Ísafold - 15.10.1913, Qupperneq 1

| Kemur út tvisvar l
f í viku. Verðárg. |
I 4 kr., erlendis 5 kr. |
| eða ljdollar; borg- |
| ist fyrir miðjan júll |
| erlendis fyrirfram. I
| Lausasala 5a. eint. I
XXXX. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóri: Óiafur Björnsson. Talsimi 48.
Reykjavík, miðvikudaginn 15. okt. 1913.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
82. tölublað
I. O. O F. 9410179.
Nýja B16
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Skipsbruni á hafinu.
Svipbrigði feigðaróttans.
Aðalhlutverkin leika:
frú Aggerholm
og
hr. Psilander.
RamelíuMin
verður leikin annað kveld, fimtu-
dag 16. okt., kl. 8V2
í síðasta sinn.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval i bænum i
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hotel Island.
Reykið Egypskar
Cigarettur
frá A. G. Cousie & Co, Kairo; þær
eru óefað bragðbeztar og minst skað-
legar.
Sérstaklega skal eg leyfa mér að
mæla með:
Prince of IVaíes,
Ttlandiale og Tlr. 3.
Þessar tegundir, ásamt ýmsum fleir-
um, fást i tóbaksverzlun
c£ dP JSqví.
Kostakjör Isafoldar
Gerist kaupendur
Isafoldar
í dag!
ísaf. kostar frá i. okt. til nýárs að eins
1 krónu.
Að auki geta nýir kaupendur valið
úr eldri árgöngum af sögusafni ísa-
foldar einhverja 2 árganga. í sögu-
safninu eru aðeins ágætar sögur á
vandaðasta máli. M. a. Vendetta
(662 bls.), Heljar greipar (280 bls.'
o. s. frv.
Erl. símfregnir.
Khöfn 14. okt. 1913
Manntjón á Atlantshafi.
Hollenzka gufuskipið Vol-
turnohefir brunnið á miðju
Atlantshafi. Af farþegum
fórust 136, eu 521 varð
bjargað.
„Port Reykjavík".
Reykjavíkurhöfn eða »Port Reyk-
avík« hafa frumkvöðlar Skerjafjarð-
arbryggjunnar nefnt fyrirtækið þar
syðra við fjörðinn. í sjálfu sér er
>að mjög óviðkunnanlegt, ef ekki
með öllu heimildarlaust, að gefa
slíku fyrirtæki nafn Reykjavíkurhafn-
ar, fyrirtæki, sem beint er ætlað að
toma á kné hinni sann-nefndu Reyk-
javíkurhöfn, sem verið er að gera
með ærnum kostnaði fyrir fé bæjar-
og landssjóðs. Slík keppiaðferð er
ekki talin drengileg í viðskiftum ein-
stakra manna í milli og ætti sízt að
vera þolandi í viðskiftum erlends fé-
lags við bæinn og landið. Er furða,
að eigi skuli hafa verið mótmælt af
stjórnarvöldum lands og bæjar, að
Skerjafjarðarvirkjunum sé gefið nafn
Reykjavíkurhafnar.
ísafold sagði i sumar frá ýmsu
úr fundargerðum félagsins. Nú hef-
ir hún átt kost á að sjá ýms önnur
plögg, sem frá félaginu eru send eða
stofnendum þess. Að líkindum hafa
lesendur ísafoldar, að minsta kosti í
Reykjavík, gaman af að sjá og heyra,
hve ötullega er gengið fram í því
að koma á því fyrirtæki, sem að
söcn frumkvöðlanna sjálfra á að
koma á kné höfuðstað landsins sem
viðskifta og verzlunarstöð.
í fundarskýrslu þeirri, sem drepið
var á i ísafold í sumar, segir meðal
antiars, að Reykjavíkurbær liggi á
norðurhlið Seltjarnarness, þar sem
skip verða að liggja á hættulegri
legu (in an exposed position) með
kynt á katlinum; en Skerjafjörður
liggi að sunnanverðu, »þeirri hliðinni,
sem nær er Bretlandi hinu mikla og
meginlandi Evrópu«.
Aftan við fundarskýrsluna erskýrsla
frá verkfræðingum í Edinborg, sem,
lesin var á fundinum. Er gert ráð
fyrir, að auðvelt verði að leggja járn-
braut frá »Reykjavikurhöfn« til heppi-
legs staðar i Reykjavík, fram hjá
»Istjörninni« (the Ice Pond) og úr
henni geti botnvörpungar (í *Reyk-
javíkurhöfn«) fengið ódýran ís. Auð-
veldast væri að gera járnbraut þessa
að hluta af járnbrautinni frá Reyk-
javík til Þingvalla og áfram. Aftan
við fundarskýrsluna er kort af Sel-
tjarnarnesi. Þar er Reykjavík sýnd
sem fláki litlu stærri en land það,
sem félagið hefir keypt við Skerja-
fjörð.
Síðan í sumar hefir félagið sent
út skýrslu til svars fyrirspurnum frá
hluthöfum. Er þar talað um »Reyk-
javíkurhöfn«, sem liggi 2 enskar mil-
ur frá »Gömlu Reykjavík* (Old Reyk-
javík).
Tekjur á »Höfnin« að hafa af
»sköttum og gjöldum af fiskiskipum
og öðrum skipum, uppskipun áfiski,
leigu af þurkunar-plássi fyrir Mið-
jarðarhafsfisk og öðrum fiskiveiða-
fyrirtækjum og almennum bryggju-
gjöldum og gjöidum af verzlun við
önnur lönd, bæði innflutningi og út-
flutnitigi«. Þá segir: »Nú er ver-
ið að koma gegnum þingið lögum
um að koma á járnbraut, sem tengi
Höfnina beínt við Reykjavík*.
Þá er kafli um verðhækkun fast-
eiqna í nánd við Reykjavík og i
Reykjavik. Þar segir: »verðhækkun
á fasteignum í nágrenni við Reyk-
javik hefir verið stórkostleg ásiðustu
árum og Hr. Ö. Árnason, mikils-
metinn, kaupmaður á íslandi, sem
er gagnkunnugur fjárhagsástæðum
landsins, segir sem hér fer á eftir:
»Mörg hundruð fiskiskip eru nú
skrásett á Islandi, en útlend fiski-
skip, sem til íslands koma, eru
miklum mun fleiri en heimaflotinn.
Altaf er tala þessarra skipa að auk-
ast og bygging Skerjafjarðar mun
draga þangað flest skipa þeirra,
sem nú fiska við suðurströnd ís-
lands.
Á síðasta 10 ára bili er mér kunn-
ugt um, að sumar lóðir í Reykjavik
hafa hækkað í verði um 4OO°/0 og
landeignir yfirleitt hafa hækkað
mjög mikiðíverði á þessutímabili*.
Hann telur líklegt, að ef Skerja-
fjörður verði bygður, muni landið
þar hækka í verði um 45 aura ferfetið
(þ. e. kr. 1.80 feralin).
Þá segir:
»Hr. F. Jónsson, mikilsmetinn
jarðeigandi og kaupmaður, hefir
skrifað og skýrt frá, að lóð í
bænum, sem hann keypti árið
1896 fyrir 6 pund sterling (108
krónur) hafi verið seld 1902 fyrir
770 sterlingspund (13.860 kr.) og
hafi verð byggingar á lóðinni ekki
farið fram úr 200 sterlingspundum
(3600 kr.). Árið 1906 hafi sama
lóð verið seld á 4.330 sterlings-
(77.940 kr.) og hafi verð byggíng-
ar á lóðinni þá ekki farið fram úr
2000 sterlingspundum (36.000 kr.).
Hann segir frá öðru tilfelli, er jörð,
5 mílur (enskar) frá Reykjavik'var
seld fyrir 8 árum fyrir h. u. b.
320 sterlingspuud (5760 kr.) og
5 árum síðar fyrir h. u. b. 1450
sterlingspund (26.100 kr.). Hr.
Jónsson bætir við, að þessar verð-
hækkanir séu einkenni (typical)
þeirrar verðhækkunar, sem alment
eigi sérstað í nánd við Reykjavík«.
Þá segir að nýtt fjör sé að fær-
ast í verzlun íslands við önnur
lönd og bróðurhlutinn muni lenda
í höndum Breta, þar sem brezkt
fé flýtur nú inn i landið.
Þá segir: »Góð, trygg höfn fyrir
Reykjavík er samt sem dður aðprenoj-
andi nauðsyn«, en ekki getið í því
sambandi, að einmitt er verið að gera
slíka höfn í »Gömlu Reykjavík«.
Þá kemur yfirlit yfir hvernig hafnar-
fyrirtækið muni borga sig.
Er þar gert ráð fyrir, að »Reykja-
vikurhöfn muni fá helming af öllum
útflutningi, sem »Gamla Reykjavík«
hefir nú og 2/5 af öllum vörum, sem
sendar eru frá Rvík út um land og
utan af landi til llvíkur. Fyrir utan
vörugjald af þessu öllu er gert ráð
fyrir 6 d. (45 au.) lestargjaldi af hverri
smálest í skipum, sem samkvæmt
þessu eigi að koma til »Reykjavíkur-
hafnar«. Gert er ráð fyrii 18,000
kr. árlegum reksturs- ogstjórnarkostn-
aði af fyrirtækinu og fæst þá með vöru-
gjaldi og lestagjaldi samkvæmt fram-
ansögðu í hreinan ágóða 2361 sterl-
lingspund (42.498 kr.). í ofanálag á
þetta ei gert r:.ð fyrir þessum tekj-
um: 4000 sterlingspund (72.000 kr.)
fyrir leigu á fiskverkunarplássi og
2500 sterlingspund (45,000 kr.) í
vexti af fé fyrir seldar lóðir. Sam-
kvæmt þessu yrði hreini ágóðinn
allur 159.498 krónur, en það er hér
um bil 89% af stófnfénu, 180.000
krónum, og er þó ýmislegt talið lágt
reiknað, t. d. vörugjöldin.
Mörgum mun detta í hug, að ekki
ætti að vera erfitt að ná í fé til ís-
lenzkra fyrirtækja, ef sanna mætti, að
þau væru svo arðvænleg, sem gert
er ráð fyrir um þetta fyrirtæki. Og
enn öðrum, að leitt sé að íslending-
um sjálfum skuli eigi gefinn kostur
á að leggja fé i svo arðvænlegi fyrir-
tæki.
Vér lítum svo á, að hér sé farið full-
langt í auglýsingaskruminu, fæti tylt
of framarlega um ýmislegt, sem reynd-
in ekki mun staðfesta. Má nefna
þar til dæmis frásögnina um það, að
verið sé að koma gegnum þingið
lögum um járnbraut milli »Reykja-
víkurhafnar* og »Gömlu Reykjavík-
ur«, frásögnina um hinar gífurlegu
verðhækkanir á eignum sem einkenn-
andi (typical) fyrir verðhækkanir á
eignum hér, áætlunina um tekjur
hafnarinnar, fullyrðingin um að alt
land »Reykjavíkurhafnar« sé hæft til
fiskverkunar o. s. frv. Slík skrum-
aðferð verður að vorri hyggju frekar til
að fæla útlendinga frá því að leggja oss
fé til fyrirtækja hér í landinu, og
geti þvi orðið landinu til ómetanlegs
tjóns, alið hjá öðrum þjóðum þá
hugmynd, að ef um ræðir íslenzk
gróðafyrirtæki, sem raunveruleg eru,
þá sé þar um gyllingar einar að tefla
— eins og vant sé.
Slíkt megum yér eigi láta þegjandi
fram hjá oss fara.
Og um þetta fyrirtæki bætist það
við, að hér er með skrumi þessu
verið að gera tilraun til að eyðileggja
gott og nytsamt fyrirtæki, sem landið
sjálft og bæjarfélagið eru að koma á,
höfnina hér í Reykjavík. Komist
þetta Skerjafjarðarfyrirtæki á, og verði
samkepni á milli, þá getur engan
furðað á því, þótt þing og bæjarstjórn
reyni frekar að styðja sitt eigið fyrir-
tæki en hitt, og þá geta brugðist
sum loforðin, sem hluthöfum »Reykja-
vikurhafnar« eru gefin, svo sem um
járnbraut til »Gömlu Reykjavíkur«,
ístöku á Tjörninni o. s. frv.
En hvað sem öðru líður, má það
ekki haldast mótmælalaust uppi, að
kalla þessa Skerjafjarðarbryggju
» Reykj avíkurh öfn «.
Búíræðisbækur.
1.
Jón H. Þorbergsson: Um hirð
ing sauðfjár. Rv. 1912. Bl. 66
Verð 0,65.
í fyrrahaust ætlaði eg að segja
álit mitt um þessa bók, en veikindi
hömluðu mér frá því þá, og þó nú
sé langt síðan hún kom út, vil eg
þó geta hennar, um leið og eg get
tveggja annarra búfræðisbóka, sem
nýlega eru út komnar.
Höfundur getur þess i formála
bókarinnar að tilgangur sinn með
bókinni sé að vekja áhuga manna
á fjárhirðingu. Þessu mun hann ná
að nokkru ieyti. Þeir, sem lesa bók-
ina, munu viðurkenna, að hún er lið-
ega rituð, og svo mikla nasasjón
iær sá af fjárhirðingu, er bókina les,
að hann langar í meira. Og höf-
undur á þakkir skilið fyrir það, að
íann sýnir rækilega fram á, hve
jýðingarmikið starf fjárræktarstarfið
er, og hve öfugur hugsunarháttur
>að er, að lítilsvirða þá stöðu.
En eg vil gera meiri kröfur til
æssarar bókar. Auk þess að vekja,
verður hún einnig að fræða og leið-
beina um fjárrækt, en það gerir hún
af mjög skornum skamti. Margt er
líka vafasamt í bók þessari, sem
höfundur ýmist »heldur« eða »aðrir
segja*.
Illa kann eg við það, þegar höf-
undur á bls. 10 kallar eitt kg. af beztu
töðu fóðureiningu. Oft hefir áður
verið talað um fóðureiningu í ræð-
um og ritum, en aldrei hefir eitt kg.
af töðu verið kallað það fyr.
Fóðureiningarnar hafa illu heilli ver-
ið innleiddar hér og þar apað eftir
Dönum, en þeir leggja 1 kg. af byggi
og höfrum til grundvallar og kalla
það fóðureiningu. Samanborið við
það verða 2-3 kg. af töðu í fóður-
einingu, og svo hefir verið reiknað í
eftirlitsfélögunum, fóðurskýrslum og
viðar. Norðmenn reikna ekkert í
fóðureiningum, heldur heyeiningum,
og þeir miða við þær; 1. kg. af
byggi og höfrum (blautsæði) verður
þá 2 heyeiningar.
Heyeiningareikningur Norðmanna
á betur við okkar staðháttu en fóð-
ureiningareikningur Dana, og hann
vil eg láta okkur nota, en þá dugar
ekki að kalla það fóðureiningu, þvi
hálf fóðureining er áþekk einni hey-
einingu.
Höfundur telur nauðsynlegt, að
menn viti um næringargildi heyteg-
unda (bls. 10) en þvi segir hann ekk-
ert ákveðið um það ? Það litið hann
segir, er, að hann sjálfur segir, ágizk-
un. Lungnaveiki í fé orsakast ekki
af bleytu í húsum, eins og höfundur
segir (bls. 14), en ill aðbúð og óholt
fóður veikja mótstöðukraft líkam-
ans og þá ber auðvitað meira á lungn-
aveiki og öðrum kvillum, en þegar
svo er farið með skepnuna, að
líkaminn geti sigrað i baráttunni við
þær sóttkveikjur, er í hann berast.
Höfundur segist ekki nota neinar
bækur sér til stuðnings. Ekki veit
eg, hvort þetta á heldur að vera
sagt til þess að menn sjái, að hann
þurfi ekki að styðjast við annara rit,
eða hins, að villurnar verði dæmdar
vægara. En hvort sem er, þá er
það stórgalli, að höfundur skuli ekki
hafa kynt sér erlendar bækur um
fjárrækt, og notað þær til hliðsjónar.
Bók hans hefði þá orðið fróðleiksrík-
ari en raun er á. En þó nú höf-
undur ekki styðjist við bækur, vitnar
hann samt á bls. 19 í »Frey« og
bls. 35 í »Handbók bænda«, svo
að bækur hefir hann notað, þó þær
séu ekki þær beztu og áreiðanleg-
ustu til að styðjast við, við samning
fræðibókar.
Óráðlegt er að dreifa salti á kvia-