Ísafold - 05.11.1913, Blaðsíða 1

XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 5. nóv. 1913.
88. tölublað
Erlendar símfregnir
Stórtíðindi frá Mexíkó.
Khöfti 3. nóv. kl. 6.
Þau stórtíðindi qerðust i dag, að Huerta var kosinn jorseti Mexikó-lýð-
veldis ejtir harða viðureign tnilli hans og Felix Diaz. Menn Diazar eru
pó eigi aj haki dotnir og tnegn uppreisn geysar utn alt landið. Búast má
við að alt komist i bál og hrand að jám dögum liðnutn.
London 3. nóv. kl. 6ll%.
Simað er frá New-York, að Wilson jorseti Bandaríkjanna œtli að láta
Bandarikin skerast í leikinn i Mexíkó. Alitur jorsetinn pegna Bandarikjanna
ékki óhulta i Mexikó, tneðan Huerta situr að völdum. Þykir líklegt að i
petta sinni jylgi hugur máli.
Dómurinn í gjaldkeramálinu.
Því dæmist rétt vera:
Akærði Halldór Jóosson á að missa stöðu sína sem gjaldkeri Lands-
banka íslands. Svo greiði hann og Landsbanka íslands í skaðabætur kr.
10,267,82, með 3% ársvöxtum frá 13. des. 1911 til greiðsludags og all-
an kostnað við rannsókn og meðferð máls þessa í héraði og fyrir yfir-
dómi, þar með talin málaflutningslaun til hins skipaða sækjanda og
verjanda fyrir yfirdómi, yfirdómsmálaflutningsmanna Odds Gíslasonar og
Eggerts Claessen, 50 kr. til hvors. Skaðabæturnar ber að greiða innan
8 vikna frá lögbirtingu dómsins og honum að öðru leyti að fullnægja
lögum samkvæmt að viðlagðri aðför að lögum.
Svofeldur dómur var kveðinn upp í hinu nafnkunna gjaldkeramáli
í yfirrétti þann 3. nóv. af setudómurunum Páli Einarssyni, borgarstjóra,
Magnúsi Jónssyni, sýslum. og Jóni Kristjdnssyni prófessori.
Voru þá liðin 2 ár, 40 dögum miður, frá því málið hófst, með
kæru bankastjóra Landsbankans, þeirra, Björns Kristjánssonar og Björns
Sigurðssonar til stjórnarráðs íslands 13. des. 1911. Muna flestir frekari
afdrif þeirrar kæru, hinar frámunalegu athafnir stjórnarráðsins, sem reyndi
að kæfa málið með öllu móti og jafnvel snúa sökinni á hendur sjálfum
bankastjórunum. Alt það hneykslisframferði og þá eigi síður hin dæma-
lausa barátta stjórnarblaðsins Lögréttu er í svo fersku minni, að eigi þarf
upp að rifja.
Nú er það komið í ljós, að yfirréttur hefir litið alveg eins á þetta
mál og bankastjórar Landsbankans, því að kunnugt er, að lík niðurstaða,
sem yfirréttur hefir komist að, var það, sem þeir óskuðu þegar í upphafi
málsins að þvi fráskildu auðvitað að greiða gjaldkeranum þau laun, sem
hann hefir fengið frá því honum var vikið frá starfi sínu. En þau laun
munu nema um 8000 kr. og er það auðvitað hart fyrir bankann, eítir
málavöxtum, að fá eigi aftur það fé, ef þessi dómur fær að standa.
Ókunnugt er enn hvort dómnum verður áfrýjað til hæstaréttar.
Eftir því sem frézt hefir munu bankastjórar Landsbankans una þessum
dómi, enda er hann Jullkomin uppreisn fyrir þá, eftir allar taumleysis of-
sóknirnar, sem þeir voru beittir út af því, að þeir gerðu skyldu sina í
þessu máli. Mun þá landsstjórnin líklega heldur eigi óska áfrýjunar. Hitt
vita menn eigi, hvað Halldór Jónsson ætlar fyrir sér um það.
Isajold hyggur, að lesendum muni þykja fróðlegt að fá allar dóms-
forsendurnar i heild sinni og fara þær þvi hér á eftir:
I. O. O F. 951179.
Nýja BI6
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
JTUjnd etskfjUQans
ítölsk list- og litmynd.
Aukamynd:
Borgundarfjófmsúrið.
Bostanjoclo-Cigarettér
mesta úrval í bænum i
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Cigarettur og tóbak
frá
J. Bastos, Algérie,
er þekt um allan heim.
Einkasölu fyrir ísland á þvi
hefir
tóbaksverzlun
R. P. Leví.
Minningarritið
um Björn Jónsson, fyrra bindi með
mörgum myndum, er komið út og
fæst í bókaverzlunum.
Verð kr. 1.50.
Sigfús Blöndahl
Rödingsmarkt 57, Hamburg 11.
Inn- & útflntningsverzlun.
U mboðsverzlun.
Allar íslenzkar vörur seldar
hæsta verði.
Slmneíni: Blöndahl. — Hamburg.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
Jóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Erl. slmfregnir.
Khöfn 4. nóv. 1913.
Bandaríkin setja Mexíkó úr-
slitakosti, krefjast að Huerta
sleppi völdum. 250,000 her-
manna viðbunir að fara yfir
landamærin.
Dómsjorsendur:
Mál þetta er höfðað gegn Halldóri
Jónssyni gjaldkera Landbankans fyrir
brot gegn 13. kapítula hinna al-
mennu hegningarlaga og var dæmt
í aukarétti Reykjavíkur 18. febr. þ. á.
á þá leið, að ákærði skyldi vera sýkn
af öllum ákærum réttvísinnar í mál-
inu, en greiða allan kostnað sakar-
innar. Dómi þessum hefir verið
skotið til yfirdómsins bæði af hálfu
réttvísinnar og ákærða. Eftir að
málið var tekið upp til dóms i yfir-
dómi, viku allir hinir reglulegu dóm-
arar sæti í því með úrskurði upp-
kveðnum 14. júlí síðastl. Voru þá
skipaðir setudómarar með þremur
bréfum stjórnarráðsins dagsettum 7.
ágúst siðastl., þeir Páll Einarsson
borgarstjóri i Reykjavík, sem dóm-
stjóri, Magnús Jónsson sýslumaður
i Gullbringu- og Kjósarsýslu og
bæjarfógeti í Hafnarfirði sem 1. með-
dómari og Jón Kristjánsson, prófes-
or sem 2. meðdómari. — Ákærður
Halidór Jónsson er af landsstjórninni
skipaður gjaldkeri Landsbanka íslands
og hefir haft þá stöðu á hendi frá
því bankinn var settur á stofn sam-
kvæmt lögum 18. sept. 1885. Hann
tekur samkvæmt stöðu sinni við öll-
um innborgunum i bankann og ann-
ast allar útborganir úr honum, og
ber ábyrgð á því, að allar tekjur
bankans renni i sjóð hans, sem hann
einnig herir í vörzlum sinum. Frá því
bankinn var stofnaður og alt fram
á mitt árið 1909 var það fyrirkomu-
lag haft á bókfærslu í bankanum, að
bókarinn og gjaldkeri færðu hver sina
bók yfir alla afgreiðslu í bankanum,
reiknuðu báðir út alla vexti, forvexti,
ómakslaun (provision) og annað, er
reikna þurfti ogfærðu ásama hátt hverja
innborgun og útborgun hvor i sína
bók. Að lokinni afgreiðslu báru þeir
að kvöldi hvers dags saman bækur
sinar, lögðu saman hina einstöku
tekju- og gjaldaliði, þannig að út-
koma hvers dags sýndi hversu mik-
ið átti að vera í sjóði. Á þessu
fyrirkomulagi varð á miðju árinu
1909 sú breyting, að bókari hætti að
reikna út og bóka í sína dagbók
sundurliðaða forvexti af vixlum og
ávísunum, en tók eftir það að eins
samanlagða aðalupphæð forvaxtanna
inn í sína bók eftir frumsjóðsbók
gjaldkera. Jafnframt því sem þessi
breyting komst á, breytir gjaidkeri
einnig bókun forvaxta i frumsjóðs-
bók, þannig að hann hættir að bóka
við hverja forvaxta tölu nafn þess, er
forvextina greiddi og bókar þar eftir
að eins forvaxtatölurnar sjálfar og
þær ekki í dálk hverja niður af ann-
ari eins og áður hafði tíðkast, held-
ur hverja við hlið annari eftir því
sem línan í bókinni entist. Með því,
að maður sá, er bókarastarfið þá hafði
á hendi, var dáinn áður en rann-
sókn máls þessa byrjaði, hefir það
ekki orðið upplýst, hver ráðið hefir
því, að þessi breyting á bók-
unarfyrirkomulaginu og útreikning
forvaxtanna komst á, en ganga má
út frá því sem visu, að breyting
þessi hafi ekki verið gerð eftir fyrir-
skipun bankastjórnarinnar og þessu
breytta bókunarfyrirkomulagi var
haldið alt til 5. desember 1911
einnig eftir að bankastjórarnir höfðu
í byrjun febrúar 1910 gefið að nýju
reglu fyrir því og útreikningi vaxta
og forvaxta.
Eftir að þessi breyting varð á bók-
unarfyrirkomulaginu og útreikningi
forvaxta, fara að koma í ljós mis-
fellur þær, sem mál þetta er höfðað
Á þröskuldi nýrra heima.
(Niðurl.).
Ræða biskups Wakefields vakti
mikla athygli fundarmanna og síðar
vinsemdarbergmál í hjörtum vísinda-
manna víða um lönd. Kom mönn-
um að vtsu eigi á óvart frjálslyndi
hans og skörungsskapur, því að hann
er kunnur fyrir hvorttveggja. Jhe
Christian Commonwealth lét skömmu
síðar fréttaritara sinn eiga langt sam-
tal við hann og birti það samtal i
blaðinu, ásamt mynd af biskupnum.
Hann er hámentaður maður, talar t.
d. svo vel frönsku og þýzku, að
hann hefir stundum prédikað á þeim
málum. Segir blaðið að hann sé
»einn mesti persónulegi krafturinn í
trúarlífi Englands, vitur og einlægur
vinur verkamannamálsins og óþreyt-
andi umbótamaður*; hafi hann alla
æfi sameinað það tvent: einlæga
ættjarðarást og afburða-hollustu við
kirkju sína. Víða hefir hann látið
mjög tii sin taka, þar á meðal í
bindindismálinu og verkamannamál-
útaf. Eru misfellurnar i þvi fólgnar:
að i frumsjóðsbók gjaldkera er rétt-
um forvaxtartölum breytt í rangai,
að forvextir eru skakt bókaðir, ým-
ist df hátt eða of lágt,
að slept er að bóka ýmsa forvexti
af vixlum og ávisunum, og
að forvextir eru rangt lagðir saman.
Um fyrsta atriðið er það upp-
lýst, að tölum í forvaxtadálki inn-
anstryks í frumsjóðbók ákærða sem
gjaldkera Landsbankans er viða breytt
þannig, að réttum tölum er breytt í
rangar á þann hátt, að lægri tala er
skrifuð ofan í hærri tölu. Nema
þessar töiubreytingar á tímabilinu
frá 1. júlí 1909 til 5. desember I911
samtals 3250 kr. 55 aurum, og er
þó nokkur óvissa um, hvort heim-
íæra beri nokkrar tölur, sem alls
nema 248 kr., undir tölubreytingar,
eða þær ber að skoða sem uppruna-
legar bókunarskekkjur. Afleiðingin
af þessum tölubreytingum er sú, að
i sjóð bankans hefir runnið jafnmikil
upphæð, sem tölubreytingarnar
nema minna en ella hefði orðið eða
átt að verða samkvæmt réttum töl-
um i frumsjóðbókinni. — Tölu-
breytingar þessar eru dreifðar, koma
ekki fyrir i mánuðunum febr. 1910,
febr. 1911 og júlí 1911, en hina
mánuði timabilsins koma þær minst
einu sinni fyrir á mánuði, en mest
16 sinnum. Minsta tölubreyting
nemur 10 aurum, en mesta 200 kr.
Tíðast er tölunni 7 breytt í 4 og
11 í 4, þá 9 í 2, 2 í 1, 9 í o, 6 i
o og 4 í o. Víðast hvar er breyt-
ingjn svo gerð, að lesa má undir
tölu þá, sem í fyrstu var skrifuð.
Ákærði hefir viðurkent, að hann
hafi sjálfur gert þessar tölubreyting-
ar, en neitað því eindregið, að hann
hafi gert þær tii þess að draga sér
fé úr sjóði bankans, eða að hann
með því hafi haft fé af bankanum.
Hefir hann gefið þær skýringar á
þessu, að fé því, sem tölubreyting-
arnar nema, hafi hann varið til pess
að endurgreiða viðskiftamönnum
bankans forvexti af vixlum, sem
greiddir hafi verið fyrir gjalddaga,
inu. Frjálslyndi sitt hefir hann sýnt
með því að ganga í ritnefnd hins
frjálslynda blaðs nýguðfræðinga og
umbótamanna (The Chrtstian Com-
monwealth). Biskupinn tók það fram
við blaðamanninn, að sér hefði »þótt
ákaflega vænt um« ræðu sir Olivers
Lodge’s. Má nærri geta hver áhrif
það hefir, er slíkur leiðtogi kirkjunn-
ar kveður upp svo skýlausan dóm,
sem hann hefir gert í þessu máli.
Yfirleitt tóku ensku blöðin þess-
um óvænta boðskap Vel. Mörg voru
að vísu undrandi, en öll töluðu þau
virðulega um forsetann, og sum
kváðu yfirlýsing hans hina stórfeld-
ustu af ölium þeim yfirlýsingum,
sem gerðar hafa verið úr þessu for-
setasæti, sem þó sé nafnfrægt fyrir
það, hve margar heimsfrægar ræður
hafi verið úr þvi fluttar. Aðalblað
Spiritúalistanna ensku (»Light«) flyt-
ur yfirlit yfir ummæli þeirra, og
þýði eg hér smáglepsur úr þeim.
Times segir: »Rólega, með hóg-
værð og festu játaði hann trii sína
á framhaldandi tilveru persónuleik-