Ísafold - 21.06.1913, Síða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eðal^dollar; borg-
ist fyrir rniðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
| Uppsögn (skrifl.)
1 bundin við áramót,
f er ógild nema kom-
| in sé til útgefauda
| fyrir 1. oktbr. og
| sé kaupandi skuld-
| laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 21. júní 1913.
50. tölublað
I O. O F. 94749.
Alþýðafél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Angnleökning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bsej^ríégetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bœjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—3 og 5—7
JByrna- nef- kálslækn. ók. Pósth.str. 14A fid. 2—8
Jslandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.B’.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 sibd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Öu5sþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspítali f. sjákraviti. 11—1.
Landsbankinn H-21/*, 51/*—61/*. Bankasti. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—8.
Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin frá 12 -2
Landsfóhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Læknmg ókeypis Þingb.str. 23 þd.og fsd. 12—1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnud.
Samábyrgð Isiands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vífilstaðahælið. Heimsóknurtími 12—1
I»jóðmenjasafnið opið á hverjum degi 12—2.
Ilýja Bió
sýnir í kvöld (laugardag 14. júní)
og næstu kvöld:
Ástarbardagi bræðranna.
Listmynd i 50 atriðum.
Ábætir:
Heklngosið. — 17. júní 1913, þrjár
myndir.
Pantið bílæti í talsíma 344. Op-
tnn hálf tíma á undan sýnmgum.
Pahjárn
galv. allar lengdir, er lanjf í'xlýr-
ast í
Verzí. B. Ji. Bjarnason.
Erl. simfregnir.
Khöfn 20. júní.
*
Frá Bafkan.
Óróimi á Bulk;«;s?%nga
heltliir áiVam.
Ný stjórn í Danmörku.
Z a 5 s 1 e þ j ó 0 þ i n g■ ; n n ð u r
myndarhiö uýþt ráöuueyti.
Þetta er nnnnð sinni. «p;n C Th.
Z'>h!e verður yhrráíMiena. H.inu
C. Th, Zalile
hinn nýi yfirráðlinrra Dana.
hafði einnig stjórnarformensku 1909
•—1910. En er ólrétt, hvort hann
hugsar sér að vera i sambandi við
jafnaðarmenn eða eigi.
Sjálfsagðir í hið nýja ráðuneyti
munu þeir vera Edvard Brandes og
P. Munch, er voru í hinni fyrri
stjórn Zthle.
Berntsens-stjórnin, sem nú fer frá,
hefir setið við völd síðan 4. júlí
1910, leysti þá Zahle stjórnina af
hólmi.
Zahle hefir síðustu árin verið borg-
arstjóri í bænum Stege á Moen.
12. júní.
Allir munu á einu máli um það,
sem haldið var fram í siðustu Isajold,
að næsta alþingi beri að taka upp
fánamálið og samþykkja íslenzkan
fána, er löggiltur verði svo langt
sem vald þess nær. Hitt hefir Isa-
jold heyrt skiftar skoðanir um, hvort
eigi að halda gerð bláhvíta fán-
ans óbreyltri. Þó hyggjum vér, að
hann eigi, nú orðið, þau ítök í til-
finningum meiri hluta landsmanna
og honum eigi litlum, að miður mundi
því kunnað, að tekin yrði upp ný
gerð.
Eftir því sem frézt hefir mun
stjórnin vera sama sinnis og blöðin
og almenningur, að lögleysa hafi
framin verið af Valsmanna hálfu og
foringi Valsins hlaupið á sig. Mun
stjórnin því að sjálfsögðu mótmæla
tiltækinu og gæta réttar vors í þessu
máli. Ef vér beygjum oss þegjandi
fyrir svoháttuðu framferði, er þar með
vegur ruddur aj oss sjáljum fyrir
enn alvarlegri valds-misbeiting, ef
svo byði við að horfa.
Að mótmœla 12. júní tiltæki Vals-
manna — það er bæði réttur vor og
skylda.
Að vinna að útbreiðslu bláhvíta
fánans, sem nú er þjóðernistákn vort
i hugum mikils meiri hluta lands-
manna, það er og ágætt þjóðræknis-
verk, sem atburðirnir 12. júní hafa
gert sitt til að hrinda fram á veg.
En eitt e.r ekki rétt. Og það er
að veitast að danska fánanum þar,
sem hann er á stöng dreginn að
vilja stangareiganda. — Það hafði
komið fyrir á 2 eða 3 stöðum um
daginn, að skorið v:r á línuna, sem
hélt uppi danska fánanum, svo að
hann féll niður. Það var mjög
miður, að þetta var gert og æði mis-
viturt, alls eigi bót mælandi og
einstakra manna verk, en eigi sprott-
ið af almenningsvilja. En við slíku
verður eigi spornað, þegar hugir
manna eru æstir, og eigi öðrum sök
á gefandi en einstaklingum.
Að öllu öðru leyti hefir mótmæl-
unum gegn Vals-tiltækinu verið haldið
inni á braut, sem oss er til sæmdar
— braut einbeitni, festu, alvöru og
æsingaleysis!
Dönsk kona ritaði fyrir skemstu
um Island í Khafnarblaðið eitt. Um-
inæli þessarar konu, frú Astrid Stampe
um fánamálið voru um daginn tekin
upp í ísafold. Hún segir m. a.:
— Og er pað nokkur Jurða, að
sérstók pjóð purji að haja sérstakan
Jána . . . Vér Danir attum ógjarna
að vera mjóg litilsigldir. Vér höfum
lært pað aj Suður Jötlandi hver árang-
ur getur orðið aj pví, að mega ekki
draga upp sinn eigin jána.
Betur að Danir alment vildu rita
hjá sér þessi orð hinnar glöggskygnu
og góðgjörnu dönsku konul
........**EXt<3m-------
Svona er bandalaginu milli Balkanþjóðanna lýst í enskum blöðum.
Sigursælu þjóðirnar þrjár, Búlgarar, Grikkir og Serbar eru nú búnar
að »strika yfir stóru orðin« í byrjun ófriðarins, um að nú væri um kross-
ferð að tefla til að frelsa hinz kristnu bræður sina undan oki »hálfmán-
ans«, þ. e. Tyrkja!
Hugsjónirnar eru horfnar! Undanfarið hafa þrímenningarnir setið
um herfangið eins og gammar, líkt og sýnt er á myndinni.
Laganýmæli stjðrnarinnar.
Yfirlit.
Fiárlögiu.
[I s a f o 1 d niun í næstu blöðum
skýra frá innihaldi stjórnarfrumvarp-
anna, og byrjar í dag á fjárlögum og
fjaraukalögum].
Tekjur íslands er ætlast til
að verði kr. 3,706,460 árin 1914
og 1915 — 1857 þúsund rúm
1914 og 1849 þúsund rúm 1915.
Tekjuhækkunin frá síðustu fjárlög-
um, eins og þingið gekk frá þeim
rúm 819,000 kr.
Af nýjum tekjugreinum er vörutoll-
urinn aðalatriðið: 250,000 kr. á ári.
Helztu hækkanir í tekjum eru vita-
gjald 50,000 árlega (áður 30 þús.),
tóbakstollur 200,000 (áður 160 þús.),
kaffi og sykurtollur 410,000 (áður
380 þús.), símatekjur 155,000 fyrra
árið, 160,000 síðara (100 og 105 þús.
áður), viðlagasjóðstekjur 192,535 kr.
fyrra árið, 187,535 siðara árið (69,500
og 67,500 áður). Það eru leigur af
bankavaxtabréfum og væntanlega út-
dregin bréf, sem þenna tekjuauka
gera.
Gjöldin eru í stjórnarfrv. áætl-
uð kr. 3,630,883,85, en var í frv.
1911 eins og þing gekk frá því
túmar 3 milj. og 300 þús.
Mesta gjaldabyrðin er greiðslur
af lánum landsjóðs, sem fyrra árið
(1914) verður nærri 280,000 kr., en
síðara árið nál. 222 þús. eða nærri
^/g hluti allra tekna landsins.
Til alpingis er gert ráð fyrir 5 þús.kr.
meira en áður eða 65 þús. kr., ýmis-
legra útgjalda nál. 10 þús. meira. Við
Holdsveikraspítalann bætt við rúm-
um 3 þús., Geðveikrahælið á Kleppi
1300 kr., Heilsuhælið 7 þús.
Til póstmála er veitt rúmum 21
þús. kr. meira árlega en áður, bætt
við póstafgreiðslumönnum, aukið
skrifstofufé o. s. frv. Við þá grein
er bætt þessari pörju aths.: »Póst-
húsið sé opið 10 stundir samfleytt
hvern virkan dag og 4 stundir hvern
helgan dag«. — Ti! póstmála eiga að
fara alls 130 þús. kr. árlega.
Til vegamála er ætlað fyrra árið
rúm 180 þús. kr. (likt og í síðustu
fjárlögum) og 102 þús. siðara árið
(133 þús. rúm 1913), kaup landsverk-
fræðings hækkað upp í 4000 kr.
Flutningabrautum er ætlað, sem hér
segir: Borgarfjarðarbraut 15000 f.
ár, 5000 síðara, Reykjadalsbraut
15000 f. ár, Húnvetningabraut 15000
kr. hvort árið, Skagfirðingabr. 10000
hvort árið. Til brúar á Eyjafjarðará
ætlaðar 70000 kr. fyrra árið.
Til gujuskipajerða er tekinn upp
gamli styrkurinn 60000 kr. Til
mótorbáta ætlað yfirleitt heldur minna
en í síðustu fjárlögum.
Til hraðskeyta- og talshnasambands
er ætlað 117000 kr. hvort árið og
er það miklu minna en á síðasta
fjárhagstímabili, var nál. 210000 kr.
1912, en 103000 1913. í stjórnar-
frumv. ekki gert ráð fyrir neinum
nýjum símalínum.
Til vitamála er ætlað nál. 53000
kr. 1914 og nál. 44000 1915. Nýir
vitar ráðgerðir eru: 1914, Svörtu-
loftaviti og brevting á Öndverðar-
nesvita, sem kosta á hvorttveggja
18000 kr., nýtt hús um Langanes-
vita (2500) og hús um Reykjanes-
vita, en 1915: Ingólfshöfðaviti, sem
kosta á 16000 kr.
Kirkju- og kenslumál. Til and-
legrar stéttar eru ætlaðar 67500 kr.
fyrra árið og 66000 kr. síðara árið.
(1912: 59 þús., 1913: 57,5 þús.).
Prestlaunasjóður fær nú 10000 kr.
meira á ári en áður (50 þús. í stað 40).
Til háskólans ætlað rúm 68000
f. árið, og rúm 62000 síðara árið.
Er það talsverð hækkun, því að þetta
fjárhagstímabil hefir háskólinn að
eins haft rúm 50000 árl. Námsstyrkur
er hækkaður um rúm 3 þús., bóka-
kaupastyrkur stórhækkaður, þóknun
handa frönskukennara (720 kr. árl.)
tekin upp og laun dyravarðar hækkuð.
Til mentaskólans ætlað rúm 37000
kr. árlega í stað rúrpra 3.5000 áður.
Hækkun fólgin í aukinni tímakenslu.
Til gagnjræðaskólans á Akureyri eiga að
ganga rúm 17000 (1000 kr. hækk-
un), til kennaraskólans 600 kr. hækk-
un, úr 12600 upp í 13200 kr. Til
stýrimannaskólans 8200 kr. — nokk-
ur hækkun, er stafar af kennarafjölg-
un o. s. frv. Nýr liður í þessari
grein er: Yfirsetukvennaskóli sam-
kvæmt lögum 22. okt. 1912, og
fara til hans 4000 kr. Til annarar
kenslu, þ. e. kvennaskóla, barnaskóla,
o. s. frv. eru ætlaðar 117,000 kr. og
er 6000 kr. meira en áður.
Til landsbókasajnsins er fjárveit-
ingin hækkuð úr 16,3 þús. upp í
18,6 þús. Gert ráð fyrir 800 kr.
til aðstoðar á lestrarsal og 1300 kr.
meira til bókbands. Til landsskjala-
safns engin teljandi hækkun. Til
pjóðmenjasafns ætlað rúmum 2000
meira fyrra árið en áður og heldur
meira síðara árið. Fyrra árið er ráð-
gert að nota 2000 kr. tii verndunar
hins forna alþingisstaðar á Þingvöll-
um.
A »bitlingum« svo nefndum litlar
breytingar. Til stórstúkunnar að
eins ætlaður styrkur fyrra árið. Alls
er kirkju- og kenslumálum ætlaðar
kr. 159,240, í stað 162,740 í síðustu
fjárlögum (alt fjárhagstímabilið).
Þá koma næst verkleg jyrirtæki.
Við bændaskólana á Hólum og
Hvanneyri litlar breytingar, helzt þær,
að leggja skuli síma að Hvanneyri,
er kostar 1200 kr. Annars kosta
þeir landið rúm 4000 kr. hvor.
Skógræktarfjárveiting er hækkuð um
2000 kr. — Annars er aðalbreyting-
in á þessari grein sú, að Jjárveiting-
unni til viðskijtaráðunauts er slept með
öllu og auk þess slept ýmsu því, er
síðasta þing veitti og að eins var'
ætlað fyrir eitt fjárhagstímabil. En
þessi grein er vön að hækka stórum
á þinginu. Alls er nú ætlað til
verklegra fyrirtækja (alt fjárhagstfma-
bilið) kr. 343,570 í stað kr. 438,394
í síðustu fjárlögum.
Af viðlagasjóðstekjuafgangi, er telst
vera kr. 75,586, er gert ráð fyrir að
veita alt að 10,000 kr. til girðinga,
alt að 5000 kr. til jarðræktar og
húsabóta handa þurrabúðarmönnum,
til sýslufélaga (til landsímalagningar)
alt að 15000 kr., til stofnunar smjör-
búa alt að 5000 kr. Er þá eftir
40,000 kr., sem engin hætta er á,
að þingið eigi erfitt með að úthluta.
Fjáraukalög.
Stærsta fjárveitingin, sem fram á
er farið í fjáraukalögum er 65 pús.
kr. til að reisa viðbótarbygging við
pósthúsið í Rvík. Telur stjórnin
húsnæðisþrengslin óbærileg orðin
fyrir póstafgreiðsluna og landssímann
i hinu gamla pósthúsi og viðbótina
þvi óhjákvæmilega.
Til Reykjadalsbrautar er farið fram
á 10000 kr. þetta ár, til að kaupa
Röntgens-áhöld handa læknadeild há-
skólans 5000 kr. og 3000 kr. til
sömu áhalda í Vífilsstaðahæli, til
Courmonts háskólakennara, viður-
kenning fyrir starf hans 1440 kr.,
til leikfimishúss á Hvanneyri rúm
3000 kr., til Sigurgeirs Einarssonar
(ferðastyrkur til að kynnast uilarþurk-
un á Þýzkalandi) 1000 kr., kostnað-
ur við för þingmanna í vetur hing-
að til Rvíkur að ræða nýja uppkastið
654 kr. 80 au., til endurgreiðslu á
vörugjaldi af kolum handa Sam. fé-
laginu alt að 5000 kr. (að þessu at-
riði verður nánara vikið síðar) o. s.
frv., o. s. frv.
9