Ísafold - 06.09.1913, Qupperneq 1

niiinmmmitwiBiniiiiinnnBntiiiiiiniimiinn
Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
istfyrirmiðjanjúlí
erleiidis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 6. sept. 1913
71. tölublað
I. O. O F. 94959._______________________
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—P
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. I -8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og * 7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14A fir i —8
íslandsbanki opinn 10—21/* og 61/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard.—10 dM.
Alm. fundir fid. og sd. 8l/« sibd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á h#L
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-2*/*, 51/*—6'/*. Bankastj. ^2-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúna5arfólagsskrifstofan opin frá 2 2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12 -2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd.ogfsd.lc 1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—2J/« á sunnu l
Ramábyrgö Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.3 opinn daglongt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning 0keypisP0sth.str.14Bmd.il 12
Vifilstaóahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjóbmenjasafnib opib á hverjum degi 12- 2.
Nýja Bió
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Aukamynd.
Björgvin.
Jlvíía amdáftin.
Norræn listmynd í 50 atriðum.
Urræðin
í samgöngumálinu.
Það hefir farið svo, sem Isajold
gerði ráð fyrir á miðvikudag, að ræzt
hefir úr öngþveiti því, er Sam. fél.
ætlaði að stofna alþingi i um úrræði
í samgöngumálinu, með mánudags-
skeytinu víðfræga.
Sí mánudagur verður áreiðanlega
ekki oss til mæðu. Miklu fremur
virðist þetta skeyti ætla að verða að
hæfilegu og bitru vopni á Sam. fél.,
svo sem verðugt var.
Eins og getið var í síðasta blaði
símaði ráðherra þegar, fyrir tilmæli
samgöngumálanefnda alþingis, til
Björgvinjarfélagsins og spurðist fvrir
um,hvort það vildi ganga að 2 ára samn-
ingi um strandferðir þær, er það
gerði tilboð um til 5 ára.
Svar kom um hæl. Kvað fél.
ekkert til fyrirstöðu að semja fyrir
2 ár, og bæta við einhverjum höfn-
um (á Húnaflóa), svo sem fram á
hefir verið farið.
Tilboð Björgvinjarfélagsins er á
þá leið, að 2 skip á stærð við Flóru,
og með sama útbúnaði, fari 14 ferð-
ir alls að sumrinu á Va mánaðar fresti,
annað frá Rvik vestur, norður og
austur um land, en þaðan til Noregs
7 ferðir alls, hitt frá Bergen, austur,
norður og vestur um land til Rvk., en
þaðan suður um land til Austfjarða og
síðan til Bergen. Fyrirhugaðir við-
komustaðir eru: Fáskrúðsfjörður, Eski-
fjörður, Norðfjörður, Seyðisfjörður,
Vopnafjörður, Húsavík, Akureyri,
Siglufjörður, Sauðárkrókur, einhver
höfn á Húnaflóa, ísafjörður, Önund-
arfjörður, Dýrafjörður, Bíldudalur,
Patreksfjörður, Stykkishólmur, Vest-
manneyjar.
Auk þessara sumarferða býðst fé-
lagið til að fara 5 vetrarferðir með
viðkomustöðum á Austur-, Suður- og
Vesturlandi, en ekki á Norðurlandi.
Fyrir þessar ferðir fer félagið fram
á 30 þús. kr. árlega.
Þær eru horfur i þinginu, að þessu
tilboði verði tekið með nokkurum
breytingum á áætlun, og, ef svo lizt,
bætt við einu strandferðaskipi, aðal-
lega til vöruflutniuga.
Með þessu móti eru fengnir all-
góðir og vel við unandi strandferða-
kostir næstu 2 ár.
Þótt eigi verði þær eins góðar,
þessar strandferðir, eins og beztar
hefðu getað orðið, einkum fyrir af-
skektari hafnir, tjáir landsfólkinu ekki
að fárast yfir því. Aðalatriðið var að
sýna Sam. fél. fram á, að vér vær-
um eigi upp á það komnir. Og það
hefir tekist mjög vel, eftir því sem
sakir stóðu, eftir því hvað í eindaga
var komið.
Það óhapp henti Ed. í gær, að
rígbinda alla styrkveiting til Eimskipa-
félags íslands við, að félagið taki þeg-
ar að sér strandferðir árið 1916.
Þessi samþykt stafar vafalaust af mis-
skilningi hjá deildinni. En svo er
sem sé mál með vexti, að þetta skil-
yrði getur orðið til þess að kyrkja
Eimskipafélagið i fæðingunni, alveg
eins og til var stofnað af Sameinaða
félaginu.
Boðsbréfið til félagsstofnunarinnar
er bundið við þetta tvent, a ð félagið
að svo stöddu taki ekki að sér strand-
ferðirnar, og a ð alþingi styrki félagið
þegar i byrjun.
En með samþykt Ed. er brotið
móti einu aðalatriðinu í boðsbréfinu
og þar með kipt undan félagsstofn-
aninni einni grundvallar-stoðinni.
Enginn má samt skilja orð vor svo,
að vér séum þvi mótfallnir í sjálfu
sér, að Eimskipafélagið taki að sér
strandferðirnar, síður en svo.
Vér teljum þvert á móti sjálfsagt
að Eimskipafélagið taki að sér strand-
ferðirnar á sínum tíma. En að svo
komnu máli má eigi gera strandferð-
irnar að úrslitaskilyrði fyrir styrk-
veiting, vegna þess, að það kippir al-
veg undirstöðunni undan hlutafjár-
loforðum landsmanna. Ef þessu skil-
yrði er haldið til streitu, er það sama
sem að gera að engu hin mörgu
hlutafjárloforð. Það yrði þá að hætta
við þetta félag og stofna af nýju til
annars félags.
Vér þykjumst vita, að eigi hafi verið
tilætlun deildarinnar að svo færi og
ef Efrideildarmenn sannfærast um,
að þessar verði afleiðingarnar, teljum
vér víst að þeir greiði öðruvísi at-
kvæði um þetta atriði áður en málið
verður til lykta leitt.
Þeir munu ekki vilja verða til þess
að »skemta skr............«•
Út um landið hefir »símskeytið
góða« eins og áður er getið orðið
til þess, að þó nokkru af nýjum hlut-
um hefir verið lofað.
En um það hefir verið nauðalítið
hér í höfuðstaðnum.
Enn eru þó nokkurir kaupmenn
eftir, sem enga hluti hafa tekið i
Eimskipafélaginu, þótt furðulegt sé.
Nú ættu þeir eigi lengur að láta
á sér standa. Ef þeir þverskallast
enn, þá fer viðskiftamönnum þeirra,
þ. e. þjóðinni, að ofbjóða!
Fáninn í Efrideild.
í dag var fánafrv. afgreitt til 3.
umr. i Ed. formerkislaust.
Ráðherra lagðist móti frv. Eiiikur
Briem bar fram rökstudda dagskrá
um að afgreiða ekki fánamálið á
þessu þingi, en hún var feld með
7 : 6. Þessir 6 voru: Steingrimur,
Guðj., Július, Þórarinn, Einar J. og
Eiríkur.
Samþykt var með 7:5 að skella
/flMífr-formerkið framan af orðinu
fáni.
Fyrsta grein samþ. með 7: 4 og
málinu visað til 3. umr. með 7:4
atkv.
Fánavinirnir 7 í Ed. eru: Björn
Þorl., Guðm. Björnss., Jón Jónatanss.,
Hákon, Sig. Eggerz, Sig. Stef. og
Jósef Björnsson.
Haldi þessir 7 menn saman við
3. umr., og er engin ástæða til að
efa það, þá kemst fánafrv. sennilega
fram með góðu fylgi þingsins —
forvierkislaust.
Frá alþingi.
Bannbreytingin. Meirihluti
nefndar þeirrar í Ed., sem kjörin var
var til að athuga bannbreytinga-frv.
L.H.B., hefir komist að þeirri niður-
stöðu að veita »ræðismönnum fram-
andi rikja, sem þar hafa fæðingar-
rétt«, heimild til að flytja frá utlönd-
um einu sinni á ári áfengisforða, er
nemi alt að 800 lítrum, til heimilis-
þarfa sinna um 1 ár í senn. »Þó
má áfengið ekki hafa meira í sér af
áfengisvökva en 15%«- Öllum öðr-
um skal bannaður innflutningur eða
flutningur úr skipi í annað skip eða
úr skipi í land.
í meiri hluta eru G. Björnsson,
Björn Þorláksson (skrifari og fram-
sögum.), Sig. Stefánsson (með fyrir-
vara) og Jón Jónatansson (með fyrir-
vara).
í minnihluta er Sig. Eggerz. Hann
vill enga tilslökun láta gera frá hin-
um gildandi bannlögum.
Reykjavíkur dómkirkja.
Fjárlaganefnd Ed. flytur svo látandi
þingsályktunartillögu:
Efri de'ild alþingis ályktar að skora
á stjórnina að hlutast til um, að
Reykjavíkurdómkirkja verði sett undir
umsjón og eftirlit biskups, og að
sama skipun komist á reikningshald
hennar, sem fylgt er við aðrar kirk-
jur landsins.
Að eins ísl. texti: Þeir Bj.
frá Vogi, Benedikt og Skúli flytja
frumv. um að hætt skuli að gera
opinberar þýðingar á dönsku af ís-
lenzkum lögum.
Tóbnkssðlubanu. í N.deild
kom á öndverðu þingi fram frumv.
um að banna sölu á tóbaki til barna
og unglinga. Nefndin í því máli
Sig. Sig., Matth. Ól., Halld. St.,
Skúli og Einar) hefir út af því frv.
borið fram svo látandi þingsályktun:
Neðri deild alþingis ályktar að skora
á landsstjórnina að hlutast til um,
að fræðslumálastjórn landsins afli sér
upplýsinga um tóbaksnautn ungm.
og barna um land alt, og einkum í
ungmenna- og barnaskólum lands-
ins, svo og um áhrif þau, er tóbaks-
nautn virðist hafa á andlegan og lik-
amlegan þroska barna og ungmenna,
og hverra tóbakstegunda einkum er
neytt, og að fræðslumálastjórnin leggi
fyrir stjórnina skýrslur þær, er hún
fær um þetta efni, ásamt bending-
um til umbóta, ef hún álitur þess
þörf.
Fánamálið. Þess var getið í
síðasta blaði, að meiri hluti fána-
nefndar Ed. vildi samþykkja fánafrv.
og þar af 3 formerkislaust. Minnihl.
nefndarinnar telur einn mann, Stgr.
Jónsson. Hefir hann látið frá sér
svofelt ágreinings-álit:
»Eg hefi eigi getað orðið með-
nefndarmönnum mínum samferða í
þessu máli. Eg lít svo á að það sé
ekki heppilegt fyrir þjóðina og held-
ur eigi fyrir sjálft fánamálið að frum-
varpið gangi fram á þessu þingi.
Málið stendur í svo nánu sam-
bandi við sambandsmálið, að mjög
örðugt er að greina þar á milli. Auk
þess er málið mjög viðkvæmt til-
finningamál, bæði fyrir Dani og ís-
lendinga, ekki sízt fyrir Dani.
Frumvarpið er svo óákveðið og
óljóst orðað, og úr því bætir breyt-
ingartillaga meiri hlutans ekki, að
óttast má að iðulega muni rísa upp
ágreiningur milli landanna um notk-
un hins nýja fána, og mundu þau
ágreiningsatriði jafnan verða mjög
óþægileg. Það er því brýn nauð-
syn, að í fánalögunum séu greinileg
og ótviræð ákvæði um notkun fán-
ans, þar sem tekið er fult tillit til
allra gildandi lagaákvæða, svo ótvi-
ræð, að ágreiningsatriði í einstökum
tilfellum séu útilokuð, svo sem frek-
ast er unt að gera slikt með lögum.
Þá virðist mér óviðkunnanlegt, að
eg ekki segi ókurteist, að konungur
skuli ekki hafa tillögurétt um gerð
fánans, eða notkun hans, því það er
þó alkunnugt, að fánar Óestra landa
eiga rót sína að rekja til konungs-
valdsins og standa í nánu sambandi
við það. Fáninn er miklu fremur
veldis en þjóðernismerki.
Hin eðlilegasta og heppilegasta leið
til þess að leysa úr þessu vandamáli
er að minni hyggju, að þingið vísi
þvi til stjórnarinnar með áskorun
um að ráðherra beri málið upp fyrir
hans hátign konunginum og fái sam-
þykki hans til að leggja fyrir næsta
alþingi frumvarp um fána íslands.
Með því er bygt fyrir ágreining milli
þjóðanna út af þessu mál og alþingi
sýndi þá konunginum skylduga kurt-
eisi.
Eg mun því bera fram í háttv.
deild tiliögu um að vísa máli þessu
til stjórnarinnarc.
Eins og menn sjá, eru ástæður
minnihl. veigarýrar, og því vonandi,
að Ed. styðji fánafrv. formerkislaust.
Fjárlöginí Efrideild. Fjár-
lögin voru til 2. umræðu í Ed. og
stóðu umræður frá kl. 11 V2 árdegis
til kl. 2 í nótt. Töluverðar breyt-
ingar voru gerðar á frv. Nd. þar
meðal lávarðanna. Hér skulu taldar
helztu breytingarnar:
Fjárveitingin til eftirlits með fiski-
veiðum í landhelgi úr landi færði
id. niður úr 10,000 kr. árlega niður
: 4500 kr. með n atkv. gegn 1
Jón Jónatansson). Tillagið til Heilsu-
íælisins vildi fjárlaganefnd færa nið-
ur um 1000 kr. hvort árið, en sú
tillaga var feld með 7 : 5 (Fjárlaga-
nefndin). Utanfararstyrkur til Rögn-
valds Ölafssonar 1200 kr. samþ.
með 12 samhlj. atkv.
Felt var að fella niður 400 kr.
persónulega launaviðbót við Jón Þor-
áksson landsverfr. með 9 : 2 (Hákon
3jörn Þorlákss.).
Fjárveiting til brúar á Jökulsá á
Sólheimasandi 78000 kr. var feld
með 7 : 5 (Hákon, Jón Jónatansson,
ósef, Július og Sig. Eggerz). Brú
Bleikdalsá feld með 10 : 1 (Jón
ónatansson). Þjóðvegur í Austur-
Skaftafellssýslu feldur með 9 : 3
Hákon, Jón Jónatansson, Sig. Egg.).
•járv. til Eskifjarðar vegar 6000 kr.
breytt í 3000 kr. til vegarins um
Völlu í Suður-Múlasýslu. Fjárv. til
ijóðvegar frá Bitrufirði um Korrsár-
dal að Gilsárbotni feld með 9 : 4
Guðjón, Jón, Júlíus, Þórarinn). Brú
á Þverá syðri feld í einu hljóði.
Svofeld athugasemd við fjárveiting
til Eimskipafélags íslands sþ. með
11 samhlj. atkv.: »Styrk þenna er
stjórninni einungis heimilt að veita
iimskipafélagi íslands, ef það kemst
á fót og tekur til starfa 1915 og ef
samningar takast við það um strand-
ferðir eigi síðar en 1916«.
Felt var með 7 : 6 að lækka styrk
til bátaferða á Breiðaflóa úr 9000 kr.
niður í 7000 kr. Samþ. með 10
samhlj. atkv. að hækka styrk til báta-
:’erða úr Vík á Eyrarbakka úr 4800
upp i 6000 kr. Sþ. með 9 samhlj.
atkv. að lækka styrkinn til Hvítár-
báts úr 800 kr. niður í 600 kr.
Samþ. með 9 samhlj. atkv. að veita
300 kr. árl. til mótorbátaferða milli
Patreksfjarðar og Rauðasands. Felt
með 11 samhlj. atkv. að hækka laun
símastarfsmannanna Pauls Smiths og
Gísla J. Ólafssonar. Samþ. með 11
samhlj. atkv. að veita 14000 kr. til
kaupa á símstöðvahúsi Akureyrar.
Tillaga um að veita 20,000 kr.
til viðgerðar Rvíkur-dómkirkju feld
með 12 atkv.
Tillaga um að færa námsstyrk há-
skólans, 8500 kr. niður í 7200 kr.
samþ. með 7 : 4 (G. B., Sig. Egg.,
Hákon, Einar), og húsaleigustyrk úr
4000 í 3600 sþ. 7 : 4.
Tillaga um að veita 500 kr. hvort
árið til þess að undirbúa efnisskrá
yfir íslenzk lög að fornu og nýju,
sþ. með 11 samhlj. Persónuleg
launaviðbót (200 kr.) til Geirs Zoéga
yfirkennara, sþ. með 10 : 1 (Sig.
Egg.).
Fjárveiting til aðgerðar á gamla
skólahúsinu á Hólum (5150 kr.) sþ.
með 7:3 (G. B., Hákon, Guðjón).
Fjárv. til að reisa peningshús á Hól-
um alt að 12,000 kr., sþ. með 7 : 2
(Hákon, Sig. Egg.). Hækkun á fjárv.
lil kvennaskólans í Rvik úr 1500 kr.
upp í 1675 sþ. með 10 : 1 (Hákon).
Hækkun á styrk til Blönduóss-kvenna-
skóla úr 3000 kr. upp i 3600, sþ.
með 10 atkv. Hækkun á launum
2. bókavarðar Landsbókasafnsins úr
1000 kr. upp í 1200 kr. sþ. með
7 : 1 (Sig. Egg.). Fjárv. til Lands-
skjalasafnsins, til þess að láta afskrifa
og ljósmynda skjöl í Rikisskjalasafni
Dana, og öðrum útlendum skjala-
söfnum, er snerta ísland, 1000 kr.
árlega, sþ. með 9 : 4 (Björn. Þork.,
Stgr., Jón og Sig. Egg.). Breyting
á skáldlaununum, færsla frá fyrra ári
yfir á bæði árin, sþ. með 10 atkv.
og hækkun á skáldlaunum Guðm.
Guðm., úr 800 upp í 1000 kr. ár-
lega, sþ. með 7 : 4 (Stgr. J., Jósef,
Þórarinn, Sig. Stef.).
Tillaga um að Einar Jónssonmynda-