Ísafold - 09.08.1913, Blaðsíða 2

248
ISAFOLD
Frá alþingi.
Fánamálið. Meirihluti nefnd-
arinnar (E. P., L. H. B. frams.m.,
Kr. J. og Einai) leggja til að lög-
leiddur verði hér landsfáni eða heima-
fáni, en ætlast ekki til að hann verði
siglinga- eða verzlunarfáni. — Gerð
fánans vilja þeir hafa eins og nú er,
en vilja hafa bláa litinn dekkri, af
því hann er að miklum mun end-
ingarbetri og að margra dómi fegurri.
Þeir leggja til að frumvarpið hljóði
svo:
1. gr. Hór á landi skal vera lög-
giltur landsfáni.
2. gr. Fáninn skal vera blár með
hvítum krossi þvert og endilangt og
nemi breidd krossálmanna l/7 hluta af
breidd fánans.
Bláu reitirnir nær stonginni skulu
vera réttir ferhyrniugar og þeir jafn-
breiðir, en tvöfalt lengri þeir reitirnir,
sem fjær eru stönginni.
Minni hluti nefndarinnar (Sk. Th.)
vill láta fánann ná til siglinga og
verzlunar og vill því láta samþykkja
tillögur þær, er Bjarni frá Vogi hefir
borið fram, og áður hefir verið getið
hér í blaðinu.
Þingsályktunartillag'a frá
Benedikt, Pétri, G. Eggerz, M. Ó.
og Bjarna frá Vogi um að kjósa 5
manna nefnd til að íhuga beiðni frá
P. J. Torfasyni um einkarétt honum
til handa, til þess að vinna salt úr
sjó með nýrri aðferð o. fl., var sam-
þykH gæ. ( 'ldv-l'-r^ÍTiulhá kosmrT
Pétur, Matth. Ól., B. Sv., Einar J.
og Þorl. Jónsson.
Þingnefndir. Breyting á fá-
lœkralögum (Nd.), Jón sagnfr. (form.),
sr. Kristinn (skrif.), Pétur, Matthías,
Einar Jónsson.
Friðun œðarjuqla (Nd.), Sig. Sig.
(form.) G. Eggerz, Matthías, Ben.
Sv. (skrif.), Þorl. Jónsson.
Sparisjóðir (Nd.), Pétur. L. H. B.,
M. Kristjánss., sr. Kristinn, Ólafur
Briem.
Sölubann á tóbaki til unqlinqa (Nd.),
Sig. Sig. (form.), Matth. Ól. (skrif.),
Halldór St., Skúli og Einar.
Skattafrumvörp stjórn-
arinnar voru öll drepin í Nd. á
mánudaginn, þann veg, að með 12
atkv. gegn 12 var frumv. um fast-
eignarskatt felt, og tók þá ráðherra
aftur öll hin skattafrumv., sem stóðu
í nánu sambandi hvort við annað.
Með frumv. greiddu atkv.: Sig.
Sig., Einar J., Jón M., Jóh. Jóh.,
Pétur J., Stef. Stef., H. Hafstein, M.
Kr., Ól. Briem, Tryggvi, Matt. Ól.,
Kristján Jónsson, en móti: L. H. B.,
Jón Jónsson, B. Kr., Kr. Dan., E.
Pálsson, Þorl., G. Eggerz, Valtýr,
Ben. Sv., Skúli, Bjarni frá Vogi, H.
Steinsson.
Jón Olafsson greiddi ekki atkvæði.
Atkvæðagreiðsla þeirra Jóns 01. og
Tryggva Bjarnasonar var harla ein-
kennileg. J. Ól. hafði sem sé ritað
undir nefndarálit með meiri hluta
skattamálanefndar og lagt til, að frv.
gengju fram, en Tryggvi ritað undir
nefndarálit minnihlutans, er vildi hafa
þau drepin. Að vísu hafði Tryggvi
ritað undir með fyrirvara, en lýst
yfir því við 2. umræðu, að hann
fylgdi frv. að eins til 3. umr., en
þá fóðraði hann atkv.gr. sína með
þeirri trú, að Ed. mundi breyta frv.
Var það eindregið álit þeirra sem
kunnugir eru, að atkvæðagreiðsla
beggja hefði átt sin sönnu rök bak
við tjöldin.
Ýmsir munu hafa búist við því,
og það eigi ófyrirsynju, að ráðherra
léti eigi bjóða sér annað eins og
þetta — dráp, heldur fara þegar frá
eða heimta minsta kosti yfirlýsingu
deildarinnar um, að í þessu fælist
eigi vantraust á stjórninni. En ráð-
herra lét sér nægja að »slá því föstu«
x ræðu, að hér væri að eins um frest-
un á skattafrumv. að tefla.
Sýning Jóh. Kjarvais.
Dálítið myndásafn er sýnt þesáa
dagana í Iðnskólanum. Flestait eru
það smámyndir og margt ófullgert,
sem þar er sýnt, enda er höfundurinn
að kalla nýr maður og lítið þektur
af verkum sínum enn.
Jóhannes Kjarval er Austfirðingur,
gagnkunnugur brimi og hafís og
stórfeldri íslenzkri náttúru með for-
kunnar fögrum sólarrásum og sí-
breytilegum himni blæjalogns, skýja-
fars og stórviðra. Námsskeið hans
er orðið of skamt til þess að hann
gefi sig að svipum og geðbreyting-
um andlitanna ennþá, og þó er það
sýnilegt, einnig á því svæði, að hann
hneigist að því stórfenglega og af-
brigðilega þar sem sterkar hræringar
koma fram á yfirborðinu.
J. K. er ennþá ófullger listamaður
í teikning. En það sem hann hefir
gert nú þegar með litunum, sýnir
að hann hefir óalgenga gáfu til þess
sem hann hefir lagt fyrir sig. Hug-
sjónir hans eru háar og víðar; þær
eru taumlausar og varla hans eigið
viðfangsefni sumar hverjar, eins og
þær koma fram í þeim brotum af
lands- og hafsmyndum sem_hann
hefir gjört til þessa tííha. En þetta
virðist ílcinur komið af óskyldum
áhrifum þeirra, er hann hefir átt
kost á að kynnast, og þess er hann
hefir fengið að sjá, heldur en af því
að eðli hans og andleg stefna fari í
áttina til hinna óskiljanlegu ómynda.
Þær eru alltíðar hjá ýmsum hinum
hálflærðu listamönnum, sem treysta
sér ekki til þess að sýna lífið og
náttúruna eins og þau eru, og skapa
sér því sjálfdæmi um það, hvernig
beri að afskræma sköpunina, búa sér
til sérstakt snið samið eftir þeirra
eigin vanmætti. J. K. virðist hafa
umgengist menn af þeim »skóla«, en
hann er ekki af þeirra bergi brotinn.
Það er auðséð af mörgum af mynd-
um hans, að hann hefir snúið snemma
við þeim bakinu. Dýrðin og fágætið
á littjöldum loftsins er það, sem
hugur hans hneigist að, að minsta
kosti þangað til hann treystir sér
betur til þess að fást við manns-
myndina. ísmyndir hans, sem hann
sýnir í Iðnskólanum, eru þess verð-
ar, að þeim sé veitt athygli. Þær
eru að sönnu auðsjáanlega gjörðar
eftir endurminningu að mestu, en
það minni hefir verið trygt og glögt
augað, sem horft hefir yfir ísinn.
»Hafísbreiða við sólarlag* sýnir
ósennilega fagurt loft, en þó er eitt-
hvað við þessa mynd, sem veldur
því að því verður trúað, að hún sé
sönn líking þess, sem höfundurinn
hefir séð. »Hafis við sólarlag« er
bezta, djarfasta málverkið á sýning-
unni. Þar er loftið breitt betur yfir
ísinn heldur en venjulegt er að sjá
í vorri ungu list. I þessari mynd
sjást glögg merki mikilla hæfileika.
Hún er vottur þess, að J. K. muni
óvenjulega fljótt verða frjáls og þora
að líkjast sjálfum sér, en þó jafn-
framt verða sannur og hlýðnast lög-
um hinnar ströngu listar. »Tungls-
ljós« er sterk mynd þó lítil sé.
Skýjaliturinn er ekki trúlegur og
hafbláminn fremst í myndinni verk
málarans sjálfs en ekki náttúrunnar.
Samt er þessi mynd eitt hið bezta
á veggjunum og ekki við neins ann-
ars hæfi að mála hana af penturum
okkar.
»Gata í Charlottenlund« er skáld-
skaparlaus mynd og auðsjáanlega
gjörð meðan J. K. hefir staðið nán-
ast dönsku meðalmenskunni og hinu
lággáfaða andaleysi í Höfn. Ein
teikning, »Kona í sorg«, er góð
lýsing og mikið í hana spunnið.
Áhrif Ásgríms sjást á stöku stað i
þessum málverkum, en ekki hafa
þau verið langvarandi. Miklu meira
ber á viðkynning þeirri, sem J. K.
hefir haft af Einari myndhöggvara,
sem hefir lagt fyrir sig að mála síð-
ustu árin, eins og kunnugt er. En
Kjarval hefir einnig komist yfir þetta.
Hann er á hinum beina alfaravegi á
leið til hærra náms og þekkingar,
sem allir listamenn verða að ganga,
ef þeir eiga að verða sér og þjóð
sinni til sóma. En þó hann sé á
alfaraveginum, þarf hann ekki að
binda bagga sína sömu hnútum sem
samferðamennirnir.
, J. K. á efalaust þá frumlegustu
xgáfu og beztu hæfileika til þess að
verða listmálari sem komið hefi fram
.hér síðan Sigurður Guðmundsson
var uppi. En hann á langt nám
fyrir höndum og á því veltur mest
hvort honum veitist færi á þvi, að
nema af öðrum, eða hvort hann
verður eins og svo margir aðrir efnis-
menn íslenzku þjóðarinnar að nema
mest af sjálfum sér, því hann mun
vera einn af þeim, sem á vissu skeiði
verða þess fullkomlega varir hvað þá
vantar, og ef til vill leggja árar í
bát er þeir sjá fram á hina löngu
bröttu leið er liggur til allrar sannrar
listar. En nú sýna þessar smá
myndir, sem J. K. sýnir oss, að
hann hefir sterka trú á sjálfum sér
og mikla þrá eftir því að vinna hlut-
verk sitt, sem smiður íslenzkra mynda,
ekki einungis hinnar ytri náttúru,
heldur einnig og öllu fremur hins
innra eðlis og anda íslendinga sjálfra.
Og myndirnar sýna, að þessi trú
hans og starfsþrá er á góðum rök-
um bygð.
Einar Benediktsson.
.....------------ •
Hljómleikar
Haralds frá Kallaðarnesi.
Keykjavíkurbúar hafa á þessu sumri
átt kost á að heyra óvenju mikið af
hljómleikum, söng og hljóðfæri; það
fer óðum í vöxt með ári hverju, að
hingað komi listamenn, sér til hress-
ingar, bæði innlendir og erlendir og
Hggur þá nærri, að þeir um leið gefi
okkur kost á að hlýða á list sína,
þykir oss ekki minst í varið, að hlýða
á list okkar eigin landa og sjá fram-
farir þeirra, sem við nátn eru; eru
þeir nú þegar margir landar vorir,
sem stunda nám erlendis í þessari
listagrein og má oss þykja meir en
vænt um hve efnilegir þeir hafa sýnt
sig að vera; mun þess ekki langt að
bíða, að sönglistin fari fram úr öðrum
listagreinum hór á landi, og ætti því
bæði þing og þjóð að taka hér vel
eftir og styrkja vel þá, sem efnilegir
eru. Það myndi verða til hins mesta
gagns þessari þjóð, að ungir íslenzkir
listamenn geti notið sín og með list
sinni vakið eftirtekt á voru fátæka
landi og sýnt, að einnig vér, þótt fá-
mennir sóum, getum lagt okkar skerf
til framþróunar sönglistinni. Síðasta
hljómleikinn hélt hr. Haraldur Sigurðs-
son frá Kallaðarnesi þ. 2. þ. mán.;
óhætt mun vera að telja hann lang-
fremstan þeirra íslenzara listamanna,
sem nú stunda nám og er hann það
langt kominn, að honum er óhætt inn-
an skamms að keppa erlendis við hina
færustu í piano-list. Það er enginn
hægðarleikur að skrifa ítarlega um
hvert einstakt atriði á efnisskránni og
myndi verða of langt mál, en það, sem
fyrst vekur eftirtekt þeirra, sem áður
hafa heyrt til hans, er hinn afar mikli
kraftur sem hann nú hefir tamið sór
og kom það vel fram í »Erlkönig«
Schuberts, lék hann það lag mjög vel
og lýsti með tónum sínum ágætls vel
hinu margbreytilega efni þess fræga
listaverks. Mörgum mun hafa þótt
gaman að heyra hann leika þarna
»Eldgamla ísafold« með vinstri hönd
einni, og með ýmsum tllbreytiugum
svo að nálega alt tónborðið var notað
og var á köflum sem tónunum rigndi
niður. »Berceuse« eftir Hensett þótti
mér ekki mikið til koma og hefði hr.
H. S. heldur átt að leika eitthvað
veigameira í stað þess.
Hr. Gustav Hansen aðstoðaðl með
undirspili á piano og gjörði hann það
mjög vel og smekklega; var þar auð-
séð að vel var æft og að hr. G. H.
er þaulvanur og listnæmur í leik sín-
um, en hann naut sín ekki vegna
hljóðfærisins sem hann lók á, en það
var hljóðlítið og hljómljótt f saman-
burði við »Flygelið« sem var í hönd-
um Haralds. Andante R. Schumanns
tókst ágætlega og er eins og vænta
mátti frá þeim höfundi fagurt, við-
kvæmt og hrífandi. Aðal atriðið á
söngskráni var Koncert í A-moll eftir
Grieg; það er stórfenglag tónsmíði,
sem flestir þyrftu að heyra oftar en
eitt skifti, — var það mjög vel leikið
af hr. H. S. og G. H., en naut sín
ekki sem skyldi vegna þess að undir-
spilið á »pianoið« varð of tilkomulítið,
þó vel væri með það farið af hr. G.
H. — er samt engin furða á því þar
sem hór f höfuðstað landsins er lítt
mögulegt að fá tvö jafngóð hljóðfæri,
piano eða flygel, til afnota við hljóm-
leika.
Á Th.
' 1 1 1 ■
ReykjaYlknr-annáll.
Bifreiðin hefir verið biluð undan-
fatið og kemst eigi í samt lag, fyr en
fengið er stykki eitt úr henni, sem
brotnað hefir, en von er um að komi
á Botníu í dag.
Goodtemplarar fóru f skemtiför sfð-
astliðinn sunnudag upp á Akranes í
ágætu veðri og við mikinn fögnuð.
Gnðsjxjónusta á morgun:
í dómkirkjunni kl. 12 síra Jóh. Þork.
Messufall í fríkirkjunni á morgun.
Presturinn í ferð.
Málverkasýning Jóh. S. Kjarvals í
Iðnskólanum verður opin til 21. þ. m.,
á virkum dögum kl. 11—4, á sunnu-
dögum kl. 11—6.
Síðasta sinni ætla þeir bræðnr
Eggert og Þórarinn Guðmundssynir
(Jakobssonar) að láta til sfn heyra í
Bárubúð f kvöld.
Skemtiferðaskipið þýzka Viktoria
Luise er væntanlegt hingað í kvöld og
fer aftur annáð kvöld. Farþegum
skemt í landi á venjulegan hátt.
Skipafregn. Botnf a kom f morg-
un með fjölda farþega, aðallega erienda
ferðamenn. Af íslendingum komu m.
Skögræktardagurinn.
1.
Menn eru jafnan fljótir til að taka
upp nýjungar, einkum ef þær eru
nógu einfaldar og hafa ekki í för
með sér sérlega mikið umstang eða
umhugsun. Svo er t. d. um klæða-
burðinn, óðara er gamla sniðinu kast-
að, þegar nýtt kemur til sögunnar.
Mönnum finst þeir mega til að
fylgjast með — tolla í tizkunni.
Þetta er líka svo einstaklega einfalt
og óbrotið. - Myndablöð eru fengin
af fatnaðinum eins og hann er hafður
það árið i útlöndum, or. úr þeim
valið það sniðið, sem bezt geðjast að.
klæðskerinn svo látinn skera fötin
eftir nýjustu tizku.
íslendingum hefir nú staðið til
boða nýtizkubúningur undanfarin ár.
Þeir hafa átt kost á að taka upp
»móð« sem tíðkast í flestum ná-
grannalöndunum og þykir fara vel.
Állar sannar menningarþjóðir hafa
tekið hann upp fyrir löngu. Þessi
búningur er: nýr skógarskrúði á landið.
Þegar við ætlum að skera nýjan
skógfatnað á lnndið okkar er sá
hængurinn á, að við getum ekki
farið að eins og klæðskerinn, sem
sker fötin eftir myndinni, sem hann
hefir fyrir framan sig. Okkur tjáir
ekki að sækja plöntur til suðrænna
landa — einhverjar þær, sem okkur
lítast fegurstar, og gróðursetja þær
hér, og halda svo að landið verði
skógi vaxið að vörmu spori. Við
verðum að gera margbrotnar til-
raunir, sigrast á ýmsum örðugleik-
um og sýna þrek og þolinmæði ef
okkur á að takast að klæða landið i
nýja búninginn—samkvæmt tízkunni.
Séu fötin samkvæm tízkunni, falleg
og fari vel, eru menn ánægðir þó
að þau skýli ekki að sama skapi lik-
a. Böðvar Rristjánsson kennari, Björg-
ólfur Ólafsson læknir, Júl. Schou stein-
höggvari, Sigurður Jónsson kaupm.,
Bogi Ólafsson stud.
Zeppelin-loftskip allstór verða sýnd
á íþróttavellinum mánudagskvöldið
kemur kl. 872. Getur fólk þar séð
hvernig alt fer fram f loftferðalögum,
bæði gasfyllinguna og loftfleygið, og
verður hér eigi frekara af því sagt,
því að það er bezt fyrir hvern ein-
stakan að ganga úr skugga um það
með því að sjá með sínum eigin aug-
um. Sjá nánara augl. hér í blaðinu.
Misprentast hafði í síðasta blaði i skýrsl-
unni nm erindi til alþingis, manneðli í
stað manneldi, i einni klansnnni þar sem
sagt er frá styrkbeiðni Þorvalds læknis-
Pálssonar.
Borgarnesförin
sem ráðgert er að Ingólfur fari í>
fyrramálið, getur orðið hin allra
skemtilegasta skemtiför sem hér er
kostur á, og einkum fyrir þá, sem
aldrei hafa farið þessa leið. Er þar
fyrst tilbreytingin í sjóförinni og
allar myndbreytingarnar 1 sjóndeild-
arhringnum eftir því hvaðan séð er.
Þá að koma á Brákarpoll, fara þaðan
í bátum, dregnum af »Hvítánni«
upp eftir hinni veglegu Hvitá, og
sigla þar svo nærri tveim löndumr
blómlegum bygðum á báðar hendurr
að ekki er steinsnar í land og sigla
þannig inn í eitt hið mesta blóma-
hérað landsins mitt, og lenda þar
sem íbúar tveggja héraða, ungir og
gamlir, hafa efnt til héraðssamkomu
og leikmóts. — Kostur hvað sumar-
ferðir fólks eru að aukast inn í landiðT
og eðlilegt að af þeim hljótist tæki-
færi eins og þetta: að geta farið
langt á skömmum tima, fyrir litið gjald.
300.000 kr.
eða því sem næst nema þau orðið
nú, hluta-loforðin í Eimskipafélagi
íslands. Þykir oss meira en líklegt,
að um það er lýkur verði þau orðin
það, sem þarf til að kaupa tvö skip.
amanum eða séu sniðin eftir kröfum
heilbrigðinnar. En landið gerir þá
kröfu til búningsins — trjágróðurs-
ins — að hann sé haldgóður og
samkvæmur eðli jarðvegs og lofts-
lags, eða réttara sagt, að hann sam-
þýðist algerlega náttúru landsins.
Eigi landið að taka upp skógarskrúð-
ann og bera sýnilegan vott hans,
nægir ekki að einstakir menn eða
einstök félög starfi að skógræktinni.
Öll þjóðin — hver einasti einstak-
lingur verður að taka þátt í skóg-
ræktarstarfinu.
í þessu efni samir okkur, ekki
síður en með fatnaðinn, að taka ná-
kvæmlega upp sömu aðferð sem
tíðkast hjá öðrum þjóðum, og sem
þeim hefir gefist svo ágætlega vel,
og hún er sú, að stojna skógræktar-
dag í öllum alpýðuskólum og gera
skógræktardaginn að almennum hátiðis-
degi, sem eingöngu verði helgaður
skógræktinni.
Áð varpa skógræktardeginum ein-
göngu upp á herðar ungmennafélag-
anna er þýðingarlaust, nema hann
yrði gerður að almennum frídegi.
Ungmennafélagar standa miklu ver
að vígi en skólarnir, eins og nú
standa sakir, að starfa að gróður-
setning skógræktardaginn, því að
þeir eru flestir annara þjónar þann
dag sem aðra. Hér verður því að
fara þá leiðina, að koma skógræktar-
deginum inn í skólana, eins og tíðk-
ast erlendis, því að þar á hann með
réttu heima.
Skógræktardegi er því að eins
mögulegt að koma á fót í öllum al-
þýðuskólum landsins, að trygging sé
fyrir því, að nægar trjáplöntur fáist
árlega tií gróðursetningar, og að því
verður þing og stjórn að stuðla. Ef
einstaklingurinn leggur fram vinnu
sina endurgjaldslaust við gróðursetn-
inguna, verður hann að fá ókeypis
— eða með litlu verði — svo mikið