Ísafold - 13.08.1913, Blaðsíða 2

252
ISAFOLD
Reykjavíkur-höfn.
Hin fyrirhugaða stórborg við Skerjaf.
Reykjavíkur-höfn (Port Reykjavík).
— það nafn á að velja hinni nýju
borg, sem ætlast er til, að myndist
kringum hafnarmannvirki þau, sem
verið er nú að byrja á við Skerja-
flörð.
Félagið, sem stendur að baki hinni
fyrirhuguðu nýju borg heitir The
Harbours and Piers Association Ltd.
(Hafnar og byggingarfélagið Ltd.).
í stjórn þess eru Frederick Hinde
málfærslumaður í Lundúnum, forseti,
James Scott hæstaréttarmálaflutnings-
maður í Edinborg og Einar Bene-
diktsson f. sýslumaður.
Fyrsti aðalfundur þessa félags var
haldinn í Lundúnum x8. júní 1913
og hefir ísafold átt kost á að sjáfundar-
gerðina og með því, að félagsskapur
þessi er þann veg fyrirhugaður, að
talsvert kemur við haqsmuni Reykja-
vikur oc’ raunar alls landsins birtum
vér hér til fróðleiks og athugunar
aðalkaflann úr skýrslu forsetans á
þessum fundi. Hann hljóðar svo i
lauslegri þýðingu:
»A íslandi, sem liggur 3 eða 4
daga siglingu frá Stóra-Bretlandi,
virðist vera mjög vænlegur og
jafnframt ósnertur akur til þess að
beita brezku auðmagni.
Eins og þér vitið, erum vér nú
að framkvæma hafnargerð við höf-
borgina þar og tilfallandi umbætur.
Landið er um það bil 8000 (ensk-
um) fermílum stærra en írland.
Byggir það myndarlegur og vel
mentaður þjóðflokkur og loftslag er
þar heilnæmt. Þó, að því er snert-
ir nýtízku framkvæmdir, er það nú
fyrst að vakna af nokkurra alda
svefni.
í Reykjavík, höfuðbænum, eru um
13000 íbúar, og í nánd við hana
liggja eignir félagsins.
Sem stendur er samt engin járn-
braut á íslandi (þótt nú sé í ráði að
leggja eina) og þangað til fyrir 30
árum voru þar eiginlega engir vegir.
Mátti heita, að til innanlands sam-
gangna væru eingöngu notaðir hinir
velþektu íslenzku hestar, sem að
eins þurfa ruddar götur.
Þó eru það margar nútímans um-
bætur, sem þegar hafa rutt sér til
rúms á íslandi. T. d. er talsími
mjög almennur; mörg hin smærri
þorp eru á þann hátt tengd við
höfuðborgina og simgjöld eru lág.
Ferðamannastraumur til íslands er
sífelt að aukast.
Innan einnar tii tveggja dagleiða
frá Reykjavík eru nokkrar af hinum
beztu lax- og silungsám í Evrópu,
og hin heillandi náttúra landsins og
yndislega sumar-loftslag hafa það að
dráttarafl, sem aldrei bregzt.
Megin-atvinnugrein til sveita á
íslandi er fjárrækt og kynstur af ull
og sauðakjöti er flutt út.
Umhverfis strendurnar eru auk
þess geysimiklar fiskiveiðar. Það er
talið að árið 1907 hafi 6,600,000
þorskar verið fluttir á land á íslandi
og þorskalýsisbræðsla ein út af fyrir
sig virðist afar álitleg.
Auk þess er svo mikið af síld, að
i staðinn fyrir að hún sé notuð til
manneldis, eru heilir skipsfarmar af
fiski þessum að eins settir undir
pressu, til þess að ná úr þeim lýsi,
og siðan malaðir niður og seldir til
áburðar.
Það er enginn efi á því að brýn
nauðsyn er fyrir höfn í nánd við
Reykjavik og það er álit vort, að
landeign félagsins sé á einkar hent-
ugum stað til þeirra hluta.
Eignin liggur við sjálfgerða höfn
eða fjörð og hefir þegar, með lögurn
frá alþingi, verið viðurkend sem höfn;
er það mjög mikilsvert, þar sem oss
hefir verið bent á það, að engu skipi,
sem kemur frá útlöndum, sé leyft
að lenda neinstaðar fyr en það hefir
komið inn á löggilda höfn, til þess
að fullnægja heilbrigðis-yfirvöldum.
Reykjavík liggur á mjóu nesi suð-
vestan-vert á íslandi og hinar eldri
byggingar eru á norðurjaðri borgar-
innar, þar sem skip verða að liggja
óvarin og halda gufu.
Vort land er hér um bil 2 mílum
(enskum) frá hinni núverandi bygð
Reykjavíkur, þvert yfir nesið og á
þá hlið, sem næst er Stóra-Bretlandi
og meginlandinu.
Það má teljast næstum áreiðanlegt
að þetta land verður að lokurn inn-
limað í borgina, ef til vill meðan
alþingi það situr, sem kemur saman
í næsta mánuði, því frv. kvað þeg-
ar vera samið um að færa út landa-
merki borgarinnar, svo að þau inni-
lyki það.
Það liggur, eins og þér munuð
sjá, þeim megin á nesinu sem í vari
er, eða á suðurjaðri þess (við fjörð-
inn), sem er enn þá betur lagaður
(bæði fyrir rekstur fiskiveiða og ann-
að) heldur en norðurströndin, þar
sem verið er að koma upp bygðu
hafnarkríli með ærnum kostnaði.
Hammer liðsforingi í danska flot-
anum hefir látið í ijósi mjög glæsi-
lega skoðun sína um eign félagsins,
og álit hans, sem um tíma hefir veitt
strandgæzlunni þar forstöðu, er ef
til vill meira virði en nokkurs annars.
Félagið hefir gert samninga um
kaup á fasteigninni, 8,000,000 fer-
fetutn lands við höfnina, fyrir 6050
pd. sterl. alls. Þar af eiga þó að
!eins 3SS° pd. sterl. að greiðast í
peningum, en 2500 pd. sterl. í hluta-
bréfum. Peningagjaldið á að greið-
ast með afborgunum: 875 pd. sterl.
i. júlí 1913, 875 pd. sterl. 1. okt.
1913, 875 pd. sterl. 31. desbr. 1913
°g 92 S pd. sterl. x. april 1914.
í samningnum er það auka-ákvæði,
a ð ef félagið samþykkir, innan s
ára frá 1. júlí 1913 að telja, að selja
eignina, og ef eignir félagsins við
slíka sölu fara fram úr ferfaldri hluta-
fjárhæðinni, skal félagið greiða sel-
jendunum fjárhæð, sem nemi helm-
ingnum af þeim aflögum, og a ð ef
eignin er ekki seld aftur, megi sel-
jendurnir kaupa það fyrir peninga-
greiðslu, er nemi ferföldum höfuð-
stól félagsins, borgaða út í hönd eða
kvittaða sem borgaða.
Seljendurnir gera ráð fyrir að eign-
in muni að minsta kosti ferfaldast í
verði innan s ára og þeir slökuðu
mjög til um söluverðið, þegar vér
samþyktum þessa grein, þó að þeir
vinni ekkert við hana nema vér fá-
um meira en 3Oo°/0 ágóða af höfuð-
stól vorum innan 5 ára.
Það hefir verið áætlað, að undir
eins þegar höfnin hefir verið gerð,
muni landið hækka í verði um 6 d
á ferfet. Ef þær vonir rætast, mundi
einsömul verðhækkunin á landi fé-
lagsins nema 200.000 pd. sterl. fjár-
hæð. Skyldi svo fara mundi verða
nauðsynlegt að mynda stærra félag
til þess að ávaxta eign félagsins, þvi
það er varla til oj mikils vœnzt að
hin qamaldagslega Reykjavíkurborg,
svo óhaganlega sem hún er sett á norð-
urströnd nessins, mundi poka jyrir
hinni nýju borg, sem með góðu trausti
er búist við, að vaxa muni upp á suður-
jaðrinum, óg sem ráðgert er að kalla
Reykjavíkurhöfn1).
Þegar myndað yrði slíkt nýtt fé-
lag, mundu án efa verða gerðar ráð-
stafanir til þess að þér, hluthafarnir
í Hafna- og bryggjufélaginu, ltd.,
skylduð, auk hluta í nýja félaginu,
fá mjög verulegan ágóða (bonus) i
reiðufé* ....
‘) Letnrbreyting bl.
Gunnar Gunnarssoii
skáldsagnarhöfundur kom hingað
á Botníu síðast ásamt konu sinni og
dvelst hann hér um hríð.
.Jóhann Jóhannesson
kaupm. er væntanlegur heim núna
í mánaðarlokin úr hinni löngu kynn-
isför sinni vestur um haf og víðs-
vegar um Norðurálfuna.
Bæjarfógeti
á Akureyri og sýslumaður í Eyja-
firði er Júlíus Havsteen cand. juris
settur fyrst um sinn.
ísland erlendis.
Um fánatökuna og fánamálið i
heild sinni hefir Knud Berlin ritað
í blaðið Köbenhavn nýlega — eins
og vant er með öll sín spjót úti til
þess að reyna að traðka öllum rétti
vorum, en Holger Wiehe í annað
blað af miklu meiri skilningi og góð-
girni. Telur hann Rothe höfuðs-
mann hafa farið óhyggilega að og
alt málið mjög leitt.
Fjárhagur Islands og bannlögin.
í hagfræðistímariti Dana »National-
ökonomisk Tidskriftc birtist nýlega
grein um fjárhag íslands. Er fyrst
rakið allítarlega fjárlagafrumvarp
stjórnarinnar, og síðan kemur á eft-
ir svofeld athugasemd:
»Yfirleitt virðist, eftir lögunum að
dæma, Jjárhagur landssjóðs sérlega
viðunandi og jjárrneðjerð hins op-
inbera góð. Hinar langvinnu bolla-
leggingar um nýja tekjustofna í
stað áfengistollsins hafa að vísu leitt
af sér miður heppilega skatta, en á
hinn bóginn virðist hafa verið alt of
mikið gert úr skaðlegum áhrifum
aðflutningsbannsins á fjárhag lands-
ins. Hversu mikið sem ella kynni
mega finna að aðflutningsbanninu,
þá virðist sú mótbáran hafa lítið við
að styðjast, að aðflutningsbann, sem
þvingar þjóðina til að spara mikið
við sig af munaðarvöru, geri útveg-
un nýrra tekjustofna erfiða*.
i. C. Poestion og Island. Meðal
hinna ótalrnörgu greina um þenna
höfund úr þýzkum blöðum og tíma-
ritum út af sextugs afmæli hans, er
vér áður höfum lauslega á minst, er
ein all-eftirtektarverð í »Neue Ham-
burger Zeitung«. Þar er beint tekið
fram, að til hinnar eljusömu starf-
semi Poestions, um fleiri áratugi, í
því að opna augu Þjóðverja fyrir
íslandisem bókmenta- og ferðamanna-
landi, megi rekja drögin til þess að
» Hamborgar-Ameríkulinan « færðist
fyrst i fang að senda skemliskip til
íslands i stórum stíl.' Hann hafi
gert Hamborgarmönnum sérstaklega
Islands hugmyndina handgenga og
eigi það sinn hlut i þeim verklega
árangri. Um »Eislandbluthen« segir
í sömu grein: »Þessi einkennilega
bók auðgar ljóðagerð vora frá form-
legri hlið, að því er bragháttu og
kveðandi snertir, og hefir að því
leyti ekki orðið án áhrifa á lýriskan
kveðskap nú á síðustu timum«.
»Bilder aus lsland« heitir ritgerð
í þýzka tímaritinu »Leuchtturm«
(Fries) eftir landa vorn síra Jón
Sveinsson. Greinin er, sem vænta
mátti, sérlega hugnæm og vel rituð,
sérstaklega er lýsingin á sér einkenn-
um íslenzks skáldskapar frumlega
skarpleg og bygð á djúpum skiln-
ingi.
Þórarinn Tulinius stórkaupm. hefir
nýlega ritað mjög eftirtektarverða
grein um verzlun íslands og Dan-
merkur í Berlingske Tidende. Aðal-
niðurstaða hans sú, að Danmörk
græði 28/4 miljón árlega á verzlun-
inni við ísland. Grein Tuliníusar
birtist í heild sinni í þessu blaði.
f Ólafur Arinbjarnai’Hon
verzlunarstjóri við Brydesverzlun
í Vestmanneyjum varð bráðkvaddur
5. þ. mán. Hann var maður á bezta
aldri og sagður valmenni.
Merkur gestur.
Hingað kom á Botníu síðast merk-
ur gestur frá New-York til þess að
kynna sér islenzk efni.
Það er Carl Lorentzen prófessor í
vélafræði við háskólann í New-York.
Hann er danskur að ætt, en hefir
dvalist mestan aldur sinn utan Dán-
merkur, fyrst i Bretlandi og Frakk-
landi og loks siðustu 12 árin í New-
York.
Prófessor Lorentzen hefir unnið
mikið að þvi vestan hafs að auka
samband og samúð milli Vestur-
Skandinava og Norðurlanda m. a.
verið aðalhvatamaður þess, að Norð-
urlanda prófessorar og amerískir
prófessorar hafa skifzt á að heim-
sækja háskólana vestra og á Norð-
urlöndnm.
Hingað er hann kominn í því skyni
m. a. að kynna sér, og, ef honum
lizt svo á, vinna að þvi að fá íslend-
inga með inn í menningarstrauma-
hringiðuna milli Ameríkumanna og
Norðurlandabúa.
Lorentzen prófessor kemur mjög
vel fyrir sjónir og er hinn ljúfasti i
viðkynningu, en dugnaðar-svipurinn
jafnframt ótviræður.
Hann gerir ráð fyrir að dvelja hér
að þessu sinni til þess 19. ág. Isa-
Jold vonar að hún geti frætt lesend-
ur sína meira um það innan skamms,
hvernig hr. L. lízt hér á sig og hvað
hann ætlar fyrir sér um islenzk efni.
Ríkarður Jónsson.
Allir muna eftir haglega útskorna
speglinum hans Ríkarðs, sveins-verki
hans hjá Stefáni Eirikssyni fyrir 4
—5 árum.
Siðan hefir Ríkarður verið erlendis
við listanám. Nú er hann staddur
hér í bæ i sumar og gengur fram
af öllum fyrir listgáfu sína. Hann
hefir teiknað margar andlitsmyndir,
sem heita má snildarbragur á, hann
hefir mótað brjóstmyndir af Stgr.
Thorsteinsson og frú Þóru Melsteð
hverja annari betri; hann hefir sýnt
það yfirleitt, að hann er efni í veru-
legan listamann.
En hann er efnalítill og hefir sótt
um styrk til alþingis til að ljúka
námi.
Þingmenn hafa nú daglega fyrir
augum listverk hans á lestrarsal al-
þingis, og með riéttu, hugsa þeir sig
eigi lengi um að ljúka á þau mesta
lofsorði. — En þá ættu þeir eigi
heldur að hugsa sig um, þegar til
atkvæða kemur styrkbeiðni Ríkarðs,
að skera hana eigi við nögl sér.
Jarðarför
síra Arnórs Þorlákssonar fór fram
laugardaginn 9. þ. m. við mikið fjöl-
menni utan og innansóknarmanna.
Húskveðju flutti síra Tryggvi Þór-
hallsson, í kirkju talaði prófastur, en
biskup við gröfina.
Samkvæmt ósk hans var hann
jarðsunginn að Hvanneyri hjá konu
sinni Guðrúnu.
Eros,
skipið sem sprakk og sökk á Mjóa-
firði um daginn er nú komið til
Seyðisfjarðar — fyrir fulltingi björg-
unarskipsins Geir.
í skipið voru komin 1000 skpd.
af fiski og verður hann seldur við
uppboð á Seyðisfirði þ. 15. þ. m.
Ýinsar greinar
og fréttir biða næsta blaðs vegna
þrengsla.
Frá alþingi.
Fjórlaganefndarálitið er
nú komið fram. Kveðst nefndin
hafa átt 30 fundi um fr.v. og hefir
hún gert talsverðar breytingar á stjórn-
arfrv. — Hinar helztu eru þessar:
Við tekjuliði: Aukatekjur hækk-
aðar um 3000 kr., tóbakstollur um
5000 kr., kaffi- og sykurtollur um
5000 kr., árgjald af verzlun og veit-
ingum áfengis 2000 kr. f. árið og
vörutollurinn upp i 300,000 kr. Öll
tekjuhækkun nefndarinnar nemur 12&
þús. kr. bæði árin.
Gjöldin: Styrkurinn til eftirlits úr
landi með fiskiveiðum útlendinga i
landhelgi er hækkaður upp í 3000
kr. árlega; Sæm. Bjarnhéðinssyni
spítalalækni vill nefndin veita 300
kr. persónulega launaviðbót; styrk-
urinn til Vifilsstaðahælisins hækkað-
ur um 3000 kr. (til þess að kaupa
Röntgens-áhöld); til pósthúsbygging-
ar leggur nefndin til 30,000 kr. fjár-
veitingar f. á., með því að sett muni
inn i fjáraukalög í E.deild 3 5000 kr.
fjárveiting í þessu skyni á þessu ári.
Laun landsverkfræðings hækkuð upp
í 3600 kr. og Jóni Þorl. vill meiri
hl. þar að auki veita 400 kr. per-
sónulega launaviðbót. Auk tillagna
stjórnarinnar um flutningabrautir vili
nefndin bæta við 20,000 kr. til Eyja-
fjarðar- og Grímsness-brauta. í stað
brúar á Eyjafjarðará, sem stjórnin
leggur til að veita 70000 kr. á ári,
leggur nefndin til að þetta fé verði
veitt til brúar á Jökulsá á Sólheima-
sandi; til brúar á Langadalsá í N.-
ísafj.sýslu vill nefndin veita 8000 kr.
Fjárveitingum til þjóðvega vill nefnd-
in skifta þannig: Til þjóðvegar frá
Eskifirði að flutningabrautinni í Fagra-
dal 6000 kr., til vegar yfir Hróars-
tungu frá Lagarfljótsbrú 10,000 kr.,
til vegar frá Akureyri til Bægisár
5000 kr., til Langadalsvegar í Húna-
vatnssýslu 5000 kr. Landssjóðsfram-
lag til sýsluvegarins frá Hafnarfirði
til Keflavíkur vill nefndin láta vera
5600 kr. — SamgÖngumálafjárveit-
ingum er frestað til 3. umr, eftir
samkomulagi viðsamgöngumálanefnd,
Simastarfsmönnunum Paul Smith og
Gísla J. Ólafssyni vill nefndin veita
200 kr. launaviðbót. Til aðgerðar
á dómkirkjunni, nauðsynlegri mjög,
að dómi Rögnvalds Ólafssonar, vill
nefndin veita 20,000 kr. f. á. Til
starfrækslu Röntgenáhalda vill nefnd-
in veita 1000 kr. Kennurum menta*
skólans vill nefndin veita launavið-
bætur þær, er hér greinir: til yfir-
kennara 200 kr., til 1. og 2. adj.
200 kr., til 3. 4. og 5. aðj. 400 kr.
viðbót. Sérstök söngkennaralaun eru
lögð til 600 kr., og loks lagt til, að
bæta 2 föstum aukakennurum við
skólann: Böðvari Kristjánssyni og
Jóni Ólafssyni, með 2000 kr. laun.
Þorkeli Þorkelssyni gagnfræðaskóla-
kennara á Akureyri vill n. veita 200
kr. launaviðbót, en til aðgerðar skóla-
hússins á Akureyri 8000 kr. f. árið.
Jónasi frá Hriflu er lagt til að veita
400 kr. launaviðbót og Jóni Þórar-
inssyni fræðslumálastjóra 600 kr. 1.
viðbót, í stað 1000, sem stjórnin
hafði lagt til. Birni Jakobssyni leik-
fimiskennara vill nefndin veita 4S0
kr. styrk árlega til leikfimiskenslu.
Jóni Ólafssyni leggur nefndin til að
veita 3000 kr. styrk árlega til orða-
bókarsamningar, en hann skuldbind-
ur sig jafnframt til að hafa eigi önn-
ur störf á hendi.
Skáldastyrknum vill fjárlaganefndin
breyta þann veg, að í stað hinna ár-
legu bitlinga verði skáldunum nú
veittur ríflegur styrkur fyrra árið, en