Ísafold - 23.08.1913, Blaðsíða 3

ISAFO LD
265
Eimskipafélagið
og
Alþingi.
Samgöngumálanefndir alþingis eða
meiri hluti þeirra virðast vilja rig-
binda allan landssjóðsstyrk til hins
fyrirhugaða Eimskipafélags íslands við
það, að félagið taki að sér strand-
ferðirnar þegar í stað eða því sem
næst.
Einstakir þingmenn hafa eigi að
síður séð, að sú tillaga meiri hlut-
anna er röng og gert tiliögur um
að verða þegar við beiðni félagsins
um fjárstyrk.
Bráðabirgðastjórn forgöngumanna
Eimskipafélagsins hehr nú 'sent sam-
göngumálanefndunum bréf, þar sem
skýrt er tekið fram hver óleikur fé-
laginu er gerður, ef nefndirnar halda
fram sínum tillögum, og prentum
vér því það bréf hér á eftir i heild
sinni.
Það hljóðar svo:
Vér höfum fengið vitneskju um
það, að meiri hluti samgöngumála-
nefndar neðri deildar alþingis mun
leggja til, að veittur verði í fjárlög-
unum fyrir árið 1915, styrkur til
Eimskipafélags íslands til millilanda-
ferða með tveim skipum og þeirra
ferða með ströndum fram, sem skip-
um þeim er ætlað að fara jafnframt
millilandasiglingunum. En það skil-
yrði verði sett fyrir styrkveitingu
þessari í tillögu meiri hluta.nefnd-
arinnar, að Eimskipafélagið skuld-
bindi sig til að taka á sínum tima
að sér strandferðir (sbr. frumvarp
það um strandferðir, sem fram er
komið í neðri deild frá samgöngu-
málanefnd þeirrar deildar).
Út af umræddri tillögu finnum vér
ástæðu til að taka þetta fram:
í hlutaútboðsskjali því, er sent var
íslendingum og hlutafjársöfnunin til
félagsins er bygð á, er skýlaust gert
ráð fyrir þessu tvennu:
1. Að félagið taki ekki að sér strand-
ferðir t byrjun.
2. Að félagið fái ríflegan lands-
sjóðsstyrk fyrir ferðir þær, sem þar
er gert ráð fyrir (þ. e. milli landa
með viðkomum á ýmsum höfnum hér
innan lands).
Kvennaþingið mikla.
n.
ÞingiS var haldið í stóru og skraut-
legu samkomuhúsi. Auk fundarsalsins
sjálfs, sem var afar stór og fallegur,
voru þar upplýsingaskrifstofur, póst-
stofur, lesstofur, 2 salir fyrir blaða-
menn, matsalur og setustofur; auk þess
voru þar sýningar á kvenróttindabók-
um og biöSum og stór sýning á ung-
verskum hannyrðum.
A laugardagsmorguninn var múgur
og margmenni samankominn í forstof-
unni og upplýsingarskrifstofunni, öll
möguleg tungumál kváðu viS, ungversku
konurnar áttu fult í fangi með að
svara öllum spurningunum og afhenda
hverjum sitt, en auk skrifstofu kvenn-
anna, var þarna stór flokkur af ung-
um stúlkum, sem voru túlkar og fylgd-
armenn, hefði mátt kalla þær fljúgandi
flokkinn (ekki síður en stúlkurnar
beima ,um konungssumarið), því altaf
ef viS þurftum þeirra við, voru þær
komnar á einhvern óskiljanlegan hátt,
alveg eins og sprotnar upp úr jörð-
inni!
A’ laugardagiun fóru menn um bæ-
inn og skoðuðu söfn og allskonar stofn-
anir — um kvöldið hólt Kvenróttinda-
fólag Budapestar veizlu formönnum
landsfélaganna og móttökunefndinni —
en hinir minni spámennirnir skemtu
sór víðsvegar úti um bæinn.
A sunnudaginn, kl. 10, var guðs-
þjónusta haldin í mótmælendakirkjunni
í Ofen, talaði Rev. Anna Shaw þar.
Hefir hún verið kölluð mælskasta kona í
heimi. Þar er auðvitað mikiö sagt, en
þegar menn heyra liana tala finst þeim
hún muni eiga það skilið. Þessi litla
gildvaxna kona vex þegar hún talar.
Það er ekkert glamur í því, sem hún
segir; það er einfalt og kröftugt eins
og orð gömlu spámannanna en flutt
með skilning og ástúð konunnar.
Ellistyrktarsjóðsuinsóknir.
Peir, er vilja fá styrk úr ellistyrktarsjóði í
ár, sendi beiðnir sínar á skrifstofu borgarstjóra fyrir
lok septemberm. Eyðublöð undir umsóknirnar fást
hjá meðlimum fátækranefndarinnar, fátækrafulltrú-
nnum og hér á skrifstofunni.
Borgarstjóri Reykjavíkur 23. ágúst 1913.
Páll Einarsson.
Dánir: Ingiríðnr Sigmnndsdóttir, gamal-
menni, Grettisgötn 18 (71 árs). Dó 9. ág.
Með1) pví að öll hlutaýjárloýorð eru
bygð á pessu, og pví eðlilega bundin
peim skílyrðum, sem l pessu ýelast, pá
lítum vér svo á, sem vér eigi getum
kallað saman stoýnýund ýélagsins, eý
eigi er vissa ýengin ýyrir pví, að lands-
sjóðsstyrkur ýáist, sem eigi sé bundinn
pví skilyrði, að ýélagið skuli taka að
sér að reka strandýerðirnar ýyrir sinn
reikning. — Vér teljum engan vafa á
pví, að vceri ýélagið stoýnað undir slík-
um kringumstaðum, pá vœru allir
peir, sem lofað haýa hlutaýé á grund-
velli hlutaútboðsins, par með leystir ýrá
loýorðum sínum. Vér gcetum pví ekki
gert annað en aýhenda hverjum loý-
orðsgejenda aftur pann hluta hluta-
fjárins, sem innborgaður er pegar, og
mundum vér pvi ekki geta gert ráð-
staýanir til pess að ýélagið yrði stoýnað.
Vér vonutn, að allir hljóti að fall-
ast á það, að vér samkvæmt hluta-
útboðinu og afstöðu vorri til hluta-
fjársöfnunarinnar, getum eigi breytt
á annan hátt.
Það er þvi afdráttarlaus skoðun
vor, að ef styrkveiting landssjóðs til
Eimskipafélagsins verður bundin því
skilyrði, að það taki að sér strand-
ferðirnar á þann hátt, sem sam-
göngumálanefndin gerir ráð fyrir, þá
sé hlutafjársöfnunin til félagsins unn-
in fyrir gíg og ekkert geti orðið úr
félagsstofnuninni.
Jafnframt viljum vér leyfa oss að
minna á, að þegar vér áttum fundi
með form. samgöngumálanefndanna,
þá tjáðu þeir oss, að allir nefndar
menn álitu, að alþingi bæri að styrkja
Eimskipafélag íslands eftir mætti, og
á þeim grundvelli fórum vér í svari
voru til nefndanna, dags. 30. f. m.,
svo langt sem oss var frekast unt,
að því er snerti væntan!ega afstöðu
Eimskipafélagsins til strandferðanna
og væntum þess, að nefndirnar létu
sér í því tilliti nægja þau loforð vor,
sem tekin eru fram í nefndu svari
voru.
Að öðru leyti leyfum vér oss að
vísa til ofannefnds svars vors til for-
manna samgöngumálanefndanna dags.
30. f. m., og til umsóknar vorrar til
alþingis um, að Eimskipafélagi ís-
lands verði veittur 6 5 þúsund króna
styrkur fyrir árið 1915 og að lands-
sjóður taki hluti í félaginu fyrir 100
þús. kr.
*) Letarbreyting vor.
Kl. 4 sama dag fór þingsetning fram
í hinum konunglega söngskóla. Lók
hljóðfæraflokkur óperunnar þar fagn
aðarsöng, er ortur hafði verið fyrir
þetta tækifæri, síðan las þektasta ung-
verska leikkonan, Maria Jászai, upp
kvæði, hún las það á ung^ersku og
var klædd í búning þann er ungverskar
aðalskonur báru fyrrum, var hann úr
dökkrauðu flaueli og allur gullsaumað
ur (mynti að því leyti á skautfötin).
Ung og fögur leikkona las sama kvæði
á ensku. — Síðan voru gestirnir boðnir
velkomnir. töluðu þessir fyrir hönd
ungversku kvermanna: greifafrú Teleki,
formaður móttökunefndarinnar, Vilma
Glueklich formaður kvenróttindafólags
ins, Dr. Bóla de Jankovics, mentamáía
ráðherra, fulltrúi stjórnarinnarákvenna-
þinginu, og Dr. Stephan de Bárczy,
borgmeistari Budapestar. Ritari al-
heimssarabandsins frú Lindemann þakk-
aði, og nú átti formaðurinn, ókrýnda
drotningin, að flytja hásætisræðu sína.
En þá kom dálítið atvik okkur öllum
á óvænt, alt í einu kom flokkur af
hvítklæddum börnum, drengjum og
stúlkum, inn á leiksviðið, þau hóldu
öll á blómum sem þau lögðu við fæt-
ur mrs. Catt, og elsta telpan hólt dá-
litla ræðu og sagðist eiga að þakka
henni og öllum kvenróttindakonum
fyrir hönd barna ungverskra kvenrótt
indakvenna, og segja, að þó þau væru
ung, skildu þau vel það mikla verk
sem þær ynnu fyrir börnin.
Mrs. Catt kvaðst aldrei hafa verið
heiðruð á fallegri hátt, eða sem hefði
snortið sig meira. Svo hóf hún ræðu
sína, var það þó einungis ágrip af
sjáifri ræðunni, sem var prentuð f heild.
Hún reyndi að gefa yfirlit yfir þessa
stórkostlegu hreyfingu, hvernig hún
vex og breiðist út — ár frá ári í öll-
um löndum. Mrs. Catt er nýkomin
heim úr tveggja ára ferð sinni kring
um hnöttinn og hefir því haft tæki-
færi til að kynna sór margt með eigin
augum, sem aðrir hafa litla hugmynd
um. En ógleymanlegastar urðu henni
Skáldlaunin.
Hr. ritstjóri!
Mér þótti mjög vænt um grein
Haralds Níelssonar prófessors um
skáldlaunin í Isaýold. Voru það orð
i tíma töluð, með því að mikils til
um of hefir verið leikið á þá strengi
við þjóðina að telja ettir þann sjálf-
sagða skatt til þess að halda uppi
íslenzkri skáldlist.
En eins saknaði eg í grein pró-
fessorsins og það var að hann skyldi
eigi minnast á, hvernig fjárlaganefnd-
in fer með Guðmund Guðmundsson.
Hún hækkar skáldlaun Guðm. Frið-
jónssonar upp úr 400 upp í 600 kr.
eða m. ö. o. upp í 1200 kr. fyrra
árið, en dettur ekki í hug að bæta
neinu við Guðm. Guðmundsson, og
hefir hann þó sýnt það einmitt síð-
ustu árin, að hann er bæði góð- og
mikil-virkur, þar sem hann hefir kveð-
ið 2 ljóðflokka hvern öðrum snild-
armeiri, sem brent hafa sig inn í
hug og hjörtu allrar þjóðarinnar.
Friður á jörðu og Ljósaskiýti eru
hvert i sinni röð slikár periur, að
mér finst það, hvað sem öðru líður,
eigi vanvirðulaustafalþingi voru að sjá
ekki svo sóma sinn að bæta 3—400
við Guðm. Guðmundsson, úr því
verið er að bæta við G. F. — fyrir
hvað?
Ekki svo að skilja, að eg telji
þessa skildinga eftir G. F. En eg
veit hinsvegar við hverjar kringum-
stæður Guðm. Guðmundsson á að
búa, einmitt vegna trygðar hans við
ljóðdisina.
Og fyrir öðrum eins perlum eins
og Frið á jörðu og Ljósaskiftum finst
mér fulltrúar þjóðarinnar verða að
láta smásmyglina víkja og gera G.
G. minsta kosti jafn-réttháan eins og
fón Trausta fyrir nokkrum árum.
Aliquis.
310,000 kr.
var hlutaféð i Eimskipafélagi ís-
lands orðið þ. 19. ágúst.
kínversku konurnar. Kvenróttinda-
hreyfingin hefir þroskast þar í landi,
af sjálfu sór. Kínversku konurnar
hafa barist með karlmönnunum fyrir
frelsinu og voru jafnvel kosnar þar á
þing — þó þau róttindi væru tekin
af þeim aítur. Mrs. Catt sagðist hafa
talað við austrænar konur, sem aldrei
hefðu heyrt talað um kvenróttindi og
hefðu altaf verið lokaðar inni, en þó
hefðu komið með öll þau rök, sem
kvenréttindakonur færðu fyrir máli
sínu í öðrum löndum, og stungið upp
á alveg sömu ráðunum til að bæta úr
kjörum kvenna, og ekki heldur gleymt
atkvæðisréttinum. »Þá fanst mér eg
finna návist drottins betur en nokkru
sinni áður«, sagði Mrs. Catt, »því sann
lega hefir andi guðs vakið konurnar,
hver skyldi hafa getað kent þeim þetta
annarl«. Svo bætti hún við: »hver
sem lítur á alt það, sem nú er að ger-
ast í heiminum, hlýtur að sjá að fyll-
ing tímans er komin, til þess að kon
unum só sýnt róttlæti og þær stjórnir,
sem ekki vilja skilja þetta, verða sjálfar
að bera afleiðingarnar«.
Um kvöldið voru allir fulltrúarnir
boðnir í konungl. óperuna.
A mánudaginn 16. júní var svo
fyrsti fundurinn haldinn og stóð þing-
ið út vikuna.
Margt var okkur gert til skemtunar.
Á mánudaginn var öllum fulltrúunum
og fulltrúum annara kvenfélaga líka
boðið að keyra um bæinn. Var ung-
versk kona í hverjum vagni, til að
skýra fyrir okkur það, sem fyrir aug-
un bar.
Búdapest er sögð önnur fegurst borg
í Evrópu, sögð ganga næst Konstant-
inópel. Mótsetningarnar mætast í
þessari borg, gamalt og nýtt, Asía og
Evrópa, náttúrufegurð og glaumurinn.
Borgin liggur á bökkum Dónár, öðru
megin er hin gamla Ofen. Hún liggur
hátt og eru margar fallegar gamlar
byggingar þar á hæðunum. í miðjum
bænum gnæfir gamalt virki yfir bæinn,
á virkishæðinni er líka hin volduga
Frá alþingi.
Framlenging þingtímaus.
í gær var því lýst yfir af ráðherra,
að þingtíminn sé framlengdur fyrst
um sinn til 6. september. En gert
er ráð fyrir þvi af öllum kunnugum,
að eigi muni sú framlenging nægja,
heldur muni að minsta kosti þurfa
eina viku til.
Fjárlögin eru til 3. umræðu í
N.-deild í dag.
Fáninn er sem stendur saltað-
ur í nefnd í Efrideild. Eftir því sem
ísafold hefir frétt, munu horfur á
því, að annaðhvort verði landsíox-
merkinu kipt út úr 1. gr. frv. eða
ekkert frumvarp nær fram að ganga.
Vonandi eru lávarðarnir það leiknir
glímumenn, að þeim takist að fella
formerkið en láta jánann standa
byltulausan 1
Stjórnarskráin kemur vænt-
anlega til 3. umræðu i N.-deild á
mánudag. Ihaldstaugin í frv. var
allmjög linuð við 2. umræðu (sjá
gr. um stj.skr.) með ákvæðinu um,
að einir 6 Efrideildarmenn skyldu
hlutfallskosnir, þ. e. jafnmargir og
þeir konungkjörnu eru nú.
-■ ...---------------
ReykjaYíkur-aimálL
Aðkomumenn: Sig. Olafsson Býslam.
frá Kallaðarnesi.
konungshöll er María Theresía lót
byggja, eru þar geymd ríkisdjásnin
ungveisku og hönd hins heilaga Stef-
áns. í Ofen má enn sjá menjar frá
dögum Rómverja — þar eru líka göm-
ul og fræg tyrknesk böð. Veit eg ekki
hvort eg á að geta þess löndum mín
um til uppbyggingar og skelfingar, að
algengt kvað þar vera, að karlar og
konur baði sig saman í þessum skín-
andi marmaraþróm.
Hinu megin við Dóná liggur Buda,
á sléttu. Það er nýr bær og mjög
skrautlegur, með breiðum götum og
veglegum byggingum. Margar brýr,
hver annari fallegri, tengja bæjarhlut-
ana. Er einkennilegt að standa á einni
þeirra og sjá gamla Ofen öðru megin,
en þenna skrautlega nútímabæ hinu
megin, þar sem blasir við þinghúsið
nýja, bygt í gotneskum stíl, ef til vill
glæsilegasta þinghús í heimi, kostaði
það 30 miljónir í austurískum krónum
(ca. 22J/2 í dönskum peningum), enda
gæti engin þjóð reist sjálfstæði sínu
fallegra minnismerki. Mörg og skraut
leg hotel liggja þarna niður við Dóná.
Kl. 4—6 á degi hverjum ganga menn
sér til skemtunar þar á árbökkunum.
Má þá sjá margar fallegar og vel-
klæddar konur, vilja Búdapestarkonur
gjarna að þeim só líkt við Parísar-
konur, og vel gæti eg trúað að þessi
blær af skrauti, smekkvísi og — lótt-
úð, sem er yfir Búdapest, kunni að
minna á París. En ef við göngum
yfir um brúna, yfir í gamla Ofen,
ber annað fyrir augu, vegurinn liggur
í bugðum upp á háa hæð — gnæfir
þar minnismerki hins heilaga Geirhards,
og er foss, búinn til af mannahöndum,
fyrir neðan það. Við göngum hærra og
ætlum ekki að trúa því að við sóum
í stórbæ, við erum á engi með hey-
flekkjum — blár fjallahringur blasir
við í fjarska, við gætum haldið að við
værum heima á Islandi, ef við sæum
ekki þökin á nokkrum æfa gömlum
húsum og svo þessi sólbrendu berfættu
börn, sem veltast í grasinu. Og ef
Fisksalan til Englands: Nýlega hefir
botnvörpnngarinn B r a g i selt afla sinn i
Englaadi fyrir 487 sterl. pnnd, eða nærrri
9000 kr. og S k ú 1 i F ó g e t i fyrir 430'
st.pd. eða hátt á 8. þús. kr., ennfremnr
Apríl f. 370 st.pd. (6100 kr.).
Hjónaefni: Signrjón Pétnrsson iþrótta-
maður og ym. Signrbjörg Ásbjarnardóttir.
Messað i dómkirkjanni á morgun kl. 12
sira J. Þork. (engin siðdegism.).
----i frikirkjunni á morgnn ki. 12
sira ÓI. ÓI.
Tapað máli. Bærinn befir tapað máli
þvi, er Þorvaldur Krabbi verkfr. höfðaði
út af þvi að bæjarstjórn vildi eigi verða
við kröfn hans nm 3000 kr. þóknnn fyrir
aðstoð hans við bafnargerðarsamninga.
Bæjarþingsdómur dæmdi bonum 3000 kr..
og 40 kr. i ank i málskostnað.
Rektorsembættið
Sagt er, að Steingrímur heitinn
Thorsteinsson hafi sótt um lausn frá
rektorsembættinu snemma í ágúst
og lausnar-veitingin verið aðeins
ókomin. Meðal tilnefndra umsæk-
jenda er Guðm. Finnbogason dr. phiL
Ágætur riklingur
fæst í verzlun
Jóns Zoeg-a,
Bankastræti 14.
við göngum dálítið hærra, ber Dóná
aftur við og bærinn til beggja handa.
A mánudagskvöldið bauð bærinn
okkur til hátíðar í »Ficher bastion«
svokallaða í Ofen. Yar þar múgur
og margmenni samankomið. Margar
ræður voru haldnar þar, en erfitt var
að heyra þær þar úti, í mannmergð-
inni. Seinast um kvöldið var alt virkið
lýst upp, var þá fögur sjón að líta
niður úr þessu logahafi á bæinn, sem
blikaði allur í kvöldljósunum og þar
sem Dóná var eins og breitt dökt
band, en inni í virkinu kvað við hljóð-
færasláttur og mátti þar sjá konur í
margra landa þjóðbúningum — ríka
liti og skraut. Það var likast ævintýri
alt saman.
A þriðjudaginn síðdegis var hald-
inn fundur fyrir ungt fólk. Talaði
þar meðal atinara enski verkmanna-
foringinn Keir Hardie og hin heims-
fræga ameríska ræðukona og rithöf-
undur Charlotte Perkins Gilmann. Hún
talaði um æskuna, hún sagðist flytja
þann boðskap að menn ættu að virða
æskuna, allir sem ekki dæju of snemma
ættu fyrir höndum að verða gamlir,
því skyldu menn eiga virðingu skilið
af því að svo skyldi nú vilja til, að
þeir hefðu ekki dáið í æsku? En ef
heiminum ætti að fara fram, yrði bam-
ið að verða betra en foreldrar þess.
Þess vegna ættu menn að virða æskuna.
Alt ungt fólk þráði ósjálfrátt lukk-
una, það vildi laga og bæta heiminn,
en gamla fólkið sem væri orðið þreytt
og bugað af lífinu, segði því að sætta
sig við .forlögin, heimurinn væri nú
einu sinni -ekki góður. Hún sagði að
þetta væri eins og ef við byggjum í
gömlu og hrumu húsi og unga fólkið
vildi láta gera við það, en gamlafólk-
ið hristi höfuðin og segði: »Þetta er
uú einu sinni gamall hjallur, ef að
það rignir niður á ykkur þá getið þið
sett upp regnhlíf, ef súgurinn er of
slæmur, getið þið látið þríhyrnu á
herðarnar — við verðum að vera þol-
inmóð og forlögunum undirgefin!