Ísafold - 29.10.1913, Blaðsíða 3
ISAFO LD
341
Shrifsfofa
Eimshipaféfags íslands
TJusfursfræfi 7. — Opin kí. 5-7. — Tafsími 409.
Landlæknirinn og ,næstu haröindi4.
Nokkrar athugasemdir
eftir skagfirzkan alþýðumann,
Nl.
Hér í norðursýslunu'n var gras-
brestur mikill sumarið sem leið, 1912.
Víða voru beztu engjalönd ekki
slegin fyrir sneggju. í byrjun ágúst-
mánaðar gekk í norðanhríðarstorm
með ofsa stormi og frosti, sem um
vetur væri. í lágsveitum varð snjó-
failið svo, að ekki var hægt að vera
við verk, og í öllum útsveitum og
til fjalla kom fönn svo mikii, að pen-
ingur stóð í svelti fleiri sólarhringa,
kúrn var víða gefið inni alt að hálf-
um mánuði og heyskapur allur tept-
ist jafn-langan tíma. Stiuðfé fenti í
fjöllum uppi og sumstaðar voru gerð-
ar göngur á afréttir til þess að bjarga
pening og færa hann úr þeim stöð-
um, þar sem bjarglaust varð. Þegar
þessu voða áfelli létti, komu nætur-
frost svo grimm, að líkast var að
vetur væri genginn í garð, sumar
nætur 4—3 stiga frost.
Allur mánuðurinn út var afar-kald-
ur, með tíðum krapahríðum oggrimm-
um næturfrostum, svo þetta litla,
sem upp úr jörðinni kom, visnaði
og hvarf. Heyfengur varð því yfir-
leitt bæði lítill og ónýtur, en nýt-
ing sæmileg.
Afieiðingar af þessum sumarharð-
indum verða naumast reiknaðar i
krónum. Skaði sá, sem bændur
urðu fyrir, lá ekki einungis í gras-
missinum af jörðunni og vinnutap,
yfir hábjargræðistimann, heldur í öll-
um þeim miklu afföllum, sem þeir
urðu fyrir á afurðum skepna sinna.
Peningur kom svo rýr af heiðum
um haustið, að elztu menn mundu
ekki þvílíkt, (jafnvel ekki sumarið
1882, mislingasumarið). A sláturfé
munaði 4—5 pundum að meðaltali
á hverjum kjötskrokk, frá því að
teljast i meðallagi, og mör og gær-
ur að sínu leyti eins.
Það eru þessar tnisfellur, sem alla-
jafnan verða á framleiðslustarfi okk-
ar bændanna þegar illa árar, en sem
hálaunaðir embættismenn verða ekkert
varir við. Af þeirri ástæðu get eg
ekki fallist á þá skoðun landlæknis-
ins og Torfa í Ólafsdal, að þó að
hallærissjóði væri komið á fót sam-
hliða kornmatarlandsverzlun, að
nokkurntíma yrði svo um það búið,
að talist geti af þvi gaman að lifa
næstu harðindi!
Bjargráð það, sem lækniiinn telur
óbrigðult vera, er það, að í hverju því
kauptúni, sem lokast gæti af is á
vetrum, væru reistar kornhlöður, og
þangað fluttur á hverju hausti (?)
kornmatarforði svo mikill, að nægði
til að halda lífi í fólki og fé ef harð-
indi bæru að höndum. Menn skyldu
ætla, að jafn heilskygn maður á þarfir
og kringumstæður okkar bændanna,
eins og landlæknirinn þykist vera,
mundi benda á það bjargráðið, sem
öruggt reyndist í framkvæmdinni til
þess að afstýra skepnufalli i harð-
indum, en efamál tel eg, að allir
verði honum samdóma um það, að
þetta raundi reynast svo.
Þeir, sem lifað hafa harðindi og
litið hafa eftir rás viðburðanna, þeir
munu hafa veitt því eftirtekt, að
þeir, sem allajafna verða harðast leikn-
ir af þeim, eru þeir, sem minsta
getuna hafa. í kornhlöðu landssjóðs
yrði vitanlega ekki u.m neitt gjafa-
korn að ræða, heldur dýra, tollaða
matvöru, sem að öllBm líkindum
yrði að borgast við móttöku. Reynd-
in mundi þá verða sú, að flestir
veigruðu sér við að berja þar að
dyrum fyr en i fulla hnefana, —
fyr en um líf eða dauða væri að
tefla, en þegar ástandið er komið
fram á þann heljarhjalla, eru að jafn-
aði flest hjálparsund lokuð, til þess
að fá peninga, fyrir þeim mönnum,
sem enga tryggingu hefðu að bjóða,
nema í stofni þeim, sem er þá tví-
sýnt að lifa muni.
í öðru lagi hefir reynslan sýnt,
að þegar harðindi eru gengin í garð,
eru samgöngufæri okkar svo slæm,
að ófært reynist með öllu fyrir þá,
sem fjarlægir búa kauptúnum, að
komast þangað, þó þar væri hjálp
að fá og þeir gætu veitt sér hana,
ófært nleð öllu yfir landið sökum
illviðra og snjóa, og einyrkinn getur
ekki yfirgefið heimilið, vegna hinna
nauðsynlegu heimilisstarfa, sem hann
þarf sjálfur að gegna.
Til þess því að forðabúrshugmynd-
in geti komið að miklu liði, þurfa
þau að vera sem víðast, pau purýa
helzt ad vera i hverju sveitarýélaqi.
Með því fyrirkomulagi er fyrst og
fremst trygging fengin fyrir þvi, að
aldrei mundi verða ókleift að ná í
hjálpina fyrir þá, sem væru í þörf,
og í öðru lagi vafalaust greiðari veg-
ur fyrir þá fátæklinga, sem vantaði
gjaldeyri, að fá hjálp, þegar forða-
búrið værí eign þess hreppsfélags,
sem hann væri búsettur i. Gætu
þannig löguð kornforðabúr komist á
stofn í sem flestum sveitum, er vafa-
laust stigið rétt spor til þess að draga
úr hinum hörmulegu afleiðingum,
sem harðærin valda. En að hugsa
sér að hægt sé að setja þá stofnun
á fót og starfrækja hana, sem talist
gæti óbrigðult bjargráð gegn því, að
enginn skepnufellir ætti sér stað,
þegar voðaharðindi bera að höndum,
það er barnaskapur. Þvi að þó að
landlæknirinn okkar megi með réttu
teljast eitt af mikilmennum þjóðar-
innar, þarf enginn að ímynda, sér að
hann sé þeim mun meiri snillingur
en aðrir þjóðhagfræðingar í menn-
ingarlöndum álfu vorrar, sem lagt
hafa höfuð sin í bleyti til þess að
finna upp ráð við því, að ekki þurfi
að verða mannfellir í löndum þeirra,
ef uppskerubrestur verður eða önn-
ur óáran. En þeim hefir ekki enn-
þá tekist að finna öryggisráðið; meiri
og minni mannfellir af hungri eru
árlegir viðburðir, og það jafnvel í
þeim löndum sem frjósöm eru talin.
Hvað snertir hugmyndina um korn-
matar-landsverzlun þá, sem landlækn-
irinn talar um, sýnist mér margt at-
hugavert við hana.
Fyrst og fremst er það Ijóst, að
kostnaður við byggingu á kornhlöðu
i öilum kauptúnum í norður- og
austursýslum landsins yrði geysimik
ill, og í öðru lagi mundi þurfa að
skipa sérstaka menn, með háum árs-
launum, til þess að veita forstöðu
þessari landssjóðsverzlun (landssjóðs-
verzlunarstjóra). Allur sá kostnaður
yrði vitanlega að leggjast á vöruna,
að viðbættum öðrum starfskostnaði.
Þó nú að innkaup vörunnar fengjust
eitthvað betri heldur en á sér stað
hjá kaupfélögum, er vafamál að út
söluverðið gæti orðið lægra.
Þeim, sem kynst hafa verzlunar-
fyrirkomulaginu hér i kaupstöðum
norðanlands, tnun vera það kunnugt,
að vöruskiftaverzlunin er þar í full-
um blóma, bændur fá lánaðar nauð-
synjar sínar hjá kaupmönnum eftir
kauptíð á haustin og úr nýári á vetr-
um tii sumarkauptíðar. Þetta mundi
litið breytast þó að kornmat yrði
hægt að fá við landssjóðsverzlun;
þvi þótt hann yrði eitthvað ódýrari,
þá vantar fjöldann peninga til að
kaupa hann fyrir, og sízt af öllu
mundu kaupmenn fara að lána við-
skiftamönnum sínum þá, til þess að
kaupa vöruna fyrir hjá keppinautum.
Eg geri ekki ráð fyrir að það hafi
verið meining læknisins að banna
með lögum allan kornmatar-innflutn-
ing nema landsverzluninni.
Ef maður gerir ráð fyrir, að fyrstu
árin eftir að þessi landsverzlun væri
komin á laggirnar væru meðalár, svo
að bændur þyrftu ekki annan kornmat
en þann, sem gengi til heimilisþarfa,
hvað ætti þá verzlunin að gera við
þann mat, sem ekki gengi út ? Að
geyma hann ár eftir ár yrðu að sjálf-
sögðu rentulitlir peningar. Og að gera
það að lögum að kaupmenn eða
kaupfélög væru skyldug til að kaupi
hann af verzlunum gegn peninga-
borgun út í hönd, færi að sjálfsögðu
að stappa nærri að kallast gæti ein-
okun, því með því væri sýnilegt, að
lífæð hinnar eðlilegu og heilbrigðu
verzlunar væri stifluð, sem er hin
frjálsa samkepni.
Landið okkar er fátækt, og þjóð-
ina vantar tilfinnanlega afl þeirra hluta
sem gera skal, sem eru peningar.
Því höfum við þurft, og þurfum lík-
lega í náinni framtíð, að fá reksturs-
fé það að láni hjá nágrannaþjóðum
vorum, sem þarf til þess að koma
til framkvæmda öllum hinum meiri
háttar og dýrari framfarafyrirtækjum.
Af þeirri ástæðu verða hinir ráðandi
menn þjóðar vorrar að gæta þess,
að starfa ekki að neinu því, sem get-
ur veikt lánstraust og álit þjóðarinn-
ar út á við, heldur þvert á móti
reyna til að auka það. En það er
einmitt það sem mér sýnist að land-
læknirinn hafi ekki athugað, þegar
hann ritaði greinina Næstu harðindi,
þar sem hann lýsir ástandinu með
alt of dökkum litum. Því að hvað get-
ur frekar orðið til þess að veikja
traust þjóðarinnar út á við og lama
álit hennar í augum útlendinga, held
ur en yfirlýsing frá einum af nafn-
kendustu mönnum hennar um að
máttarstólpar þjóðarinnar, framleið
endurnir, væru svo hugsunarlausir
og sofandi fyrir sinni eigin velferð,
að ekki þyrfti nema misæri til þess
að skepnufellir yrði nokkurn veginn
almennur, og síðan mannfellir á
eftir.
Til þess að það þurfi ekki að valda
neinum misskilningi, ætla eg að end-
ingu að taka það fram, að eg er
samdóma lækninum í því, að þetta
málefni, sem hann ritar um, er þýð-
ingarmikið, og þess vert, að því sé
gaumur gefinn og athugað. En eg
lít svo á, að það hefði verið betur
viðeigandi að gera það ekki að blaða-
máli; eðlilegra að það hefði verið
gert að umræðuefni á héraðsfundum,
búnaðarfundujn og búnaðarnámsskeið-
um, sem eru farin að tíðkast svo
mjög. Þar eru að jafnaði komnir
saman bændur og aðrir landbúnaðar
vinir, sem hvorki ætti að bresta áhuga
á þessu máli, reynslu eða þekkingu
til þess að koma fram með viturleg
ráð eða tillögur, sem í framkvæmd-
inni reyndust öruggar til þess að
draga úr hinum slæmu afleiðingum,
sem voðaharðindi alla tíma valda,
hvort sem langt eða skamt verður
eftir því að biða, að þau komi næst
yfir landið okkar. E. G.
Síldarvcrksmiöja brunaiu.
A laugardagskvöldið brann stór
síldarverksmiðja á Dagverðarnesi við
Akureyri. Forstöðumaður hafði farið
frá verksmiðjunni til borðhalds um
kvöldið og skilið efti'r logandi lampa
og eld í ofni.
Þegar hann kom aftur stóð her-
bergið í björtu báli.
En enginn veit með hverjum hætti
kviknað hefir í.
Próf standa yfir.
Tjónið órannsakað enn. En mik-
ið af síldarolíu og mjöli var í verk-
smiðjunni. (Símfregn).
Stúlka brennur til bana.
Það slys bar til snemma í þess-
um mánuði á bænum Hamarsseli í
Geithellnahreppi í S.-Múlasýslu, að
stúlka ein brendi sig svo mjög, að
bana blaut af. Stúlkan hét Björg
Þórlindsdóttir. Var hún að svíða svið
og kviknaði þá í svuntu hennar.
Hljóp hún þá út í ofboði, en kul
var á, svo að heldur magnaðist eld-
urinn í klæðum hennar. Hljóp hún
þá inn aftur og er hjálp varð við
komið, var hún skaöbrend orðin í
andliti og handleggir brunnir inn að
beini.
Læknir var sóttur, en fekk ekkert
við ráðið og andaðist hún eftir um
2 daga miklar þjáningar.
Lausar sýslanii'.
Fiskiveiðaráðunautsstarf,
í sambandi við Fiskifólag íslands.
Árslaun 15U0 kr., auk ferðakostnaðar
alt að 500 kr, Umsóknir sóu komnar
til Fiskijólagsins fyrir 1. des. næstk.
Starfið veitt frá 1. jau.
Leiðbeiningarstarf um hirð-
ing og meðferð á vólum. Laun 1500
kr. auk alt að 500 kr. ferðakostnaðar.
Umsóknir sendist til Fiskifólagsins
fyrir 1. des. og starfið veitt frá 1. jan.
ReykjaYlknr-annáll.
Aðkomumenn : Skúli prófastur frá
Odda, Davíð bóndi frá Arnbjargarlæk,
Jón póstur frá Galtarholti, Runólfur
bóndi frá Norðtungu.
Dagblað nýtt er á döfinni og er
Vilhjálmur Finsen loftskeyta-
maður ritstjóri þess. Á það að vera
frótta- fræði- og skemtiblað, en eigi að
fást við stjórnmál. Vel ritað og fjöl-
skrúðugt dagblað mun kærkominn
gestur og enginn efi er á því að Vil-
hjálmur Finsen hefir betri skilyrði
flestum öðrum, sem hór er kostur á,
að standa fyrir slíku blaði, því að
hann hefir erlendis unnið við mörg
dagblöð og feugið því mikla æfing.
Fyrsta blaðið kemur út á sunnudaginn.
Framfundur var haldinn síðastliðið
laugardagskvöld. Höfðu þar orðið
skærur eigi litlar milli Heimastjórnar-
manna (ræðum. L. H. B. og J. Ól.) og
Sambandsflokksmanna (ræðum. Eggert
Claessen og Jón Þorláksson). Stóð
fundurinn fram á rauða nótt, án þess
nokkur yrði niðurstaða þá. Framhalds-
Framfundur kvað vera haldinn annan
laugardag.
Knattspyrna verður háð á íþrótta-
vellinum næsta sunnudag, e f v e ð u r
1 e y f i r. Állur ágóði af knattspyrn-
unni rennur til íþróttavallarins.
Frá Vestmannaeyjum.
S a m s æ t i héldu Vestmauneying-
ar Valsmönnum á föstudaginn var,
fjölment og skemtilegt, og undir ís-
lenzkum og dönskum fánum, svo sem
vera bar. Er þess eigi getið, að
neinum hafi orðið ilt af því, eins
og veslings konungshófs-forgöngu-
mönnunum hérna!
Heimsfrægt
er hið afar-þunna, ameríska 14 kar.
gulldouble remontair-vasaúr með
akkerisgangi, gengur 36 stundir og
hefir margsinnis hlotið verðlaun.
Það er merkt »Speciate« og kostar að
eins kr. 4,80. Verkið er Schweizer-
verk af fyrstu gerð og
er úrið með rafmagns-
tækjum húðað 18 kr.
ekta gullhúð og þekkist
ekki frá ekta 100 kr.
gullúri. Ábyrgð á rétt-
um gangi 4 ár.
1 úr kr. 480, 2 úr
kr. 930. Hverju úri
fylgir ókeypis gylt festi.
— Lnnýremur kvenúr, þunn og
sérlega vel gerð kr. 5.70. — Á-
hætta engin með því að skifti fást
á úrum eða andvirðið endursent.
— Urin send með póstkröfu.
H. Springarn, Krakau, Uhr-
ýahrik Nr. /22. Ostrig.
LMistur. Kransar. Líkklæöi.
Lítið birgðir mínar áðus en þér kaup-
ið annarsstaðar.
Teppi lánuð ó k e y p i s ' i kirkjuna,
Eyv. Árnason,
trésmíðaverksmiðja, Laufásveg 2.
Cadburys Cacao og
Chokolade
Sjálfsafneituiiarvika Hjálpræðis
hersins stendur yfir nú. Það er vel
varið nokkurum skildingum að láta
þá í þann líknarsjóð. Ekki sízt á hann
það skilið nú, þar sem fyrirhugað er
að veita mörgum svöngum fátækling-
um ókeypis málsverð, þegar harðna
tekur í vetur.
Skipafregn. Sterling fór hóðan í
fyrrakvöld með allmarga farþega. Til
útlanda fór m. a. Árni Riis kaupm.,
frú Brillouin með dóttur sinni alfarin,
kaupm. Obenhaupt, G. Eiríkss og
Nathan.
Söngskemtun eiga bæjarbúar von á
í næstu viku, sem áreiðanlega verður
mikil ánægja að. Það er hr. Brynj.
Þorláksson, sem efnir til hennar
áður en hann fer af landi burt, um
miðjan nóvember. Söngskemtunin
verður næsta miðvikudag í Bárubúð.
Úrvalskarlakór syngur þar nokkur lög
sum með einsöngum, sem þeir Pótur
Halldórsson og Símon frá Hól syngja.
Blandaður kór syngur og nokkur lög.
Brynjólfur leikur á harmonium o. s. frv.
et það bezta.
Aðalumboðsmaður fyrir ísland er
0. J. Havsteen.
Tals. 268.
Tapast
hafa 2 reiðhestar, grár ójárnaður vekr-
ingur og rauður brokkari, mark: sýlt
vinstra, uppalinn í Árnessýslu. Hver
sem kynni að verða var þessara hesta,
er beðinn að halda þeim til skila mót
þóknun í Liverpool í Reykjavík.
Th. Thorsteinsson.
Nærsveitamenn
eru vinsamlega beðnir að vitja
Isafoldar í afgreiðsluna, þegar
þeir eru á ferð í bænum, einkum
Mosfellssveitarmenn og aðrir, sem
flytja mjólk til bæjarins daglega.
Afgreiðslan opin á hverjum virkum
degi kl. 8 á morgnana til kl. 8 i.
kvöldin.