir.
Herrans sauða hirðir trúr
hann er sannkallaður,
margra nauða mýkir skúr,
mörgum dauða hjálpar úr.
Á bls. 8 segir höfundur, að Hjálm-
ar hafi verið fluttur af manni nokkrum
austur yfir Eyjafjörð; hafi þá hrefna
komið upp undan kilinum og nær því
hvolft bátnum. Á þá Hjálmari, grát
andi og barni að aldri, að hafa orðið
stökupartur af munni. Ó, þú alls-
herjar heimskal! Grátandi börnum
í lífsháska verða ei ljóð af munni.
Staka þessi er eðlilega síðar kveðin af
Hjálmari, og ef til vill öðrum. En
margt er þó verra 1 sögu Hjálmars en
þetta. Sú saga er t. d. sögð, að huldu-
kona hafi átt að draga Hjálmar út úr
tjaldi (sbr. bls. 11), Hjálmar hafi verið
kraftaskáld (kveðið barnsmóður sína
dauða bls. 65) og rist konum rúnir I!
Engu er líkara en hór só maður
kominn ofany sótsvart miðaldamyrkur
og galdratrú. Þetta hefir upplýsingu
tuttugustu aldarinnar þokað áleiðis.
Jóns Laxdals
er nú i Hafoarstræti 16 (uppi)
Telefón 406.
Til viðtals kl. 3—4 e. h.
Ágætar
matarkartöflur
á 5 aura pundið.
í stærri kaupum gefinu
afsláttur.
Óskar Halldórsson
garðyrkjumaður.
Klapparstíg 1 B. Reykjavík.
Stúlka getur fengið vist frá 1.
júlí. Afgr. vísar á.
Garöyrkjumaður, Ragnar
^Asgeirsson, nýkominn frá Danmörku,
tekur að sér að vinna í görðum hér
í bænum fyrir sanngjarnt kaup. Er
hann að hitta í Gróðrarstöðinni eða
á »Norðurpólnum«.
Hér með tilkynnist vinum og vandamönn-
um að jarðarför sonar mins elskulegs,
Sveins Valdimars Sveinssonar. sem andað-
ist af heilablóðfalli I. þ. m., fer fram frá
heimili minu, Laugaveg 44, næstk. mánu-
dag 9. þ. m. kl. II‘/s f- h.
Valgerður Ófafsdóttir.
Nærsveitamenn
eru vinsamlega beðnir að vitja
Isafoldar í afgreiðsluna, þegar
þeir eru á ferð í bænum, einkum
Mosfellssveitarmenn og aðrir, sem
fljdja mjólk til bæjarins daglega.
Afgreiðslan opin á hverjum virkum
degi kl. 8 á morgnana til k'. 8 á
kvöldin.
Á bls. 11 er minst á Jón prest Þor-
varðsson. Er hann þar talinn maður
stórvitur og sú saga tálin til marks
um það, að hann hafi hengt dreng
nokkurn til dauðs á hvítasunnu, er
Árni hét. Ef Brynjúlfur fengist til að
athuga þetta nokkuru náttar væri eigi
ólíklegt að hattn sæi, að hann hefir
gerzt alhtærgöngull mannorði síra Jóns,
er hann gerir hann að manndrápara.
Slra Jón á marga merka afkomendur
hór í sýslu óg má geta nærri, hvernig
þeim geðjist þessi saga. Saga þessi er
og uppspuni einn, því gefca má nærri,
að sira Jóni hefði ei verið þolað mann-
dráp refsingarlaust. Þessi Árni hengdi
sig sjálfur, en óvinir síra Jóns settu
saman lygi þessa. Ef nokkur snefill
væri sannur í sögu þessari, mundi
Espólín sýslum. hafa getið þess, er var
samtíðarmaður hans.
Frh.