Ísafold - 17.09.1913, Blaðsíða 1

:
I
I
Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
istfyrirn’iðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 17. sept. 1913.
I
Upp8Ögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
74. tölublað
I. O. O F. 94959.
Alþýðufól.bóbasafn Templaras. 8 kl. 7—P
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. ' 8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka dapa 1 3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—3 og 7
Eyrna- nef- hálslakn. ók. Pé»th.*tr. 14Afi« - 6
íslandibanki •pinn 10—2*/t og i>/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8árd.—H 1.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/t slbd.
Landakotskirkja. 6mbs>j. 0 mg 6 á k#l, ^
Landakotsipitali f. sjAkraviti. 11—1.
Landsbankinn 11-S1/*, 51/*—ö'/t- Bankastj. 5 2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá * 2
Landsfóhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12 2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd.ogfsd. 1‘ 1
Náttúrugripa8afnió opib l1/*—2*/i á funnt i
Samábyrgó Islands 10—12 og 4—6.
StjórnHrráÓ88krif8tof'urnar opnar 10—4 dapl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 1J 12
Vífil8taöahælib. Heimsóki artimi 12—1
Þjóómenjasafnib opib á hverjum degi 12- 2.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlnn ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
lóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Nýja B16
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Ertetíd tíðindi.
Berlín : Rússakeisari kemur til brúð-
kaupsveizlunnar. — Ohio: Mörg
hundruð manns farast í stórflóði.
Eignatjón margar miljónir dollara.
Lifandi augu.
Aðalhlv.: Frú Karen Lund, Adam
og Johannes Poulsen.
t>essir eiginmennt
Danskur gamanleikur.
Ath. Börn fá ekki aðgang
að þessum sýningum.
Nam Nam
er framtíðarvindillinn i Reykjavík.
Fæst i
Tóbaks- og sœlgætisverzl.
á Hotel Island.
Ó viðjafnanlegu r
vindill er „Tamina“; kostar
þó að eins 11 aura stykkið, enda
ekki «Hotel»-verðlagður, því hann
fæst, sem kunnugt er, að eins í einu
tóbaks-sérverzlun bæjarins, f>. e.
Tóbaksverzlun
R. P. Leví.
Tamina er viðurkendur sem
bæjarins bezti nútiðar og framtíðar-
vindill.
BarnaskóK minn fyrir ó-
skólaskyld börn byrjar 22. sept.
Þeir sem óska eftir kenslu fyrir börn
sín gefi sig fram í dag og d morqun.
Steingr. Arason kennari,
Grundarstig 3.
Sigfús Blöndahl
Rödingsmarkt 57, Hamburg 11.
Inn- & útflutningsverzlun.
Umboðsverzlun.
Allar íslenzkar vörur seldar
hæsta verði.
Slmnefm: Blöndahl. — Hamburg.
Sameinaða félagið
og
samgöngurnar
»Simskeytið góða« frá Sam. fél.
um uppsögn strandferðanna, ef Eim-
skipafélag íslands yrði styrkt með
einum eyri úr landssjóði hefir verið
símað aftur héðan til Danmerkur.
Dönskum blöðum sumum hefir þótt
simskeytið all-kynlegt og því leitað
frekari vitneskju hjá formanni Sam.
fél., Cold. Það er harla einkennilegt
— og fróðlegt fyrir íslendinga það,
sem hann hefir fram að flytja til af-
sökunar hinu alræmda eða réttara
sagt illræmda símskeyti félagsins.
Hann segir, að Sam. fél. hafi árið
1897 tekist á hendur strandferðirnar,
og haldið þeim til ársins 1909. En
þá hafi þær verið teknar nf félaginu,
þrátt fyrir mjög ódýrt tilboð, og
fengnar i hendur Thorefélaginu. Sam.
fél. hafi svo orðið að takasr á hend-
ur millilandaferðir með 10 ára samn-
ingi, og styrk úr rikissjóði Dana - -
eingöngu. Thorefélagið hafi svo gefist
upp árið 1912 og Sam. fél. þá gert
það (af miskunn sinni) að taka að
sér strandferðir 1912, enda þótt lítil
hvöt hafi til þess verið fyrir félagið,
eftir að þvi hafi verið sparkað frá
samningum árið 1909.
Loks hafi félagið, fyrir mikinn
bænastað Islands-ráðherra, lofað að
takast strandferðir á hendur næstu 2
árin, en þá hafi alþingi komið til og
lofað samkepnisfélagi, þ. e. Eim-
skipafélagi íslands, riflegum styrk,
þegar árið 1915, og af þessum ástæð-
um hafi Sam. fél. sagt upp tilboð
inu um strandferðir.
Aðalþráðurinn i öllu tali hr. Colds,
forstjóra Sam. fél., er, að Sam. fél.
hafi tekið að sér strandferðirnar í
hreinu gustukaskyni, af því að vér
íslendingar höfum verið i vandræð
um!
Þessum staðhæfingum verður að
andmæla af þeirri alvöru, sem skilin
eiga.
Og það verður að minna hr. Cold
og aðra málsvara hins dæmalausa fé-
lags á það, að loforðið um strand-
ferðir var einmitt notað til þess að
rýmha að miklutn mun um kosti jé-
laqsins l millilandaferðum: hækka
farmgjöld, heimta umflutningsgjald
o. s. frv.
Það nær því eigi neinni átt, að
reyna að koma því inn hjá blaða-
lesendum í Danmörku, að síðustu
strandferðasamningarnir hafi gerðir
verið af umhyggju fyrir íslandi, eins
og hr. Cold vill gefa í skyn. Það
er siður en svo I Hinir nýju samn-
ingar eru einmitt notaðir til þess að
afla Sam. fél. nýrra hlunninda.
Væri það vel, að danskir blaða-
lesendur fengju sanna vitneskju um
»umhyggjut danskra kaupsýslumanna
fyrir íslenzkum hagsmunum, en létu
sér eigi nægja órökstudda og ómak-
lega sleggjudóma um islenzk efni frá
mönnum, sem ekki hugsa um annað
en að skara e!d að eigin köku!
Samgöngumálin á þingi.
Það sem lengst heldur á lofti
heiðri þingsins 1913, auk stjórnar-
skrárinnar, er meðferð þess á sam-
göngumálinu. Hún veitir því fyr-
irgefningu margra synda
ísafold hefir reynt nð láta lesend-
ur sína fylgjast svo vel með þing-
meðferðinni á þvi máli, sem kostur
hefir verið á. Tvö nefndarálit sem
merk eru hvort í sinu lagi hefir
snmt eigi unnist rúm til að birta
enn. Það eru nefndarálit E.-deild-
ar nefndarinnar og framhaldsálit
N.-deildar nefndarinnar (samþykt af
E.-deildar nefndinni). Það fer hér á
eftir, en í næsta bl. kemur hitt álitið.
I.
Fr a mhalds-álit
frá samgöngumálanefnd Neðri deildar.
Samþykt af Efri-deildarnefndinni.
Eins og tekið er fram í framhalds-
nefndaráliti voru á þingskjali 505,
lögðu samgöngumálanefndirnar til, að
stjórninni væru veittar 60,000 kr. á
ári til frjálsra umráða til strandferða
fyrir næsta fjárhagstimabil, en látið
óákveðið, hvernig þessum strand-
ferðastyrk skyldi varið, og hefir þessi
tillaga nú verið samþykt af báðum
deildum í fjárlagafrumvarpinu.
En jafnframt og nefndirnar lögðu
þetta til, var í nefndaráliti voru (þing-
skj. 505) bent á þrjár leiðir, sem
stjórnin gæti valið á milli, og hafa
nefndirnar nú á sameiginlegum fund-
um athugað þessar leiðir enn betur.
Hefir niðurstaðan ntí orðið sú, að
ráða til, að samið yrði við Eimskipa-
félag Björgvinjar fyrir næstu tvö ár,
sem tjáð hefir sig fúst til að fara 2
hringferðir á mánuði, sumarmánuð
ina 7 og eina ferð á mánuði hina
5 mánuði ársins til Austur-, Suður-
og Vesturlandsins, gegn 30,000 kr.
árstillagi úr landssjóði. Þessum ferð-
um álíta nefndirnar að mundi mega
hlfta til mannflutninga, einkum ef
hægt væri að ná samkomulagi um
nokkrar smábreytingar á því upp-
kasti að ferðaáætlun, sem félagið hefir
sent stjórninni. Á þeirri ferðaáætl-
un var enginn viðkomustaður við
Húnaflóa, en félagið hefir nú í sim-
skeyti tjáð sig fúst til að koma þar
við á einum stað í hverri ferð, á
Hólmavík. En þar sem nefndunum
þykir þessi breyting ekki einhlít, vilja
þær beina þeirri áskorun til stjórn-
arinnar, að hún geri sitt ítrasta til
að ná samkomulagi við félagið um
svofeldar breytingar á ferðaáætluninni:
1. Að skipin verði í janúar- og fe-
brúarferðunum látin halda áfram
frá ísaftrði norður og austur um
land með viðkomum á helztu
stöðum á Norður- og Austur-
landi og fara þaðan utan, í stað
þess að snúa aftur frá ísafirði til
Suðurlandsins.
2. Að skip B sé látið fara til Seyð-
isfjarðar (í stað Fáskrúðsfjarðar)
á útleið frá Reykjavík að minsta
kosti í 4 vetrarferðum.
3. Að Hólmavik, Borðeyri, Hvamms-
tangi og Blönduós séu ákveðnir
viðkomustaðir skipanna í sumar-
ferðunum, þó ekki nema einn
þessara staða í hverri ferð.
4. Að skipin í vetrarferðunum verði
látin taka land á Seyðisfirði í stað
Eskifjarðar.
5. Að skipin komi við á Djúpavogi
í stað Fáskrúðsfjarðar í einhverj-
um af sumarferðunum.
6. Að Reyðarfjörður verði ákveðinn
viðko'";ict’ður í stað Eskifjarðar
f einstökum ferðuui.
Um þessir mundir er sendisveit sú, er hér er birt mynd af, á ferða-
lagi milli stórveldanna, til þess að biðja þau að sjá svo um, að Adríanópel
lendi ekki i höndum Búlg.ara, heldur verði kyr undir Tyrkjum. Eru það
menn af ýmsum þjóðum og trúbragðaflokkum þar í borginni, sem að
sama markinu vinna. Flestum borgarbúum óbærileg tilhugsun að vera
undir Búlgara gefnir, svo hafa þeir af sér brotið með hryðjuverkum
margs konar.
7. Að Þórshöfn verði ákveðinn við-
komustaður í einni ferð eða fleir-
um í stað Vopnafjarðar.
8. Að skip A sé látið koma við á
Austfjörðum (Seyðisfirði) í upp
leið í einum — tveimur sumarferð-
um, til þess að einnig á sumrum
fáist beitiar ferðir milli Austur-
lands og Reykjavíkur.
9. Að skipin séu á leið til Vestur-
landsins látin koma við til skift-
is í Stykkishólmi, Ólafsvík og
Flatey.
Allar þessar breytingar eru þann-
ig vaxnar, að félaginu yrði í engu
verulegu íþyngt með þeim, þar sem
viðkomustaðirnir yrðu jafnmargir í
hverri ferð eftir sem áður, að eins
haganlegri fyrir landsbúa, og gera
nefndirnar sér því góðar vonir um,
að samkomulag náist við félagið um
að breyta ferðaáætlun sinni á þessa
leið, ef stjórnin beitist fast fyrir því
og sýnir fram á, hver nauðsyn er á
þessum breytingum.
En jafnvel þó að allar þessar breyt-
ingar fengjust, mundu þessar ferðir
samt ekki fullnægja kröfum manna
til vöruflutninga, með því viðkomu
staðirnir eru alt of fáir. En úr þvi
ætlast nefndirnar til að sé bætt, með
því, að láta ódýrt vöruflutningaskip
sigla á flesta eða alla þá viðkomu-
staði, sem strandferðaskipin hafa að
undanförnu komið við á, þar á með-
al Suðurlandshafnirnar, eftir því sem
samgöngumálaráðunautur stjórnarinn-
ar kann að leggja til, er hann hefir
rannsakað það mál betur en nefnd-
irnar hafa átt kost á. Þetta vöru-
flutningaskip þyrfti ekki að vera ör-
skreitt, né hafa nema örlítið farþega-
rúm, en mætti þó varla minna vera
en 200 smálestir. Þar sem stjórnin
hefir til umráða 30.000 kr. í þessu
skyni, álíta nefndirnar, að engin
vandkvæði muni verða á að útvega
þetta skip fyrir þá upphæð, og bú-
ast jafnvel við, að stjórnin munitæp-
lega þurfa á allri þeirri upphæð að
halda til þess, ef vel er á öllu hald-
ið. Hefir nefndunum borist fregn
um það, að stórkaupmaður Thor E.
Tulinius mundi eigi ófús að gera
samninga við stjórnina um slíkt skip,
og þær telja og mjög líklegt, að eins
mætti ná samningum um það við
Eimskipafélag Björgvinjar í viðbót
við hinar aðrar ferðir þess. Og jafn-
vel þótt leigja yrði skipið og gera
út á kostnað landssjóðs, eins og bent
var til í fyrra framhaldsnefndaráliti
voru (þskj. 505), þá mundu engin
sérleg vandkvæði á því, og 30,000
kr. fyllilega næ;ja til þess. En til
þeirra úrræða állta nefndirnar, að
muni alls ekki þurfa að koma.
Þá hafa nefndirnar og íhugað þá
spurningu nokkuð, á hvern hátt lands-
stjórnin eigi að hafa hönd í bagga
með Eimskipafélagi íslands, ef samn-
ingar takast við það félag um strand-
ferðir og landssjóður gerist hluthafi
í félaginu með 400,000 kr. Þó að
þær álíti, að þetta verði að vera samn-
ingamál milli landsstjórnarinnar og
félagsins, vilja þær þó taka það fram,
að þær álíta, að ekki beri að krefj-
ast atkvæðisréttar fyrir hönd lands-
sjóðs eftir krónutali í hluttöku hans,
sem gæti leitt til þess, að landsstjórn-
in yrði alsráðandi í félaginu, þar sem
hún ein gæti neytt atkvæðisréttar
síns til fulls, en aðrir hluthafar ekki,
með því þeir eru dreifðir um land
alt og gætu því fæstir sótt hluthafa-
fundi. Með því yrði félagið miklu
fremur einskonar landssjóðsútgerð, en
hlutafélag einstakra manna með hlut-
töku úr landssjóði. Enl) pað er álit
nefndanna, að svo eiqi um hnútana
að btía, að félaqið sjdlft hafi jafnan
aðalráðin, en sé öfluglega styrkt af
landssjóði, 0% pað svo öfluglega, að eng-
in hœtta sé d, að pað bíði nokkurn halla
af samningum sínum við landstjórn-
ina um strandferðirnar. Hins vegar
leggja nefndirnar áherzlu á það, að
stjórnin hagi samningum sínum svo,
að trygging fáist fyrir því (t. d.
með ákvæðum í lögum fjelagsins),
að félagið aldrei geti gengið úr greip-
um íslendinga og í hendur útlend-
inga eða útlendra félaga, sem tilraun
kynnu að gera til að ná valdi á fé-
laginu með því að kaupa upp hluti
þess. Félagið á að verða íslenzkt
og aldrei annað.
‘) Letnrbreyting bl.
---------------------
Nýir prófastar.
Sira Kristinn Danielsson er skipað-
ur prófastur í Kjalarnessprófasts-
dæmi og síra Skúli Sktílason í Odda
í Rangárvallaprófastsdæmi.
Veitt prestsembætti.
Hestþing voru i gær veitt síra
Tryggva Þórhallssyni — á brúð-
kaupsdegi hans.
Þingtíðindin.
Fyrsta heftið af umræðum alþing-
is — beggja deilda — var útbýtt
síðustu þingdagana.