Ísafold - 02.07.1913, Blaðsíða 2

208
ISAFOLD
ísafold.
Nú er færið
að gerast kaupandi ísafoldar
frá 1. júli.
Nýir kaupendur að síðari helming
þessa árgangs ísafoldar (1913) fá í
kaupbæti, um leið og þeir greiða
andvirði x/2 árgangs (2 kr.) 2 af
neðantöldum 3 bókum eftir írjálsu
vali:
1. Fórn Abrahams (600 bls.)
eftir Gustaf Jansson.
2. Fólkið við hafið eftir
Harry Söiberg.
3. Mýrakotsstelpuna og
Guðsfriðinn eftir Selmu Lagerlöf
i þýðingu Björns beit. Jónssonar.
Nýir kaupendur utan Reykjavíkur,
er óska sér sendan kaupbætirinn —
verða að greiða í burðargjald 30 au.
Ella eru menn vinsamlega beðnir
vitja kaupbætisins i afgreiðslunni.
A11 i r viðurkenna, jafnt stjórn-
mála-andstæðingar sem aðrir, að
ísafold sé fjölbreyttasta og efnismesta
blað landsins, pað blaðið, sem eip er
hœgt án að vera — það blað, sem
hver íslendingur verður að halda, er
fylgjast vill með i því, er gerist utan-
lands og innan í stjórnmálum, at-
vinnumálum, bókmentum og listum.
Símið (Tals. 48) eða klippið úr
blaðinu pöntunarmiða-eyðublaðið á
3. síðu og fyllið út.
fy* Til hægðarauka geta menn
dt um land sent andvirðið í frí-
merkjum.
ÍSAFOLD er blaða bezt.
ÍSAFOLD er fréttaflest.
ÍSAFOLD er lesin mest.
Kvenfrelsisbaráttan
á Englandi.
II.
Hvað heimurinn er skrítinn 1
Búddha gamli sagði eitt sinn:
»Flýðu ekki frá loganum, sem brenn-
ur; taktu heldur burtu eldiviðinn,
sem veldur því, að loginn brennur«.
Öllum úrræðum stjórnarinnar í
stærsta keisaradæmi heimsins; öllu
læknislegu hugviti nútímans, alls-
konar píslaógnunum; öllum mætti
og veldi laganna — öllu þessu er
boðið út gegn einni konu.
Þannig gengur bardaginn sem
stendur. Þegar enska stjórnin sér
að hún er að verða að morðingjum,
sleppir hún Mrs. Pankhurst, leiðtoga
jafnréttiskvenna, að eins til þess að
varpa henni aftur í fangelsi að liðn-
um 15 dögum. Þá verður sama
grimdar-gamanið endurtekið — koll
af kolli — og ein hin mikilhæfasta
kona vorra tíma mun standa við
dauðans dyr, þangað til annað hvort
hinr. kaldlyndi dauði miskunnar sig
yfir hana eða henni verður slept
sem heilsulausum aumingja, sem
engrar hjálpar á von, enda þótt ekki
muni takast að vinna bug á sálar-
preki hennar. Þannig eru nú tekn-
ar til greina náðunar-tillögur kvið-
dómsins, er hún var dæmd til þriggja
ára þrælkunarvinnu fyrir nokkrum
vikum.
Stjórnendur vorir eru að reyna að
slökkva logann, án þess að fjarlægja
brennið, sem viðheldur honum.
Núna er verið að safna undirskrift-
Búnaðarþitig
byrjaði 27. júní, þessir fulltrúar sækja
þingið:
Agúst Helgason bóndi i Birtinga-
holti.
Asgeir Bjarnason bóndi í Knarar-
nesi.
Björn Bjarnarson hreppstjóri í
Grafarholti.
Eggert Briem bóndi í Reykjavík.
Gísli Högnason póstafgreiðslum. á
Búðum.
Guðmundur Helgason búnaðarfé-
lagsforseti i Reykjavik.
Jón Jónatansson búfræðingur á
Asgautsstöðum.
Stefán Stefánsson skólameistari á
Akureyri.
Þórhallur Bjarnarson biskup í
Reykjavik.
Benedikt Blöndal kennari á Eiðum.
Guðjón Guðlaugsson kaupfélags-
stjóri á Hólmavík.
Pétur Jónsson umboðsmaður á
Gautlöndum.
Prestastefnan.
Fallið hafði úr skýrslu ísafoldar í
síðasta blaði, að sira Haraldnr Níels-
son prófessor flutti 2. synodusdaginn
mjög ítarlegt erindi um Krists-heitin
í biblíunni, sem út af spunnust
töluverðar umræður.
Garðaprestakall.
Auk þeirra umsækjenda, sem getið
var um daginn hafa enn sótt síra
Björn Stefánsson og síra Guðmundur
Einarsson í Ólafsvík.
Sektaðir botnvörpungar.
Valurinn hefir nýlega tekið 5 botn-
vörpunga við ólöglega veiði í land-
helgi, 3 enska og 2 þýzka. Hafði
þá með sér til Vestmanneyja og
voru þeir sektaðir þar og afli upp-
tækur ger.
um undir bænarskrá vegna manns
að nafni Hugh Franklin, sem barist
hefir fyrir kvenréttindamálinu. Hefir
fæðu verið neytt ofan í hann með
valdi; fljótandi fæðu verið spýtt inn
um nasirnar og sjón hans og heyrn
á þenna hátt verið skemd. Mrs.
Pankhurst var of veikbygð til þess
að lagt væri upp að beita þessari
aðferð við hana, þrátt fyrir það, að
hún hafnaði. allri fæðu í 7 daga.
Miss Wharry neytti engrar fæðu í
32 daga og var þá gefin laus, er hún
var komin að dauða fram. Fjórum
stúlkum var slept úr fangelsi xo.
apríl: Dove Willeox, Grace Stuart,
Dorothy Barnes og Mary Richard-
son. Þær höfðu verið mánuð í fang-
elsi fyrir að brjóta glugga í mót-
mælaskyni gegn því að leiðtogum
þeirra hafði verið varpað i fangelsi.
Öllum kom þeim saman um að
hafna fæðu, og þegar það sýndi sig,
að hungrið var að buga kjark þeirra,
voru þær settar í sinn klefann hver
og lokaðar þar einar inni í myrkri.
Þær voru allar hálf sturlaðar þegar
þeim var slept.
Hinn 21. apríl bar Keir Hardie,
þingmaður af flokki alþýðusinna,
fram fyrirspurn í neðri málstofunni
viðvíkjandi skoðun, sem gerð var á
íki manns þess, er Edmund Taunton
íét og dáið hafði meðan verið var
að neyða fæðu ofan í hann. Skor-
aði hann á innanríkisráðherrann að
gefa skipun um það, að sá siður yrði
agður niður í fangelsunum. Það
neitaði ráðherrann að gera.
Yflr 400 karlar og konur hafa
sætt fangelsisvist fyrir þátttöku sína
Ýms erl. tiðindi.
Stjórnarhneyksli hjá Ungverjum. Um
miðjan jónímánuð varð ungverska
ráðuneytið að beiðast lausnar vegna
mútuhneykslis, er hljóðbært varð um
yfirráðherrann v. Lukacz. Þingmaður
einn úr andófsflokki Desy hafði borið
Lukacz þeim sökum, að hann hefði
þröngvað aðal-bankastofnun ríkisins
til þess að láta af hendi við sig 5
milj. kr., sem hann að mestum hluta
(4J/4 milj.) hafði varið tii kosninga-
undirbúnings stjórnarinnar, en eigi
getað gert grein fyrir að öðru leyti.
Út af þessum mútuásökunum neydd-
ist Lukacz til þess að höfða mál
móti Desy, en við hæstarétt var Desy
sýknaður. Var þá Lukacz eigi vært
lengur í ráðherrasessi og sagði því
af sér. Franz Jósef fól þá stjórnarfor-
ustu, 1 isza greifa, þeim er mestar róst-
urnar hafa staðið um í ungverska
þinginu
Nýtt kvenréttindabragð. Kvenrétt-
indakonurnar brezku spara hvorki
líf né limu til þess að vekja eftir-
tekt á baráttu sinni. Við Derby-
veðreiðarnar í þessum mánnði fleygði
ein kvenréttindakona, mrs. Davison,
sér fyrir fætur gæðings þess, er
Bretakonungur lét reyna. Hlaut hún
svo mikil meiðsl af, að hún lézt
nokkrum dögum síðar. Telja kven-
réttindakonur píslarvættis-afrek vera
og er mikið um talað í brezkum
blöðum.
Landráð varð einn af hershöfð-
ingjum Austurríkismanna Redl ofursti
uppvís um i öndverðum júnímánuði.
Hafði hann selt Rússum í hendur
fyrir ærið fé ýms launungarskjöl
viðvíkjandi hermálum. Sjálfur hafði
Redl yfirstjórn njósnarmála i Austur-
ríki þ. e. stjórnaði njósnurunum i
öðrum rikjum. Þegar Redl var stað-
inn að sök, fóru tveir herforingjar
til hans og fengu honum í hendur
hlaðna skammbyssu og lét hann eigi
i þessari miklu frelsisbaráttu nútíðar-
innar.
Síðasta aðferðin, sem stjórnin hefir
valið, er að banna jafnréttiskonum
(sufíragettes) að halda opinbera fundi.
A þetta líta jafnaðarmenn og aðrir
alþýðusinnar sem spor í áttina til
þess að svifta verkamenn málfrelsi,
en baráttan fyrir því að fá það,
kostaði þá ekki minna en baráttan
fyrir atkvæðisréttinum. Þeir sjá í
þessu möguleikann til þess að bann-
aðir verði fundir, sem haldnir eru til
stuðnings þeim, er verkföll gera.
Það er alls ekki skoðun vor eða
staðhæfmg, að atkvæðisrétturinn sé
sá kína-lífs-elixír, sem lækni kven-
þjóðina af öllu böli, en það er sann-
leikur, sem ekki verður á móti mælt,
að ofurkapp það, er virðast kann lagt
á baráttuna fyrir atkvæðisrétti, or-
sakast eingöngu af því, hve þrássast
hefir verið gegn því að veita hann.
Það er viðlíka skynsamlegt að við
ásökum jafnréttiskonurnar fyrir fram-
komu þeirra eins og að sjóveikur
maður færi að ávíta Atlantshafið í
hvassviðri.
Einmitt núna eru karlar og konur
í Belgíu að lýsa trausti sínu á nyt-
semi atkvæðisréttar fyrir fullorðna
með því að hætta öllum störfum í
landinu. Þar hafa þeir öflug verk-
mannafélög mcð atkvaðisrétti. Konur
hér hafa hið sama án atkvæðisréttar.
Á þessari öld er pólitíkin orðin
að lifandi nauðsyn og sérhver rétt-
inda-auki, sem karlmönnum hlotnast,
takmarkar að sama skapi vald kvenna
til að ráða sínum málum. Verka-
konur eru útilokaðar frá þeim verk-
á sér standa, heldur skaut sig til
bana.
Þetta mál hefir vakið feikna eftir-
tekt um alla Norðurálfu og orðið
tilefni til mikilla umræðna um spill-
ingu þá, er lýsir sér í því, að hvert
ríki um sig heldur beinlínis stórlaun-
aða embættismenn til þess eins að
fá þegna annara ríkja til þess að
fremja landráð.
Nýir stúdentar.
Þessir stúdentar útskrifuðust við
mentaskólann í fyrradag :
Einar Guðmundsson . . stig 66
Eiríkur Albertsson . . . 54
Erlendur Þórðarson . . 72
Halldór Gunnlaugsson . . — 70
Haraldur Thorsteinsson . . 52
Hinrik Thorarensen . . 68
Jakob Einarsson . . . . 66
Jón Benediktsson . . . . 74
Jón Bjarnason .... . — 78
Jón Dúason . — 67
Jón Sveinsson .... . 55
Karl Magnússon . '. — 59
Kristján Arinbjarnarson . — 58
Kristmundur Guðjónsson . — 57
Leifur Sigfússon . . . . 69
Páll Ólafsson .... . 63
Páll Skúlason .... . — 71
Ragnar Hjörleifsson . . . — 60
Sigurgeir Sigurðsson . . . — 57
Snorri Halldórsson . . . — 70
Valgeir Bjarnarson . . — 68
Utan skóla:
Gunnar Jóhannesson . . stig 65
Helgi Hermann . — 65
Kjartan Jónsson . . — 57
Páll Guðmundsson . — 58
Rögnvaldur Waage . . — 55
Sigfús Blöndal .... . — 67
Tryggvi Hjörleifsson . — 54
Þorkell Erlendsson . . . 62
ReykjaYíknMnnáll.
Afmæli Þorvalds Björnssonar. Eins og
getið var í siðasta blaði, átti Þorvaldnr
Björnsson lögreglumaðnr 26 ára embættis-
um, sem bezt eru borguð og verk-
svið þeirra er takmarkað á öllum
sviðum. Álits mæðranna er aldrei
leitað um löggjöf, sem ráða skal upp-
eldi barnanna. Baráttan fyrir at-
kvæðisréttinum — ekki sízt herskárri
aðferðin — hefir gert meira til þess
að hækka laun kvenna, auka sjálfs-
virðing þeirra og bæta lífsstöðu
þeirra yfir höfuð, heldur en allur sá
vaðail urn dygð, seru komist hefir á
pappír. Hann er líka andstyggilegur
allur þessi hræsnisfreyðandi um fallna
engla og meðfædda siðsemi Það
sem konan nú á tímum þarfnast, er
minni hæverska og meiri óvægni,
minna af velþenkjandi fáfræði og
meira af sjálfsvarnarhvöt.
Líklegt er að málfrelsisbann geri
kvenfrelsisfélagið að leynifélagi. Slíkt
er óglæsilegt í frjálsu landi. Segja
má að þeir sem valdir eru að banni
þessu, sitji á eldgigsbarmi. Ólgan
og skruðningarnir undir niðri tákna
lýðinn sem er að vakna upp. Slík
var ólga sú, er fór á undan frönsku
stjórnarbyltingunni miklu.
Eigi getur hjá því farið að atburð-
ir slíkir sem þeir, er gerðust í Hyde
Park — sem til þessa hefir verið
hið opna alþingi þjóðarinnar — hinn
20. apríl þ. á. hafi sín áhrif. Kon-
um var þar misþyrmt og fötin rifin
utan af þeim. í miðri mannþröng-
inni var 19 ára garnall piltur, sem
hafði mist hatt sinn þar sem hann
barðist til að verja systur sína fyrir
klámyrðum, skömmum og misþyrm-
ingum prúðbúins ruddamennis. Pilt-
urinn var trésmiður og hélt á skrúf-
járni í hendinni. Þegar hatturinn
afmæli i gær. Hlaut hann margan vitnis-
burð þess, hve bæjarbúar kunna að meta
alúð hans og dugnað við það starf. Sam-
fagnaðarskeyti bárust honnm mörg 0g
ýmsir bæjarbúar gerðu honum heimsókn
til þess að votta honum samúð sina, m. a.
borgarstjóri og bæjarfógeti.
Vegleg gjöf var houum og færð i gær-
morgun, silfurbikar með 600 kr. i gulli.
En á bikarinn var letrað: *Þorvaldur
Björnxson 1888 — 1. júlí — 1913. Frá
nokkurum vinum í Reykjavík í viður-
kenningaskynii.
Þorvaldur er nú kominn á sjötugsaldur,
en svo er hann ern, keikréttur og kvikur
á fæti, að vel má ætla, að enzt geti 26-
árin enn við starf sitt, stétt sinni til sóma
og bænnm til gagns.
Alþingisfáni. Hópur kvenna hér i bæ
hefir sent alþingi að gjöf fána til þess að
draga upp á alþingishúsið, meðan fundir
eru. Það er blár fáni og letrað á hvitum
stöfum: Alþingi.— Páni þess var afhent-
ur forsetum alþingis i gær og verður vænt-
anlega dreginn á stöng þegar i dag.
Ferðalög. Andreas Heusler prófessor
lagði i gær upp í mánaðarferðalag eða
meira, austur og norður um land. Björn
M. Ulsen prófessor fór með honum til
Þingvalla.
Péfur Jónsson söngvari ætlar að láta til
sin heyra fyrsta sinni hér í bæ á laugar-
daginn. Á söngskránni verða ýms islenzk
lög og operalög nokkur úr Tronbadouren
og öðrum söngleikum. — Jón Norðmann
leikur undir á pianó.
Skipafregn. S k á 1 h 0 11 kom úr hring-
ferð á laugardaginn. Meðal farþega: þing-
mennirnir Jóhannes Jóhannesson, Pétur
Jónsson, Steingrímur Jónsson, dr. Valtýr
Gnðmundsson og Þorleifur Jónsson. Enn-
fremur Carl Kiichler magister ásamt dóttur
sinni, Valgerður Jónsdóttir frá Múla, kona
Þorleifs í Hólum, Benedikt Blöndal kenn-
ari frá Eiðum, Jón Jónsson bóndi i Firði'
og fleiri.
Vestur-íslendingar nokkrir, m. a. Árni
Eggertsson og Jón Vopni voru staddir á
Vopnafirði og vildu fá Skálholt tii að
taka sig þar, en var synjað um það.
Sundpróf var haldið í sundlaugnnum
fyrra mánudag. öengu undir það 60 nem-
endur Páls Erlingssonar sundkennara,
fleBtir úr barnaskólanum. Þótti vel takast,
svo sem vænta mátti, því að Páll er hinn
ötnlasti sundkennari og hefir mikla reynslu
við þá kenslu nú um nær 20 ár.
Þingmenn voru allir komnir fyrir þing-
var slitinn af höfði systur hans,
kastaði hann því inn i mannþröng-
ina sem stóð og ógnaði honum.
Ríðandi lögreglulið rak ræðukonurn-
ar burtu og dreiíði þrönginni. Pilt-
urinn var dæmdur i 14 daga fangelsi
fyrir ofbeldi. Beðið var um að
mega fara með vagn inn í garðinn
og ávarpa samkomuna af honum, en
um það var synjað, svo ræðumenn
notuðu garðbekkina sem ræðupalla
og töluðu þannig fyrir 3 þúsundum
manna
Karlmenn fengu atkvæðisrétt 1884
og er vel kunnugt hvaða aðferð þeir
notuðu til þess. Þeir gerðu róstur.
Og nú er konum legið á hálsi fyrir
að gera hið sama. Þær hafa sent
bænaskrár, rætt mál silt með rökum
og ógnað — alt til einkis. Hér er
síðasta bænarskrá þeirra. Skyldi hún
verða einkis virt? Eða skyldi nú-
verandi stjórnleysis-ástand halda
áfram ?
Það kemur uudir því, hvaða spor
stjórnin tekur.
Will. Jones.
Grein hr. William Jones í ísafold
í dag er rituð seint i aprílmán., en
hefir ekki komist að fyr en þetta.
Hún er framhald af grein hans í
23. tbl. þ. á. Ennþá bíður eftir
sama höfund löng ritgerð um »Kven-
pjóðina og jajnaðarmenskuna«.
Andinn í greinum hr. Jones sýnir
glögglega hversu mikið kvenréttinda-
mönnum í Bretlandi er niðri fyrir.