Ísafold - 24.09.1913, Blaðsíða 2

300
ISAFOLD
Eros-slysið.
Nákvæma frásögn af því fátíða
slysi hefir ekkert blaðanna flutt. —
Eftirfarandi fróðleg og ítarleg lýsing,
sem hr. Benidikt Sveinsson í Mjóa-
firði hefir sent í s a f o 1 d — mun
því lesin með athygli:
Hinn 7. f. m. (ág.) vildi hér til
voða-slys, sem fátítt er, sem betur
fer. Fisktökuskipið «Eros» var hér
þá statt og var verið að flytja út í
það fisk, var það þá búið að taka
um 1000 skpd. af fiski á Norðfirði
Og komið hingað til að taka það
sem hér lá verkað. Daginn áður
(fimtudag) var hér fluttur út í það
stórfiskur, er átti að flytjast til Ítalíu,
eins og allur farmurinn; en þennan
morgun, 7. f. m., var byrjað að
flytja út Labradorfisk, var hann við
skipshltð látinn í stóran kassa og
hann svo undinn upp á skipið með
vindu, er stóð í sambandi við gufu-
vélina með minni gufukatlinum, sem
eingöngu til slikra hluta er notaður.
En um morgunverðarbil heyrðist
mikill dynkur og um leið lauzt upp
úr skipinu reykjarmekki miklum og
var hann nokkura stund að tvístrast,
þvi logn var. Þegar honum létti,
mátti sjá, að eitthvað hafði að orðið,
þvi að fult var kringum skipið aí lestar-
hlemmum og spítnarusli.
Litli gufuketillinn hafði sprungið,
og skemt og eyðilagt að mikiu leyti
gufuvélina, vélarrúmið og klefa inn
úr því, er vélamenn notuðu eða
bjuggu í.
Tveir menn voru staddir i vélar-
rúminu og biðu þeir ekki einungis
bana, heldur tættust þeir sundur taug
fyrir taug. Leifarnar af líkömunum
tindu skipsmenn svo saman í segl-
dúk á stærð við meðal sjalklút, hnýttu
hnút á fyrir ofan og var þá böggull-
inn á stærð við samanvafið kindar-
reifi.
Mesta mildi var það, að þessi
sprenging varð um þaðdeyti er fólk
Járnbrautarmálið.
Nefndarálit Bjðrns bankastjóra Kristjáns-
senar (minnihlutans i járnbrautarmálinu).
Eg hefi ekki getað orðið alveg
samferða nefndinni um þetta mál.
Orsökin til þess er sem nú skal
greina.
1. í samgöngumálum tel eg land-
ið mest vanhaga um haganlegar sam-
göngur d sjó, samgöngur á sjó um-
hverfis landið og við útlönd, og að
það eigi að ganga á undan öllu öðru
í þessum málum, að koma samgöng-
unum í það horf, að sjóleiðin sé
notuð út í œsar.
Eg tel, að fyr en það er gert, sé
eigi með neinni vissu hægt að dæma
um, hvernig samgöngur eigi að liggja
á landi, og hvaða samgöngufæri er
hentugast að not.i.
Það er kunnugt, að eigi er mönn-
um enn orðið ljóst, hvað auðvelt
er að koma vörum til Stokkseyrar
og Eyrarbakka, og jafnvel til Víkur
sjóleiðina, ej skynsamlega er að farið.
Það er sem sé alhægt bæði sumar
og vetur, að koma þangað vörum
og sækja vörur, ej jarið er ejtir
veðri, og hentugur bátur, 80—100
smálestir, er til taks að fara ferðir
þangað, ej veður leyfir, sem ávalt er
auðið að velja sér, ekki sízt síðan
siminn var lagður.
Bátur með þessari stærð gæti siglt
inn á höfn á Eyrarbakka að minsta
kosti alt sumarið, er veður leyfir.
Samgöngur þær til sýslnanna aust-
an fjalts, sem vér gætum þannig
haft, bæði á sjó og landi, með þeim
vegum, sem nýlega eru lagðir og
flestir munu hafa verið ánægðir með,
þegar þeim var sæmilega við haldið,
ættu enn sem komið er að full
var að snæða, annars er ekki víst
hve mannskaðinn hefði orðið mikill,
því margir úr landi voru að hlaða
hskinum í Iestinni, og hefðu menn
verið í afturlestinni við vinnu, hefðu
allir farist, er þar voru.
Tveir menn úr landi, Konráð kpm.
Hjálmarsson, er fiskinn átti, og Sveinn
Arnason fiskimatsmaður, voru staddir
úti á skipi er þetta skeði, voru að
ganga aftur að stiganum og ætluðu
i land. Þeir köstuðust báðir niður
sökum loftþrýstings og Sveinn misti
meðvitundina augnablik, en hlemmar
og spítnabrot flugu um eyru þeim,
en ómeiddir sluppu þeir samt.
Brátt kom í ljós, þegar þessi ósköp
voru afstaðin, að skipið fór að fyllast
af sjó. Fóru menn þá að reyna að
bjarga einhverju af fiskinum, en lítið
varð af því sökum sjávarins, er inn
streymdi. Var þá farið að toga
skipið svo nálægt landi, sem unt var
og festa það með akkerum úr landi
á báðum endum. Síðan var farið
að bjarga skipskostinum og ýmsum
skipsáhöldum, sem til náðist, og
svo voru loks sett toppstög í land
svo að skipið ylti eigi út af marbakk-
anum í djúpið, því mjög sækir undan
brekkunni. Þetta tókst, skipið fylt-
ist af sjó þar til það stóð i botni og
var þá í kafi um flóðtíma borðstokk-
urinn, er frá landi sneri, og vel upp
á mitt þilfar, því skipið haliaðist
töluvert frá landi.
Sama kvöldið var símað til Rvíkur
eftir björgunarskipinu Geir og var
gert ráð fyrir, að það kæmi seint
á laugardagskvöldið, en það kom eigi
fyr en kl. 10 árd. á sunnud. Seinni
hluta þess dags fór það svo að búa
sig undir til verka næsta dag. A
mánudagsmorgun luku þeir undir-
búningi og um kl. 1 byrjuðu þeir að
dæla sjónum úr Eros. Eftir tæpa 2
tíma var skipið þurausið. Það þóttu
hér skjótar og miklar aðfarir, enda
sagt að dælurnar jysu 1000 þuml.
vatns á kl.st. Kafari var með skip-
inu, sem skoðaði það utan neðan-
sjávar áður en byrjað var að ausa.
nægja sannri flutningsþörf sýslnanna
austan fjalls.
2. Y.gte\efnahae; þjóðarinnar þann-
ig, að hún fyrst og fremst þurfi að
eflast að ejnum og jramleiðslu áður
en hún fer að afla sér þeirra þæg-
inda, er slík járnbraut getur veitt.
Eg segi fceirinda, því meira getur
járnbraut ekki veitt en þægindi í
landi, sem að visu gati framleitt
mikið, en sem ekki getur gert það
ve%na almennrar játæktar. Og eg
fullyrði, að járnbrautin geti ekki út
af fyrir sig aukið framleiðsluna,
heldur vaxandi ejni alment 0% aukið
veltujé hankanna.
Þessi 2 skilyrði verða því að upp-
fyllast, að mmu áliti, áður en jarið
er að leggja járnbraut.
Dæmi þessu til sönnunar:
Flestir þingmenn munu þekkja
jarðir, sem eru hér næst Reykjavík
og við aðalvegina hér, _ svo sem
Kópavog, Bústaði, Artún, Arbæ, Gröf
og Keldur. Allar þessar jarðir liggja
svo nærri Reykjavík, að ekki gæti járn-
braut komið peim að neinu haldi. Og
þessar jarðir geta selt mjólk sína
með affallalausu verði alt árið um
kring. Þrátt fyrir það berjast bænd-
ur þessara jarða í bökkum, og hafa
ekkert afl á að rækta jörðina að
neinum mun fram yfir það, sem
fyrirrennarar þeirra gerðu.
Eg sé litla breytingu á þeim jörð -
um þau 30 ár, sem eg hefi verið í
Reykjavík. Og líkt mætti segja um
fleiri jarðir í nánd við þessa 3 vegi.
Orsökin er tkki járnbrautarleysi held
ur almenn fátækt. Og ekki væru
þessir bændur betur settir, né bænd-
ur yfir höfuð hér sunnan fjalls, ef
mjólk færi að flytjast austan úr Rang-
árvallasýslu og Árnessýslu, sem hlyti
að fella mjólk að miklum mun í
verði, og. það ef til vill. svo mikið,
að enginn hagnaður væri fyrir neinn
að selja hana til Reykjavíkur.
Það kom þá í ljós, að byrðinginn
hafði lítið sakað, en pípa 'sú, er sjó
er dælt inn um inn í vélina til að
kæla hana, hafði þver-kubbast, svo að
allur sá sjór, er hún leiddi í vélina
og átti að spýta út um hina hlið
skipsins, lenti í rúminu. Hann tegldi
þá tappa í pipuopið og það dugði.
Það var hroðalegt að horfa ofan í
afturlestina þegar hún tæmdist; þar
ægði öllu saman, fjala og spítnabrot-
um úr þilinu milli hennar og véiar-
rúmsins, sóti og óþverra frá vélinni
og svo flaut oliuskán ofan á öllu
saman.
Morguninn eftir fór Geir með
Eros til Seyðisfjarðar. Þar var skipað
á land fiskinum úr framlestinni og
hann seldur þar á uppboði fyrir
20.000 kr. að sagt er, en fiskinum
úr afturlestinni var kastað í sjóinn
sem ónýtri vöru.
Nokkrum dögum síðar kom Geir
aftur með Eros í taumi til að taka
það er hér hafði verið bjargað. Svo
lagði Geir til hafs með Eros, áleiðis
til Noregs.
Kann eg svo ekki þessa sögu
lengri.
B. S.
Hrannir.
Svo heitir ný ljóðabók eftir Einar
Benediktsson, sem Sigurður Kristjáns-
son gefur út. — Þessarar bókar mun
bráðlega minst hér í blaðinu.
40 sláttuvélar
segir Freyr, að fluttar hafi verið
hingað til lands á þessu ári, lang-
flestar til notkunar á Suðurlandi.
Alþingistíðindin.
24. sept. er út komin öll A-deild-
in (skjalapartur), 2 hefti af C-deild
(umr. n. d.) og 1 hefti af B-deiId
(umr. e. d.), og verða send með
næstu ferðum á sjó og landi.
Gjaldkeramálið.
Hinir settu yfirdómarar eru nú að
Eg hefi heldur ekki orðið var við
neina mjólkureklu í Reykjavík, svo
að markaður væri þar fj'rír mikið
meiri mjólk en að berst nú.
Ef til Reykjavíkur flyttist nokkuð
að mun meira af mjólk en nú,
mundi það hafa tvent i för með sér.
Mjólkin félli í verði og salan yrði
óviss. /
3. Þá er því og haldið fram, að
ef járnbraut yrði lögð yfir þetta
svæði, sem frumvarpið fer fram á, þá
mundi fólkinu fjölga þar unnvörpum,
eins og reynslan sé i Vesturheimi
og víðar, þar sem járnbrautir eru
lagðar yfir óræktuð lönd, sem þá
séu tekin til ræktunar.
Hvaðan ætti slíkt fólk að koma ?
Og hvaðan á fólk að koma, sem
hefir yfirleitt svo mikið meiri ejni
en fólk það, sem nú byggir þetta
svæði, að skjótri ræktun yrði komið
í framkvæmd, sem fæddi þessa nýju
innflytjendur i sýslurnar?
Það fólk er ekki til á Islandi, það
yrði því að flytjast inn frá öðrum
löndum, til pess að rækta gras á ís-
landi í stað korns erlendis, sem það
er vanast að rækta, og sem gengur
miklu fljótara, þar sem skilyrði eru
fyrir slikri ræktun. Arðurinn þar
kemur að kalla má strax, án þess að
fyrst þurfi að skapa áburð á jörðina.
Er slíkt fyrirtæki sem járnbrautar-
lagning byggjandi á því, að fólkinu
fjölgi ört fyrir járnbrautina ? Eg tel
það reyk einn, því ómögulegt er að
bera saman ísland i þessu efni við
t. d. Vesturheim. Þar geta menn
lagt járnbrautir.yfir óræktað svæði,
og þá venjulega milli tveggja bæja,
eða út frá stórbæ, vegna pess, að
nóg jólk er til í landinu sjálju, sem
hefir bæði afl, dug og þörf fýrir að
taka land til yrkingar, vegna þess
hve stórbæirnir eru yfirfyltir af fólki,
sem verður að leita eftir arðvænlegri
fjalla um það mál. Dómur í því
væntanlegur einhverntíma i næsta
mánuði. Verða þá liðnir 21—22
mánuðir síðan fyrsta kæra banka-
stjóranna birst stjórnarráðinu.
Island eriendis.
Ofagur vitnisburður um Reykvík-
víkinga. Svíi einn, sem hér hefir
ferðast í sumar, Olov Janse, hefir rit-
að nokkra ferðapistla í sænska blaðið:
Östergötlands Dagblad. Þessum herra
hefir getist miður vel að höfuðstaðar-
búum. Um þá segir hann m. a.:
»Reykvikingar eru síður en eigi
skemtilegir að skifta við, þeir eru
heimskir, skítugir og — gagnstætt
löndum þeirra annars: ókurteisir og
ágjarnir. Borgun taka þeir svo háa
af útlendingum, sem miljónamæringar
einir ættu í hlut. íbúarnir eru held-
ur ekki beisnir í útliti. Karlmenn-
ina vantar alveg allan svip (»ha ing-
et utseende alls«), og andlitin á kven-
fólkinu eru eins og hráar kartöflur* I
Hann hefir verið i úrillu skapi
þessi sænski piltur, meðan hann
dvaldist hér í bæ!
Aðkomumenn: Sigurjón Jóhannes-
son dbrm. frá Laxamýri, Jón Blöndal
læknir frá Stafholtsey.
Bifreiðarfélag er að komast á fót
hér í bænurr., Hugsar það til þess
að kaupa 5 bifreiðar og taka til starfa
snemma næsta vor. 1 stjórn þess eru:
Axel Tulinius f. sýslum., Pétur Gunn-
arsson hótelstjóri og Sveinn Björnsson
yfirdómslögmaður.
Bifreið þá er Sveinn Oddsson hefir
hér í förum í sumar er í ráði að kaupa
og sömuleiðis hina nýju bifreið, sem
hingað er komin.
Vandræði eru það, er bifreiðar fara að
tíðkast hér, að eigi skuli bifreiðarfær
vegur austur að Geysi og Gullfossi og
niður Hreppa. Þá mundi hægt að skreppa
frá Reykjavík, yfir Þingvelli að Geysi,
Gullfossi, Þjórsárbrú og heim aftur
atvinnuveg en það hefir í bæjunum.
Og ræktunin gengur þar miklu fljót
ara en hér, aj pví að þeir þurfa ekki
að rækta gras, heldur korntegundir,
enda nógir bankar þar til að leggja
fram féð.
Ræktun, t. d. túna, er alveg háð
pví, að áburðurinn geti aukist, en
hann eykst ekki nema smátt og smátt,
þess vegna getur túnrækt ekki auk-
ist nð neinum mun nema á mörgum
árum. Hinsvegar gæti áveita, þar
sem skilyrði eru góð fyrir hana,
orðið nokkuð fljótt að liði, en ekki
skapar útlenda járnbrautin hana, held-
ur vaxandi dngur og aukinn efnahag-
nr landsmanna sjáljra, og vaxandi
próttur bankanna.
Eg sný mér nú að járnbrautar-
frumvarpinu sjálfu og skýrslu þeirri,
sem verkfræðingur landsins hefir
samið, sem prentað var fyrir þing,
en sem þingmönnum var fyrst gefinn
kostur á að sjá, er komið var fram
að miðju þingi, og allir þingmenn
voru orðnir önnum kaínir í öðrum
þingstörfum.
Það er því ekki hentugur tími til
þess að semja rökstutt álit um þessa
skýrslu og þetta mál yfir höfuð, eins
ajarilla undir búið og pað er.
Flutningsmenn staðhæfa, að skýrsla
verkfræðingsins, sem er áætlun um
lagningarkostnað, reksturskostnað og
tekjur, sé i öllum greinum nægilega
ítarleg og ábyggileg, en verkfræðing-
urinn sjáljur getur þó þess, að minsta
kosti á sumum stöðum, að skýrslan
sé bygð á ágizkunum að mörgu leyti.
Vil eg nota hans eigin orð um þetta
atriði.
»Þessi kafli, 78 km., nær austur á
móts við Búrfellið. Þaðan hefirvest-
ari leiðin ekki verið hallamæld, en
eftir samanbuiði á landslaginu áætla
eg að á næstu 16 km. eða til Ölves-
ár, verði jarðvinnan i mesta lagi 4000
á einum degi! Fyrir erlendHii ferða-
mannastraum mundi þetta afarmikils-
vert.
Íslandsglínian 1913 verður háð í
Iðnaðarmannahúsinu í kvöld kl. 9,
Sigurjón glímir, Kári sömuleiðis og
ýmsir utanbæjarmenn. Hver hreppir
beltið 1
Til Leipzig er nýfarinn Páll ísólfs-
son sonur ísólfs orgauista og uppgötv-
ara. Hann ætlar að stunda orgelspii
við sönglistaháskólan þar.
Samgðngumálið.
Nefndarálit Efrideildar.
Vegna rúmleysis hefir dregist að1
birta nefndarálit Ed. í samgöngu-
málinu, en nú fer það hér á eftir:
Samgöngumálanefndir beggja deilda
hafa á mörgum fundum rætt sam-
göngumál landsins á sjó. Frumvarp-
það, er hér liggur fyrir, hafa báðar
nefndir samið í sameiningu, og hafa
verið gerðar á því litlar breytingnr í
háttv. Nd. Samgöngumálanefnd
háttv. Nd. hefir í 2 itarlegum nefnd-
arálitum gert grein fyrir þeirri niður-
stöðu, sem nefndirnar hafa komist
að í ýmsum atriðum samgöngumál-
anna, og þykir ekki hér sérstök
ástæða að fjölyrða um þau atriðir
sem rækilega hafa verið rökstudd í
greindum nefndarálitum.
Allir munu á eitt sáttir um það,.
að samgrngur þær, er hér ræðir um,
ef tryggar eru, eru einn af þeim
máttarstólpum, sem framtíð landsins-
hvílir á.
Á afskektum héruðum, sem að’
mestu hafa farið á mis við samgöng-
ur þessar, en orðið þeirra síðar að-
njótandi, sést bezt, hve þýðingar-
mikið mál þetta er. Stakkaskiftum
hafa héruð þessi tekið ótrúlega fljótt.
Framleiðslan aukist, nýir atvinnu-
vegir risið upp, enda augljóst að það
er frumskilyrði fyrir aukinni fram-
leiðslu, að greiðir vegir séu opnaðir
til að gera hana arðvæna.
Dæmi þessu til sönnunar mætti
nefna hinar óðfluga framfarir á öll-
um sviðum, sem orðið hafa i Vestur-
Skaftafellssýslu síðan verzlun kom
teningsmetrar á hvern km. og frá
Ölvesá að Þjórsá 3000 teningsmetr-
ar á km. (bls. 6)«.
Hnllamæling hefir samkvæmt þessu
ekki verið gerð nema að Búrfells-
fjalli í Grímsnesi, vestari leiðina.
Um brýrnar segir hann á bls. 6r
»Eg hefi mælt lauslega brúarstæði
á flestum ám á leiðinni, og gerr
lauslegar áætlanir um kostnað við
brýrnar samkvæmt því«.
Hér er því að eins um lauslegar
áætlanir að ræða og lauslegar mæl-
ingar um stór-brýr, svo sem yfir
Sogið og Ölvesá auk margra annarra
smærri brúa á þessari leið.
Um rannsókn snjólaganna segir
verkfræðingurinn á bls. 10: »Því
miður voru mælingar ekki fram-
kvæmdar eins reglulega framan af
vetrinum og eg hafði lagt fyrir,
heldur slept úr mælingum þegar snjó-
litið var«.
En ætli að hafi þá ekki líka getað
sloppið úr mæling þegar sn]ómikið
var ?
Um núverandi umferð og flutn-
ing segir verkfræðingurinn á bls. 12.
»Eg hefi látið telja umferðina um
báða vegina árlar.gt svo nákvæmlega
sem kostur var, án þess að gera út
til þess sérstaka menn«.
Hér er öllum dyrum haldið opn-
um, enda hlýtur umferðaskýrslan að
vera mjög ónákvæm, bæði vegna
þess, að talsvert er langt frá bæ að
veginum, sérstaklega Kolviðarhól,
svo örðugt er að sjá að heiman,
hvað mikið og hvað er í vögnunum,
en um það, hvað er í vögnunum er
nauðsynlegt að vita, að minsta kösti
í mánuðunum október, nóvember, des-
ember, janúar til miðs júní, þvi á
þessum tíma getur vel verið mikið
af flutningum hey, fóður fyrir hest-
ana, einkum á suðurleið, sem draga
yrði frá væntanlegum járnbrautar-
flutningi, en sem ekki er gert.