Ísafold - 11.10.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1-Jdollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
erlendis fyrírfram.
Lausasala 5 a. eint.
S AFO LD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr, og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafu? Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 11. okt. 1913.
81. tölublað
I. O. O P. 9410179.
Alþýoufél.bðkasafn Templaras. 8 kl. 1—P
AugnlœkninK ókeypis 1 Lœkjarg. 2 mvd. 1-8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 ) -8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1 -7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 5—7
Byrna- nef- halslækn. ök. Pósth.str. UA &f »,S
Islandsbanki opinn 10—2*/t og 5»/t—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8ard.—10 iod.
Alm. fnndir fid. og sd. 8'(t slbd.
Landakotskirkja. Ouðsþj. 9 og 6 a helgam.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—i.
Landsbankinn 11-21/!, 5»/r-6V«- Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 qg 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin fra 13—2
Landsféhiroir 10—2 og 5—8.
Landsskialasafnið hvern virkan dag kl. 12-2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypia Þingh.str. 28 þd. og fsd. l' -1
Náttúrugripasaftiio opio l'/«—S21/' & sunnnl,
Samábyrgo Islands 10—12 og 1—6.
Stjomarráosskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Keykjavlkur Pósth.8 opinn \daglangt
(8—10)virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pðsth.str. 14B md. 11—12
"Vifilstaðahælio. Heimsókt.artimi 12—1
Þjóðmenjasafnio opið sd, þd. fmd. 12—2.
Nýja Bíó
sýnir i kvöld og næstu kvöld:
Örlagaþræði
Tvíþætt drama eftir Daniel Riché.
Leikið af ágætum írakkneskum
leikurum.
Kameliufrúin
verður leikin í Iðnaðarmannahúsinu
Mánudagskvöld 13. þ. ro.
kl. 8 72 síðd.
Aðalhlutverkin leika
Stelanía Guðniundsdóttir
og
Jens B. Waage.
Ársþing hjálpræðishersins!
Hljómleikahátíð í kvöld!
Allir foringjar landsins viðstaddir.
Kostakjör ísafoldar
Gerist kaupendur
Isafoldar
í dag!
ísaf. kostar frá i. okt. til nýárs að eins
1 krónu.
Að auki geta nýir kaupendur valið
úr eldri árgöngum af sögusafni ísa-
foldar einhverja 2 árganga. í sögu-
safninu eru aðeins ágætar sögur á
vandaðasta máli. M. a. Vendetta
(662 bls.), Heljar greipar (280 bls.)
o. s. frv.
Ttlutiið Bfíir
Tlam Jíam.
Reykið Egypskar
Cigarettur
frá A. G. Cousie & Co, Kairo; þær
eru óefað bragðbeztar og minst skað-
legar.
Sérstaklega skal eg leyfa mér að
mæla með:
Prince of Wates,
JtíandiaÍ2 og Jlr. 3.
Þessar tegundir, ásamt ýmsum fleir-
um, fást í tóbaksverzlun
c& c^ JEfevi.
Nýjar kosningar.
IV.
Úr stefnuskránni.
Misskilningur Lögréttu.
Enginn vafi er á því, að ávarp það
til Islendinga, sem Sjálfstæðismenn
hafa komið sér saman um og birt
var í siðasta blaði, hefir vakið góðan
hug og ánægju, eigi að eins meðal
Sjálfstæðismanna allra,heldur og mjög
margra annara, sem eigi hafa talist
til þess flokks.
Sjálfstceðismenn fagna þvi, að gamlir
samherjar ganga núsamtaka til kosn-
inga, vinna samhuga að því að
fleyta áfram þjóðarsjálfstæðis-skiitunni
Og hinir, sem eigi hafa talist til
Sjálfstæðisflokksins finna það,að fram-
sóknarstefna sii, sem Sjálfstæðismenn
vilja beitast fyrir til að gera þjóðina
sem óháðasta öllum nema sjálfri sér
— bæði andlega og efnalega — hún
á óðul í hjörtum þeirra og fylgi skilið
af einlægum og ötulum hug.
Allir, sem með gætni og athygli
kynna sér stefnuskrána, hljóta að
komast að raun um, að ekkert stór-
yrða-glamur eða angurgapa þembing-
ur er hér á ferðinni, heldur viti-born-
ar og röksamlegar tillögur, er allar
stefna að einu og sama marki: efna
oir stjórnmálasjálfstceði Islendinqa.
í ávarpinu segir, að »eins og nú
er komið málum vorum« geti eigi
um neinn ágreining verið að tefla
um stefnu stjálfstæðismanna hvorki
í sambandsmálinu eða öðrum sjálf-
stæðismálum. Orðatiltækið »eins og
nii er komið málum vorum« á við
úrslit þau, er samkomulagstilraunirn-
ar 1912 hafa fengið.
Þótt áður hafi oftar en einu sinni
verið drepið á þetta atriði hér í blað-
inu — verðum vér enn einu sinni
að fara um það nokkurum orðum
vegna herfilegs misskilnings á afstöðu
vor samkomulagsmanna úr Sjálfstæð-
isflokknum, er lýsir sér í Lögréttu
hinni siðustu.
Það er eins og blaðið haldi, að
vér höfum með því að styðja sam-
komulagstilraunirnar í fyrra bundið
oss eilifan samningatilraunabagga á
herðar!
Meiri getur misskilningurinn naum-
ast orðið.
Það munu allir þeir menn játa,
er viðriðnir voru samkomulagstilraun-
irnar vorið 1912, að vér Sjálfstæðis-
menn i þeim tilraunum, létum ávalt
skýrt uppi, að ef Danir eigi vildu
að »bræðingnum« ganga, teldum vér
oss eigi lengur bundna við hann,
heldur yrði þá að láta sambandsmálið
hvíla sig, og lýstum því afdráttarlaust
yfir, að vér teldum þá sjálfsagt að
halda fram sem marki voru stefnu
meirihlutafrumv. 1909. Og það var
meira að segja farið fram á það af
vorri hálfu, að Heimastjórnarmenn
tækju þá líka upp það stefnumark,
ef Danir fussuðu við framréttri hönd
vorri til samkomulags. Að vísu gerðu
þeir það eigi, heldur vildu hafa aðra
aðferð til þess að svara Dönum, að-
ferð sem þó skal eigi gerð að um-
talsefni að þessu sinni. En allir voru
þeir eins og véi Sjálfstæðismennirnir
á einu máli um það að láta málið
hvíla sig.
Af þessu má öllum vera ljóst,
hversu átyllulaus og rangsleitinn áburð-
ur það er, sem Lögrétta ber á ísa-
fold, að hún bregðist stefnu sinni
frá i fyrra.
Það er þvert á móti Löfrétta, sem
þann áburð á með réttu, hún og
sumir ur liði því, er henni heldur
úti og meðal þeirra núverandi ráð-
herra.
Ráðherra vék að því hvað eftir
annað á þingi í sumar, að sambands-
málið væri eigi dautt, það væri eigi
öll nótt úti enn um það, hann væri
eigi búinn að missa vonina um að
fá einhverju framgengt íþvío. s. frv.
Og Lögrétta hefir. sungið líkan
són og gerir enn í síðasta blaði.
Að halda nú enn áfram samninga-
tilrauna-Síirgi við Dani eftir »bræð-
ings«-málalokin, eftir hin grútarlegu
stjúpu-útlát sem í- vetur voru >væut-
anlega fáanleg« — pað er beint brot
á fastnicelnm peim, er bundin voru
með oss brœðingsmönnum i jyrra og
til eru meira að segja svort á kvítu.
Þegar því systir Lögrétta er að
bera ísafold á brýn hringlandaskap
og skoðanabreyting — þá mætti
minna hana á þetta: »Maður líttu
þér nær, liggur í götunni steinn*.
En einmitt þessar vanefndir Lög-
réttu, stjórnarinnar o. fl. á fastmæl-
unum sem bundin voru i fyrra, rétt-
læta fullyrðinguua í ávarpi Sjálfstæð-
isflokksins, um, að Sambandsflokk-
urinn muni þegar hreyfa sambands-
málinu, ef hann kemst í meiri hluta.
Það er sú hætta, sem þjóðin verð-
ur að gæta sín á. Þvi að hver ein-
asti maður má vera viss um, að úr
því Danir tóku svo illa í framrétta
sáttahönd í fyrra, sáttahönd, sem að
baki sér átti vafalaust megin þorra
þjóðarinnar, — þá er engis von,
nema annars verra, ef nú væri enn
þá farið að fitja upp á samninga-
tilburðum.
En það virðist því miður. vera
orðinn óviðráðanlegur sjúkdómur í
í sumum stjórnmálamönnunum, eigi
sízt ráðherra, að koma sambands-
málinu í einhverja höfn — hver
sem hrkt er.
Og uppkasts-höínin hefir margsinn-
is verið lofuð og prísuð af Heima-
stjórnarflokknum eða foringja hans,
sem sú paradís, er óðara skyldi inn
í sigla — ef leyft yrði af Dönum.
Frá báðum flokkunum stafar því
hætta í sjálfstæðismáli voru.
Fram hjá þeirri hættu verður eigi
komist nema með kröfunni um:
Samninga-tilraunir um sambandsmdl-
ið d hilluna — jyrst um sinn!
Það er fyrsta loforðið, sem kjós-
endur þessa lands verða að heimta
af þingmannaefnum sínum.
Það er og fyrsta stejnuskráratriðið
í ávarpi sjálfstæðismanna.
Friðarvarði Norðmanna og Svia.
Þ. 14. ágúst
1914 eru 100 ár
liðin frá því Norð-
menn og Svíar
hafa borið vbpn
hvorir á aðra. í
minningu þess á
að reisa á landa-
mærum landanna
(við Charlotten-
berg) minnisvarð-
ann, sem hér er
mynd af og af-
hjúpa hann 14.
ágúst næstk.
Varðinn er ger
eftir teikningu
Lehming húsa-
meistara, en Norð-
menn reisa að
mestu. Varðinn
á að vera 20 stikur
á hæð, dr hvítum
norskum granit-
steini. í varðan-
um eru 2 súlur, merki um hinar hliðstæðu þjóðir og á hvorri súlunni
stendur karlmaður, Norðmaðurinn og Svíinn og takast i hendur. Varð-
inn kostar 24000 kr.
Á steininn á að setja tvennar áletranir norskar og tvennar sænskar.
Sviar ætla að hafa þetta á steininum:
r. Héðan í frá er ófriður milli bræðranna í Skandinaviu óhugsandi.
2. Sænskir og norskir friðarvinir reistu steininn 1914 til minning-
ar um 100 ára frið.
Island erlendis.
Nýtt fána-afrek danskt. Ný dœmi
um islenzka ókurteisi. Svo heitir
grein, sem birtist i danska blaðinu
Köbenhavn þ. 6. sept. og segir frá
dönsku ýána-aýreki á ísafirði, sem al-
ókunnugt hefir verið enn hér i
Reykjavík. Þykir oss rétt að birta
grein þessa í heild sinni. Hún skýr-
ir sig bezt sjálf. Svo hljóðar hún:
»Fána-viðburðuriun í Reykjavík
hefir af sér leitt annan líkan á ísa-
firði. Landmælingadeildin danska er
við mælingastörf þar og verið af
vingjarnleik lánað barnaskólahúsið
til afnota. Á afmæli Jóns Sigurðs-
sonar var æsingafáninn (demonstrat-
ionsfane) dreginn á stöng á skóla-
husinu. Buckwald höfuðsmaður sneri
sér þegar til prófastsins (Þorv.) Jóns-
sonar, sem er formaður skólanefndar
og benti honum á þetta.
Prófasturinn lofaði að láta taka
fánann niður, og þegar fáninn enn
var á stöng að 2 klst. liðnum, tók
Buchwald höfuðsmaður fánann niður
og sendi hann til prófasts, einmitt
meðan Hannes ráðherra Hafstein var
hjá honum í heimsókn. Á næstunni
var síðan dannebrog ein á stöng á
húsinu. En fyrir nokkrum dögum
lætur (Sigurjón) Jónsson skólastjóri
alt i einu draga stúdentafánann á
stöng af nýju við jarðarför barns
nokkurs.
Með því að Buchwald höfuðsmað-
ur var fjarverandi, sneri Styrmer
liðsforingi sér til (Þorv.) prófasts
Jónssonar, og er hann færðist undan
að taka fánann niður, lét Styrmer
liðsforingi hann vitr, að hann flytt-
ist þegar úr skólanum. Hann þakk-
aði því fyrir gestrisnina undanfarið
og fór skömmu síðar úr skólahúsinu.
Þetta er ágætt dæmi um íslenzka
ókurteisi (Taktlöshed), með því að
framkoma (Sigurjóns) skólastjóra
Jónssonar verður eigi öðruvísi skilin
en ósæmileg móðgun (demonstra-
tion) við Dani.
Annar viðburður hefir orðið í
Reykjavík, eftir aðgerðir Vals-
ins. Forstj. Steinolíufélagsins danska
varð að biðja lögregluna vernda
dannebrogsfánann.
Það fær oss Dönum furðu að ferð-
ast hér um í dönsku landi og eigi
að síður vera skoðaðir útlendingar.
Oft fáum við að heyra, að ísland
sé eigi danskt og hafi aldrei verið
með þvi að eigi sé unnið með her-
valdi! Danir1) haja hingað til ýarið
altoý vasgilega með Ishndinqa, en eý
vér œtlum að halda landinu, verður
að Idta skríða til skarar (maa der
handles nu).
Er það lögum samkvæmt að draga
upp hvaða fána sem vera skal á al-
mannahús? (Magnús) sýslumaður
Torfasson (sicl), sem áður hefir
flaggað með dönsku klaufatflaggi,
flaggar nú með ólöglega(l) fánanum.
Það1) vari jróðleqt að já vitneskju
um hvort sýslumaður, sem skipaður er
aý konungi, sé danskur — eða >ís-
lenzkur embœttismaðurz.
Erindi um Isiand hefir síra Bjarni
Jónsson dómkirkjuprestur flutt í
ýmsum deildum kristilega unglinga-
félagsins í Danmörku m. a. í Ar-
ósum og Óðinsvé, Sömuleiðis talaði
J) Leturtreyting vor.