Ísafold - 19.11.1913, Page 1

| Kemur út tvisvar |
| í viku. Verð árg. |
| 4 kr., erlendis 5 kr. |
| eða 1 Jdollar; borg |
| ist fyrir miðjan júli |
| erlendis fyrirfram. |
1 Lausasala 5 a. eint. |
■ -................... ■
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 19. nóv. 1913
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
92. tölublað
Erlendar símiregnir
Stór-hneyksli við sænskn hirðina.
Khöjti i/. nóv. kl. J.20 síðd.
Sendiherra Rússa í Stokkhólmi, Alexander Savinsky, er hlaupinn á burt.
Einnig er eiginkona Vilheltns, næstelzta sonar Gústaýs konungs, rússneska
prinsessan Maria Pavlovna, horftn heim til Rússlands. Er betta sett í sam-
band við njósnarmál pau hin miklu, er staðið haýa utn tíma í Svípýóð.
Talið víst, að sendiherrann hafi með aðstoð prinsessunnar komist ýyrir ýms
leyndarmál sœnsku stjórnarinnar. Hjónaskilnaður Vilhelms og Maríu er
talinn viss.
Síðara símskeyti (sjá síðar) herma frekara af þessum tíðindum. Vii-
hjálmur Svíaprinz er utigur maður, undir þrítugt, og gekk að eiga konu
sína árið 1908. Hún er dóttir Páls stórfursta, sem átti elztu dóttur
Georgs Grikkjakonungs. Er hún þvt 4 manneskja frá Kristjáni 9. Dana-
konungi og náskyld Kristjáni 10.
Nobelsverðlannin.
London ij. nóvTkl.^6 síðd.
Bókmentaverðlaun Nobels verða petta sinni veitt indverskum |rithöýundi,
sem Rabindranath Tajore heitir. Hvenœr ýær Islendingur Nobelsverðlaunl
Bandamenn gegn Mexikö.
:1 Londort ij. nóv. kl. 6.^0 síðd.
Mexíkóstjórn ter að engu að óskum Bandaríkjastjórnar. Bandamenn
eru pví að búa undir að setja Mexíkó í landspennu (blokade).
Merkur Tyrki látinn.
London'fi7. nóv. kl. 4 siðd.
Kiamil%Pasha, ýyrverandi stórvezir Tyrkja, dó í dag.
Cordosamálið dæmt.
Khöfn /7, nóv. kl. 4,jo”síðd.
Cordosamálið var dæmt í dag. Louis Cordosa var dæmdur i 18 mán-
aða betrunarhússvinnu og sonur hans Harry, sem átti upptök svikanna, var
dæmdur í j ára ýangelsisvist.
Hirðhneykslið i Svíþjóð.
Khöýn 18. nóv. kl. 8 síðd.
^Alexander Savinsky, sendiherra Rtlssa í Stokkhólmi, heftr verið látinn
skifta um embættí og taka við sendiherraembætti i Serbíu.
Konungsfólkið sænska synjar ýyrir, að skilnaðurinn milli Vilhjálms kon-
ungssonar og Maríu Pavlownu standi í sambandi við njósnarmálin.
I. O. O F. 9011219.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 3 kl. 7—
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 'V-8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 >—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og i —7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—3 og '» -7
Eyrna- nef- hAlslækn. ók. Austurstr.22 fstdk 1 > -8
íslandsbanki opinn 10—21/* og 61/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8árd.—10 .íðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* siðd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 61/*—6'/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 6—8. Útlán 1—3.
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá 12 *-2
Landsféhirðir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt,(8—9) virka daga
helga daga 10—32 og 4—7.
Lækning .ókeypis Aus+urstr. 22 þd.ogfsd. 12 -1
Náttúrugripasafnið opið l1/*—21/* á sunnmi,
Samábyrgð!Pslands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.3 opinn dagRngt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis^Austurstr.522 þrd. 2 8
Yifilstaðahælið. HeimsókLartimi 12—1
Þjóðmenjasafnið opið sd, þd. fmd. 12— 2,
Nýja Blá
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Prír féíaqar.
Tlorræn íisfmtjncf.
Leikin af frú Aggerholm,
hr. Aggerholm og Seemann.
Bostanjoclo-Cigaretter
|mesta úrval í bænum i
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Með tækifærisverði
eru Bostanjoclo cigarettur seldat í
tóbaksverzlun R. I*. LtíVÍ.
Verðið er langt fyrir neð-
an það, sem áður hefir þekst.
Egipzkar Clgarettur
frá A. G. Cousis & Co. Cairo
svo sem:
Dubec
Prince of Wales
Mondiale og
Nr. 3.
eru áreiðanlega minst skaðlegar, og
um leið bragðbeztar.
Hver sá sem reykir af þeim 3—
4 búnt, reykir ekki annað upp frá
þvi.
Cigarettur þessar hafa hlotið ótal
meðmæli.
Fást í
Levís tóbaksverzlunum.
Minningarritið
um Björn Jónsson, fyrra bindi með
mörgum myndum, er komið út og
fæst í bókaverzlunum.
Verð kr. 1.50.
Sigfús Biöndahl
gRödingsmarkt 57, Hamburg 11.
Inn- & útílutningsverzlim.
TJmboðsverzlun.
Allar íslenzkar vörur seldar
hæsta verði.
Sínmefni: Blöndahl. — Hambnrg.
Stjórnarskráin.
Vér gerum ráð fyrir, að allir les-
éndur vorir hafi með athygli lesið
umræður þær, er fram fóru í ríkis-
ráðinu í Khöfn (þ. 20. okt.), um stað-
festing stjórnarskrárfrv. siðasta þings.
Það sem þær fyrst og fremst flytja
oss, er að konungur loýar að stað-
ýesta stjórnarskrána óbreytta.
Þar með er aðalatriðið fengið.
Þegar þetta loforð er fengið; væri
það bæði ilt og óviturlegt verk af
oss, að samþykkja hana ekki á næsta
aukaþingi.
Því er það, að íslenzkir kjósend-
ur verða nú fyrst og (fremst að
heimta af þingmannaefnnm öllum
skýlaust loýorð um að sampykkja stjskr.
óbreytta á aukapinginu.
Að fara nú enn að hringla með
stjórnarskrárbreytinguna og tefla þar
með frv. í tvísýnu, það væri slikt
óheillaverk, að firra verður þjóðina.
Hvort veruleg hætta muni á því,
að unair nýjar breytingr verði ýtt,
skulum vér eigi segja, en heyrzt hefir
úr herbúðum sambandsflokksins mikl-
ar óánægjuyfirlýsingar með stjórnar-
skrána, eins og alþingi 1913 gekk
frá henni, svo að alveg óvænt kæmi
það eigi, þótt einhver úr þeirri sveit
yrði til að bregða fyrir hana fæti.
En þótt vér viljum láta samþykkja
stjórnarskrána óbreytta, fer því fjarri,
að í þvi felist já og amen við öllum
umræðunum í ríkisráðinu.
Eitt viljum vér samt benda á í
þeim umræðum, sem oss má vel
lika. Það eru þessi orð Zahle for-
sætisráðherra:
»Það er ekki tilgangurinn, pótt haldið
sé áýram að bera upp Islenzk mál í
ríkisráðinu, að ná neinum 'tókum a)
Dana hálýu á peim sérmálum, sem
áskilin eru íslenzku löggjaýarvaldi«.
Með þessum orðum hins danska
yfirráðherra er viðurkenning fengin
fyrir heimildarleysri danskra ráðherra
til íhlutunar um íslenzk sérmál. Þvi
heimildarleysi hefir jafnan verið haldið
fram af vorri hálfu, en eigi fyr en
nú komið fram skýlaus viðurkenning
frá Dönum.
Annars er ýmislegt í ríkisráðsum-
ræðum, eigi sízt ræðu íslandsráðherra,
sem vér eigi getum fallist á, þótt oss
virðist eigi rétt að fara út í þá sálma
að þessn s:trr..
Að gefnu tilefni.
Amerikuferðir og islenzkur búskapur.
Til Ameríku! Til Ameriku!
Hversu oft heyrum vér þessi orð
bergmála alt fri fiskimiðum til hæstu
fjallatinda. Frá götum smáþorpanna,
kaupstaðanna og alt til instu býla
afdalanna.
Til Ameriku 1 bergmálar frá munni
til munns einstaklinga þjóðfélagsins.
Þetta er apað og eftir étið af þjóð-
inni hugsunarlaust. Ameríka er orð-
in i meðvitund þjóðarinnar það »Slar-
affenland«, sem menn í blindiv trúa,
að allir geti lifað í fyrirhafnariaust,
enda ekki sparað í bréfum og blöð-
um að gylla lífsskilyrðin, með því
að segja frá hinum glæsilegu lífs-
kjörum einstaklinganna og hinni
glæsilegu hlið lifsins, sem átíðast ekk-
ert skylt við kosti landsins, heldur
er bein afleiðing af ýmsu öðru, sem
oftast hefir stóra ókosti í för með
sér fyrir þjóðfélagsheildina. Það eru
skilyrði fyrir einstaklinginn að safna
fé, auði, sem er afleiðing af fólks-
fjöldanum, þar sem fólkið hrúgast
saman, bæirnir myndast, en einstakir
menn eiga landið og það hækkar af-
skaplega i verði, án fyrirhyggju eða
dugnaðar þess er á, en hefir aftur í
för með sér magfaldaða erfiðleika
fyrir fjöidann að lifa og að komast
áfram. Ef meta skal gæði eins lands,
verður að leggja til grundvallar hver-
jum vöxtum landið svarar af vinn-
unni, sem lögð er Jfram, verður þá
að finna út hvaða vinnu það borgar
bezt.
Hvað vinnan eða framleiðslan heitir
skiftir minstu máli, hvort hún heitir
hveiti eða kornrækt, grasrækt eða
kvikfjárrækt. En þó virðast menn
gera þessa talsverðan mun, án þess
þeir taki tillit til arðseminnar, og
mun það að miklu leyti eiga rót sina
að rekja til hégómagirni manna, en
að sumu leyti stafa af vanþekkingu,
vegna þess, að allan samanburð vant-
ar á arðinum, sem jörðin gefur.
Amerikumenn taka jarðargróða sinn
með þökkum, en vér með vanþökk,
og það litur svo út, að mönnum
þyki fínna að rækta hveiti í Ame-
ríku beldur en að »púla upp á kú-
gresi* hér, að eg ekki tali um aldin-
rækt, sem menn skoða það dýrð-
legasta, en margir lifa sultarlífi á.
Þó mönnum hafi ekki allsjaldan ver-
ið sýnt fram á, að hveitiræktin í
Ameríku geíi ekki meiri arð en gras-
ræktin hér ‘á landi, í sambandi við
kvikfjárræktina, láta menn það eins
og vind um eyrun þjóta og hrópa:
Til Ameríku! Til Ameríku! Þessi
Ameríkuhugur manna hefir það i för
með sér, að menn hafa ekki nema
hálfan bugann við atvinnu sína, eða
ekki allur fjöldinn, en það er fá
atvinna, sem þolir það að hún sé
ekki rekin af áhuga og af þekkingu.
En þekkingin kemur seint, þar sem
áhugann vantar. T. d. má nefna
sem dæmi upp á hve áhuginn er
lítill hjá búandi mönnum að afla sér
þekkingar á þvi, sem lýtur að at-
vinnu þeirra, að af Búnaðarritinu,
þessu afaródýra, en þó fróðlega riti,
og þessu eina Búaaðarriti, sem vér
höfum, skuli ekki vera keypt nema
utn 100 eintök, fyrir utan þá c. 1100
Búnaðarfélagsmeðlimi, sem þó fjölda-
margir ekkert fást við búskap. En
um 7000 eru bændur og búandi
menn í landinu. Yfirlit yfir hag af
búnaðinum er afarerfitt að gefa, vegna
þess hve búskapurinn er viltur. Hann
er rekinn að meira eða minna leyti
sem »lotterí«, og er það eitt sem
sýnir á hve afarlágu stigi vér stönd-
um með rekstur þessarar annarar
aðal-atvinnu vorrar, að vér ekki
skulum ennþá vera búnir að læra
að reka hann sem aðra verzlun, því
búskapurinn er ekkert annað en
verzlun, sem rekin er við jörðina.
Þó eg viti af afarmörgum dæm-
um um það, hversu góðan arð jörð-
in gefur hér hjá okkur, þá get eg
ekki tilfært þau eins mörg og eg
vildi, en vil nefna eitt dæmi, sem
eg nýlega varð var var við, og er
frá Sell-Látrum, sem er ein af Breiða-
fjarðareyjum. Bóndinn þar, hr. Ol.
Bergsveinsson, fekk undan 140 ám
sítium síðastl. vor 220 dilka nú í
haust. Af þessum dilkum var hann
búinn að slátra 94, þegar eg hafði
fregnir af, og lcgðu þeir sig að með-
altali á kr. 14. Geri maður að þeir
mundu hafa lagt sig allir á 12 kr.
að meðaltali, þá gefa þessar 140 ær
af sér í lömbum kr. 2640. Reikni
maður 3 pd. ullar til jafnaðar af
hverri á, á 85 aura, verða það kr.
235-4-2640—2895 kr. Þetta verður
þá árshagnaðurinn brúttó af þessum
140 ám. Mundi þetta ekki þykja
góður arður í Ameriku ?
Þess má geta Ólafi til hróss að
hann kvað vera mjög áhugasamur
um atvinnu sina. - $
Annars bónda hefi eg heyrt getið,
sem fekk fyrir 200 fjár, sem hann
lagði inn, kr. 3700, og var helm-
ingurinn af þvi dilkar, en hitt full-
orðið fé. Það virðist ekki úr vegi,
að Búnaðarfélag íslands reyndi að
safna skýrslum um arð nokkurra
sauðfjárbúa, úr sem flestum sýslum
á landinu, ef það gæti orðið til þess
að menn vöknuðu við og færu að
fá dálítið meiri áhuga fyrir atvinnu
sinni og þeir sannfærðust um, að
hún væri þess verð að eitthvað væri
fyrir hana gert. Og væri gott ef
það yrði til þess, að búandi menn
legðu niður þann óvana, að hanga
og slæpast niðri í kaupstöðum og
sjóþorpum haust og vor — og jafn-
vel um heyskapartimann — til þess
að snapa sér daglaunaviunu við upp-
skipun og útskipun og aðra vinnu,
sem þeir gætu af hendingu fengið,
þar sem þeir fá vinnuna aldrei til
hálfs borgaða, borið saman við það,
sem jörðin borgar hana, ef hún fengi
að njóta þeirra litlu vinnukrafta, sem
menn hafa yfir að ráða óskiftra. Og
það er því undarlegra að menn skuli
gera sig seka um slikt glapræði, þar
sem menn, og það einmitt þessir
sömu menn kvarta yfir vinnukrafts-
leysinu til reksturs á bújörðum sin-
um. Og svo þegar þeir þessir sömu
menn ekki fá upp úr -jörðinni, sem
þeir hafa vanrækt, nægilegt til að
lifa af, þá gera þeir sig seka um þá
svívirðilegu goðgá, að bölva jörð-
inni og landinu, og svo fara þeir
að ákalla Ameriku. En þessir góðu
menn gæta ekki þeirrar svívirðing-
ar sem þeir gera sér, þegar þeir
bölva jörðunum og landinu sem hefir
fætt þá og borið og alið. Það er
alveg sama eins og þeir bölvuðu
föður og móður. Þeir eru föður-
og móðurníðingar !
P. Steýánsson frá Þverá,