Ísafold - 23.07.1913, Blaðsíða 3

ISAFO LD
233
til skógræktar á fjárhagstímabili, eins
og ofannefndur höfundur fullyrti að
■væri gerandi, hann mundi sannarlega
vera duglegur. Sumir hafa kvartað
yfír því, að eg hafi látið skógar
verðina á Suðuriandi vinna utan um-
dæma þeirra. Viðvíkjandi því verð-
ur að taka það fram, að á meðan
fjárveitingin til skógræktarinnar er
svo lítil sem nú, þá ríður ekki á
því, að skifta uppbæðinni meir en
nauðsynlegt er, heldur að draga sam-
an vinnuna á fáa staði, og þá eiga
skógarverðirnir að vera þar sem mest
þarf á þeim að halda, hvort sem það,
er í þessu eða hiuu umdæminu.
Eg skal hér minnast á sandgræðsl-
una. í upphafi voru tveir sand-
græðsluverðir, sem ávalt voru að
vinna saman, en þetta líkaði ekki
þeim, sem nú er firinn burt. Hann
kom til mín og krafðist þess að
fá vinnu í öðrum landshluta en þar
sem hinn væri. Sökurn þess að
fjárveitingin var of lítil, var ómögu-
legt að verða við ósk hans, því þá
hefði átt að leggja hverjum sand
græðsluverði mann til aðstoðar, og
þá hefði ekki verið nóg fé fyrir
höndum, til þess að kaupa efni.
Koýoed-hansen.
Hljömleikar.
Hér í höfuðborg vorri dvelur nú
um tíma sér til hressingar fiðluleikari
af sænskum ætfum, hr. Johan Nils-
son. Gaf hann bæjarbúum kost á
að heyra list sína á hljómleik í Báru-
búð á laugardagskvöldið, en því mið-
ur var þar ekki sá húsfyllir, sem vera
skyldi, og mun þar um að kenna,
að þessi íistamaður var hér óþektur,
og menn því alment ekki gjört sér
grein fyrir, að hér var kominn af-
burða listamaður til þess að sýna list
sína. En eg gæti hugsað mér, að á
næsta nljómleik hr. Nilssons verði
húsfyllir, og meira en það. Því
þangað munu flestir aftur hverfa, þeir
sem síðast voru þar staddir. — Hr.
Nilsson leikur á fiðlu sína af mestu
snild og nærgætni. A viðfangsefn-
um hefir hann hinn bezta skilning
og »tónninn« í fiðlu hans er skýrt
mótaður,, hvort heldur hann leikur
með mesta fjöri eða innilegri við-
kvæmni; silfurskær er hann, hljóm-
sterkur, hvergi neitt hik á og oft
svo vel um hljóminn búið, að hin
mesta unun er að. Þeim, sem á
heyrðu á laugardaginn, mun víst seint
úr minni líða meðferð hr. Nilssons á
»Tráumerei« Schumanns, sem er eitt
hið frægasta smálag eftir þann tónsnill-
ing; eg hefi oft áður heyrt það leik-
ið á ýms hljóðfæri og þar á meðal
á fiðlur, en í þetta sinni þótti mér
það fyrst eiga drauma-naínið með
réttu. A efnisskránni var þó Sonate
Beethovens, hin svo nefnda »Vor-
sonate«, veigamesta viðfangsefnið,
og lék hr. N. hana með innilegum
skilning og smekklegri nákvæmni, og
vonum vér að hann leiki hana aftur
á næsta hljómleik. — Concert og
Scherzo-Tarantella eftir Wieniawski,
frægan tónsmið fyrir fiðlu og píanó,
lék hr. N. með mesta fimleik og
kunnáttu ; mátti þar ganga úr skugga
rim, að »teknik« hans er afarmikil
—tónskrautið og hraðleikurinn, h voru-
tveggja afbragðs vel og skýrt leikið.
Það er óhætt að fullyrða, að hér á
landi hefir ekki verið kostur á að
heyra jafn fullkominn fiðluleik og
hér hefir verið sagt af, og víst er
það, að hr. Nilsson mun ekki eiga
langa leið eftir upp á efsta tindinn,
þann tindinn, þar sem frægð og
.frami bíða þess að vera höndlað af
Úrvali allra listamanna og snillinga.
Frú Valborg Einarsson lék undir
á pianó með mikilli lipurð, en leik
nr hennar varð á stöku stað of sterk-
t>r, svo að lá við að yfirgnæfði fiðl-
*»Qa. Á. Th.
^arðaprestakall.
• Þar var kosið á laugardag. Síra
^rhi Björnsson á Sauðárkróki hlaut
r,r3 atkv., síra Guðm. Einarsson í
tflafsvik 98, sira Björn Stefánsson
°0’. Sigurbj. Á. Gíslason 5, síra Haf-
steinn Pétursson o.
Allra blaða bezt
Allra frétta flest
Allra lesira mest
ÍSAFOLD
Kemur út tvisvar í viku alt
árið, 104 blöð alls.
Allir, sem vilja fylgjast með
i þjóðmálum, halda ísafold,
hvaða flokks sem eru.
Kaupbætirinn betri sögur
en nokkurt annað blað flytur.
Kostar aðeins 4 kr. Lang-
ódýrasta blað landsins.
Ekkert heimili lands-
ins má sjálfs sín vegna
vera án lsafoldarl —
"wnr*
11
Haíxð þjer næma tilflnningu fyrúr því,
hversu áríðandi það er að sápan sje
hrein og ómenguð. Vitið þjer að
Sunlight sápan gjörir föíin hreinni
og vinnuna við þvotíinn auðvel-
dari. Hinn rjetti sparnaður er
íólginn í því, að nota ósvikna
sápu. Sunlight sápan er árei-
ðanlega ómenguð og getur þess
vegna ekki skemt fötin yðar.
Varðveitið fatnað yðar með
þvi að nota Sunlight sápu.
2748
iwiiiji awwi'JBW'ffwmaaza
Nokkrar athugasemdir
um heimilisiðnaðarmálið.
Laugardaginn 12. þ. m. var á all-
fjölmennum fundi, sem haldinn var
í Bárubúð, að tilblutun nokknrra
kvenna og karla hér í bæ, stofnað
nýtt félag. Félagið heitir: »Heimilis-
iðnaðarfélag íslands«, og hefir þegar
samþykt lög sin og kosið sér stjórn.
I félaginu eru, enn sem komið er,
að eins 35—40 meðlimir; vonandi
er að þeim fjölgi óðum, fyrst félag-
ið er stofnað.
Markmið þessa félagsskapar er að
endurreisa og efla íslenzkan heimilis-
iðnað, með þvt að stuðla að vöndun
hans og fegurð; vekja áhuga á því
að framleiða nytsama hluti og hjálpa
framleiðendunum til þess að koma
þeirn í peninga. Þetta er þá i sem
fæstum orðum kjarninn úr stefnu-
skrá þessa nýja félagsskapar.
Það mætti nú búast við að þessi
tilfærðu orð úr stefnuskrá félagsins
væru vel til þess fallin að vekja al-
mennan áhuga á málefni því, sem
félagið binzt fyrir. Orðin eru svo
auðskilin og efnið þess eðlis, að hver
einstaklingur hlýtur að skilja það, ef
hann annars vill. Þess vegna vænta
stofnendur þess, að féíagsskapur þessi
geti orðið almennur, eins og hann
líka samkvæmt eðli sínu þarf að
verða, því með því eina mótinu nær
hann þeim tökum á þjóðinni, sem
hann þarf að ná. Mál þetta er sann-
arlegt þjóðþrifamál, ekki siður en
Eimskipafélagið og fleiri lík mál,
sem engum dettur í hug að mór-
mæla að séu það. Þess vegna ættu,
þegar frá byrjun, margfalt fleiri að
sinna þessu máli en raun er á. Það
ætti aö verða tilfinninga- og metn-
aðarmál öllum þeim, sem skilið geta
hve mikil menning felst í því.
Helzta viðbáran, setn heyrst hefir
gegn þessum félagsskap, er sú, að
það vanti jafnvel vinnukraft í land-
inu til hinna nauðsynlegustu starfa,
hvernig detti mönnum þá i hug að
fara að vekja upp ný störf. Víða til
sveita getur fólksfæðin verið gild á-
stæða til þess að sanna það að heim-
ilis-iðnaðurinn sé óframkvæmanleg-
ur þar ; en alt öðru máli er að gegna
í kaupstöðum og sjðplássum, þar
sem fjöldi manna eyðir miklum tíma
í algjört iðjulej^si. Ef almennings-
álitið »fordæmdi«, eins og það ætti
að gjöra, allan slæpingshátt og iðju-
leysi, þá myndu færri verða til að
fylla þann flokk en nú er raun á.
Önnur mjög algeng mótbára gegn
beimilisiðnaðinum hjá okkur er sú,
að það borgi sig ekki að búa til
ýmislegt, sem raunar áður var búið
til á hverju heimili á landinu, nú
megi kaupa þessa mum svo ódýru
verði. En mér er spurn: er nokk-
uð það, sem menn vinna með hönd-
um svo lídis virði, að það ekki
»borgi sig« betur eu að gera alls
ekki neitt ? Bein fjáreyðsla er mjög
oft satnfara slæpingshætti og iðju-
leysi. Og hvaðan á mönnum þá að
koma fé, ef þeir vinna sér ekki neitt
inn ? Þeirri spurningu vil eg helzt
ekki þurfa að svara.
Líti menn nú dálítið aftur í tím-
antr, þá dylst víst engum að heimilis-
iðnaðinum hefir farið mjög mikið
aftur hér á landi, og má sjálfsagt
finna ýmsar eðlilegar orsakir til þess,
svo sem breytta lifnaðarbætti o. fl.
Hugsunarháttur manna hefir breyzt
að sama skapi sem lifnaðarhættirnir.
Menn gera alment hærri kröfur, bæði
til andlegra og likamlegra þæginda
en gert var fyrir hér um bil 25 ár-
um, þótt ekki sé farið lengra aftur
i tímann. En tekjur manna hafa
ekki aukist að sama skapi og af því
stafar áþreifanlegur tekjuhalli og sið-
ferðisleg hnignun hjá einstaklingun-
um og allri þjóðinni. Einn liðuritin
i þessum tekjuhalla er áreiðanlega
hnignun heimilisiðnaðarins, og þenna
lið þarf að laga, og það er tilgangur
hins nýstofnaða félags að styðja að
því á alla lund.
Eðlilegasta leiðin og happadrýgsta
fyrir hvern einstakling og alla heild-
ina verður þá óefað sú, að reyna að
nota tímann sem allra bezt, og þetta
er einmitt gjört þegar menn fara að
stunda heimilisiðnað. Þá sést árang-
urinn af tómstundunum, árangur, sem
eykur velmegun, prýðir heimilin og
gerir lífið heima fyrir ánægjulegt og
innihaldsrikt. Þá verða heimilin það
sem þau eiga að vera fyrir alla heim-
ilismenn, staðurinn sem menn helzt
vilja vera á, staðurinn, sem allar
beztu endurminningarnar síðar eru
bundnar við, bæði í störfum og
leik. Nú eru heitnilin, því miður,
oftlega ekki annaðt en sjálfsagður
gististaður, sem börnin og aðrir heim-
ilismenn skoða svo sem þeir eigi
þar að fá öllum þörfum sínum til
fæðis og klæðis fullnægt, og helzt
að auki nokkurt eyðslufé til þess að
geta sótt skemtanir og mannfundi I
»tómstundunum«. Heppilegra myndi
vera að ieita að ánægjunni í starf-
semi — fyrst og fremst á sínu eigin
heimili og í félagsskap þeirra, sem
maður þekkir bezt. Flestir menn
þekkja af eigin reynslu hversu marg-
ar ánægjustundir getn verið bundnar
við eitthvert starf, sem þeir einir
þekkja, sem unnið hafa að því Auk
þess hefir hver einasti vel unninn
hlutur sitt verðmæti í sér, það má
breyta honum í peninga. Sala á
heimilisiðnaði hefir reynst framleið
endunum góð tekjuarein. Dæmi þess
má sjá nlstnðnr þar sem nokkur
framleiðsla er. Dæmi þess má með-
al annars sjá á tölum þeim, sem
Bazar Thorvaldsensfélagsins er búinn
að selja íyrir á þeim 13 árum, sem
hann hefir starfað. Það eru aðal-
lega upphæðir, sem hafa skifzt í
marga stnði, og oft lent hjá þeitn,
sem annars vait myndu hafa séð
peninga, ef þessi útsala hefði ekki
verið til. Tölur þær munu vissu-
lega hækka þegnr heimilisiðnaðarfé-
lagið fer að hafa áhrif á framleiðsl-
tina og kunnátta framleiðenda eykst
og vöndun vinnunnar að sama skapi.
Þaðeru að minni skoðun tveir skyldir
liðir í sama máli, sem geta að mikl-
um mun stutt hvor annan. Þær
raddir, sem hafa heyrst um það, að
Heimilisiðnaðarfélag íslands ætlaði
að gjörast keppinautur Thorvaldsens-
félagsins, eru svo hjáróma og til-
hæfulaus tilgáta, að mér finst ekki
þurfa að taka það fram, að hið ný-
stofnaða félag væntir einmitt mikils-
verðrar samvinnu við Bazarinn, þeg
ar það fer að taka til starfa.
Reykjavík 14. júlí 1913.
Inoibjoro H. Bjarnason.
Bifreiðin.
Vegna þess, að margir hafa skilið
svo, að Sveinn Oddsson hafi sótt
um 5000 kr. styrk til alþingis til
þess að halda uppi mannflutninqum
á bifreið, skal það tekið fram, að
styrkbeiðni hans er miðuð við reglu-
bmidna vöruflutninga austur um
sveitir að sumrinu.
Akuíeyrarskólinn.
Steján Björnsson, sem kent hefir
handavinnu (slöjd) og dráttlist í gagn
fræðaskólanum á Akureyri undanfarin
ár, hefit' sagt því starfi lausu, svo nú
vantar skólann kennara í þessum grein-
um.
f Frú Sesselja Schörring,
sem getið var um í síðasta tbl.
að látist hefði 30. júni í Kaupmanna-
höfn, var fædd hér í Reykjavík 25.
september 1875. Ólst hún upp með
foreldrum sínum, Bergi landshöfð-
ingja Thorberg og konu hans frú
Elinborgu Pétursdóttur (biskups), unz
hún misti föður sinn 1886. Sumar-
ið 1887 fluttist hún til Kaupmanna-
hafnar með móður sinni, er tók sér
bólfestu þar, og hjá henni dvaldist'
hún og ferðaðist oft með henni til
annara landa, unz húti 1910 giftist
H. Schörring, kafteini i landher
Dana, syni frú fóhönnu Scbörring
skáldsöguhöfundar. Þau hjónin
bjuggu fyrst í Arósum og síðar í
Helsingjaeyri. Son eignuðust þau,
sem er á lífi, Jóhannes Thorberg
Schörring. I vor varð frú Schörring
að yfirgefa heimili sitt sakir van-
heilsu, og leitnði hún sér lækningar
i heilsuhæli í Hilleröd. Þar )á hún
4 mánuði, en fekk engan bata;
fluttist hún svo sjúk til móður sinn-
ar og lá þar 7 vikur, unz hún dó.
Hún var góð kona og gervileg, vel
gáfuð og prýðilega mentuð, og er
rnissir hennar á bezta nldri mikill
harmur hinni öldruðu móður hennar,
sem áður átti nð sjá á bak einkar-
góðum og mannvænlegum einkasyni
18 ára að aldri, er bar nafn afa síns
Péturs biskups.
Island erlendis.
Horfur á alþingi. Um þær ritar
Knud Berlin langt mál i blaðið
Köbenhavn af iítilli góðgirni, svo sem
hans var von og vísa og af lítilli
þekkingu nú sem oftar. I grein
þessari telur Berlin Jón Magnússon
standa næstan ráðherrastöðunni, ef
Hannes Hafstein láti af völdum, en
þó muni aðrir reyna að verða hon-
um hlutskarpari. Líklegasta til þess
telur hann L. H. Bjarnason og Vnltý!
Brezkt auðmagn. Dönskum blöð-
um verður tíðrætt um að brezkt auð-
mannafélag hafi trygt sér forkaups-
rétt að Dettifossi. Félagið á að heita
»Nitrogen Product and Carbide Com-
pany«, á að hafa 36 milj. hlutafjár-
stól og vilja kaupa fossinn af 4
bændum fyrir 200,000 kr.
Fánamálið. Furðanlega litið er um
það rætt í dönskum blöðum. Þau
segja, að fullnaðarskýrsla um fána-
hertökuna komi eigi fyr en Valur-
inn komi heim til Danmerkur þ. e.
í desembr. næstk. — Virðast þessi
ummæli óneitanlega benda til þess,
að á »hærri stöðum« í Danmörku sé
svo litið á fána-hertökuna, að hent-
ugast sé að »svæfa málið«.
Veðrátta.
Svo má heita, að enn sé sumarið
eigi farið að sýna framan i sig hér
um s’óðir. Sólskinsd.igar 2 — 3 síð-
an í júníbyrjun. Horfir til vandræða
um hey- og fiskþurk. Hundadagar
byrja í dag, en eigi virðist veðrið
ætla að breytast við þau tímamót.
Frá alþingi.
Samgöugunefnd. Efri deildar-
mennirnir Sig. Eggerz, Jón Jónatans-
son og Sig. Stef. flytja þingsálykt-
tillögu um, að sú deildin skipi 5
manna nefnd »til að íhuga sam-
göngumál á sjó og gera tillögút um
þau«. Er svo til ætlast, að hún
vinni i sambandi við Neðrideildar-
mennina í sama máli.
Framtið Landsbankans.
Nefndarálit er komið frá nefnd þeirri
í Neðrideild (J. Ól. B. Kr., Ól. Br.,
M. Kristjánsson og Valtýr), sem falið
var að ihuga hvað gera mætti til
eflingar I.andsbankanum. Einróma
álit nefndarinnar er, að nauðsyn
beri til að »auka veltufé bankans og
létta af honum þeim kvöðum, sem
þitigið, án ofmikilla erfiðleika, getur
af honum létt«. — Veltuíéð er svo
sem menn vita 750 þús. kr. i seðl-
um, sem þó verður að gjalda af
skatt nokkurn og nú sem stendur 2
milj. kr. lánið frá 1909. En það
lán var afborgunarlaust í 3 ár, en
frá x. apríl 1914 á að fara að borga
það aftur með 100,000 kr. tillagi á
ári. — Nefnd.in lítur svo á, að »menn
alment komist í mestu fjárkreppu, ef
Landsbankitxn verður nú að fara að
draga saman lán, í staðinn fyrir að
anka þau, eftir þvi, sem atvinnufyr-
irtækjum fjölgar og atvinnuvegir
þroskast«.
Fulla bót telur nefndin eigi verða
ráðna á fjárþörf almennings og bank-
ans, nema með þvi að auka að mun
veltufé, en það eigi unt, nema landið
taki til þess stór-lán. Til þess vill
nefndin þó eigi ráða nú, með því
að peningaleiga er óvenju há. En
til að hlynna að bankanum til bráða-
birgða gerir nefndin tvær tillögur:
I. AÖ láta landssjóð taka að sér
ábyrgðina á sparisjóði bankans og
útbúa hans, svo bankinn þurfi eigi
stöðugt að hafa fé standandi í verð-
bréfum til tryggingar sparisjóðnum,.
en sú fjáðhæð nam við árslokin síð-
ustu kr. 672.700.
II. Að láta landssjóð leggja bank-
anum árlega næstu 20 ár 100 þús.
krónur til þess að greiða 2 miljón
króna lánið. Með því móti verður
veltufé bankans eftir 20 ár orðið
28/4 milj.
»0g þar sem fó þetta yrði safnfé,
en ekki eyðslufé«, segir nefndin
»sem yrði áfram eign landsins, þó þaS'
flyttist úr landssjóði í Landsbankaun,
ætlað til þess að tryggja landsmönnum
meiri arS af atvinnuvegunum og til
þess að firra þá vandræSum, þá telj-
um vér ekki líklegt að landsmenn teldu
á sig að leggja bankanum til, svona
smámsaman, þetta bráðnauSsynlega
veltufé.
Þessar umbætúr á hag bankans virð-
ist mega gera án þess að landiS taki
nýtt lán; byggir nefndin þaS álit sitt
á því, aS bæði virðist fjárhagur lands-
ins vera í góðu lagi eins og stendur,
og svo má búast við að tekjur lavds
ins vaxi óðum, euda sóst það af ijar-
lagafrumvarpi stjórnarinnar, og að all-
ar líkur eru til, að vörutollurinn verði
að miklum mun hærri en áætlað er í
fjárlagafrumyarpinu ....
Og til þess að koma á þessum bráð-