Ísafold - 18.10.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjópi: Óiafup Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 18. okt. 1913.
83. tölublað
I. O. O F. 9510249.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 3 8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og . -7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—8 og > -7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Austnrstr.22fstd -8
íslandsbanki opinn 10—21/* og B1/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 iód.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. öubsþj. 9 og 6 á helg im.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, B1/*—61/*. Bankastj. 2-2
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8-
Landsbúnaóaríélagsskrifstofan opin frá lí -2
Landsféhirbir 10—2 og B—6.
LandsskialasafniB hvern virkan dag kl. 12~*2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Austurstr.22 þd.ogfsd. 12 -1
Náttúrugripasafnið opib l1/*—21/* á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráósskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Austurstr. 22 þrd. 2 8
Vifilstabahælib. HeimsókLartimi 12—1
ÞjóbmenjasafniB opió sd, þd. fmd. 12- 2,
Nýja BI6
sýnir í kvöld í siðasta sinn:
Skipsbruni á hafinu.
Svipbrigði feigðaróttans.
A morgun og næstu kvöld:
Björgunarafrek flugmannsins.
Aðalhiutverkið leikur hinn frægí
frakkneski listaflugmaður
Mr. Cheviilard.
Orkester sunnudag kl. 6—9.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Cigarettur og tóbak
frá
J. Bastos, Algérie,
er þekt um allan heim.
Einkasölu íyrir Island á því
hefir
tóbaksverzlun
R. P. Leví.
Kostakjör Isafoldar
Gerist kaupendur
Isafoldar
í dag !
ísaf. kostar frá 1. o’ t. til nýárs að eins
1 krónu.
Að auki geta nýir kaupendur valið
úr eldri árgöngum af sögusafni ísa-
foldar einhverja 2 árganga. í sögu-
safninu eru aðeins ágætar sögur á
vandaðasta máli. M. a. Vendetta
(662 bls.), Heljar greipar (280 bls.'
o. s. frv.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
lóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
„Avarps“-prédikun
stjórnarblaðsins.
Það er eins og stjórnarblaðinu
hafi orðið illa bumbult af Avarpi
Sjálfstæðismanna.
1 Ávarpinu felst lika einlæg hvatn-
ing til landsmanna um að styðja
heilbriqða sjáljstœðisstejnu við kosn-
ingar þær, er i hönd fara.
Yfir þessa hvatningarviðleitni steyp-
ir stjórnarblaðið öllu því galli, sem
þar er til inni fyrir. Og tónninn er
fúll í frekasta lagi og blandinn mátt-
leysis-stóryrðum, eins og reiðum
mönnum hættir oft við að láta rjúka
í röksemdaþroti. »Fátæklegt og ves-
aldarlegt, svo að furðu gegnir«, »tómt
hjóm, tóm froða, engin hugsun og
engin skoðun bak við, skoðanalaus
hrærigrautur, sem enginn maður ætti
að geta borið fram öðruvísi en svo,
að hann yrði að athlægi fyrir«. —
Þetta er sýnishorn röksemdanna (II)
i stjórnarblaðinu gegn Ávarpinu.
Stjórnarblaðið reiðir hátt til höggs
við »bræðings«-menn, sem undir
Ávarpinu standa og veitir þeim auð-
vitað meiriháttar — vindhögg!
Því er haldið fram, að með sam-
komulagsviðleitninni í sambandsmál-
inu í fyrra hafi Sjálfstæðismenn ýmsir
»bundist skriflegum samtökum við
Heimastjórnarmenn, að vinna að þvi
að koma Sambandsmálinu fram«.
En hér er eigi nema hálfsögð sag-
an, og gefið í skyn, að Sjálfstæðis-
menn i samtökunum hafi bundið sig
til að vera í eilíju samningasargi og
homa málinu Jram i einhverri mynd,
hvenœr sem Jæri gœjist.
Með þessu er freklega hallað réttu
máli.
Sú var m. a. undirstaða samtak-
anna af hálfu vor Sjálfstæðismanna,
að teygja Heimastjórnarmenn til þess
að gera mun meiri sjálfstæðiskröfur
en í Uppkastinu fólust og gera þær
sem minstu kröfur (minimumskröfur).
Þetta tókst, og dönsk blöð litu meira
að segja svo á, að þetta hefði tekist
svo vel, að munurinn á »bræðingn-
um« og meirihlutajrumv. 1909 vœri
að ein s að forrninu til.
Þessar rninstu hröfur, sem Heima-
stjórnarmenn þá samþ. að gera er
stjórnarblaðið nú svo fifldjarft að
telja mestu hröfur, sem vér Sjálfst.-
menn höfum samþ. að gera, og vill
láta oss fylgja þeim að eilífu sem
rnestu hröjum.
Öllu óþyrmilegar verður naumast
haft hausavixl á réttu og röngu.
Sannleikurinn er sá, að »bræðings«-
kröfurnar voru vitanlega hinar minstu
kröjur, sem vér eftir atvikum töld-
um hægt að sætta sig við, hið lengsfa,
sem hægt væri að teygja sig til sam-
komulags við Dani — til pess að
vinna hitt á, að Já sambandsdeiluna
innanlands og út á við úr sögunni svo
að hægt vceri að snúa sér rneð óskiftum
kröjtum og ósundruðum að nauðsynja
innanlandsmálum.
Svona eins og hér er sagt var af-
staða beggja flokkanna, sem við sam-
komulagstilraunir voru riðnir.
Og samþykt var, að ef minimums-
kröfunum fengist eigi framgengt við
Dani skyldi hætta samningatilraunum
um hrið.
Hitt vonuðum vér og, Sjálfstæðis-
menn flestir, er við »bræðinginn«
voru riðnir, að samtaka yrðu allir,
eða því sem næst, til að taka upp
meirihluta stefnuna frá 1909 hreina,
þ. e. hreinan uppsegjanleik allra mála
í stað hlutdeildar í stjórn þeirra án
uppsegjanleika, ef Danir snerust önd-
verðir við hinni framréttu sáttahönd.
En ekkert var að visu um það sam-
þykt, heldur afráðið að svara Dön-
um annan veg, en þó á þá lund, að
engu síður hlaut að sýna þeim að
oss væri fjarri skapi að heykjast og
auðmýkjast við afsvör þeirra. —
Þetta minnum vér stjórnarblaðið
enn á, að til er svart á hvitu, þótt
eigi förum vér ótilneyddir að hreyfa
því frekara.
Þegar því stjórnarblaðið hvað eftir
annað er að bera oss »bræðings«-
mönnum meðal Sjálfstæðismanna og
einkum Isajold á brýn skoðanaskifti
og hringlandaskap í sambandsmálinu
— þá er það eigi annað en stóryrða-
skvaldur úti látið i reiði og senni-
lega látið mest koma niður á Isajold
fyrir það, að hún eða réttara sagt
núverandi ritstjóri hennar tók þvert
fyrir að styðja ástfóstur stjórnar-
blaðsins ‘i vetur, nýja uppkastið eða
grútinn svonefndn.
Og vel á minst það ástfóstur
stjórnarblaðsins 1
Með því að styðja »grútinn«, eins
og Lögrétta og sifjalið hennar gerði
leynt af miklum fors, að eigi segjum
vér frekju og Ijóst með yfirskins-
stillingu — en þétting þó, — pá
brást stjórnarblaðið og úthaldslið pess,
bundnurn Jastmælurn » bræðings-«manna
urn minstu kröfurnar, setn
gera ætti og með pví að vilja pá og
vilja enn halda ájram samningasargi
við Dam, svo setn ráðherra lýsti á
pingi í sumar er brugðist hinu lojorð-
inn að hætta samningatilraunum öll-
um, ej »bræðinguriun« Jengist ekki.
Hringlandaskapurinn, skoðanaskift-
in, hrærigrautshátturinn — alt þetta
sem stjórnarblaðið á sína gallsýru-
vísu er að væna ísafold og Sjálf-
stæðismenn um, það er alt sam-
an eigin uppalningar blaðsins og
skyldu — eða úthaldsliðs þess.
Stjórnnrblaðið • er leiksoppurinn,
sem látið hefir hringla með sig milli
marka eins og knött í knattspyrnu
sem aldrei kemst þó í mark, en
verður altaf — markleysa!
Hyggjum vér þá fullsvarað glenn-
ingi stjórnarblaðsins um sambands-
málið — i sambandi við Ávarpið og
væntum 'þeirrar skynsemi og still-
ingar af þess hálfu, að það hætti
nú með öllu steinkastinu úr gler-
húsi sínu — út af pví máli.
Þá kemur gleiðgosamælgi stjórn-
arblaðsins um stjómarskrármálið, er
það vill helzt vinda alveg úr hönd-
um Sjálfstæðismanna, þ. e. starfið
að fram<rapgi þess. Til þess að taká'
af skaúð uui það, nægir að benda
til þess, að það eru menn úr flokki
Sjálfstæðismanna, sem báru það frum-
varp fram í sumar og að því verki
var tekið þann veg, af foringja Lög-
rétruliðsins, að »óhappaverk» væri
að flytja frumvarpið inn á þingið!
Um skrafdrýgindahjal stjórnarblaðs-
ins út af því, að eigi er í Ávarpinu
gjörlýst leiðum þeim, er fylgja beri
til þess að fá framgengt heilbrigðri
sjáljstæðisstejnu í fjárhagsmálum, at-
vinnumálum, landbúnaðar- og fiski-
veiðamálum o. s. frv. — skulum vér
eigi orðum eyða að þessu sinni. Að
eins viljum vér benda á, að í stuttu
ávarpi dettur engum í hug, að út í
neinar æsar sé farið, héldur látið sér
nægja að draga aðal-stefnulínurnar
upp. Munu og næg færi til kosn-
inga að gera frekari grein þeirra.
Er stjórnarblaðinu sæmst að spara
sér allan gleiðgosaþembing i þessu
efni.
Út af því að í ávarpinu er lofað
að efla hag verkmanna og húsmanna
og bæta kjör þeirra stétta með end-
urskoðun á löggjöfinni, er blaðið svo
góðgjarnt, samvizkusamt og gáfað,
að gera ráð fyrir að Ávarpsmenn
gætu teygt þá grein stefnuskrár-
innar út yfir það, að »gefa út lög
um að allir verkamenn og húsmenn
skyldu vera ánauðugir þrælar!«
Hingað — en ekki lengra, verður
komist upp í háþrep góðgjarnra(I) og
gáfulegra (!) tilgáta um það, hvað fyrir
andstæðingunum vaki!
Háðyrðum fer stjórnarblaðið um
það, að »fáeinir menn« hafi bundist
samtökum um það að »leggja undir
sig landið við næstu kosningar*. —
En hversu margir eða fáir þeir
eru, sem á vaðið ríða, skiftir engu
máli, og t. d. má benda á, að ekki
voru bræðings-forvigismennirnir fleiri
í fyrra. Hitt varðar mestu, að rétt
sé stejnt! Efumst vér eigi um, að
undir stefnu þá, sem Ávarpið mark-
ar, muni mikill meiri hluti hinnar
íslenzku þjóðar óhikað skipa sér.
Hið brezka vísindafélag
um spíritismann.
Sir Oliver Lodge hélt i sumar ræðu
mikla, sem vakið hefir feikna eftir-
tekt út um víða veröld, því að hann
flutti hana úr forsetastól hins göf-
uga Brezka félags, þegar hann vigði
ársþingið nú i sept., enda hafa fáir
enskir vísindamenn meira álit en ein-
mitt hann. Og þar sem hann dirfð-
ist að yfirlýsa því gagnvart slikum
söfnuði lærðustu manna Bretaríkis,
að hann sjálfur væri sanntrúaður
spirítisti, sló þögn á þingheiminn,
en hraðritarar, blöð og símskeyti
sendu orð forsetans óðara í allar
áttir. Að vísu voru margir sömu
trúar og Sir O. Lodge, en tízkan á
Englandi hefir alt til þessa aftrað
miklum meirihluta manna, sérstak-
lega meðal lærðra og klerka frá að
kannast við þá trú sína í fjölmenni.
Enda er skylt að játa, að það er
engin furða, að þetta ógnai nýmæli
yrði ásteytingarerni veraldarinnar —
Að síðustu skal lítið eitt minst á
jornar væringar, sem stjórnarblaðið
er svo óvarfærið og fífldjarft að fitja
upp á af nýju í sambandi við Ávarpið.
Vér eigum við kosningaróginn fyrir
cosningarnar 1911. Blaðið ætlar sér
iá dul, að það geti enn lifað á þeim
íinum skammlausu svívirðingar-að-
dróttunum, sem þá var beitt gegn
Sjálfstæðismönnum. »Óaldarflokkur
— fjárglæfraflokkur . .. «. Á þessu
er blaðið nú að tæpta.
Því blygðunarleysis-taumleysi átt-
um vér eigi von á, að þessum gömlu,
lognu ásökunum yrði nú haldið upp
dagsljósið — eftir baráttu stjórnar-
blaðsins og bardagaaðferð, m. a. í
gjaldkeramálinu í fyrra — sællar
minningar!
Eigi hvað sizt var sú barátta höfð
fyrir augum, er þess var krafist f
Ávarpinu, að »fullum lagajöfnuði sé
íaldið uppi fyrir æðri sem lægri«.
Um bankamálið gamla og siljur-
bergsmálið, sem stjórnarblaðið og er
að bæra varirnar um, teljum vér
óþarft að fara að karpa, því að meg-
inþorri þjóðarinnar veit nú, að í
ívorugu þeirra mála var réttlætið
I.ögréttu megin.
Réttlætið og landsheill hallaðist
ekki þá á Lögréttu-sveifina, fremur
leldur en nú, er blaðið tekur svo
óskynsamlega og gremjulega í hina
heilbrigðu og stillilegu sjáljstæðis-stejnu-
skrá, sem í Ávarpi Sjálfstæðismanna
felst.
Þetta vonum vér að landslýður
sjái við kosningarnar.
Vér vonum, að kjósendur skilji
það, að þeir eiga ekki að vera þeim
megin við kosningarnar, sem »grút-
ar«-týra er höfð að leiðarljósi í sam-
bandsmálinu, og réttlætistilfinning
sú, er gjaldkeramáls-barátta stjórnar-
blaðsins bar vott um, að siðferðis-
vita í innanlandsmálum !
---------«£>«<•---------
þetta ógnarnýmæli, sem blátt áfram
bindur fyrir munn allra vísinda-
manna, og það einmitt þegar þeirra
flokksbræður, materíalistarnir, þótt-
ust hafa yfirstigið alla guðsmenn og
heimspekinga, þóttust hafa lykil allr-
ar vizku og fullyrtu, að lífsgátan
yrði ekki öðru vísi leyst en eftir
þeirra kenningu. Reyndar fór ým-
islegt í súginn, sem þeir töldu smá-
muni, t. d. guð og sál og ódauð-
leiki, frjálsræði og fl. Klerkarnir
gátu nú miklu minni mótstöðu veitt
en áður, meðan helgivaldið var meira
og vantrúin hafði hægra um sig.
Tóku flestir trúar- og kirkjuflokkar
það helzt til bragðs að hopa á hæl
inn í sín helztu virki og verja það-
an leifar helgidóma sinna, en bæði
múgurinn og mentaða fólkið fór
sinna ferða. Svo var ástatt á miðri
siðustu öld þegar (1859) er það bar
saman, að Darwin gaf út bók sina
um uppruna tegundanna (Origin of
Species) og hin fyrsta alvarlega
spírítiska hreyfing gaus upp i Amer-
íku. Sú hreyfing fór fljótt eins og