Ísafold - 04.10.1913, Síða 1
Kemur út tvisvar
1 viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 Jdollar; borg-
ist fyrir œiðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
i
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 4. okt. 1913.
79. tölublað
Friðarhöllin í Haag.
Nú er fullgert eitthvert fegursta stórhýsi veraldarinnar, þar sem er
friðarhöllin í Haag, ætluð alþjóðadómstólnum og friðarfundum. Hefir hún
kostað margar miljónir króna. Til byggingarinnar gaf ameriski miljóna-
eigandinn Carnegie 3^/2 tniljón dollara. Sjálfur var hann viðstaddur vígslu
hallarinnar og flutti þar skörulegt erindi um alheimsfrið. Beindi þeirri
áskorun til JriðarpjóðhöJðingjans Vilhjálms II Þýzkalandskeisara, að bindast
fyrir samtökum ríkjanna um að leggja niður vopn.
Myndin að ofan sýnir aðal-hátíðarsalinn í friðarhöllitini.
I. O. O F. 9410109.
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Augnlœkninj? ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. í -8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 ) 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og i -7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. B kl. 12—8 og >—7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14A fir 2 —8
íslandsbanki opinn 10—21/* og B1/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sí^d.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. önbsþj. 9 og 6 á helg i.m.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn U-21/*, B1/*—6'/*. Bankastj. >2
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8.
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá lí—2
Landsfóhirðir 10—2 og B—0.
Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka d;;ga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis í»ingh.str. 28 þd.ogfsd. 1‘ -1
Náttúrugripasafnið opib l1/*—21/* á snnnud.
SamábyrgÓ Islands 10—12 og 4—6.]
Stjórnarráósskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11 -12
VifilstaÓahælib. Heimsókna.rtimi 12—1
Þjóómenjasafnib opib sd, þd. fmd. 12—2.
Nýja Bié
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Rangnídd eiginkona.
Mikilfenglegur sjónleikur.
Leikin af frægum frönskum leikurum
Orkester frá kl. 7—9 á sunnudag.
Vegna þess hve myndin er löng,
byrja sýningarnar stundvislega.
JTlunid eftir
Tlatn Tlam.
Reykið Egypskar
Cigarettur
frá A. G. Cousie & Co, Kairo; þær
eru óefað bragðbeztar og minst skað-
legar.
Sérstaklega skal eg leyfa mér að
mæla með:
Prince of Waíes,
Ttlandiale og Tlr. 3.
Þessar tegundir, ásamt ýmsum fleir-
um, fást i tóbaksverzlun
«£ JStsvi.
Tlifja bifreiðin
hefir samastað
Jiverfisgötu 4 B.
Talsími 414.
Kostakjör Isafoldar
Gerist kaupendur
ísafoldar
í dag!
ísafold kostar til nýárs aðeins
1 krónu.
Að auki geta nýir kaupendur valið
úr 18 árgöngum af sögusafni ísa-
foldar einhverja 2 árganga. í sögu-
safninu eru aðeins ágætar sögur á
vandaðasta máli. M. a. Vendetta
(662 bls.), Heljar greipar (280 bls.)
o. s. frv.
Nýjar kosningar.
11.
í fyrsta kafla þessarra hugleiðinga
var gert ráð fyrir, að tvær aðalkröf-
urnar, sem Sjálfstæðismenn hlytu
að gera við kosningar þær, er í hönd
fara, væru þessar:
Að unnið verði sleitulaust að því,
að stjórnarskrá sú, er samþykt var
á síðasta þingi, nái fram að ganga á
aukaþinginu í sumar, og
að spornað verði við því af öllum
mætti, að fitjað verði af nýju upp á
samningatilraunum við Dani í sam-
bandsmálinu.
Vér gerðum ráð fyrir, að þessar
tvær kröfur stæðu svo ofarlega á
óskalista þjóðarinnar, að naumast
kæmi til þess, að ágreiningsefni yrði
við kosningarnar. Og svo ætti það
að sjálfsögðu að vera.
En síðan hafa ýmsir góðir menn
bent á, að ýms ummæli foringja
Sambands- og Heimastjórnarflokks-
ins bentu þó til þess, að valt mundi
að treysta því, að síðari krafan yrði
viðurkend.
Þvert á móti mundu báðir þessir
flokkar hafa það bak við eyrað, hvor
á sína vísu, að binda enda á sam-
bandsmálið með nýjum samninga-
tilraunum, ef í meirihluta kæmust,
og að sama mundi uppi á teningn-
um hjásumum mönnum Bændaflokks-
ins, ef hjörtu þeirra og nýru væru
rækilega rannsökuð.
Þessar fullyrðingar eru bygðar á
ummælum foringja Sambandsflokks-
ins, núverandi ráðherra, m. a. eld-
húsdaginn, er hann taldi fjarri því,
að öll nótt væri úti enn um sam-
bandsmálið. Og ýmsir spá þvi, að
svo reiði af fánamálsflutningi ráð-
herra fyrir konungi, að um það komi
skilaboð frá honum, að fánamálið
verði að vera Sambandsmálinu sam-
ferða.
En foringja Heimastjórnarflokksins,
hr. Lárus H. Bjarnason, þykjast menn
hafa iðulega heyrt yfir lýsa því, að
hann sé harðánægður með Uppkasts-
kostina 1908 og muni taka þeim, hve-
nær sem þeir bjóðist.
Það kann að vera, að Isajold hafi
um of treyst fylgi þingmanna við
þann þjóðarviljann, sem i vor lýsti
sér um hillulagning sambandsmálsins,
og að því verði að gjalda vel varhuga
við þeirri tvöföldu árás, sem vofir
yfir stefnu vor Sjálfstæðismanna i
þessu máli.
Minsta kosti er það vist, að allur
er varinn góður, og að þótt eigi væri
annað en beigurinn við að svona
geti farið, þ. e., að þessir flokkar ogþær
einstöku sálir, sem á sér hafa firma-
merki Bændaflokksins, en eru inn við
beinið hið sama og hinir 2 flokkarnir
— reyndu að færa yfir höfuð oss
Uppkastið eða annað verra — það
ætti, segjum vér, að vera ærin ástæða
til þess að sameina alla þá, er saman
unnu við kosningarnar 1908, til þess
að gera hið sama nú, hvað sem líð-
ur fornum væringum.
En það er annað og meira, sem
sameina hlýtur alla Sjálfstæðismenn,
aðrar taugar í sjálfstæðismálum vor-
um, sem vinna ættu að því að gera
að engu fornan tvístring.
Þessi önnur sjáljstœðismál vor skul-
um vér þá gera að umtalsefni í næsta
kafla.
---------■» 1 .....
Hvað borga Islendingar
fyrir vörur sínar?
Eflirtektarverð skýrsla.
Prá hr. stórkanpm. Þórarni Tnliniut í
Khöfn hefirritstj. ísafoldar fengið svo-
felt bróf, er lesið mun verða með mikilli
athygli af öllum landsmönnum.
Hr. ritstjóri I
Af tilviljun komst eg að því ný-
lega, að stór nýlenduvöruverzlun i
K.höfn, sem bæði eg og allflestir
íslenzkra kaupmanna verzla við, væri
vön að semja farmreikninga(Fakturaer),
þar sem verð vörunnar væri reikn-
að mun hærra en það í raun og veru
væri, og að þessa hefði verið krafist
af umboðssölum íslenzkrakaupmanna.
Þar eð eg í rúm 20 ár hefi verzlað
við eigendur þessarrar verzlunar. Ad.
Trier & Goldschmidt, og m. a. á síð-
astliðnu ári keypt vörur fyrir nær
80.000 kr., fann eg mig knúðan til
að kvarta yfir þessu við þá. Síðan
hafa orðið bréfaskifti milli okk-
ar um þetta og leyfi eg mér að senda
yður eftirrit allra bréfanna, svo þér
þess betur getið áttað yður á mál-
inu. Meðal annars reyndu þessir
kaupmenn að telja mér trú um, að
þetta eina tilfelli, sem eg fyrst frétti
um og kvartaði yfir við þá, væri al-
veg einstakt og að slík aðferð hefði
aldrei fyr verið notuð. En eg hefi
síðar fengið sönnunargögn fyrir því,
að þetta getur ekki verið satt, og að
aðferðin miklu fremur hefir verið
notuð að jafnaði. Þrátt fyrir skrif-
lega ákæru mína gegn Ad. Trier &
Goldschmidt um að þeir i þessu hafi
farið með ósatt mál, og eins áskor-
un mína um að hreinsa sig frá áburði
þessum, þá hafa þeir þó enn ekki
þorað að höfða mál á hendur mér.
Eg veit því ekki annan veg til af-
hjúpunar þessarri ljósfælnu verzlun-
araðferð en þann, að koma opin-
berlega fram með ásakanir mínar,
einkum vegna hinna mörgu heiðar-
legu umboðsmanna, sem nú verða
að gjalda .einstakra svartra sauða
innan stéttarinnar.
Eins og hér stendur á hefir um-
boðsmaðurinn krafist þess af stór-
kaupmanninum, að 4°/0 væri lagt á
vöruna, þegar farmreikningar voru
útbúnir — verðhækkun, sem gengið
hefir í vasa umboðsmannsins. Enn
fremur var verð vörunnar hækkað
enn meir áður farmreikningar voru
útbúnir, og hefir eigandi verzlunar-
hússins Ad. Trier & Goldschmidt
játað fyrir mér, að af þeirri verð-
hækkun hafi verzlunin sjálf notið
góðs. En þó ekki væri að ræða
nema um þessi 4%, sem íslenzkir
kaupmenn á þennan hátt hafa orðið
að borga tneira fyrir nýlenduvörur
sínar, þá verður það ekkert smáræði
á einu ári, jafnvel þó eg hafi vissu
fyrir, að það séu ekki nema ein-
stakir miður áreiðanlegir umboðs-
menn, sem slíkt hr.fa að venju. En
þar sem verzlunarhús, sem hingað
til hefir verið í miklu áliti og not-
ið fulls trausts sinna viðskiftavina,
ekki blygð.ist sín fyrir að aðhafast
þvílíkt, þá þykir mér ekki óliklegt,
að slíkt einnig komi fyrir hjá öðr-
um stórkaupmönnum, sem verzla
við íslendinga. Því þegar góður
viðskiftavinur krefst þess af birgða-
salanum, að varan sé »sett upp« um
svo og svo mikið á hundraði hverju,
er hætt við að birgðasalinn hugsi
sig tvisvar um, áður en hann neitar
að gera það — af tómri hræðslu við,
að viðskiftavinurinn þá fari eitthvað
annað.
Ef verð nýlenduvörunnar þannig
er hækkað um 4 af hundraði, hver
getur þá ábyrgst að t. d. vefnaðar-
vara hafi ekki um leið verið alt að
io°/0 dýrari, en hún í raun og veru
er hér í K.höfn.
Það eru hér til verzlunarhús, sem
árlega senda vörur til íslands fyrir
1—2 miljónir króna, t. d. umboðs-
menn kaupfélaganna. Ef að eins
nokkrar prósentur á óheiðarlegan
hátt eru lagðar á þesra viðskiftaveltu,
Bökafregn.
Eiuai' Hjörleifsson: Frá ýmsum hliðum.
Sögur. Rvk. Bóka-
verzlun Sig. Krist-
jánssonar. 1913.
— Lénharður fógeti.
Sjónleikur i fimm
þáttum. Rvk. Bóka-
verzlun Sig. Krist-
jánssonar. 1913.
Sögurnar eru fimm: Á vegamót-
um. 1908. — Marjas. 1908. —
Vistaskifti. Smáþættir. 1908—09.
— Anderson. 1913.— Óskin. Æfin-
týri. 1913.
Ekkert lætur Einari Hjörleifssyni
betur en stuttar skáldsögur. Honum
skeikar þar varla. Hann tekur athygli
lesandans undir eins og heldur henni
fastri unz sagan er á enda, því hann
gerir aldrei óþarfan útúrdúr, og hann
segir aldrei smekkleysur. Hann er
leikinn í því að rekja hugrenningar
persónanna, þegar þær eru einar með
vandamál sín, eins og prestskonan
unga sem bíður þess að maðurinn
hennar komi heim af skólaneftidar-
verður sú fúlga alt að 100.000 kr.
á ári hverju, sem alveg að ástæðu-
lausu hafa komist í annarra vasa og
réttur eigandi aldrei fær vitneskju
um. Því báðir hlutaðeigendur, birgða-
salinn og umboðsmaðurinn, eru hér
ásáttir um að gera farmreikningana
þannig úr garði, að verð vörunnar
er hækkað, eins og sannað er, að
Ad. Trier & Goldschmidt hafa gert
í því tilfelli, sem eg benti á.
Þessu máli er þannig varið, að eg
sé mér ekki fært að stinga því undir
stól, og þess vegna bið eg yður að
birta þetta í Isajold.
Helzt vildi eg, að Ad. Trier &
Goldschmidt höfðuðu mál á hend-
ur mér, svo eg hefði tækifæri til að
koma fram með þau sönnunargögn,
sem eg hefi fyrir máli mínu. En
geri þeir það ekki, þá dæma þeir
sjálfa sig.
Þórarínn Tulinius.
Þetta bréf stórkaupmanns Þórar-
fundinum, í sögunni »Á vegamótum«,
og hann kann að stilla samtölum
manna svo, að þeir leiði i ljós eðli
sitt meðan þeir eru að tala. »Smæl-
ingjana« skilur hann manna bezt og
gerir oft ógleymanlegar myndir af
þeim. Svo er t. d. um unglingana
í »Marjas« og »Vistaskifti«, það eru
fyrirtaks sögur, og furðu kunnugur
verður lesandinn fóstru }óns litla, í
»Marjas«, og hjónunum Jóni og Þor-
gerði, og Þórði gamla í Vík, i »Vista-
skiftum«. »Anderson« er spánnýr í
islenzkum bókmentum og óhætt að
bjóða hann velkominn. Það er Vest-
ur-íslendingur, sem farið hefir ungur
drengur til Ameriku, en siðan flækst
viða um heim og kemur nú eins og
þruma úr heiðskiru lofti yfir vold-
ugan hreppstjóra og alþingismann,
sem er í þann veginn að klófesta
unga óg fagra ekkju á Grund, beztu
jörðinni í dalnum — kemur i nafni
nýja tímans, ófyrirleitinn, andrikur
og illvígur, með gamlan syndareikn-
ing til hreppstjórans í vasanum,
og tekur af honum konuefnið
sama kvöldið og hann kemur.
Ef til vill er sigurinn gerður And-