Ísafold - 06.12.1913, Blaðsíða 2

380
I|S A F O L D
Eimskipafélagið.
Frá undirtektum V.-Íslendinga.
Fundur i Winnipeg.
Þann 28. okt. siðastliðinn héldu
Vestur-íslendingar fund með sér um
eimskipamálið.
Birtum vér hér fundargerðina eins
og Lögberg (30. okt.) flytur hana:
Thos. H. lohnson, fundarstjóri,
sagði sögu málsins fram til þessa,
þá er gerzt hafði hér vestra, og skýrði
frá aðgerðum þeirra manna, er það
var falið í upphafi. Þar næst reifaði
}. J. Bíldfell málið, taldi þær mót-
bárur, er fram hefðu komið gegn
fjárframlögum i fyrirtækið, hrakti þær
allar og lauk máli sínu með sköru-
legri áskorun um að bregðast vel
við þörf ættjarðarinnat. — S. S.
Thorvaldson kaupmaður frá Icelandic
River, skýrði frá vörumagni og vöru-
flutningum til íslands og frá þvi,
kvað þá svo mikla, að tvö eða þrjú
gufuskip gæti hvergi nærri annað
þeim, og sannaði mál sitt með ítar-
legum tölum. F. J. Bergmann tók
í sama strenginn, og lagði fram til-
lögu til fundarályktunar, af hálfu
þeirra manna, er heim fóru í sumar
að kynna sér málið, svo hljóðandi:
»Þar sem hvatamenn að hugmynd-
inni um myndun íslenzks eimskipa-
félags, til að halda uppi samgöngum
milli íslands og annara landa, hafa
leitað til vor Vestur-íslendinga um
hluttöku í fyrirtæki þessu og
þar sem vér lítum svo á, að það
sé þjóð vorri á ættjörðinni lífsnauð-
syn að eiga skipin, sem ganga milli
landa og umhverfis strendur lands-
ins, og hafa full yfirráð yfir þeim
samgöngum sjálf, án þess a?S eiga
þær undir nokkurri annari þjóð og
þar sem vér álitum, að með þessu
væri stigið hið stærsta og heillavæn-
legasta spor i sjálfstæðisáttina, sem
eins og nú er ástatt er unt að gera
°g
þar sem vér litum svo á, að fyr-
irtækið sé hið arðvænlegasta, ef rétt
er á haldið,
þá lýsum vér, sem hér erum sam-
an komnir, á fundi í Winnipeg yfir
þvi, a ð Vestur-íslendingar ættu að
sýna ættjarðarást sina með því að
leggja eins mikið fé aflögum til þess
Leikhúsið.
Trú og heimili. Sjón-
leiknr í 3 þáttum eftir
Karl Schönherr.
Það er ekkert froðukent léttmeti,
sem Leikfélag Reykjavikur um þess-
ar mundir býður bæjarbúum upp á,
heldur há-alvarleg, tilþrifamikil lýsing
úr mannlifinu, frásögn frá mjög
merku timabili i sögunni, þegar sið-
bót Lúters var hinn nýi sannleikur,
sem gagntók marga nina beztu menn
í kaþólskum löndum og færði þeim
um leið það, sem oftast eru forlög
þeirra, er taka og játast undir »ný-
an sannleik«.
Leikurinn þessi er látinn gerast
upp til fjalla i Austurríki. Siðbótin,
»hinn hreini evangeliski lærdómur*
hefir náð tökum á nokkrum bænd-
um þar.
En »meiri hlutinn* í landinu er
kaþólskur, stjórnin er kaþólsk, keis-
arinn, »vor allra náðugíisti herra* er
kaþólskur.
Og »meiri blutinnc og »valdhaf-
arnirc, þola ekki annarlega skoðun
í trúmálum.
Ofsóknirnar hefjast, »ólmi riddar-
fyrirtækis, og þeir sjá sér fært, með
því að kaupa hluti í Eimskipafélagi
íslands, og skorum á landa vora
víðsvegar hér í Vesturheimi, hvar
sem þeir búa, að liðsinna máli þessu
af alefli með ríflegum fjárframlög-
um«.
B. L. Baldvinsson, ritari fundarins,
studdi tillöguna, kvað hér vestra vera
um 30.000 íslendinga og fyrir víst
5000 uppkomna karlmenn af íslenzku
bergi brotna; þeim væri engin vor-
kunn að leggja fram það fé, sem
þyrfti og jafnvel miklu meira, svo
mikið, að Vestmenn ættu meiri hluta
fjár í fyrirtækinu, enda væri það
æskilegast.
Móti þessum ræðumönnum gekk
Albert JohnSon. Hann fór um það
mörgum orðum, að það væri góð-
um drengjum samboðið, að verða
ættjörð sinni að liði, en hér væri
blandað saman »business« og ætt-
jarðarást.
Ræðu þessari, sem var vel flutt,
svöruðu ýmsir, J. J. Bildfell, S.
Thorvaldson, sira F. J. Bergmann,
af nokkru kappi, Bjarni Magnússon
og Arni Eggersson. Hinn síðast-
nefndi kvað stjórnina á íslandi ófúsa
til að bindast fyrir fyrirtækinu og
almenning ekki trúa henni fyrir því.
Hann skýrði og frá því, að loforðum
væri búið að safna hér í borg um
fjárframlög til hlutabréfakaupa, er
næmu 75000 dölum; nefndi þá sem
lofað höfðu, með nafni, svo og hvað
hver hefði lofað að leggja fram. Þær
upphæðir námu mest 10 þús. kr. og
minst 500 kr.
Th. Oddson tjáði sig lofað hafa
að leggja 1000 krónur til þessa fyr-
irtækis, meir fyrir bænarstað kunn-
ingja sinna, heldur en af þvi að
hann áliti að það mundi verða að
liði. Það væri fráleitt að byrja ann-
að eins fyrirtæki og þetta með ekki
meiri höfuðstól en átta hundruð þús-
und krónum; fimm miljónir væru
nær sanni; hið Sameinaða gufuskipa-
félag mundi trauðlega leggja út í
stranga samkepni, ef það vissi af slík-
um höfuðstól bak við fyrirtækið. Ef
traustlega hefði verið um fyrirtækið
búið, þá hefði hann gjarnan viljað
leggja ríflega tii þess — helzt að gjöf.
Að lokum gat fundarstjóri þess,
að þar sem í fundarályktunar-tillög-
unni stæði »að fyrirtækið sé hið arð-
vænlegasta, ef rétt er á haldiðc, þá
væri það ekki svo að skilja, að menn
inn«, fulltrúi »meiri hlutans* fer með
báli og brandi um landið, vaðandi
mannablóð upp að knjám, berjandi
alt lúterskt hyski á bak aftur —
ýmist með lifláti eða útlegðarrekstril
»Hér þolum við eigi aðra skoðun
en vora eigin. Þeir sem eigi fall-
ast á vora skoðun skulu útlægir úr
landinu eða lifinu«.
Þetta virðist mér aðalkjarni leiks-
ins: að lýsa óbilgirninni, skilnings-
leysinu, umburðarleysinu, harðdæm-
inu gagnvart þeim, sem eru annarar
skoðunar en vér sjálfir.
Og þessi kjarni á víða erindi.
Hann á líka erindi hingað til lands,
og raunar til hinnar íslenzku þjóðar
bæði austan hafs og vestan.
Virðingarleysið fyrir öðrum skoð-
unurn en vorum eigin, hefir verið
alt of djúptækt i þjóðfélagi voru og
eigi sjaldan reynst eitur, sem mikið
ilt hefir af sér leitt, — hatur og of-
sóknir — í orðum og athöfnum.
í leikriti Schönherrs er stjórnmála-
ofstækið látið birtast í trúmála-ofstæki.
Og stjórnmála-ofsóknirnar á vorri
öld, eru birtar sem trúmálaofsóknii
á 16. öld.
En sama tóbakið er hvorttveggja
í raun og veru og jafnsneitt sannri
menning.
væru eggjaðir á að taka þátt i fyrir-
tækinu i gróðaskyni. Hann fyrir
sitt leyti hefði ekki lagt fram sitt
tillag af ábata von, heldur vegna
þess að hann vonaðist til að ættjörð-
inni yrði gagn að hluttöku Vestur-
íslendinga, og vildi hann óska, að
allir sem af mörkum legðu til fyrir-
tækisins hér vestra, gerðu það af
sömu hvötum.
Síðan fór fram atkvæðagreiðsla
um ályktun þá, sem að ofan er
skráð og var hún samþykt með yfir-
gnæfandi meiri hluta atkvæða.
Fundurinn var allvel sóttur og í
fjörugra lagi, og sleit honum með
því, að sungið var »Eldgamla ísa-
fold«.
Þessi fjárhæð, sem Löfberq segir,
að Arni Eggertsson hafi talið fengna
í loforðum í Winnipeg 75000 doll-
arar, er vafalaust misprentun, því
að eftir bréfum, sem borist hafa frá
kunnugum mönnum yestra, er eigi
gert ráð fyrir, að syo mikil fjárhæð
safnist alls og alls; hvað þá heldur
í Winnipegborg einni.
200.000 kr. þykir sennilegt, að
safnist vestan hafs.
V erzlunar skólinn
Sá meiriháttar faraldur ásótti þann
skóla í vikulokin síðustu, að eitt-
hvað 56 nemendur hans afsögðu
skólastjórann. hr. O. G. Eyólfsson,
með ákæruskjali, sem gaf honum að
að sök reykingar, blaðalestur og hörð
orð í tímum, og endaði á úrskurði
um, að nemendur kæmu eigi í skóla
næstk. mánudag, nema skólastjóra-
höfuð Ólafs væri þá komið á trog.
Kennarar skólans og skólanefnd
halda algerlega taum skólastjóra, og
álit fyrri nemenda skólans á þessari
bylting til höfuðs Ó. G. Ey. má sjá
á yfirlýsing þeirri, sem birtist hér í
blaðinu í dag.
Öll þessi vika hefir gengið í reki-
stefnu milli byltingarmanna og skóla-
nefndar.
Er nú loks kveðinn upp sá fulln-
aðar-úrskurður, að þeir nemendur,
sem eigi koma í skólann eftir helg-
ina og hlita skólastjórn Ólafs,
skuli rækir úr skólanum.
Eins og þetta uppþot er í pott
í Trú 0% heimili er átakanlega lýst
stríði fólksins milli holdsins og and-
ans, milli trúarinnar og heimilisins.
Atthagaástin er framúrskarandi rik
hjá þessum fjallabúum og sárasta
hegningin því, að yfirgefa átthagana
og vera grafnir í erlendri mold.
Meðferðin á leiknum hjá Leikfél.
Rvíkur er því skýlaust til sóma. —
Útbúnaður á leiksviðinu og búning-
ar í betra lagi en áður oftast, og
frammistaða leikenda yfirleitt fram
yfir vonir.
Það er sýnt, að Helqi Helqason á
heldur að leika gamla menn en unga.
Rott gamli varð í höndum hans eftir-
minnileg persóna.
Og það er lika sýnt, að frú Guð-
rúnu Indriðadóttur er mjög sýnt um
að leika drengi. Ágætis tilþnf voru
á köflum í leik hennar, fjörið og
snarleikurinn í Spats Rott fekk þar
sanna og eðlilega mynd.
Þau Rottshjón voru í öruggum
höndum, þar sem voru þau Emilia
Indriðadóttir og Jens B. Waaqe, en
þó get eg eigi neitað því, að eg
hafði búist við því, að J. W. mundi
geta gert meira úr hlutverki Rotts.
Virtist mér leikur hans of tilbreyt-
ingalítill, of »monoton«, þegar tekið
búið og framkvæmt, er það eigi
þann veg, að aflað geti nemendum
samúðar. Kærurnar á hendur skóla-
stjóra eru svo veigalitlar, að þessi
mikla styrjöld út úr þeim, er ærið
brosleg.
Vonandi átta nemendur verzlunar-
skólans sig á þessu og fara eigi að
umturna framtíðar-áformum sínum
öllum og tefla sér í allskonar óvissu
með því að útiloka sig frá Verzlunar-
skólanum, með eintómri flasfengni.
Dagbókin mín.
Út kom í sumar sem leið bók með
því nafni, orð úr heilagri ritningu,
og ljóð fyrir hvern dag ársins, og
hafði Valgerður biskupsjrú Jónsdóttir
safnað til þeirrar bókar í banalegu
sinni.
Alt sem inn kemur við sölu bók-
arinnar, gengur til styrktar konum,
sem þjást af sama sjúkdómi (krabba-
meini) og hin látna.
Þetta snotra 'kver, sem fæst hjá
bóksölum og kostar 1 kr., væri mjög
kærkomin gjöf til sjúklinga, bæði í
heimahúsum og spítölum.
Vegna þrengsla
verða ýmsar greinar og erlend tíð-
indi að biða næstu blaða.
Aðkomumeno: Pétor Ólafsson konsúll
og Signrðnr Magnússon héraðslæknir frá
Patreksfirði, DaviO Sob. Thorsteinsson hér-
aðsl, frá ísafirði, Kristján Torfason frá
Plateyri, Konráð Stefánsson frá Bjarnar-
höfn.
Dánir: 0-ísli Gnðmnndsson bóndi,
Tjarnargötn 6. Dó 30. nóv. 80 ára
gamall.
Þorsteinn bakari Jóoison, Þing-
hoitsstræti 8, 67 ára gamali. Hann varð
bráðkvaddnr.
Sigurbjörg Árnadóttir, ógift
kona 65 ára að aldri, til heimilis i Grjóta-
götu 12. Dó 1. des.
Ferðaáætlun landpóstanna birtir ísafold
nú, eins og i fyrra, samkvæmt tilmælum
mjög margra kaupenda upp til sveita.
Skipafregn. S t e r 1 i n g kom frá Vest-
fjörðum í fyrradag með marga farþega.
Fór til útlanda i gærkveldi. Meðal far-
þega var P. Stefánsson frá Þverá.
V e s t a kom i fyrradag úr hrakninga-
ferð sinni hinni miklu. Margt farþega
með henni frá Austfjörðum, bæði til Vest-
mannaeyja og Kvíkur.
Skautasvell á Austurvelli. í gærkveldi
er tillit til þeirra ofsa-geðshræringa,
sem honum eru búnar í leikritinu.
Erfitt hlutverk hafði <Arni Eiríks-
íö«,vitgrannan, »beggja blandsc ,bónda-
ræfill, sem konan er drepin frá og
eigi hefir kjark á endanum til að
taka afleiðingunum af lúterskunni.
Að vísu eru jafnan tilþrif í leik
Árna, en eigi var í þessu hlutverki
neitt sérlegt færi á að beita sér, og
sama má segja um hlutverk Herb.
Siqmundssonar. En þeir fá báðir að
reyna sig í Lénharði.
Aukapersónur eru nokkurar í leikn-
um. M. a. syngjandi og dansandi
flökkuhjú, sem vekja »gleði og gam-
an«, meðan þau eru á leiksviðinu.
Þau eru leikin af frú Stefaniu og
Ragnari Hjörleifsson.
Enn er þar bónda-braskari og
barnaeignamaður ekki minni en Jak-
ob Hagalínsson, sem Friðfinnnr leik-
ur, að vanda af fjöri og lipurð.
Loks er á að minnast sjálfan höf-
uðpaurinn, »ólma riddarann*, keis-
arans fulltrúa og sann-rétt-trúaðan
skjaldsvein Maríu meyjar og vernd-
ara hinna einu, sönnu trúbragða-
skoðana, það er trúbraqðaskoðana
»meirihlutans€, riddarann, sem enga
þolir aðra skoðun, riddarann, sem
Með því að eg minnist ekki að
hafa séð í blöðunum skýrslu um það
hvað gjört var af öllum þeim þús-
undum sem góðfúsir gefendur gáfu
til mannskaðasamskotanna 1912, þá
finst mér tími til kominn að þakka
gefendum fyrir þær 150 kr., sem
mér voru afhentar af nefndu sam-
skotafé, til styrktar mér og barni
mínu og aldurhniginni móður.
Bíldudal í nóv. 1913.
Guðlatif Jónsdóttir, ekkja.
var komið bezta skantasvell á Austarvelli.
Skautafélag Rvikur hefir látið gera það.
Var þar fjöldi fólks, lúðrahljómur og
ljósagangur.
Skúlaskeið hefir byggingarnefnd bæjaa-
ins stnngið npp á að kalla Hverfisgötu,
nm leið og húsnúmerum verður breytt,
Bæjarstjórn er enn eigi búin að leggja
sina blesenn yfir þetta nýheiti.
Stúdentafélagið hélt fund í gærkveldi
0g var þar talað um kenslnmál. Hr.
Árni Páisson hóf umræður og vitti
það fyrirkomnlag i skólnm vorum aðnota
nær eingöngu danskar kenslnbækur. Tókn
aðrir i >ama streng. Er þetta merkismál,
sem Isaf. mun vikja nánar að.
Söngskemtun frú Láru Finsen, sem átti
að vera i gærkveldi, er frestað þangað til
á morgun fcí. 6. — Fólk, eem hefir gam-
an af vel tarainni, fallegri mjúkri rödd og
góðri meðferð á texta, á eigi annað betra
tækifæri en þetta til þess að veita sér þá
skemtnn.
Með þessari yfirskrift stendur grein
í 83. tbl. ísafoldar frá 18. þ. m.
Af því þar er ekki farið með rótt
mál, bið eg yður, berru ritstjóri, að
ljá línum þessum rúm í heiðruðu blaði
yðar.
í fyrrahaust (1912) notaði verzlun
Leonh. Tang & Sön hór kjötstimpil
með upphafsstafnum D í þríhyrningi
að eins á dilkakjöt, til þess að aðgreina
það frá öðru kjöti. Þá var gerð fyrir-
spurn til stjórnarráðsins um, hvorfc
þetta kæmi í bága við kjötmerkingar-
lögin, en stjórnarráðið svaraði því al-
drei. Taldi verzlunin sór því heimilt
að nota stimpil þennan á þessu hausti
á því dilkakjöti, er ekki var stimplað
af hinum lögboðna kjötskoðunarmanni.
Nú var kært til stjórnarráðsins aftur
nýlega, og svarið kom eins og það er
birt í nefndu ísafoldar blaði og verzl-
unin hætti strax að stimpla á þennan
hátt.
Enginn, sem satt vill segja, mun
bregða Tangsverzlun um ólöghlyðni,
hvorki fyr nó síðar, og ekki er heldur
hætt við því, að þessi kjötstimplun
hennar verði til að spilla fyrir kjötsölu
erlendis, hvorki úr Stykkishólmi nó
annarsstaðar frá. Það geta þeir kaup-
menn bezt dæmt um, er hafa kjötsölu
með höndum.
Stykkishólmi 27. okt. 1913.
Agúst Þórarinsson.
er ímynd ofstækis í hverri mynd,
sem er.
Þenna riddara leikur Jakob Möller,
hið ytra, af krafti miklum, með góðu
gerfi, dólgslegri röddu og grimdar
látæði. En alveg var það eins og
innra sannfæringareldinn, um að sinn
málsstaður sé hinn eini rétti, vant-
aði í leik Jakobs.
Yfirleitt verður eigi annað sagt
en að Leikfél. Rvíkur riði vel úr
hlaði í vetur. Gott leikrit, góð með-
ferð. En vel kann að vera, að því
hefnist fyrir það, eftir því sem aldar-
andinn virðist nú vera í þessum bæ.
Svo virðist, að ekkert megi gera
vel, ef fólk alment á að meta það.
Allskonar »skröll« eru ofhlaðin
fólki. En þá sjaldan, að svo ber
við, að eitthvað gott sé i boði í ein-
hverri list, þá hefir fólk hvorki ráð
né tíma.
Hingað er t. d. nýkomin erlend
söngkona, sem hefir að bjóða upp
á verulega sönglist.
En þá virðast Reykvíkingar orðnir
eins og i dæmisögunni segir — ekki
viðlátnir I
Og er það ískyggilegt tímanna
tákn um menningu höfuðstaðarins,
ef smekkur á listir og fegurð spillist
með hverju þúsundinu, sem bærina
eykst um.
Ego.