Ísafold - 19.07.1913, Blaðsíða 2
228
I SAFOLD
* Napoleotis 3., og er talir.n átt hafa
mestan hlut að því að æsa alþ/ðu gegn
Napoleoni. Árið 1870 var hann settur
í varðhald fyrir uppreisttar æsingar, en
var laus gefinn, þegar keisaradæmið
féll úr sögunni. Skömmu síðar var
hann enn dæmdur fyrir æsingar og
skyldi flytja hann 1 útlegð til N/ju-
Kaledóníu. En honum tókst að flýja
á bát yfir Atlantshafið og dvaldist 10
árin upp frá því á Etiglandi og sírnaði
þaðan daglega harðar ádeilugreinar til
blaðs sín í París. Síðar voru hottum
gefnar upp sakir. Kom hann þá heim
til Frakklands (skömmu eftir 1880) og
fekst við blaöamensku úr þvf. Gerðist
hann nú ntikill fjandmaður lyðveldis-
ins og studdi Boulanger í stjórnbylt-
ingartilraunum hans. Síðustu afrek
hans í blaðamensku voru afskifti hans
af Dreyfusmálinu. Hann var svarinn
fjandmaður Dreyfus og vann honum
alt sem hann mátti til miska.
Síðan hefir eigi borið rnikið á Roche-
fort, enda fjörgamall orðinn, 82 ára,
er hann lézt. Bardagamaður í blaða-
mensku og stílsins meistari flestum eða
öllum frakkneskum blaðamönnum frem-
ur, það var Rochefort og / þeirri veru
ifir nafn hans lengi.
Frá alþingi.
Fjáraukalög1. Nefndarálit er
komið um frv. stjórnarinnar, frá
fjárlaganefndinni. Helztu breyting-
ar, sem nefndin vill láta gera eru:
að fresta pósthús-smíðinni þetta ár,
en veita til hennar fé í fjárlögum,
að synja Vífilsstaðahæli um fjárveit-
ing til Röntgensáhalda, en láta sér
nægja að læknadeild háskólans fái
þau, að fresta fjárveiting til aðgerð-
ar á Akureyrarskóla til fjárlaga.
Breyting á prentsmið.ju-
lögum vill Tryggvi Bjarnason þgm.
Húnv. gera og er aðalefnið þetta:
»Amtsbókasöfn Norðlendingafjórð-
ungs, Austfirðingafjórðungs, Vest-
firðingafjórðungs og bókasafn ísa-
fjarðarkaupstaðar, svo og sýsiubóka-
söfn, eitt í hverri sýslu, er hefir
sérskilinn fjárhag, skulu fá ókeypis
eitt eintak hvert þeirra af þeim rit-
lingum, bókum og tímaritum (blöð-
um), sem tveim örkum eru stærri,
og prentuð eru í prentsmiðjum hér
á landi, og skulu eintök þessi af-
hent ásamt skrá yfir þau, lögreglu-
stjóra þess lögreglu-umdæmis, sem
prentsmiðjan er í, undir árslok hvert
ár, en hann annast sendinguna til
safnanna, þá er i ár er liðið frá út-
Samgöngumála-erindi,
Ræða Bj örns Kristján s s o n a r alþm.
flutt á alþingi 9. iúlí. Nl.
--
En það slys vildi til, að inn í frum-
varp þetfca slæddist, að taka skyldi
skipið á 1 e i g u í fyrstu röð, eða ef það
ekki fengist meö viðunanlegum kjörum,
þá að kaupa það. Var sú breyting á
frumvarpinu eitt af því skaðlegasta,
sem fyrir hefir komið í samgöngumála-
sögu vorri.
Hinu Sameinaða var því enginn
styrkur veittur, en samt sem áður
bætti það við ferðir sínar einni
ferð, svo nú urðu þær 13.
Eimskipafélagið var svo stofnað og
ráðinn framkvæmdarstjóri, ungur mað-
ur og óreyndur. Skyldu vera farnar
7 ferðir á ári, fyrsta árið. Þáverandi
stjórn þótti aðgengilegt að semja við
keppinaut landsins, hið Sam-
einaða, og var skipið 1 e i g t, en ekki
keypt.
Skipið varð fyrir slysum og útgerðin
tapaði, en landið hefir vitanlega haft
komu-árinu. Frá þessu er undan-
skilið nlt það prentað mál, sem ekki
er ætlað til sölu.
Landssjóður borgar, eða leggurtil
p.rppír í eintök þau, sern skylt er að
láta sýslubókasöfnum í té«.
Þeir þingmenn sem vilja koma
allri bókaútgáfu hér á landi fyrir
kattarnef greiða þessu fráieita nýmæli
atkvæði, en aðrir ekki.
Um giröinfrar flytur Sig. Sig-
urðsson frv. allitarlegt og er þetta
fyrsta greinin:
Girðingar þær, sem lán er veitt til
úr landssjóði og Ræktunarsjóði, svo
og aðrar girðingar, er njóta styrks
af almannafé, skulu vera að minsta
kosti i meter á hæð, þó skulu kyn-
bótagirðingar, nautagirðingar og grað-
hestagirðingar ekki vera lægri en
1,12 metrar.
Eigi er vírgirðing á jafnsléttu full-
gild, nema hún sé með 5 strengjum.
Garð má hlaða undir vírinn og skal
hann vera 0,50—1 metra á hæð, og
3 strengir ofan á honum, ef hann
er 0,50 metra, en 2 strengir, ef
garðurinn er 1 meter á hæð.
Ráðherra hefir eigi komið á
þingfundi 3 síðustu daga vegna veik-
inda og fráfalls konu sinnar. í
fyrradag skipaði hann landritara Kl.
Jónsson til þess að mæta í þinginu
fyrir sína hönd, fyrst um sinn.
Skáldlaun Stgr. Thor-
steinsson. í það mál var nefnd
sett í efri deild: Björn Þorl., Jósef
og Hákon. Leggur hún til, að í
stað eftirlauna-viðbótarinnar, sem
stjórnin leggur til, verði skáldinu
færð 4000 kr. heiðursgjöf eitt skifti
fyrir öll.
Sjávarútvegsnefnd. Þeir
G. Eggerz, Halldór St., L. H. B.,
Jón Ol. og Jón sagnfr. flytja svo-
felda þingsályktunartillögu:
Neðri deild alþingis ályktar að
að skipa 5 manna nefnd, til þess að
íhuga mál, er snerta sérstaklega sjávar-
útveg landsins.
Fána-verkfall.
Verkamenn hjá Eyvindi Arnasyni
gerðu verkfall fyrir nokkurum dög-
um vegna þess, að veksmiðjueigand-
inn fekst ekki til að veifa á húsi
sínu, alíslenzkur prívatmaður, öðru
en hinum rauðhvfta. — í gær sást
fálkaflaggið þar á stöng og mun
verkfallinu þá lokið.
mikinn hagnað af þessari tilraun þó
hún væri í öllu tilliti ráðin og fram-
kvæmd án nauðsynlegrar íyrirhyggju.
Hagurinn var óbeinn þótt reikningar
skipsins syndu tap.
Skip Eimskipafélagins fór 8 ferðir
árið 1897, en þrátt fyrir það
bætir hið Sameinaða við 1
ferð sama árið, svo að ferðir þess
eru nú, styrklaust frá íslandi, orðnar
14 og þar af 4 strandferðir. Synir
það vel, hversu mikið far hið Samein-
aöa hefir gert sér um að kreppa að ís-
lendingum, er það fer að bæta svo mikið
samgöngurnar, þegar landið sjálft
hefir tekið þær að sér. Það er sem
só sannfært n ú um, að landið geti fætt
22 fetðir, / staðinn fyrir 11 og 12 ferðir,
sem það lót landinu skömmu áður
ítémeð styrk úrlandssjóði.
Hið Sameinaða sá nú hvað fara gerði
og bauð þinginu 1897 17 ferðir, þar
af 6 kringum land (1895 voru ferðirn-
ar 12). Skyldi vera sama flutnings-
gjald og áður, en það hafði alment
lækkað um 10°/0 vegna Eimskipafól.
íslenzka, auk 16s/4°/0 í hávetrar-ferðun-
um. Enn fremur bauð það að 2 strand-
ferðabátar (200 tonna) skyldu ganga
Hagstofa Islands.
Stjórnin lagði fyrir alþingi frv.
um að setja á laggir sérstaka stofn-
un til að vinna að landshaqa rann-
sóknum hér á landi. Lagði stjórnin
til, að fyrir stofnun þessari réði lor-
stjóri skipaður af konungi með 3000
kr. byrjunarlaunum, hækkandi um
200 kr. þriðja hvert ár upp í 4200
kr. og honum við hlið aðstoðarmað-
ur með 2000 kr. launum, hækkandi
smátt og smátt upp í 3000 kr.
Þetta frv. kom fyrst fyrir efri deild.
Nefnd var skipuð í málið og skrifari
hennar Guðmundur Björnsson land-
læknir. Lagði neftidin til, að frv.
yrði samþykt með dálitlum breyting-
um, meðal annars þeirri, að hag-
stofustjórar geti þeir einir orðið,
sem lokið hafa háskólaprófi í stjórn-
fræði og, að alt að 2000 kr. skuli
varið til 1 eða 2 aðstoðarmanna.
í efri deild urðu nokkurar um-
ræður um frv. þetta. Voru allir að
vísu, að einum þm. undanteknum,
á einu máli um nauðsyn þess að
stofna hér sérstaka hagstofu.
En í umræðunum kom það fram
(frá Sig. Eggerz), að óþarft væri að
gera stjórnfræðispróf að skilyrði fyrir
veitingu hagstofustjóra-embættisins,
og á þessa skoðun hallaðist meiri-
hluti efri deildar við atkv.gr.
En þessi kenning þm. V.-Skaft-
fellinga er herfileg villukenning. Með
þessu frv. er verið að gera tilraun
til þess að gera landshagarannsókn
vora betri, ítarlegri, áreiðanlegri —
svo sem brýnustu nauðsyn ber til.
Um allan siðaðan heim er það nú
viðurkent orðið, hve afar-mikilsvarð-
andi það er að hafa landshagarann-
sókn í góðu lagi. H ú n er undir-
staða, sem framtíð landsins er á reist.
Ef hún er óáreiðanleg eða ónákvæm,
getur þjóðin stigið hrein villuspor i
framkvæmdum sínum á ýmsan hátt.
Skilningur á þessu mun hafa ýtt
undir stjórnina að koma fram með
frv. sitt, og nefndin hefir réttilega
séð, að til þess, að nógu tryggilega
væri frá stofnuninni gengið, væri
vissast að heimta sérfræðisþekking
af forstjóra hennar. Landshagafræð-
inni er sífelt að fara fram, nýjar að-
ferðir að koma í ijós við útreikning
og alla meðferð á þeim efnum. Því
er með öllu sjálfsagt og óhjákvæmi-
legt að heimta sérfræðisþekking af
væntanlegum hagstofustjóra og er
vonandi, að þingið fari eigi eftir
tillögu S. E. í þessu efni, þegar
lengra kemur frv.
stöðugt kring um landið frá 15. apr.
til 31. okt. Samningurinn skyldi gilda
um 5 ár, til 1. jan. 1903.
Auðvitað vildi hið Sameinaða tryggja
sór það, að Eimskipalögin féllu úr gildi.
Stjórnin flutti líka frumvarp um það
á sama þingi, en fjárlaganefndin var á
móti því, en lagði til að lögunum yrði
frestað og var það samþykt. Samning-
urinn var gerður við það Sameinaða 5.
nóv. 1897, og urðu millifcindaferðir 18,
þótt þingið færi fram á að fá 19 ferðir.
Strandferðaáætlanirnar hafa aldrei
verið prentaðar í stjóinartíðindunum
og er það undarlegt, þar sem þó póst-
ferðirnar innanlands eru alt af prent-
aðar þar. Getur verið óþægilegt fyrir
sögumenn seinni tíma, að geta eigi
gengið að áætlununum á ákveðnum
stað, heldur þurfa að leita þær uppi
í blöðum og tímaritum.
Á þingi 1899 var eimskipalögunum
enn frestað, en það lítur út fyrir að
hinu Sameinaða hafi þótt það slæmt,
því enn þá, 1901, fer stjórnin fram á,
að þau séu feld úr gildi, en samgöngu-
málanefndin neitaði þv/, og kom fram
með nýtt frestunar-frumvarp. Samn-
ingurinn við hið Sameinaða er nú út-
Tlesfi
til ferðalaga, bæði til matar og
drykkjar, er spursmálslaust bezt að
kaupa í
verzí. B. 71. Bjartiason.
Annað atriði í meðferð þingsins
er og dálitið varhugavert, sem sé
það að vilja eigi hafa fastan aðstoð-
armann með bærilegu kaupi. Eins
og stjórnarfrv. gengur frá því atriði
er von um að fá sérfræðing einnig
í það starfið, en naumast eins og
þingið gengur frá því, nema ef til
vill fyrst í stað, en dugandi sérfræð-
ingi verður eigi haldið til langframa
með undir 2000 kr. kaupi.
Hér skal ella eigi farið út í nyt-
semi frv. þessa, nauðsyn hagstofu-
stofnunarinnar. Mótbárum hefir hug-
myndin sætt svo fáum og æði veiga-
litlum.
Til þess að bægja frá fyrirfram,
öllum aðdróttunum um, að Isajold,
sem ella er yfirleitt andstæð auknum
embættagjöldum, taki svona *í hag-
stofufrv., vegna þess, að ritstjórinn
sé kandídat í hagfræði og muni ætla
að sækja um »bita«, skal það skýrt
tekið fram, að honum dettur eigi í
hug að sækja um neinn »bita« við
þessa hagstofu. En á hinn bóginn
er honum, einmitt vegna sérfræði-
þekkingar sinnar Ijóst, hve nauð-
synlegt er að koma þessu nytsemdar
fyrirtæki myndarlega á fót.
Þing vaUasíminn.
Á miðvikudaginn var lokið síma-
lagningunni til Þingvalla og í fyrra-
dag var síminn opnaður til almenn-
ingsafnota. Síminn liggur upp Mos-
fellsdal með stöð í Laxnesi og þaðan
austur heiði.
Mikil bót er að því að sími skuli
kominn til Þingvalla, og munu ferðir
þangað vafalaust aukast fyrir bragðið.
Ymsir, sem langað hefir til að hafa
þar sumardvöl, hafa ekki getað það
vegna símaleysis.
Minningargjöf.
50 kr. hefir kaupfélagið Ingólfur
sent mér til Ártíðaskrár Heilsuhælis-
ins til minningar um Björn Jónsson
ráðherra.
Rvík 18. júlí 1913.
G. Björnsson.
runninn 1903 og auðvitað hefir stjórn-
in þá engar ráðstafanir gert
til að tryggja sér aamkepni.
Hið Sameinaða heimtar því nú 7 5
þús. kr. fyrir 2 0 millilandaferðir
og 6 strandferðir og 6 5 þ ú s. k r. úr
ríkissjóði — samtals 140 þús. kr.
Á þessum grundvelli semur svo Al-
berti við hið Sameinaða þ. 27. nóv.
1903, fyrir 2 ár.
Á þinginu 1905 var samgöngumálið
enn tekið fyrir. En nú var öðru vísi
ástatt en áður, því nú bauðst
s a m k e p n i.
Thorefólagið bauð nú 36 ferðir
þar af 7 strandferðir fyrir að eins 5 0
þ ú s. k r. styrk frá Danmörku
og íslandi í sameiningu, á
móti 140 þús. kr. styrk, sem hiÖ Sam-
einaða hafði og sem ísland borgaði af
7 5 þ ú s. kr. á ári.
Eftir venju hefðu þá 10 þús. kr.
komið til að hv/la á íslandl en hinar
vanalegu 40 þús. kr. á Dönum.
Hið Sameinaða bauð nú 3 0 ferðir
fyrir 30 þús. kr. styrk úr land-
s j óði, þar af voru 4 strandferðir,
Skálholt og Hólar, sem / hverri ferð
áttu að fara milli landa.
Kvennafundurinn mikli.
1.
Nú þegur alt er um götur gengið,
verð eg að reyna til þess að efna
loforð mitt við ísafold og senda dá-
lítið ferðabréf.
Á undan sjálfu kvennaþinginu
í Budapest voru haldnir fundir í
Berlín, Dresden, Prag og Vín,
Sóttu þessa fundi allmargir af fuil-
trúunum, þótt flestir kæmu ekki r
hópinn fyrri en i Vín og vorum
við islenzku fulltrúarnir í þeirra tölu.
í Vín var staðið við i 2 daga og
sýndu Vínarkonur mikla gestrisni,
Fyrra kvöldið þann 11. var veizla
haldin til að bjóða gestina velkomna,
Hafði hún verið mjög skemtileg,
en við höfðum lítið af því að segja,
af þvi að koflfortið okkar kom of
seint — hafði brautarþjónninn svik-
ið loforð sitt um að Iáta tollskoða
það við landamærin, og vildi eg geta
þess i þessu sambandi, að aldrei hefir
mér litist eins illa á nokkra karl-
menn eins og þessa þjösnalegu
brautarþjóna í Þýzkalandi og Austur-
ríki, sem voru svo andstyggilega
hermannlegir útlits.
Daginn eftir, 12. júni, var ekið
um bæinn með gestina; fengum við
þá ofurlitla hugmynd um þessaskraut-
legu og skemtilegu borg. Vorum
við fjöldamargar boðnar til miðdegis-
verðar hjá kvenfélagi einu, — en um
eftirmiðdaginn bauð tízkublaðið’
Wienermode fulltrúunum í stórt boð
í skrautlegu veitingahúsi, sem liggur
að einum af fallegustu skemtigörðum
borgarinnar. Var þar skemt með
söng og upplestri, og söng kvenna-
kór þar valsa eftir hin frægu Vínar-
tónskáld Schubert og Lanner, sungu
þær svo aðdáanlega, að jafnvel allra-
einbeittustu kvenréttindakonur lang-
aði til að fara að dansa. Gafst okk-
ur þarna tækifæri til þess að kynn-
ast lítið eitt Vínarkonunum, sem
frægar eru fyrir fegurð sína og
smekkvísi. Er sögð i þeim kepni
mikil við Parísarkonur og fylgja þær
sinni eigin tízku. Mátti þarna sjá
marga fallega búninga, enda virðist
tízkan nú vera farin að verða fallegri
með ári hverju og hefir ótal lista-
menn i þjónustu sinni. Það er að
sjá, sem augu skraddaranna hafi um
síðir lokist upp, svo þeir hafi séð,
að fallegur likami er eitt af full-
komnustu listaverkum náttúrunnar
og að það er dauðasynd að aflaga
hann með því að strengja hann i líf-
stykki. Þetta ár flytur tizkan þenna
fagnaðarboðskap: burt með lífstykk-
Nú bauð það 3 0 f e r ð i r fyrir 3 0
þús. kr., en tveim árum áður
gat það ekki komist af með minna en
7 5 þ ú s. k r. fyrir 2 0 millilandaferð-
ir og 6 strandferðir.
Það er eftirtektarvert, hvernig stjórn-
in hefir hegðað sór / samgöngumálinu,
Þrátt fyrir alt, sem á undan er gengið,
ræður hún þinginu til að semja e k k i
við Thore heldur við það Sameinaða,
og notaði nú sem ástæðu, að hún vissi
ekki hvort danska stjórnin vildi semja
við Thorefélagið, en seinna (1909) hefir
komið á daginn, að danska stjórnin
hafði ekkert á móti því. En svo sterk
yfirráð hafði það Sameinaða yfir stjórn-
inni hór og meiri hluta þings, að það
varð hlutskarpara þrátt fyrir alt.
Þetta slys stafaði eingöngu af þv/,
að vór áttum ekki strandbátana sjálfir,
því millilandaferðirnar er undir venju-
legum kringumstæðum ekki eins nauð-
synlegt að styrkja, nema / þv/ skyni
að opna einnig samgöngur við önnur
lönd, t. d. Þýzkaland o. s. frv.
Eg get ekki sóð að þingið 1907 bafi
haft nein afskifti af samgöngumáliuu.
Á þingi 1909 var samgöngumálið