Ísafold - 14.06.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða ljdollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
erleníis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
■niniiii«iiiniii!iiiimiii«iiii»iimiiminiMin~
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 14. júní 1913.
| Uppsögn (skrifl.)
| bundin við áramót,
I er ógild nema kom-
| in só til útgefanda
I fyrir 1. oktbr. og
| só kaupandi skuld-
| laus við blaðið.
II ii«iiii«Mii«iiiniiimiimiiiiiiimiimiimiimiii«n
48. tölublað
Dönsku hervaldi beitt á
Reykjavíkurhðfn.
Valurinn bannar islenzka fánann á róðrarbát
og leggur hald á hann.
Mótmæli Reykvíkinga.
12. júní sigurhátíð íslenzka fánans.
I O O F. 946209.
Nýja BI6
sýnir í kvöld (laugardag 14. júni)
og næstu kvöld:
Leyndardómur
hjónabandsins.
Drama í 3 þáttum.
Pantið bílæti í talsima 344. Op-
inn hálf tíma á undan sýningum.
Erl. simfregnir.
Khöfn 13. júni.
Stórvesír Tyrkja myrtur.
Mahomed Shevket stór-
veztr Tyrkja lieflr verið
myrtur.
Mahon.ed Shevket varð stórvezir
i byltingu þeirri, er Enver Bey stóð
fyrir í vetur, og um leið hermálaráð-
herra.
Rússar miðla. Friðarvon
Búl^arar og1 Serbar fall-
ast á miðluri Rússa eftir
alvarlega áskorun Rússa-
keisara. Friðarvon.
Svo mik’ar skærur hafa verið með
Bandaþjóðum undanfarið, að til stór-
orustu hefir dregið við Nigritza (ná-
lægt Saloniki) milli Búlgara ogGrikkja
og biðu Grikkir lægra hlut.
I símskeytinu er Grikkja að engu
getið, og mun þýða, að þeir vilji
enn eigi hlíta miðlun. En naumast
mun til annars koma, úr því Búlgarar
og Serbar eru á þá sveif snúnir.
Frá Stórstúkuþinginu.
Blaðfregnanefnd Stúrstúkuþingsins
sírnar ísnfold i fyrradag (12. júni)
frá ísafirði:
Stórstúkupinoið hóýst í qœr með %uðs
pjónustu hér í kirkjunni. Siqtrysgur
Guðlauqsson prédikaði. 2j Julltrúar
mattu og ýmsir stórstúkumenn; fleiri
vœntanlegir. Helmingur Julltrúanna
Jrá Reykjavík. Isfirðingar höjðu góð-
an undirbúning og héldu p. 9. júní
stórstúkunni samsceti. Utbreiðslujund-
ur tíunda. Fjölmenni. Sjö rœðumenn.
Indriði Einarsson stjórnar pinginu, stór
templar Jjarverandi. Aðalstarfið enn
í nejndum. Bliðviðri komið ejtir kulda-
storma. Almenn ánœgja.
Fánatíðindin og Danir.
Hér í bænum hefir sú fregn flogið
fyrir í dag, að uppþot ætti að vera
í dönskum blöðum út af tiðindunum
12. júní. En þetta mun alveg út í
bláinn, eftir þvi, sem ísafold hefir
komist næst.
Hvorki blöðunum né stjórnarráðinu
hafa komið nein skeyti um þetta.
Vorblóm Hringsins til ágóða
fyrir berklaveika verða seld á morgun.
Eldur í Vestu.
í síðustu ferð Vestu til Danm.kvikn-
aði í lest skipsins og brann nokkuð
af vörum og farþegaflutningi. Eldur-
inn kendur óvarfærni eins farþega.
Trúmálahugleiðingar
J. H. koma i næsta blaði — urðu
að bíða vegna þrengsla.
Þau gerðust tíðindi 'hér í höfuð-
staðnum síðastliðinn fimtudag, 12.
júní, er lengi munu í minnum höfð,
— tíðindi, sem »settu bæinn á annan
endann«, eins og sagt er, — tíðindi,
þann veg vaxin, að jöfnaðu með
jörðu allan flokka-ágreining og per-
sónuværingar, — tíðindi, sem skipuðu
öllum íslendingum í höfuðstaðnum
undir einn hatt og létu eigi þar við
sitja, heldur drógu Dani flesta hér t
bæ með yfir í hóp íslendinga, þótt í
hlut ættuámóti eigin landar þeirra,—
tíðindi, sem á örstuttum tima eyddu
dönskum fánum á fánastöngum bæ-
jarins, — tíðindi, sem fjölguðu islenzk-
nm fánnm svo mjög, að aidrei hefir
bærinn skartað eins í íslenzkum lit-
um.
Og hver voru svo tiðitidin ?
Þau voru atferli varðskipsins danska
Islands Falk gagnvart íslenzka Jánan-
um hér úti á höfn þ. 12. júni.
Einar Pétursson verzlunarmaður,
4
bn'tðir Signrjóns glímukappa, var
ntaðurinn, sem tilefnið gaf ti! þess-
arra tíðinda. Er bezt að láta hann
sjálfan segja frá með hverjum hætti
atburðirnir urðu og fer því hér á
eftir kæra sú, er h.inn um hádegi í
fyrradag sendi stjórnarráði Islands:
Kæra Einars Pétrrrssonar.
Reykjavik, 12. júní 1913.
Kl. á tíunda timanum í morgun
var eg að skemtiróðri á einmennings
kappróðrarbát hér á höjninni, í ajtur-
stajni hajði eg Utinn jána, hvítan
kross í bláutn Jeldi. Vissi eg eigi
Jyrr en kallað var til mín á dönsku
Jrá róðrarbát, s$m kom á ejtir og mér
og sagt að stanza. Gerði eg pað. Var
petta bátur Jrá Islands Falk. Yjir-
maður sem á bátnum var, bað mig
að korna með sér að Islands Falk.
Gerði eg pað. Var mér par boðið að
ganga upp á skipið. Var eg svo leidd-
ur niður í káetu til skipstjóra. Segir
hann mér par, að hann skyldu sinnar
vegna verði að skora á mig að aj-
henda sér fánann á bátnum, setn svo
muni ajhentur bcejarjógeta. Var pvl
næst dáta boðið að taka fánann aj
bátnum og gerði hann pað. Reri eg
síðan í land.
Með pví mér pyhir mér með pessu
sýndur yfirgangur og gerður óréttur,
par setn tekið er aj mér aj óviðkom-
andi manni tneð valdi flagg, sem eg
á, án pess að nokkur heitnild sé til
pessa mér vitanlega, pá leyfi eg tnér
hérmeð að kæra skipstjórann á íslands
Falk, herra Rode, jyrir greint athcefi
og vcenti pess, að hið háa stjórnarráð
hlutist til um að rannsókn sé pegar
hafin og ej skýrsla mín staðjestist við
pá rannsökn, pá verði skipstjóranum
rejsað svo sem lög heimila Jyrir ojan-
nefnt athæfi og tnér skilað ajtur Ján-
antitn.
EJ hið háa stjórnarráð sér sér eigi
Jært að hejjast handa á annan hátt
pá vænti eg pess, að pað hlutist til
um pað, að ajtra pví, að eg eða aðr-
ir verði jyvr slíkum búsijjum ejtir-
leiðis.
Virðingarjylst.
Ein ar Pétursson,
verzlunarmaður.
Klapparstíg 13.
Til
stjórnarráðs Islands.
Hafln mótmæli Reykvík-
inga.
Þegar Einar kom i land og sagði
tíðindin vildu ntenn alls eigi trúa
fyrst í stað !
En er gengið varð úr skugga um,
hvað orðið var — fyltust allir bæjar-
búar svo mikilli gremju ogvoru svo
samtaka um, að eins dærni munu
vera. Margir fánar danskir höfðu
verið dregnir á stöng um morguninn
vegna komu Sterlings, en laust eftir
hádegi var búið að draga alla danska
Jána tiiður. Tóku flestir dannebrogs-
eigendur þetta bragð upp hjá sjálfum
sér. Að eins á einum stað var
sögð tregða nokkur á því að draga
niður fánann.
íslenzku fánunum fjölgaði aftur
því meir sem lengra leið á daginn.
Margir flaggstanga-eigendur,sem aldrei
hafa veifað þeim fána fyr, tóku hann
upp í fyrradag.
Að aflíðandi hádegi fóru því næst
nokkurir menn á báti út á höfn og
höfðu 7 islenzka fána innanborðs.
Reru þeir út að Valnum og kring-
um hann, beint í því skyni, að fá
tækifæri til þess að mótmæla til-
tektum Vals-manna, því að þeir töldu
víst, að eitt væri látið yfir alla ganga,
er hefðu þetta ferlega flagg á bátum
sinum.
En Vals-menn hreyfðu sig ekki
þá og var þó foringinn á skipsfjöl.
Sama máli var að gegna nokkru
siðar, er vélarbátur með tvo báta
alskipaða íslenzkum fánum fór út á
höfn. Var þá sungínn fánasöngurinn
og ýms ættjarðarkvæði, rneðan siglt
var kringum Valinn. En enginn
á Valnum hreyfði hönd né fót.
Með pessti var í raun réttri jengin
játning peirra Vals-manva um, að peir
hejðu látið teymast oflangt í niorgun-
tiltækinu.
Þegar bátarnir komu utan af höfn
fór allmikill mannfjöldi upp að minn-
isvarða }óns Sigurðssonar. Var ís-
lenzki fáninn breiddur framan á fót-
stallinn, fánasöngurinn sunginn og
hrópað húrra fyrir fánanum. Meðan
þessu fór fram, var foringi Valsins
staddur uppi í stjórnarráði.
Var um þetta leyti krökt af fólki
um stræti miðbæjarins og nærri hver
maður bar íslenzku litina á einhvern
hátt.
Þingmenn Reykvíkitrga
stofrra til mótmælafundar.
Þegar þingmenn Reykvíkinga, þeir
Lárus H. Bjarnason prófessor og
Jón Jónsson docent spurðu þessi
tíðindi, tóku þeir sig þegar til og
boðuðu til mótmælafundar um kvöld-
ið i Barnaskólagarðinum. Var það
skjótt og vel af sér vikið. Til fund-
arhaldsins voru þeir studdir af öll-
um, án flokksgreinarálits og fund-
urinn sjálfur sýndi það, að á hon-
um voru ekki flokkar, heldur einn
og óskiftur flokkur Islendinga.
í ræðu þeirri, er 1. þingm. Reyk-
víkinga, L. H. B., flutti, eru færð
rök fyrir ólógmæti Valsatjerlisins og
er hún prentuð hér á eftir. Vísum
vér til hennar í þvi efni.
Mótm ælafun durinn
í Barnaskólagarðimtm.
Undir kl. 9 tók fólk að streyma
suður að Barnaskóla. Laust eftir 9
var garðurinn troðfullur orðinn og
talsvert af fólki fyrir utan grindur.
Er það ágizkun manna, að fundinn
hafi sótt eitthvað milli 4 og 5 pús-
und tnanns. Fnndarstjóii var kos-
inn Magnús dýralæknir Einarsson, en
skrifarar ritstjórarnir Björn Pálsson
og Ólafur Björnsson.
Ræður fluttu á fundinum Lárus
H. Bjarnason, }ón Jónsson sagn-
fræðingur, Bjarni }ónsson frá Vogi,
Arni Pálsson sagnfræðingur og Árni
Árnason. frá Höfðahólum — allir á
eina leið: að mótmæla Fálka-atferlinu.
Að lokum voru tvær tillögur born-
ar upp, hin fyrri frá þingmönnum
Reykjavíkur, hin síðari frá Bjarna
Jónssyni alþtn. Þingmanna-tillagan
hljóðaði svo:
Fundurinn mótmælir eiu-
dregið hervalds-tiltektum
„Fálkarrs" á Reykjavíkur-
höfn í morgun sem bæði
ólögmætum og óþolandi.
Var tillaga þessi samþykt í einu
hljóði.
Tillaga Bjarna hljóðaði svo:
Fundurinn telur sjáljsagt, að hér
ejtir verði einungis ísknzkur Jáni dreg-
inn á stöng hér í bænum og væntir
pess, að svo verði um land alt.
Þessi tillaga var sömuleiðis sam-
þykt i einu hljóði.
Áður en fundinum var slitið stakk
Olafur Björnsson ritstj. upp á því,
að mannsöfnuðurinn gengi fylktu
liði með lúðrahljóm í broddi að
minnisvarða Jóns Sigurðssonar. Var
undir það tekið með lófataki.
Hér fara á eftir ræður L. H. B.,
Jóns lónssonar og Bjarna frá Vogi.
Ræða Lárusar H. Bjarnason.
Við þm. Rvk. höfum talið það
skyldu okkar, öðrnm fremur, að gefa
kjósendum vorum kost á að lýsa
skoðun sinni á Fálkatiltektunum í
morgun.
Því höfum við stofnað til þessa
fundar, og leggjum til, að Magnús
Einarsson dýralæknir verði kosinn
fundarstjóri.
Skal eg svo segja söguna með
sem fæstum orðum:
Kl. 9—10 í morgun réri ungur
maður, Einar Pétursson, lítilli báts-
skel, einmennings kappróðrarbát, um
höfnina og varð á sú óhæfa — að hafa
dálitið bláhvítt flagg i afturstafni.
Fálkaforinginn stóðst ekki þessa
ægilegu sjón, mannaði þegar út bát
með 4 hermönnum undir stjórn eins
yfirliða síns, en — skotvopn eða
bitvopn hafði hann þó ekki fengið
mönnum sínum. Bátsformaðurinn
náði Einari fljótt, skipaði honum að
nema staðar og fylgja sér til Fálka-
foringjans. Einar gerði það og tjáði
Fálkaforinginn honum, að hann yrði
að taka af honum flaggið, en leyfði
Einari þó að fara — með fjöri og
frelsi.
Síðan sendi Fálkaforinginn bæjar-
fógeta flaggið og lét því fylgja meðal
annars bréflega þessi orð:
»Jeg har observeret en Robaad,
der förte et Flag, som ikke er til-
ladt for Skibe og Fartöjer i det
danske Monarki«, eða á íslenzku:
Eg hefi orðið var róðrarbáts, og fór
hann með flagg, sem skip og bátar
i hinu danska konungsveldi mega
ekki nota.
Munnlega hafði Fálkaforinginn
tekið það fram, að hann hefði gert
þetta beint eftir erindisbréfi sínu,
sem ekld yrði misskilið. Sagði, að
sér hefði ekki verið það ljúft, sér
væri Ijóst, að það væri ekki til þess
fallið að efla frið, en hann hefði
orðið að gera það. Sama hafði hann
sagt stjórnarráðinu, borið fyrir sig
erindisbréf sitt.
Tiltektir þessar munu eiga að
byggjast á 2 dönskum tilskipunum
frá 1748 og 1776, sem banna dönsk-
um skipum að flagga með öðru flaggi
en ríkisflagginu, en á þeim ákvæð-
um verða þær ekki bygðar. Að vísu
hefir verið farið eftir þeim ákvæðum
í ómunatíð um hérlend hafskip, en
það væri ómögulegt að teygja þær
lengra en til skrásettra skipa. Og
það vila allir, að kappróðrarfleytur
eru ekki skrásettar.
En þó að tilskipanir þessar ættu
við slíkar fleytur, hvar sem flytu,
þá væri herferð Fálkaforingjans samt
tvímælalaust brot á lögum vorum.
Hann má ekki taka sér lögregluvald
hér á höfninni frernur en á þurru
landi voru. Það vald ber undir
bæjarfógetann. Fálkaforinginn hefði
getað kært Einar fyrir lögreglustjóra,
en lengra mátti hann ekki með nokkru
móti fara, enda hafa bátar oftar en
einu sinni farið hér um höfnina með
bláhvíta fánann á stöng fyrir aug-
unum á Fálkamönnum, og enginn
fundið að.
Og þó að Fálkaforinginn hefði
ekki farið um lög fram, þá hefði
hann þó með þessu tiitæki sínu lítils-