Ísafold - 29.11.1913, Blaðsíða 2

372
I SAFOLD
Skip Eimskipafélagsins.
Bráðabirgðastjórnin hefir látið gera
uppdrætti að skipum félagsins, og
undirbfiið að öllu leyti útboð á smíði
þeirra. io—20 helztu skipasmíða-
stöðvum í Englandi, Hollandi, Þýzka-
landi, Danmörku og Noregi er ætl-
að að keppa um smíði skipanna og
er gert ráð fyrir, að tilboð skipa-
smíðastöðvanna komi hingað með
fyrstu skipum frá útlöndum eftir ný-
árið. Með þessu hefir bráðabirgða-
stjórnin viljað búa sem bezt í hag-
inn íyrir stjórn þá, sem kosin verð-
nr á aðalfundi. En sú stjórn verður
það, sem tekur endanlega ákvörðun
um skipasmíðina.
Uppdrættirnir hafa verið almenn-
ingi til sýnis á skrifstofu félagsins héj
í bænum síðan í miðri vikunni.
Hafa margir notað tækifærið til að
skoða uppdrætfina, og munu gera.
Uppdrættir þessir sina gegnskurð
af skipunum og gefa mönnum góða
hugmynd um útlit þeirra og fyrir-
komulag. Nánari lýsing á skipunum
eins og bráðabirgðastjórnin hugsar sér
þau, er prentuð hér á eflir.
Við undirbúning útboðsins hefir
bráðabirgðastjórnin notið aðstoðarsér-
fróðra manna um þá hluti.
Enginn vafi er á þvi, að skip þessi
verða tnjög góð og í ýmsu fremri
skipum þeim, er nú annast- fólks og
vöruflutninga íslendinga. Enda bet-
ur til þeirra vandað. Þau eru held^ur
stærri og fult eins hraðskreið og ráð-
gert var í hlutaútboðinu.
Bráðabirgðastjórnin hefir álitið rétt-
ara að láta gera tilboð í skip, sem
væru sem allra vönduðust og vel
hentug oss, án nokkurs íburðar um
skraut eða slíks. Hve mikið skipin
muni kosta, veit bráðabirgðastjórnin
ekki með vissu, en búast má við, að
þau verði talsvert dýrari en upphaf-
lega var ráð fyrir gert. Liggur það
aðallega í vöndun á smíði og efni,
sem gerir skipin tryggari og ending-
arbetri, en mun alls ekki auka kostn-
aðinn við rekstur þeirra.
Vonandi er að svo mikið fé safn-
ist, að hafa megi skipin svo vönduð,
sem nú er til stofnað, svo eigi þurfi
að slá af kröfunum er til samninga
kemur um smíði þeirra.
Enn vita menn eigi hve mikið fé
kemur frá Vestur-íslendingum. En
hér í landi hefir lítið bæzt við síðan
í haust. Bráðabirgðastjórnin hefir
fengið tilkynningu um 2—3000 kr.
viðbót (loforðin hérlendu nú um
303,000 krónur), en ófrétt mun um
eitthvað, sem við herir bæzt.
En margir munu þeir vera hér á
landi, sem getu hafa til að taka hluti
í félaginu, en hafa eigi enn þá lagt
sinn skerf. Nú duga eigi lengur
sumar mótbárurnar, sem fram komu
í fyrstu, svo sem t. d. sú, að úr
félaginu mundi ekkert verða. Fé-
lagið kemst áreiðanlega á stofn.
Nú kemur til þeirra kasta, sem
beðið hafa með að skrifa sig eða
skrifað hafa sig fyrir lítilli upphæð
í fyrstu, þótt meira hefðu getað, að
skrifa sig nú eða bæta við sig. Með
því tryggja þeii okkur skip af vönd-
uðustu gerð, og félaginu, þessu óska-
barni allra íslendinga, langa og góða
lífdaga.
Suður- og Vesturlandsskipið.
Lengd 230 fet; breidd 35 fet;
dýpt 31.6 fet. Burðarmagn með 15
feta ristu 1200 smál. dead wight
fþ. e. dauður þungi, t. d. kol). Kola-
rúm fyrir 250 smál. Hraði 12 sjó-
mílur á klukkust. með fullfermi
af dauðum þunga. Efni og smíði á
að vera af allra beztu ferð. Skip-
skrokkurinn úr stáli með ísstyrk-
ingum samkvæmt reglum Bureau
Veritas. Fram- og afturstefni og
kjölur eiga að vera úr smíða]irni eða
smíðastáli. Stýrið úr smíðajárni. 4
vatnsþéttir veggir um þvert skipið,
sem skifta því í 5 rúm, og nær 1
veggja þessarra frá kili til þilfars. —
Tvöfaldur botn er í öllu skipinu.
Ruggkilir eiga að vera á skipinu.
Útbúnaður fyrir vatnsseglfestu. Auk
þverskiftingarinnar verður tveim botn-
rúmanna skift að endilöngu með
vatnsþéttum vegg. Aðalþilfarið úr
stáli, 2 5°/0 sterkara en Bureau Veri-
tas heimtar. Skal það alstaðar, þar sem
umferð er um það, klætt nýuppfund-
inni húð, sem nefnist »bitumastic«
með einstakri vöndun, sem ver stál-
ið allri eyðingu og skemdum.
Sama húð verður á stáli annarstaðar
í skipinu, þar sem sérstök umferð
er eða önnur hætta á eyðingu eða
öðrum skemdum. Kolabyrgin, sem
eiga að taka 250 smál., verða þann-
ig útbúin að nota megi einnig fyrir
aðrar vörur, ef ekki þarf að
fylla þau alveg af kolum. Að-
allestirnar verða með flytjanlegum
útbúnaði fyrir hrossaflutning, með
vatnsveitu o. s. frv. Lyftivindur
mjög sterkar og kraftmiklar. —
Automatisk lyftitæki fyrir ösku
frá vélinni, hávaðalaus. Hæð
siglutrjáa 66 fet og 70 fet. Kæli-
og frystirúm, með alt að 7 stiga
frosti, 4000 rúmfet (kúbikfet) að
stærð; því má skifta í þrent og hafa
mismunandi kuldastig í hverju rúmi.
A fyrsta farrými er ætlað rúm
fyrir éo farþega. Farþegarúmin 48
undir þiljum, 12 á þilfari. A þil-
farinu verður borðsalur stór, ofan á
honum farþegaþilfar og á því
stór reykingasalur; þar ofar stjórn-
pallur með mælingarherbergi og her-
bergi skipstjóra.
A öðru farrými er ætlað rúm fyrir
34 farþega. Þar eru 28 farþegarúm-
in og borðsalurinn undir þiljum, en
lítill reyksalur og rúm fyrir 6 farþega
á þilfari.
Farrýmin verða útbúin úr vönd-
uðu efni, snotur og þægileg, án
íburðar þó. Sérstaklega góð loftrás
verður í þeim og ýms smáþægindi,
sem ekki eru í skipunum, sem nú
sigla hér.
Rafljós verða um alt skipið og
1 kastljós (search-light), sem lýsir
langa leið.
Skrúfan verður úr bronce.
Vélin verður sérstaklega vönduð
með tvihitunarútbúnaði, sém spar-
ar mjög kolaeyðslu.
Ýmsir hlutar skipsins eru sterkari
en krafist er af Bureau Vreritas, en
skipin að öðru leyti bygð samkvæmt
fyrirmælum þess um skip í bezta
flokki.
JVorður- og Austurlandsskipið.
Lengd 225 fet; breidd 35 fet;
dýpt 31 fet. Burðarmagn með 15
feta ristu 1 300 smál. afdauðum þunga.
Á 1. farrými er 30 farþegum ætlað
rúm, má þar koma fyrir 38; á 2.
farrými 28, en geta verið 36. Hraði,
með fullfermi af dauðum þunga, 10
sjómilur á klukkustund. Að öðru
leyti er skipið af sömu gerð og hitt
skipið, að því undanskildu, að það
er búið sérstaklega í því skyni, að
þvi sé bættulaust að lenda í lag-
ís þeim, sem um getur verið að
ræða. Að það rúmar nokkru meira
en hitt, þótt 5 fetum sé styttra, stafar
af þvi, að vélin er nokkru minni og
farþegarúm sömuleiðis. Kæli- og
frystirúmi er komið eins fyrir og á
hinu skipinu.
Lýsingarnar, sem tilboðin á að gera
eftir, eru mjög ítarlegar og nákvæm-
ar; lýsingin á hvoru skipanna er
48 blaðsíður í arkarformi, vélritaðar
þétt, á ensku. Við smíðina er gert
ráð fyrir að eftirlitsmenn sérfróðir
verði af félagsins hálfu, bæði með
smíði skipanna sjálfra og vélanna.
Stjórn Eimskipafélagsins
hefir beðið Isajold. fyrir greinarstúf
út af lagafrumvarpi félagsins, sem
kemur í næsta blaði.
Fjármálin.
(ísafold flytur í dag, auk svars hr.
Sv. B. til hr. G. H., ítarlega grein
um fjármál vor frá hr. Garðari Gísla-
syni stórkaupmanni.
Þar sem hér er um að tefla eitt-
hvert mesta þjóð-nauðsynjamálið í
svipinn, væntir Isajold þess, að fleiri
kaupmenn og aðrir fjármálamenn
leggi orð í belg og veitir með ánægju
rúm fyrir umræður þar að lútandi).
Fáein orð
útaf grein Guðm. Hannessonar.
Guðm prófessor Hannesson virð-
ist í grein sinni i siðasta tbl. Isafold-
ar vilja leggja mér þá skoðun í munn
»að heill landsins sé undir því kom-
in að vér verðum nógu skuldugir«,
velgengni manna sé undir þvi kom-
in að nóg sé lánað, það sé sjálfstæð-
isvegurinn o. s. frv.
Hvaðan prófessorinn sækir heim-
ildir til þessa er mér ókunnugt.
Hitt er sannara, að við séum ekki
að öllu leyti sammála í fjármálunum
— i orði. Því í rauninni mun G.
H. ekki vera svo íhaldssamur í fjár-
málaskoðunum sínum, sem lesa má
úr sumum greinum hans um þetta
efni.
Getur G. H. fullyrt að verzlun
landsins hafi í landinu ráð á þvi fé
sem þarf til þess að reka alla verzl-
un landsins á heilbrigðum grund-
velli? Eg hygg ekki. Sjálfsagt er-
um við sammála um það, að eitt af
aðalskilyrðum sjálfstæðisins er, að
verzlunin verði innlend. Er þá ekki
rétt að reyna að afla þess fjár. þótt
að láni sé i byrjun, sem nauðsyn-
legt er til þess að framkvæma þessa
sjálfstæðishugsjón á viturlegum og
heilbrigðum grundvelli?
Heilbrigt er það talið alstaðar að
menn geti fengið ódýr 1. veðréttar-
lán í jasteiqnum, sem nemi hæfileg-
um hluta virðingarverðs, ekki sízt
þar, sem fátækt er í landinu, og fá
má mun meiri arð af peningunum
en sem svara vöxtum af fyrsta veð-
réttarláni.
Eg veit að G. H. er mér sammála
um það, að heilbrigt sé að landið og
héruð taki Ján til arðvænlegra nauð-
synjafyrirtækja fyrir samskifti innan-
lands og til framleiðslubóta, sem ekki
verður komið í framkvæmd með þvi,
er árleqa greiðist til almenningsþarfa
Til allra þessara heilbrigðu hluta
sem miða að auknu sjálfstæði lands-
ins skortir oss fé.
Sízt skal eg neita því, að hér hef-
lr verið misbrúkað talsvert fé und-
anfarið. En svo þröngsýnir megum
við ekki vera, að standa í götu fyr-
ir framkvæmdum nytsamra mála at
pví að nokkrir menn hafa eigi kunn-
að með fé að fara. Þótt kona not-
aði fosfór til eiturbyrlunar manni,
hættir fosfór ekki að vera nytsam-
legt til annara hlnta. Og óefað hafa
eignir manna og efni aukist mikið
yfirleitt á siðustu áratugum, þótt mörg-
um skildingnum hafi verið fleygt í
sjóinn.
Það gleður mig, að G. H. er mér
sammála um tillögur um að fá hing-
að erlendan jjármálamann. Að jafn
mætur maður sem G. H., sem mik-
ið hefir um þau efni hugsað, hefir
þegar fyrir löngu haft þessa sömu
hugmynd, prédikað hana og hefir
enn blýfasta trú á henni, hlýtur að
styrkja mig og aðra í trúnni á það,
að hún sé rétt. Enda hefir mér skil-
ist svo á ýmsum mætum mönnum,
þar á meðal bankamönnum vorum,
að þeir fallist á uppástunguna. Von-
andi láta menn úr því verða ákveðna
ósk til þings og stjórnar um að taka
málið til meðferðar og framkvæmda.
Þótt dómur mannsins yrði G. H.
í vil, þ. e. að hann komist að þeirri
niðurstöðu, að við skuldum nóg nú
þegar, mundi mig ekki iðra að hafa
átt þátt í að fá hann hingað. Eg
hefi þá trú, að hann mundi færari
G. H., mér og ýmsum mönnum
bérlendum að dæma um hvað heil-
brigt sé fyrir oss i fjármálum, og
vil beygja mig fyrir þeim dómi.
En falli dómur hans á þá leið,
sem eg hygg, þá getur hann orðið
oss til ómetanlegs gagns, að opna
oss fjárlindirnar, sem oss eru nú
lokaðar.
Enginn vafi er á því að slíkt lands-
hagarit, sem G. H. stingur upp á,
getur orðið oss að miklu gagni. Það
er einmitt einn þátturinn í því að
kynna okkur öðrum pjóðum. En í
því efni má gera og á að gera meira.
Eg veit að stjórninni muni verða
bent á leiðir í þá átt, og væntan-
lega undirbýr hún það mál rækilega
fyrir næsta þing. Að vera fram-
kvæmdalausir og altof smásálarlega
sparsamir um fjárframlög til þess
kostar okkur meira en við höfum
ráð á.
Sveinn Björnsson.
Fjármálatillögurnar.
Það er gleðilegt og góðra þakka
vert að lögfræðingurinn og læknir-
inn hafa tekið fjármálin til athug-
unar í síðustu blöðum ísafoldar, og
gert tillögur til viðreisnar þeim.
Allir játa að hér er um þarft mál
að ræða.
»Efnin eru öfl þeirra hluta, sem
gera skal«, en efnaleysinu fylgir ósjálf-
stæði og framtaksleysi.
Flestir eða allir vilja hafa eignir
til umráða eða fé handa í milli, fyrst
og fremst til framfærslu sér og sín-
um, og í öðrn lagi til framleiðslu
meira fjár. Þarfir manna og »kröf-
ur til lífsins* eru mjög mismunandi
eins og lika framleiðslan eða tekj-
urnar, en hver sem eyðir jafnóðnm
öllum sinum tekjum er ætið efna-
laus, og hver sem eyðir meiru en
hann framleiðir, er einhverjum til
þyngsla, eða hann er ómagi í mann-
félaginu.
Fjárhagslega skoðað farnast þvi
þjóðfélagi bezt, sem fæsta á þurfa-
lingana, því þeir, sem sjáifir vinna
fyrir sér og eyða minna en þeir afla,
eru framkvæmdamenn þjóðfélagsins
og sjálfstæðisstyttur þess í hverri
stétt sem þeir eru.
Hvort sem menn eru ríkir eða
fátækir, þurfa þeir að hafa mök hver-
ir við aðra, »verzla saman«, og þeir
sem sjá sér leik á borði að fram-
leiða fé af efnum annara »taka lán«.
En því að eins hafa þeir hagnað af
að taka lánið, að þeir sjái sér fært
að græða rneð þvi meira fé, en sá
sem lánið veitir. Annars verður lán-
ið of dýrt fyrir lántakandann.
Peningarnir streyma um löndin
eins og vatnið til sjávar, og þeir
leita ætíð þangað, sem þeir gefa mest
af sér.
Hér á íslandi er ekki að eins
sözt eftir lánveitingum af þeim
mönnum, er sjá sér fært að græða
á fénu meira en lánveitandinn. Hér
þykjast allir hæfir til að taka lán, og
vanti þá peninga, álíta þeir sjálfsagt
að taka þá að láni, hversu dýrir, sem
þeir eru — og sem verra er —
hversu litlar vonir, sem þeir geta
gert sér um að endurborga þá.
Þegar lánveitendur veiða þess var-
ir að lánin eru misbrúkuð og þeir
verða fyrir afleiðingunum sem sé:
vanskilum og fjártapi, draga þeir eðli-
lega að sér hendina eða þrengja láns-
kjörin, svo peningarnir verða þeim
mun dýrari, sem þeir eru meira mis-
brúkaðir. Þá æpa auðvitað lántak-
endurnir hvað hæst um peningavand-
ræðin og ókjör bankanna, en gæta
þess ekki, að það er þeirra eigin
vanskilum að kenna. Mér kann að
verða svarað, að það sé lánveitend-
unum að því leyti að kenna, að þeir
láni í óvissa staði og að bankarnir
eigi að minsta kosti að eins að lána
til arðvænna fyrirtækja og gegn næg-
um tryggingum. En þá má benda
á, að fyrirtækin geta að kalla öll
brugðist, hversu arðvænleg sem þau
sýnast vera, »því veldur oft hver á
heldur« eða atvik, sem lánveitandi
getur ekki séð fyrir, né ráðið við.
Tryggingarnar geta álíkan hátt breyzt
með tímanum og reynst ónógar þeg-
ar til þeirra á að taka, auk þess sem
það er ýmsum erfiðleikum bundið,.
að koma þeim í verð. Lánveitandi
verður því ætíð meira og minna að
treysta lántakanda sjálfum; en þegar
það er ekki hægt, eins og áður er
ávikið, skapast eðlilega vantraustið,—
ekki að eins innan þessa litla þjóð-
félags, — heldur lika hjá þeim sem
við oss skifta i útlöndum, sjálfstæði
og framförum landsins til stór-hnekkis,
Hr. Sv. B. spyr hvað vér eigum
að gera til þess að koma góðu skipu-
lagi á bankamál vor, og afla oss
nauðsynlegs lántrausts hjá öðrum
þjóðum.
Svar hans er tillagan um að fá
hæfan bankamann hjá einhverri stór-
þjóðanna, til þess að leggja ráðin á
um það, hvernig vér eigum að koma
peningamálum vorum fyrir.
Eg er hræddur um að Sv. B. geri
sér full glæsilegar vonir um árangur
þeirrar fræðslu, er vér fengjum af
þeim góða bankamanni. Það er sem
sé ekki. skipulagi bankamálanna mest
að kenna hvernig fjárhagur vor og
álit er, heldur öllum peim sem brugð-
ist haja lántrausti landsins. Og það
er áreiðanlega enginn þess megnug-
ur að útvega ódýrt fé, þeim sem ekki
kunna réttilega með það að fara.
Það væri næstum því jafnmikið krafta-
verk eins og að láta árnar renna
upp hlíðarnar.
Ef hinn umræddi fjármálamaður
ætti kost á að kynnast viðskiftalífi
voru niður i kjölinn, sem naumast
yrði nema með margra ára eigin
reynslu, efast eg ekki um, að hans
tillögur yrðu fyrst og fremst lútandi
að því, að gera menn varfæra í lán-
tökum, gjaldtrausta og prettlausa.
En þessi boðorð verða íslending-
um ekki kend með orðum einum, til
þess er lántökufýsnin orðin of sterk,
en gjaldskyldumeðvitundin of veik.
Til eru þeir menn vor á meðal,
sem stæra sig af því, að hafa »fengið
lán«, er þeir hafi »komist hjá« að
borga. Þessi hugsunarháttur er þó
— sem betur fer — ekki orðinn
mjög almennur, en því verður ekki
neitað, að það er orðið mjög alment
álit, að ekki sé vandfarnara með láns-
fé en eigið fé, og fullsæmilegt hverj-
um manni í hverri stöðu sem er,
»að lifa á lánsfé«.
Almenningsröddin sem kemur fram
í dagblöðum og tímaritum þegir að
kalla alveg við öllum einstökum
dæmum um fjárpretti og óreiðu i
viðskiftum. Þau eru líklega hvorki
álitin til sóma eða skammar, og því
ekki tiltökumál.
Menn mega þó ekki ætla, að ekki
sé farið að kvisast út um lönd uro