Ísafold - 01.10.1913, Page 1

Kemur út tvisvar
í viku. VerSárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
ist fyrir miðjau júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við aramót,
| er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafur Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 1. okt. 1913.
78. tölublað
Ný stórtiðindi af Balkanskaga.
Priðja styrjöldin í aðsígi.
Khöfn 30. sept. kl. 728 siðd.
Tyrkir og Grikkir deila út af eyjunum í Egeahafi
og öðrum friðarskilmálum.
Konstantín Grikkjakonungur hefir verið kallaður
heim skyndilega.
I»rið,ja Balkanstríðið virðist vera í aðsigi.
Þetta mega heita stórtíðindi.
Balkanófriðurinn virðist ætla að verða nokkurskonar perpetuutn mobile
— aldrei að linna.
Auðvitað munu það vera Búlgarar, sem undir róa þennan nýja óeirða-
tilverknað, og er í samræmi við skeytið í fyrri viku um undirróður þeirra
að uppreisn í Albaníu og hinum nýju löndum Serba. Sennilega hafa þeir
í leyni heitið Tyrkjum fulltingi til að berja á Grikkjum.
Konstantín konungur hefir verið í kynnisför i vesturlöndum álfunn-
ar, Frakklandi og Þýzkalandi, og verið þaðan kvaddur heim.
Verður nú Þóðlegt að heyra hvað stórveldin hafast að, hvort þau
láta enn sitja við orðin tóm, og horfi aðgerðalaus á þúsundir manna
brytjaðar niður.
I. O O F. 941039.________________________
Alþýðafól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—P
Augnlækninp: ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. -3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og -7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 6 kl. 12—3 og • -7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14A fir *! • -8
íslandsbanki opinn 10—2* 1 2 3/* og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 & i.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* slbd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á heli m.
Landakotsspítali f. sjúkr&vitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 2*2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá £ -2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virk&n dag kl. i2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka «Liga
helga dagá 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd.ogfsd. lf 1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnu l..
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavíkur Pósth.3 opinn daglsngt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11 12
Yifilstaðahælib. Heimsókr.artimi 12—1
Þjóbmenjasafnið opib sd, þd. fmd. 12- 2.
Nýja Bió
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Vinirnir frá íiðsforingja-
skóíanum.
Listmynd í 50 atriðum.
Aukamynd:
Erlend tíðindi.
Ttiunið eftir
Tlam 71 am.
Reykið Egypskar
Cigarettur
frá A. G. Cousie & Co, Kairo; þær
eru óefað bragðbeztar og minst skað-
legar.
Sérstaklega skal eg leyfa mér að
mæla með:
Prince of IVafes,
JTlandiale og Tlr. 3.
Þessar tegundir, ásamt ýmsum fleir
um, fást í tóbaksverzlun
<æ & jsqvl
Kostakjörlsafoldar
Gerist kaupendur
ísafoldar
í dag!
Isafold kostar til nýárs aðeins
1 krónu.
Að auki geta nýir kaupendur valið
ht 18 árgöngum af sögusafni ísa-
foldar einhverja 2 árganga. í sögu-
safninu eru aðeins ágætar sögur á
vandaðasta máli. M. a. Vendetta
(6é2 bls.), Heljar greipar (280 bls.)
o. s. frv.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
Jóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Veðdeild Landsbankans.
Veðdeildarlán eru haganlegust all-
ra lána. Þau eru lánuð til lengri
tima en önnur lán og þvi afborg-
anir litlar i hvert sinn, ennfremur
eru vextir lægri af þeim en öðrum
lánum og altaf hinir sömu, hækka
ekki, þó aðrir vextir hækki, eins og
reynslan hefir verið t. d. í ár. En
mörgum lántakanda sárnar þó afföll-
in af bankavaxtabréfunum. Lands-
bankinn kaupir og hefir fyrirfarandi
keypt hvert hundrað króna bréf fyr-
ir 94 kr. og eru því afföllin 6 kr. af
hverjum 100 kr. Nú er veðdeildar-
lán veitt til 25-40 ára og sé nefnd-
um 6 kr. skift niður á þann ára-
fjölda, sjá allir, að það tap er ekki
neitt stórræði. Það væri mjög ánægju-
legt, að bréfin gengju kaupum og
sölum sem næst ákvæðisverði, en að
hinu leytinu ástæðulaust að kvarta
yfir þessum 6 kr. afföllum, þegar
þess er gætt, hvað vextirnir eru lágir
og hvernig nú standa sakir með verð
bréf yfirleitt á heimsmarkaðinum.
Undanfarið hafa verðbréf staðið og
standa enn mjög lágt t. d. dönsk
ÝU°lo rikisskuldabréf eru nú í
kauphöll Kaupmannahafnar um 81
kr. hvert hundrað króna bréf. Það
virðist því sem óánægjan með afföll-
in á bankavaxtabréfunum sé alls ekki
á nægum rökum bygð. Það er sem
sé fjarstæða ein að gera sér í hug-
arlund, að lánskjör geti verið betri
hér á landi en allstaðar annarstaðar
í heiminum rétt eins og hér væri
aðalauðsafn veraldarinnar.
En hvað sem þessu líður þá hafa
veðdeildarlánin verið þegin og er nú
svo komið, að sáralítið er eftir óút-
lánað af 3. flokki veðdeildarinnar.
Mun það sem eftir er naumast end-
ast fram undir næstu áramót.
Hrýs mörgum hugur við hve skuldir
landsmanna eru orðnar miklar. Að
ótöldum öllum öðrum lánum eru
veðaeildarlánin hátt á 8. miljón króna.
(í veðdeild Landsbankans tæpar 7
miljónir og í Islandsbanka nærri
1 miljón).
En engu að síður virtist þinginu
í sumar horfa til hinna mestu vand-
ræða, ef tekið væri með öllu fyrir
veðdeildarlánin og samdi því lög um
4. flokk veðdeildar.
Eru þau lög sniðin að mestu eins
og hinna fyrri fiokka, þó eru þar
þrenn nýmæli:
1. Að lántakendur bera sameigin-
lega ábyrgð fvrir flokkinn, er
nemi alt að 10 °/0 af því, sem
lán þeirra voru síðasta gjald-
daga, áður en taka þurfti til
ábyrgðarinnar.
2. Gjalda skal 1 % af lánsupphæð-
inni í varasjóð deildarinnar um
leið og lánið er tekið og einnig
i varasjóð 1 °/0 at þeirri upp-
hæð, sem við eigandaskifti hvíl-
ir á veðinu til veðdeildarinnar
og tvöfaldast gjald þetta, ef van-
rækt er að tilkynna veðdeildinni
um eigandaskiftin. Undanþegn-
ir þessu gjaldi skulu þó lífserf-
ingjar, er fá fasteign í arf, ef þeir
tilkynna eigandaskiftin.
3. Bankastjórninni er veitt heim-
ild til að semja um sölu banka-
vaxtabréfanna fyrirfram.
Sumum var illa við sameiginlegu
ábyrgðina, en flestir sættu sig þó við
hana, þegar þeir athuguðu, að hún
gerir bréfin tryggilegri í augum er-
lendra kaupenda og þá um leið út-
gengilegri, en á hinn bóginn engar
líkur til, að til þessarar ábyrgðar þurfi
nokkuru sinni að taka.
Gjaldinu í varasjóðinn var yfir-
leitt vel tekið. Fyrir það á að safn-
ast töluvert fé í varasjóð, en það er
mikils vert, að hann sé sem mestur,
því að þá þarf enn síður að halda
á sameiginlegu ábyrgðinni.
Um heimildina til að semja um
sölu bankavaxtabréfanna fyrirfram
varð töluvert þjark. Töldu allir þeir,
er skyn báru á málið, að þetta
væri mikilsverð umbót frá því, sem
áður hefir verið og með því einu
móti að hún væri veitt, nokkur von
um sölu bréfanna til útlanda við
skaplegu verði, e n a 11 s e 11 g i n
söluvon að öðrum kosti.
Þessi heimild náði svo fram að ganga
og á þmgiö þakkir skilið fyrir að
taka upp þetta nýmæii, sem helzt
getur orðið til að greiða fyrir við-
unanlegri sölu bankavaxtabréfanna.
En því miður er ekki sopið kálið,
þótt í ausuna sé komið. ísland er
Htt þekt land og þess vegna eru
íslenzk verðbréf ekki eftirsótt vara
í heiminum eins og sést bezt á reyn
slu veðdeildar íslandsbanka. Hún
var sett á stofn árið 1905 og hafði
heimild til að gefa út bankavaxta-
bréf alt að 6 miljónum króna að upp-
hæð, en hefir ekki enn getað selt
bréf sin eða veitt lán fyrir meira
en um 1 miljón króna. Það mun
því veitast erfitt að selja bréf veð-
deildar Landsbankans við skaplegu
verði, jafnvel þó heimild sé til að
semja um sölu alls flokksins fyrir-
fram. Að sjálfsögðu er það ekki
viðlit, pieðan vextir eru eins háir
og nú, en vonandi lækka þeir, þegar
kemur fram á næsta ár og er þess
þá óskandi, að vel greiðist um söl-
una.
En eitt vill ísafold brýna fyrir
mönnum, og það er, að 3. flokkur
veðdeildarinnar verður uppunninn
fyrir næstu árslok og ekki er hugs-
andi að sala 4. flckks bréfa geti far-
ið fram fyr en einhvern tíma á næsta
ári, þótt vextir lækkuðu. Það hlýtur
því að verða hlé á lánveitingum úr
veðdeild Landsbankans um lengri
eða skemri tíma og verða menn
þvi að %œta sln að ráðast ekki í nein
Jyrirtaki, sem peir purja lánsjé til,
nema Jyrst hafi tryqt sér lán úr
bönkunum.
Bökafregn.
íslenzkur bókamarkaður hefirnaum-
ast nokkuru sinni verið eins fjöl-
breyttur og auðugur eins og nú í
sumar og haust. Hver góðbókin
rekið aðra, og siðustu dagána hefir
ágætisbókunum svo að segja rignt
niður.
ísafold hefir áður minst á Hrannir,
Svanhvít og Jónas. Á undan þeim
voru komin rneðal annars Ljósaskijti
Guðm. Guðm. og Friðnr á jörðu í
2. útgáfu.
Síðan hafa ísafold borist þessar
bækur:
Lénharður fógeti, sjónleikur í 5
þáttum eftir Einar Hjörleifsson, 160
bls. í áttabl. broti. Bókaverzlun Sig.
Kristjánssonar. Verð 2 kr.
Frá ýmsum hliðum, sögur eftir
Einar Hjörleifsson, 156 bls. í áttabl.
broti. Bókv. Sig. Kr. Verð kr. 1.50.
Eru það bæði nýjar og gamlar sög-
ur. — Um þessar bækur ritar Guðm.
Finnbogason, sennilega í næsta blað.
Eiðurinn, kvæðaflokkur, eftir Þor-
stein Erlingsson, 122 bls. í áttabl.
broti. Verð kr. 150.
Um kvæði Þorsteins ritar Sigurð-
ur Guðmundsson magister bráðlega
hér i blaðinu.
Sögur frá Skaftáreldi eftir Guðrn.
Magnússon, 350 bls. í áttabl.br.
Bókv. Sig. Kr. Verð kr. 3.50. Er
þetta 2. bindi af þeim sagnaflokki.
Ingvi .Hrafn eftir Gustav Freytag.
Þýtt hefir Bjarni Jónsson frá Vogi,
en Sig. Kr. gehð út. 224 bls. í 8
bl. broti. — Áðii ' er prentaður Ingvi
konungur af sama skáldsagnaflokki.
I Helheimi, eftir Arne Garborg.
188 bls. í 8bl.br. Þýtt hefir Bjarni
Jónsson frá Vogi, en Sig. Kr. gefið
út. Er það framhald eða hliðstætt
við Huliðsheima, sem Bjarni hefir
áður þýtt.
Æfisaga Sigurðar Ingjaldssonar frá
Balaskarði, rituð af honum sjálfum.
300 bls. i 8 bl. br. Verð kr. 2.50.
Það er Vestur-íslendingur, sem af
segir, og er að eins komið fyrra
bindi og segir af vist Sigurðar hér
í landi. Fróðlegt margt og vel sagt,
en sennilega verður meira varið i
síðara bindið, þar sem Iýst verður
æfi hans vestan hafs.
Bókmentafólagsbækumar. Skímir
4. hefti: Sigús Blöndal ritar um
vísindalij á Islandi, Björn M. Ólsen
athugasemdir við bók Einars Arnórs-
sonar um réttarstöðu íslands. Frú
Theodóra Thoroddsen birtir margar
góðar ferskeytlur, kveðnar aj sveita-
konum, að því er höf. segir. Víst
er um það, að höf. mun vera helzta
sveitakonan, sem kveður, ef hún er
eigi þær allar samanlagðar. Þá er
smásaga eftir Þóri Bergsson: Brosið,
ritgerð eftir G. B. landl. um islenzk-
an Ijóðaklið, smásaga eftir Einar Bene-
diktsson: stratapentarinn, vísindarit-
gerð eftir Ólaf Dan.: Ýmsar skoðan-
ir á eðli rúmsins, Móðir mín í kví,
kví, lag eftir höfund, sem kann þá
heimspeki að vilja eigi trana
nafni sínu fram, raddsettaf Sigf. F.in-
arssyni: Loks eru ritfregnir eftir
G. F. og G. H. og erlend tíðindi
eftir Þ. G. — Heftið fjölbreytt og
gott.
Þá gefur Bókmentafélagið út »fyrir
framlög úr sjóði Margrétar Lehmann-
Filhés«, Goðatrœði Norðmanna og Is-
lendinga eftir Finn Jónsson prófessor,
158 bls. í stóru 8 bl. br., og enn
venjuleg ársrit: Sýslumannaæfir, Safn
til sögu íslands og íslenzkt fornbréfa-
safn.
Þjóðvinafélagsbækurnar skulu loks
taldar siðast, en ekki sízt.
Andvari flytur cejisögu Björns Jóns-
sonar ráðherra með mynd. Einar
Hjörleifsson hefir samið, og er hand-
bragðið hið sama og á öðru frá þeim
höfundi. Þá ritar Bjarni Sæmunds-
son um Fiskirannsöknir ipn og 1912.
Sem vita má er það bæði fróðlegt,
nytsamt og merkt, sem höf. hefir
þar að segja. Er leitt, að svo góð-
ur fiskifræðingur, sem Bj. Sæm. er
af öllum talinn, sem vit hafa á, skuli
eigi geta gefið sig allan við þeim
vísindum.
Um samband Islands og Danmerkur
ritar Hafsteinn Pétursson. Þá er
erindi eitt eftir Hallgrím Þorbergs-
son um aukið landnám og Jánamáls-
grein Einars Arnórssonar, lýsing á
Fiskisýningunni í Khöjn 1912 eftir
Þórð Gunnarsson frá Höfða og
ýmislegt smávegis.
Enn gefur Þjóðvinafélagið út bók
Einars Arnórssonar um réttarstöðu
Islands, sem ritað var ítarlega um í
Isajold 61. tbl. af Ólafi Lárussyni
cand. juris.
Loks er á að minnast Almanakið,
sem aldrei í allri 40 ára tilveru sinni
hefir verið eins stórfjölbreytt og
skemtilegt eins og nú. Það er 96