Ísafold - 25.10.1913, Blaðsíða 3

I S A F P L D
337
Skóhlífar.
Óta! tegundir nýkomnar
□□□□□□□□□□□□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
0
Kven- frá 2.25.
Karlin. — 3.40.
Kaupbætir með hverju pari meðan hrekkur
Lárus G. Lúðvigsson
Skóverzlun.
0
□□□□□□□□□□□□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□ □□'□'□ □ □ □ □□!□!□
CD
cn
1
Jö
03
1
Reykjavikur „Konditori“
Austurstrætí 10
tekur á móti pöntunum á tertum, ís, »Fromage* og
alls konar kökum, stórum og smáum. Aðeins brákað
bezta eftii.
Panta má í síma 367.
Sent um allan baeinn.
Virðingarfylst
Tt)2odór Jofjnsoti.
>■
S=
C
Cf>
=r
æ
i
Sauðakjötið og Sf. Sl.
í niðurlagi ritgerðar, eftir Þórð
Guðmundsson á Hálsi, í 8. bl. Freys
þ. á , standa þessi orð:
»Eg álít að of lítill mismunur sé
gerður á sauðakjöti og öðru kjöti i
Sláturfélagi Suðurlands og víðar, því
að Sláturfélagið á að ráða verðinu«.
Sökum þess að þetta er bergmál
af röddum, sem heyrzt hafa oft og
víða um svæði það, er Sf. Sl. nær
yíir, síðan félag þetta var stofnað,
og lýsir algerðu þekkingarleysi
á málefni því, er um ræðir, vil eg
leyfa mér að fara um það fám orð-
um.
Áður en Sf. Sl. tók til starfa, voru
islenzkar sláturfjárafurðir í hinu hrak-
legasta óáliti á erlendum markaði,
er þess vegna einnig var mjög tak-
markaður; og innanlands var ónóg-
ur markaður fyrir þær, Félagið var
því einkum til þess stofnað, að fá
því lagi komið á meðferð afurðanna,
að þær ynnu álit og þar af leiðandi
seldust betur utan lands og innan.
Vitanlega er það erlendi markaðurinn
(heimsmarkaðurinn), sem verðið hlýt-
ur að ákvarðast eftir, og að það hefir
hækkað síðan fél. tók til starfa, staf-
ar af því, að ejtirspurn hejir aukist
eftir vörum þess erlendis fyrir starf-
semi félagsins. Þetta er eins og á
sér stað með aðrar vörur, t. d.
fiskinn, síðan verkunin og eftirlitið
varð betra, smjör, síðan farið var
að verka það i samlagsbúunum, o.
s. frv. A öllum þessum vörum er
það eftirspurnin á heimstnarkaðinum,
sem »ræður verðinu«, síðan þær urðu
vörur fyrir hann.
Verzlun Sf. Sl. með sláturfjáraf-
urðir er að eins ein, og ekki stór,
þótt verulegust sé af þess háttar verz-
lunum hér, sem vitanlega eru marg-
ar, auk sams konar verzlana víðsveg-
ar um heim, sem margar eru marg-
falt stærri. Að ætla félaginu »að
ráða verðinu« er því álíka skynsam-
legt eins og ef ætlast yrði til, að
Duusverzlun hér réði verði á fiski,
Baugstaðabú verði á smjöri (í heim-
inum!) o. s. frv.
Síðan Sf. Sl. tók til starfa, nefir
framkvæmdarstjórn þess ákveðið verð
á vörum þess sem næst þvi, er vissa
hefir þótt fyrir að þær mundu seljast
og nú síðustu árin eftir því, sem í
pœr hefir verið boðið erlendis, þær
er þangað flytjast.
Sama lögmáli er auðvitað »sauða-
kjöt« háð. En eftir því er ekki
sózt á erl. markaði, eins og nú
standa sakir. Og síðan farið var
að láta eftir krrfhm seljanda að
ákveða verð á 1. flokks sauðakjöti
einum eyri hærra á pd. en öðru kjöti,
hefir fremur verið gengið fram hjá
því,og meira spurt eftir 2. flokki.
Þannig er nú þetta, þó óglæsilegt
sé fyrir okkur, sem höldum upp á
sauðina og álítum, eins og er, að
landið sé víða vel lagað fyrir þá.
En þar sem svo er, geta þeir að
visu verið arðsamir, þótt verð á kjöti
af þeim eigi sé hærra en t. d. af
dilkum 1. flokks, og öðru ungu hold-
góðu fé.
Ekki sýnist þurfa nema lítilshátt-
ar þekking á almennu viðskiftalífi
til að líta heilbrigt á framangreind
kaupskaparatriði; og sízt er að furða,
þó þeir menn, sem þetta ekki er
skiljanlegt, hafi ekki sem ljósasta
hugmynd um ýmislegt annað áhrær-
andi samvinnufélagsskap í viðskiftum.
Hér kemur það ekki til greina, hvort
maður hefir tekið þátt í Sf. Sl. —
hinu nytsamasta og mikilvirkasta
samvinnu-viðskiftafélagi, er hér á
landi hefir starfað —, eða ætíð unn-
ið móti því (með dæmi sínu) eins
og fyrnefndur höf.
Björn Bjarnarson.
Bftirmæli.
Hinn 7. f. m. varð hér i Garði
það sorglega slys, að þá druknaði
einn af hinum eldri og ötulustufor-
mönnum og útvegsbændum hér, Þor
steinn bóndi Olajsson frá Miðhúsum.
í ísafold hef eg ekki séð þessa at-
burðar getið og vart í öðrum blöð-
um nema ónákvæml og lauslega. En
þar sem Þorsteinn heitinn var um
margt einu með hinum merkustu og
kunnustu mönnum hér, þykir mér
ekki hlýða, að fráfalls hans sé að
engu getið og bið því ísafold fyrir
þessar línur.
Slysið varð með þeim hætti, að
Þorsteinn var að koma við annan
mann úr Keflavík. Sigldu þeir létt-
um báti út með Hólmsbergi, en
snarpur vindur var á, kviðótt undir
berginu og hvolfdi bátnum í kviðu.
Báðir komust mennirnir á kjöl og
rak bátnum lengi vel út og norður
í Flóa, unz Eiríkur hreppstjóri Torfa-
son i Bakkakoti í Leiru sá til hans,
brá þegar við og bjargaði hinum
manninum, en þá var Þorsteinn heit.
fyrir skömmu kominn af kilinum,
þó örendur fyrir nokkru, en sá, er
með honum var, hélt honum með-
an hann mátti.
Þorsteinn Ólafsson var fæddur í
Haga í Þingi í Húnavatssýslu og
var norður þar nefndur Þorsteinn
frá Haga. 1887 fór hann að Hnaus-
um og gekk þar sama ár að eiga
eptirlifandi ekkju sína Guðrúnu dótt-
ur Jónasar bónda Guðmundssonar í
Svarðbæli í Miðfirði, bróður Björns
föður Guðmundarlandlæknis. Bjuggu
þau hjón nokkra hríð fyrir norðan
þar á meðal eitthvað á Melstað,
nokkrum hluta jarðarinnar á móti
síra Þorvaldi. En árið 1887 fluttust
þau búferlum hingað suður í Garð.
Hafði Þorsteinn róið áður hér syðra
og sú raun brátt orðið á, enda þótt
betur ætti við hann landbúnaður, að
honum var mjög sýnt um sjómensku
og gerðist brátt aflamaður og var
það jafnan i röð hinna mestu. Var
hann orðlagður fyrir áræði til sjó-
sókna, en gekk þó vel að öllu og
munu fáir hafa kunnað betur báti
að stýra, enda hlektist honum aldrei
á, þótt oft kæmist hann í krappan,
fyr en þetta siðasta sinn, er sizt ugði
neinn; eru sliks allmörg dæmin um
hina beztu sjósóknara.
Eftir aflaleysisárin fyrir aldamótin
mun hafa verið þröngur efnahagur
Þorsteins, sem hafði mikla fjölskyldu
og mikinn kostnað, og það orðið til
þess að hann íór vestur um haf ár-
ið 1900, og var vestra í 4 ár, en
festi ekki yndi þar og kom heim
aftur 1904 og befir síðan búið hér
í Miðhúsum ásamt syni sínum Birni,
sem nú býr þar einn eftir. Hefir
hann þessi ár stundað aftur sjó og
verið sem fyrri aflasæll formaður,
lagði jafnframt af áhuga rækt við
jörð sina og kom upp fénaði.
Að mörgu var Þorsteinn merkur
maður og margt ágætlega um hann.
Hann var mjög vel greindur maður,
jæðinn og skemtilegur í viðræðum,
einatt mjög heppinn í tilsvörum og
gat þá haft til að vera meinlegur ef
því var að skifta og kuldalegur, en
bjó í rauninni yfir heitum tilfinn-
ingum og viðkvæmri lund mjög
góður og hjálpfús við þá sem bágt
áttu. Hann var víkingsmaður að
dugnaði bæði á sjó og landi, kapp-
samur og fylginn sér í öllu. Á
vöxt var hann tæpur meðalmaður,
knálegur, vel vaxinn og fríður sýn-
um. Einhverja stund var hann í
hreppsnefnd, en gaf sig annars ekki,
þótt hann væri góður félagsmaður,
verulega við almennings málum.
Þó fylgdi hann af áhuga með
landsmálum, og kom einkum fram
í afskiftum hans og umræðum um
þau, hve ríkt íslendingseðli var i
honum.
Fésæll maður varð hann ekki, þótt
mikil hefði oft aflaföng, enda var
örlátur maður, átti fyrir þungu húsi
að sjá og lundin sú, að láta þar
ekki og lét þar heldur ekkert til
skorta, og auð átti hann í uppeldi
barna sinna, sem hann lagði alúð á,
að manna sem bezt, ágætur faðir og
með afbrigðum góður eiginmaður
konu sinni. Þau hjónin áttu 8 börn,
sjö, er fullorðins aldri náðu. En
fyrir 2 árum urðu þau fyrir þeim
harmi, að missa tvo mannvænlega
sonu sína, Lárus og Jens, er báðir
önduðust á Vífiilsstöðum á sama vetri.
Á lífi eru 5 börn þeirra, Hregg-
viður, kaupmaður áður í Reykjavík,
Björn bóndi í Miðhúsum i Garði,
Hjálmar bóndi í Laxárdal í Húna-
vatnssýslu, Margrét, gift verzlunar-
manni Sigurði Hafliðasyni á ísafirði
og Kristbjörg, ógift, með móður
sinni.
Þorsteinn heitinn var hér einn
með hinum fremstu mönnum að
menningu alln, sæmdarmaður, af
ölium mikils metinn fyrir atorku,
greind og alla framkomu. Eins og
hann er harmdauði ástvinum sínum,
er hans af mörgum öðrum að mak-
leikum saknað, þar á meðal þeim,
sem þetta ritar. K. D.
Látin
er hér í bænum í gær frú Siqríð-
ur Bruun á Skjaldbreið, kona L.
Bruun kökugerðarmanns. Hún hafði
legið lengi þungt haldin af krabba-
meini. Frú Sigríður var dóttir
Sigurðar heitins Jónssonar fangavarð-
ar (f. 1869).
Hún rak lengi kaffi- og matsölu
hér í bæ og var um það, eins og
annað, er hún tók sér fyrir hendur,
hin mesta dugnaðar og framtaks-
semis kona.
Settur læknir.
Árni Árnason cand. med. & chir.
er settur læknir í Dalasýslu frá 1.
oktbr.
-------1 ■ 1
Landlæknirinn og ,næstu haröindi1.
Nokkrar athugasemdir
eftir skagfirzkan aiþýðumann,
Frh.
Sízt af öllu dettur mér í hug að
neita því, að ásetningi hjá bændum
yfirleitt sé mjög ábótavant, að minsta
kosti mun það vera svo hér norðan-
lands. En sé dæmt um það með
sanngirni og réttum augum litið á
aðstöðu bændanna í baráttu þeirra
fyrir lífinu, þá verð eg aö segja að
þeim sé talsverð vorkunn.
Á siðustu áratugum hafa kröfur
til lífsins vaxið hröðum fetum, álög-
ur og tollar á öllum lífsnauðsynjum
margtaldast, kaupgjald verkafólks
hækkað að sama skapi, og í sumum
sveitum er það vart fáanlegt. Alt
þetta stuðlar að því, að öll framleiðsla
verður dýrari með ári hverju, en verð
á afurðum framleiðslunnar hækkar
ekki að sama skapi, því eru það fram-
leiðendurnir sem virðast ætla að verða
undir í baráttunni, þar eð allar álcg-
ur koma tilfinnanlegast niður á þeim.
Þessir sívaxandi erfiðleikar stuðla
aftur að því, að talsverð freisting
verður fyrir margan efnalitlan ein-
yrkjan, sem rétt berst í bökkum með
að sjá sér og sínum sæmilega borg-
ið, að hætta sem minstu i kostnað
við framleiðsluna, sem hann sér sér
fært, og að minni hyggju eiga þeir
erfitt með að setja sig í spor þess-
ara manna, mennirnir sem lent hafa
á þá hillu í lífinu, að geta tekið hlut
sinn á þurru landi, geta velt sér í
peningum landssjóðs, og látið hann
brýna úr skörðin fyrir sér þegar þörf
krefur. Mér virðist því ráðlegt, að
slíkir menn séu ekki að dæma okk-
ur bændagarmana hart, þótt frá þeirra
sjónarmiði sé eitthvað athugavert
við stjórnina hjá okkur — á okkar
eigin fjármunum.
Á síðustu tímum virðist embættis-
mannastéttin vera búin að ná svo
föstum tökum á þingi og stjórn, að
henni er mjög auðgjört að koma fram
ábugatnálum sinum; en því miður
sýnist þau helzt til mikið hafa snú
ist um það, að skara eldi að eigin
köku, bæta hagsmuni þeirra. Frá
efnalegu sjónarmiði verða þeir því
lítið varir við, þó kröfur þeirra til
lífsins hafi vaxið, og lífsnauðsynjar
hækkað í verði fyrir vaxandi álögur
og tolla, því opinn hefir sá vegur
verið fyrir þá að láta landssjóð bæta
sér það upp nteð hækkun á launum,
sem raun hefir borið vitni urn.
Eti við bændur og búaliðar verð-
um einna bezt varir við hvar skór-
inn kreppir að í téðu efni, við eig-
um við ýmsa erfiðleika að stríða til
þess að geta haldið framleiðslunni i
nokkurnveginn réttu horfi, dýran og
lítt fáanlegan starfskraft, stirt tíðar-
far, slæma verzlun og margt fleira.
Verði það ofan á, að auka þurfi enn
á ný við álögur og tolla, þá vildi
eg óska þess, að bændur og alþýðu-
menn hefðu opin augun fyrir því,
að hverju slíkt stefnir, að þeir hefðu
þá manndáð í sér til þess að hrinda
kúgurunum af veldisstóli, hverju nafni
sem þeir nefna sig, hvort sem þeir
heita heimastjórnnar-, landvarnar- eða
sjálfstæðismenn.
Landlæknirinn heldur þvi fram, að
við yngri mennirnir vitum eiginlega
ekki hvað harðindi séu, því um síð-
astliðinn aldarfjórðung megi kallast
að hafi verið stöðug góðæri. Getur
verið að þetta megi teljast rétt álykt
un, hvað Suðurland snertir, en við-
víkjandi árferðinu hér á Norðurlandi
er það mesti misskilningur, sem að
líkindum stafar af því, að höfundur-
inn sjálfur hefir ekki haft mikið að
segja af baráttu þeirri, erfiðleikum
og eignatjóni, sem norðlenzkir bænd-
ur urðu fyrir harða vorið 1906, þegar
stórharðindi héldust fram yfir mán-
uð af sumri, með frosta- og fanna-
lögum, grasbresti sumarið 1907,
snjóaveturinn mikla 1909—10 og
síðastliðið sumar, sem mátti teljast
alveg sérstakt í sinni röð.
Hér í norðursýslum mátti vetur-
inn 1906 teljast meðalvetur fram t
marzmánuð; lngðist þá að hörð tíð,
sem barðnaði því meir sem áleið.
Aprílm. mátti teljast óslitinn hiíðar-
bálkur, þó að út yfir tæki dagana
28. aðfaran. til 30, þá gekk yfir
sannkölluð drápshríð með 10 stiga
frosti og mikilli fannkomu. 14.
maí var seinasta stórhríðin, og voru
þá flest öll vatnsföll í Skagafirði
riðin á is, sem um hávetur væri.
Vorið 1907 var kalt og gróður-
laust. Mestan hluta júnímánaðar
voru stöðugir landnorðan-næðingar,
með gaddhörkum á nóttunni, nætur-
frost stöðug fram í miðjan júlí. Af-
leiðingin af þessum næðingum og
næturfrostum varð grasbrestur svo
mikill, að elztu menn mundu ekki
þvílíkan. Sláttur byrjaði ekki fyr en
seint í júlímánuði, og urðu viða
b ztu engjalönd ekki ljáberandi fyrir
sneggju. Yfir ágústmánuð viðraði
stilt og þurt, svo nýting á hinum
litlu töðuföngum varð sæmileg, en
með höfuðdegi, þegar útheyskapur
byrjaði hjá flestum, brá til ógurlegra
votviðra með krapahriðum til fjalla
og hélzt sú tíð fram á haust. Úr
göngum náðu þó bændur útheyjum
sínum alment, víða hálfónýtum og
blautum, sumstaðar að fjallasíðu urðu
þau algerlega undir fönn.
Haustið 1909 var hér í norður-
sýslum afarstírt; lagðist að með
októberbyrjun með landnorðanhríð-
um, sem urðu hvað tilfinnanlegastar
útsveitum öllum. í Þingeyjarsýslu
nyrðra og útsveitum Skagafjarðar og
Eyjafjarðar, var peningur allur kom-
inn á gjöf fyrir veturnætur, og var
talið að í þeim sveitum yrði 23 vikna
innistöðugjöf á fénaði bænda. Á
eftir þessurn stranga vetri kemur
kalt og gróðurlítið vor, með voða
áfellum; seint í april rak hver stór-
hríðin aðra, og 7. og 8. mní gekk
yfir aftaka bylur á norðan, með frosti
og mikilli fannkomu. Allan þann
mánuð út var köld tíð og gróður-
leysi. Nl.