Ísafold - 11.06.1913, Page 1

I Kemur út tvisvar |
| í viku. Verðárg. |
1 4 kr., erlendis 5 kr. |
| eða l^dollar; borg- I
| ist fyrir miðjan júlí I
| erlet.íis fyrirfram. I
| Lausasala 5 a. eint. |
■ .............■
Uppsögn (skrifl.)
bundin við aramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fj'rir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus viS blaSiS.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 11. júní 1913.
47. tölublað
I. O. O F. ^46209.
Alþýðufól.bókftsafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlæknine: ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- h Alslækn. ók. Pósth.str. 14A fid. 2—8
íslandsbanki opinn 10—2l/« og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard.—10 sibd.
Alm. fundir fid. og sd. 8lJ* slbd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 A helgum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. ÚtlAn 1—8.
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frA 12 -2
Landsfóhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12-2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Læknine: ókeypis Þingh.str. 23 þd. ogfsd. 12—1
NAttúrugripasafniÓ opió l1/*—21/* A sunnud.
SamAbyrgð Islands 10—12 og 4—6.
StjórnarrAðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14Bmd. 11—12
Vifilstabahælib. HeimsókLa,rtimi 12—1
I>jóbmenja8afnib opib þrd., fimd. og sd. 12—2.
Ofna og eldavélar
selur
Kristján eorgrímsson.
ísafold.
Nu er færið
að gerast kaupandi ísafoldar
frá 1. júli.
Nýir kaupendur að síðari helming
þessa árgangs Isafoldar (1913) fá í
kaupbæti, um leið og þeir greiða
andvirði J/2 árgangs (2 kr.) 2 af
neðantöldum 3 bókum eftir frjálsu
vali:
1. Fórn Abrahams (600 bls..
eftir Gustaf Jansson. '
2. Fólkið við hafið eftir
Harry Söiberg.
3. Mýrakotsstelpuna og
Guðsfriðinn eftir Selmu Lagerlöf
í þýðingu Björns heit. Jónssonar.
Nýir kaupendur utan Reykjavíkur,
er óska sér sendan kaupbætirinn —
verða að greiða í burðargjald 30 au.
Ella eru menn vinsamlega beðnir
vitja kaupbætisins í afgreiðslunni.
Auk þess fá þeir er nú þegar ger-
ast kaupendur, blaðið ókeypis til 1.
júlí frá þeim degi, er þeir greiða
andvirði x/2 árg.
A 11 i r viðurkenna, jafnt stjórn-
mála-andstæðingar sem aðrir, að
ísafold sé fjölbreyttasta og efnismesta
blað landsins, pað blaðið, sem eigi er
hœgt án að vera — það blað, sem
hver íslendingur verður að halda, er
fylgjast vill með í því, er gerist utan-
lands og innan í stjórnmálum, at-
vinnumálum, bókmentum og listum.
Símið (Tals. 48) eða klippið úr
blaðinu pöntunarmiða-eyðublaðið á
4. síðu og fyllið út.
Til hægðarauka geta menn
út um land sent andvirðið í frí-
merkjum.
ÍSAFOLD er blaða bezt.
ÍSAF0LD er fréttaflest.
ÍSAFOLD er lesin mest.
Erlendar slmfregnir.
Enginn friður! — Skærur með Balkanþjóðum.
Khöfn 10. júni 1913.
Friðarfundinum í Lundúnnm er slitið, án þess
kæmi til úrslita-niðurstöðu.
I»að virðist óhjákvæmilegt, að baudalag Balkan-
þjóða rofui. ----
Margt óvænt hafa simfregnir flutt nm Balkanstyrjaldar-málið, en
naumast neitt, er eins líkist skruggu úr heiðskíru lofti.
Svo örugglega voru allir farnir að treysta því, að sendiherrastefnan
í Lundúnum skildist eigi fyr við friðarmálin en til lykta væru Ieidd.
Og nú kemur fregn um að sendiherrarnir hafi gefist upp við alt
saman I —
Alt er í reiðuleysi og óvissu og líkindi til að bandalagið milli þjóða-
fjórmenninganna rofni, með öðrum orðum, að bandaþjóðirnar geri alvöru
úr því að fara að berast á banaspjótum sín í milli!
Sérstöðu-tortíming?
Þess var minst lauslega í síðasta
blaði, að danskt blað eitt (Berlingske
Tidende) hefði flutt þá fregn 24.
maí, að deginum áður hefði ráð-
herra Hannes Hafstein tekið þátt i
stefnu danskra ráðherra (Minister-
raad) og lagt íslenzk stjórnarfrum-
vörp undir meðferð danskrar ráð-
herrastefnu.
Frá voru eigin brjósti lýstum vér
þá þegar yfir því, að oss virtist frá-
sögn Berlings harla ótrúleg.
Nú hefir annað danskt blað borist
hingað, er flytur fregn í líka átt,
miklu ítarlegri þó.
Það er hægriblaðið Nationaltidende
frá 24. maí.
Þar stendur svolátandi klausa:
A ráðherrasteýnu peirri, er haldin
var í gcer í húsum flotamálastjórnar-
innar la°ði Islandsráðherrann herra
Hajstein jram syrpu mikilvœgra jrum-
varpa um landbúnaðarmál og lög um
bœja-jyrirtœki, m. a. gas- og raj-
m agns-fram leiðslu.
Svona stendur frásögnin svört á
hvítu í blaðinu.
En þar með er þó alls eigi sagt,
að fréttin sé rétt.
Dönsk blöð hafa eigi sjaldan gert
sig ber að býsna miklum misherma-
fréttaburði um islenzk málefni og
menn — farið skakt með, ýmist af
hreinni vanþekkingu eða fljótfærni
— og einstaka sinnum af góðgirnis-
skorti.
Svo sárt sem það er annars að
sjá íslandsmála-mishermin í blöðum
Dana — þá mundi það þetta sinni
gleðja hvern góðan Islending, ef hér
væri um að tefla sem allra hrotta-
legast ranghermi.
Og því fer betur, að likindi eru
til þess, líkindi, en vissa þó eigi.
Þvi miður hefir éigi náðst til ráð-
herra sjálfs, þegar þessar línur eru
ritaðar. Hann er að vísu kominn
til landsins á Floru, en i gærkveldi
var enn eigi búið að ná við hann
simasambandi.
En hitt hefir fengist vissa um i
stjórnarráðinu, að í frumvarpa-syrpu
þeirri, sem ráðherra hafði með sér,
voru engin frumvörp af því tagi, er
Nationaltlðindi nefna.
Eitthvað fer því milli mála hjá
blaðinu — hversu mikið fæst eigi
vitneskja um fyr en skýrsla kemar
frá ráðherra.
En ej satt væri ?
Ef blaðið danska skýrði rétt frá í
því aðalatriði, að íslandsráðherra hefði
lagt íslenzk sérmála-íramvörp fyrir
danska ráðherrastefnu ?
Þá mætti segja, að gerzt hefðu
mikil tiðindi og ill.
Sú var megin-stoðin undir því, að
þingmenn samþyktu stjórnarskrár-
breytinguna 1903, að íslenzk sérmál
skyldu aldrei koma til afskifta danskrar
ráðherrastefnu, væru að eins borin
upp i ríkisráði, en aldrei á ráðherra-
stefnu. Og því má hnýta við, að
ríkisráðsákvæðið var því að eins sam-
þykt, að í umræðum og nefndarálit-
um var að því gengið vísu, að þar
væri að eins um forms atriði að
að tefla, sbr. nefndarálit neðri deildar
x9°3 (ÞflsEj, 41). Þar stendur:
Með hinum tilvitnuðu orðum (i
rikisráðinu) er engin heimild gefin
til þessa, að sérstakleg málefni íslands
réu radd (»forhandles«) i rikisráðinu;
þau ákveða að eins, að ráðherra hitti
konunginn par, og beri par upp
fyrir honum — ekki öðrum — mál
þau, er hann hefir að flytja«.
Formsatriði, og ekkert annað, var
rikisráðsákvæðið að áliti þessarar
nefndar, sem núverandi ráðherra var
skrijari l.
En um ráðherrastefnuna og afskifti
eða réttara sagt afskiftaleysi hennar
af Islandsmálum, er tvímælalaust tekið
af skarið í þessu nefndaráliti, sem
H. H. hefir samið. Þar segir m. a.:
•xHann (Islandsráðherra) á ekki sæti
á ráðgjajasamkundum (Ministerraad)
(leturbreyting blnðsins) og málum
þeim, sem hann flytur, getur ekki
orðið ráðið til lykta á þann hátt,
sem um ræðir í 16. gr. hinna dönsku
grundvallarlaga------(þ. e. á ráðherra-
stefnu).
Enn má nefna allra tvímælalaus-
ustu mótmælin gegn þátt-tökuíslands-
iáðherra í dönskum ráðherrastefnum,
mótmæli, er Hannes Hafstein birti
í Vestra 1903. Hann segir þar, að
það sé »útilokað, að íslandsmálum
sé nokkurn tíma ráðið til lykta í
ráðgjafasamkundu« . . . »Meira að
segja — ráðgjafinn hejir hér ejtir enga
heimild né átyllu til pess að mæta á
ráðgjajasamkundumc1). Og síðar í
') Letnrbr. blaÖBÍne. V
sömu grein klykkir H. H. út með
því, að itneð pessu er lokið ollum af-
skiftum ráðherrasamkundunnar aj sér-
málum Islands«.
Loks skal bent á ummæli danska
ráðuneytisins eða þáverandi Islands-
ráðherra fyrir þess hönd í ástæðum
stjórnarskrárfrumvarpsins 1903. Þar
stendur, að það geti »auðvitað eigi
komið til mála, að nokkur hinna ráð-
gjajanna jari að skijta sér aj neinu pví,
sem er sérstaklegt málejni Islands«.
Með öll þessi gögn fyrir framan
oss: skýra afneitun Hannesar Haf-
steins um þátt-töku Islandsráðherra
í danskri ráðherrastefnu og ótvi-
ræða yfirlýsingu dönsku stjórn-
arinnar, er að frumvarpinu frá 1903
stóð um afskiftaleysi ráðherrastefn-
unnar dönsku af sérmálum Islands,
verður í s a f o 1 d að taka sér í munn
orð Tómasar forðum: Eg trúi eigi
jyr en eg sé naglajörin.
Um hitt, hverjar afleiðingar verða,
ef þetta reynist öðruvísi en vér von-
um, og hvað þá skuli taka til bragðs
af vorri hálfu, það geymir ísafold
sér að leggja orð í belg um unz
greinargerð ráðherra verður kunn,
greinargerð, sem vér vonum að kippi
fótum undan frásögn dönsku blaðanna
og um leið óhug þeim, er vissulega
hefir gripið margan mann við þessi
óvæntu tíðindi.
--------«->•><«»---
Þingkosningar.
Síðasta aukakosningin fór fram á
Akureyri þ. 7. júní.
Kosningu hlaut Magnús Kristjáns-
son kaupmaður með 165 atkv.
Þorkell Þorkelsson kennari fekk
68 atkv.
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
X. Jesus Kristur guðs sonur.
(Fyrri hluti).
I undangengnum hugleiðingum mín-
um hefi eg eftir megni leitast við að
gera þess grein, h v a ð Jesús Kristur
sé fyrir oss kristna menn. Þar hefi
eg dregið fram þessi þrjú meginatriði,
a ð Jesús Kristur sé grundvöllur trúai
vorrar, a ð hann só lifandi opinberun
guðs og a ð hann sé frelsari mann-
anna frá sekt og synd og dauða. Með
þessu mætti nú segja, að tekið væri
fram það, er mestu skiftir trúarafstoðu
vora til Krists; því að eins og Melanch-
ton, höfuðguðfræðingur siðbótarinnar og
hægri hönd Lúters í hans mikla starfi,
að örði kemst í inngangi hinnar frægu
trúfræði sinuar (»Loci communes«), þá
er það »að þekkja Krist sama sem að
þekkja velgjörninga hans, en ekki tvens
konar eðli hans.« En alt fyrir það er
þessum nefndu meginatriðum svo farið,
að því betur sem vór athugum þau,
þess fleiri spurningar vekja þau upp
í huga vorum. En allar þessar spurn-
ingar renna að lokum saman í þessa
einu höfuðspurningu, sem frá fyrstu
kristni hefir verið eitt hið ljúfasta og
hugnæmasta íhugunarefni trúhneigðra
sálna: Hver var hann sjálfur, hinn
óviðjafnanlegi grundvöllur trúar vorr
ar, opinberandi guðs og frelsari vor
frá sektinni, syndinni og dauðanum?
H v e r var Jesús Kristur ? Hvern-
ig fæ eg gert mór viðunanlega grein
hans sjálfs, þessa hins langmesta áhrifa-
manns, sem mannkynssagan veit að
nefna og öll siðmenning veraldarinnar
Leikhúsið.
Drengurinn minn (Min
egen Dreng). Sjónleik-
ur i 6 þáttum eftir
L’Arronge, sniðinn til
af Erik Bögh.
Þetta leikrit hefir Leikfélag Reykja-
víkur sýnt fyrir allmörgum árum.
?að er góður kunningi, með heldur
ítilfjörlegu skáldskapargildi, en óbrot-
inn, blátt áfram og þannig gerður, að
vel á við alþýðuskap.
Leikendunum dönsku var auðsótt
að ráða við leikinn. Má þó helzt
til nefna formann flokksins, Boesen,
:i aðalhlutverkinu, Mörup gamla skó-
smið, einkum þegar auðæfa-skrápur-
inn er af honum dottinn og hann
orðinn hinn fátæki maður og um
leið sannur við sjáljan sig.
Gamanvisur söng hr. Olaf Peter-
sen, sumar úr sjálfu leikritinu, en
3 frumsamdar af Ingimundi, með efni
íéðan úr bænum, græzkulausar. Var
þeim tekið svo vel, að endurtaka
varð allar. Ego.
Nýtt ræktunartæki.
Sigurður Þ. Johnson kennari frá
Vopnafirði hefir fundið upp nýja
vél til þess að rista með ojan aj.
Það er skurðarvél, sem einn eða
tveir hestar ganga fyrir.
Sigurður sýndi ýmsum þessa vél
í gær úti á Félagsgarðstúni m. a.
Búnaðarfélagsstjórninni, blaðamönn-
um o. s. frv.
Var svo litið á af þeim, er vit hafa
á, að vélin mundi að góðu gagni
koma, þar sem eigi væri mjög þýft.
Það er fyrirætlun Sigurðar að
koma hingað í ágústlok eða svo og
taka að sér í haust ofanafristur með
þessari nýju vél sinni.
er í hinni mestu þakkarskuld við, og
hefir komið á fót hinu innilegaáta og
hreinasta sambandi milli guðsogmanna,
sem trúarsagan þekkir ? Hvaða hug-
myndir á eg að gera mór um hann,
sem umgekst hór á jörðu sem sannur
maður, með algerlega mannlegu eðli í
sór búandi, og að ytra hætti sem full-
kominn maður, eu lifði þó jafnframt
svo guðlegu lífi, að menn fundu til
nálægðar guðs í návist haus, og sáu
eins og bjarma af sól eilífðarinnar ljómf
í kringum hann hvar sem hann gekk
fram? Hvernig á eg að 1/sa honum,
sem í augum trúaðs kristins manns er
sá, sem ráðið hefir allar hinar miklu
gátur, sem lífið ber upp fyrir oss og
hjarta mannsins þráir ráðningu á, en
er þó s]álfur, að því er virðist, óráðin
gáta, leyndardómur, sem mannlegu
hyggjuviti er ofvaxið að afhjúpa?
Eg geng þess ekki dulinn, að hér er
um þá meginspurningu að ræða, sem
aldrei verður til nokkurrar hlítar greitt
úr í lítilli blaðagrein. Og eg geng
þess ekki heldur dulinn, að hór er um
afarviðkvæma spurningu að ræða, svo
að ganga má að því vísu, að tilraun
mín til að greiða úr henni baki mór
óvild ýmsra góðra manna, sem eiga
erfitt með að fyrirgefa mönnum að
þeir hafa aðra skoðun á kristindóms-
málum, en sjálfir hafa þeir alist upp
við. En hvorugt þetta vil eg þó láta
aftra mór frá að gera þess grein, eins
og eg bezt get það í jafn stuttu máli,
hvernig þessi mikla og viðkvæma spurn-
ing horfir við mór, ef ske kynni, að
hún yrði einhverjum manni til leið-
beiningar og skilningsauka.
Það sem þá fyrst og fremst skal
tekið fram í þessu samband er þetta:
Jesús Kristur var sannur
m a ð u r. Menn skyldu ætla, að ekki
þyrfti að eyða orðum að jafuauðsæum