Ísafold - 10.12.1913, Síða 1

Kemur át tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 Jdollar; borg-
ist fyrir miSjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjópi: Ólafup Bjöpnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 10. des. 1918.
97. tölublað
1 Erlendar símiregnir
cTánafáí fíjá óönsfíum Rœgrimönnum.
K.höjn, laugardaqskvöld. 6. des.
Hagritnenn i landspinginu haja haldiö Jund um Jdnamálið íslenzka og
látið í Ijósi vanpóknun á ajskijtum Zakle i málinu. Þeir haja tekið til ihug-
unar að rikispingið blandi sir í málið.
Sijörnarsfíifíi i Sfrafífííanéi.
London i gœr kl. 1.
Ný stjórn er komin á laggir á Frakklandi í stað Barthou-stjórnarinnar.
Yfirráðherrann heitir Doumerque. Hann er jajnjramt utanrikisráðherra.
Caillaux er jjármálaráðherra og talinn aðalmaðurinn í ráðuneytinu.
Hinn nýi yfirráðherra er eigi neitt víðkunnur stjórnmálamaður, hefir
þó verið ráðherra áður. Hann er um fertugt. Caillaux varð yfirráðherra
Frakka 1911, þá er Monisráðuneytið féll og þangað til Poincaré tók við.
Hann er helzti stjórnmálamaðurinn i þessu nýja ráðuneyti, sem myndað
er með bandalagi jafnaðarmanna og gerbótamanna.
Fánamálið
Afskifti Islandsráðherra, yfirráðherra Dana og konungs
í ríkisráðinu í Khöfn.
Ummæli danskra blaða og stjórnmálamanna.
Ríkiseiningar-kreddan í öndvegi!
I, O. O F. 9512129.____________________
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—
Augnlœkning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. : -8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og i —7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 6 kl. 12—8 og 5 -7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Austurstr.22 fstd Z -B
Islandsbanki opinn 10—21/* og 5*/t—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifctofa 8 árd.—10 aiM.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/• sibd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á hei* um
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-2V*, 61/*—6'/t. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—&
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá .'2—2
Landsféhirðir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12 -2
Landssíminn opinn daglangt;(8—9) virka daga
helga^daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Austurstr.22 þd. og fsd. 12 —1
Eáttúrugripasafnib opið l1/*—2>/i á sunnod.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—8.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Austurstr.[22 þrd. 2 -8
Vifilstaðahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasafnib opib sd, þd. fmd. 12—2.
Nýja BI6
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Gættu Amaliu —
en ekki meira.
Myndin er dásamlegasta gaman-
mynd, sem til landsins hefir komið,
enda farið sannkallaða sigurför um
heiminn.
Aldrei betra tækifæri til að gera sér
glatt í geði.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Með tækifærisYerði
eru Bostanjoclo cigarettur seldar í
tóbaksverzlun R. R. L«VÍ.
Verðið er langt fyrir neð-
an það, sem áður hefir þekst.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
Tóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Minningarritið
um Björn Jónsson, fyrra bindi með
mörgum myndum, er komið út og
fæst í bókaverzlunum.
Verð kr. 1.50.
Egipzkar Cigarettur
frá A. G. Cousis & Co. Cairo
svo sem:
Dubec
Prince of Wales
Mondiale og
Nr. 3.
eru áreiðanlega minst skaðlegar, og
um leið bragðbeztar.
Hver sá sem reykir af þeim 3—
4 búnt, reykir ekki annað upp frá
því.
Cigarettur þessar hafa hlotið ótal
meðmæli.
Fást í
Levís tóbaksverzlunum.
Konungsúrskurðurinn um íslenzka
fánann var símaður hingað þegar
sama daginn og hann var gefinn út.
Hann er því landsmönnum kunnur.
Hitt var ekki símað, hitt vissu
menn eigi fyr en nú, er dönsk blöð
bárust hingað, að um þenna jána-
úrskurð fóru Jram umraður i rikis-
ráðinu.
Þeir skeggræddu fánamálið, ís-
landsráðherrann, konungur vor og
yfirráðherra Dana, hr. Zahle. Þess-
ar ríkisráðsumræður voru nð boði
konungs birtar, bæði í Danmörku
og á íslandi, og fara hér á eftir
meginkaflarnir úr þeim:
Hafstein rakti fyrst sögu máls-
ins á þingi, skýiöi síðan frá því, að
hann teldi konungsúrskurð mundu
nægja til þess að löggilda fánann.
Síðan bætti hann við:
Þar eð óskir alþingis um sérstak-
an fána voru svo sterkar, að eigi
getur verið vafi á, að öll íslenzka
þjóðin óski hins sama, vil eg allra
undirgefnast leggja það til, að yðar
hátign sýni þegnum yðar á íslandi
þá konunglegu vinsemd að löggilda
sérstakan fána til notkunar á íslandi
og í landhelgi íslands, og verður þá
jafnframt að leggja fyrir næsta al-
þingi frumvarp til laga um að bæta
við 2. gr. í lögum i^.des. 1895 um
skrásetning íslenzkra skipa, þessum
orðum, »eða í landhelgi íslenzkan
fána, er ákveðinn sé með konungs-
úrskurði*. I konungsúrskurðinum
mun rétt að taka greinilega fram, að
löggilding islenzka fánans skerði I
engu rétt manna til að draga danne-
brog á stöng eins og hingað til, og
þar sem mér þar að auki er kunn-
ugt um, að það er ósk Yðvarrar há-
tignar, að föst regla verði, að danne-
brog sé á stöng dregin á húsi eða
lóð hins íslenzka stjórnarráðs, legg
eg til, að ákveðið verði að þegar is-
lenzki fáninn er dreginn á stöng á
stjórnarráðinu, verði hinn klofni
dannebrogsfáni jafnframt dreginn upp
á eigi óveglegri stað né minni.
Um gerð fánans fórust Hafstein
orð á þessa leið:
íslendingar hafa í óskum sínum
um gerð fánans, fylkt sér — þó eigi
einróma — um bláan fána með
hvitum krossi, með því að bláu og
hvítu litirnir þykja samþyktir í hin-
um fyrnefnda kgsúrskurði um skjald-
armerki íslands. En eftir að þingi
sleit hefir stjórnarráð íslands fengið
frá fyrstu hendi vitneskju um, að
slikur fáni sé þegar notaður annars-
staðar, þar eð hinn almenni gríski
fáni, sem notaður er í landi er af-
langur, blár fáni, með hvítum krossi,
í líkum hlutföllum og dannebrogs-
fáninn. Þessum griska fána líkist
bláhvíti krossfáninn, sem íslendingar
vilja hafa, svo mjög, að eg þykist
eigi geta farið fram á að fá slíkan
fána löggiltan, sem islenzkan fána.
Þar sem svona stendur á, mun vera
ástæða til þess að fá að heyra álit
þjóðar og þings um, hvaða gerð sé
óskuð, og komi íslandsráðherra fyrst
þar á eftir fram með tillögur um,
að í nýjum konungsúrskurði verði
ákveðin gerð fánans.
Síðan bar Hafstein fram konungs-
úrskurðinn, sem kunnur er orðinn
hér á landi.
Þá stóð upp Zahle yfirráðherra
Dana og mælti á þessa leið:
Reglurnar um hið sameiginlega
rikisflagg og notkun þess í alþjóða-
viðskiftum, heyrir undir hin sameigin-
legu rikismál, og breytíng á þvf at-
riði fæst eigi, nema með hluttöku
(medvirkning) hinna dönsku stjórn-
arvalda.
Þetta er afleiðing bæði af núgild-
andi lögum, rás viðburðanna og eðli
málsins; aðaleinkenni verzlunarfán-
ans er, að hann nýtur alþjóðaviður-
kenningar, og til þess að hljóta slíka
viðurkenning, þarf til löggilding af
hálfu þess valds, sem samkvæmt
þjóðaréttinum hefir rétt til þess.
En þetta er eigi til fyrirstöðu því,
að löggiltur sé sérstakur fáni til not-
kunar á íslandi og í landhelgi íslands,
og alveg eins og ákvæði um fána-
notkun í landi eru gerðar í Dan-
mörku með konungsúrskurði 7. júli
1854, svo hlýtur og að vera hægt
að gera samskonar ákvæði á íslandi
með konungsúrskurði, er íslandsráð-
herra undirritar með konungi.
Það skilyrði verður þó að gera,
eins og íslandsráðherra einnig hefir
í ljós látið, að rétturinn til að draga
hinn sameiginlega rikisfána á stöng
á íslandi og í landhelgi íslands, sé
eigi skertur, og að þessi fáni sé ætíð
á stöng dreginn á húsi þvi, sem hið
íslenzka stjórnarráð yðvarrar hátign-
ar hefir bækistöð í.
Loks mælti konungur á þessa leið:
Enda þótt mér hefði fallið það
betur, að alþingi hefði beðið með að
láta í ljós ósk um íslenzkan sérfána,
þangað til komin væri regia á ríkis-
réttarsamband Danmerkur og íslands,
felst eg þó nú, er eg hefi heyrt
þessi ummæli, á tillögur þær til kon-
ungsúrskurðar, um sérstakan fána til
notkunar á íslandi og í landhelgi
íslands, sem íslandsráðherra hefir
borið fram og yfirráðherrann ekki
hefir komið fram með nein mót-
mæli gegn.
Um leið og eg geng að því visu,
að þessi fáni verði eigi eftirtakan-
lega likur fána neins annars lands,
býst eg við, að fá síðar tillögur ís-
landsráðherra um gerð fánans.
Eg vil taka það sérstaklega fram
(Teg önsker at fastslaa), að afstaða
Dana í þessu máli stafar af alvar-
legri ósk um að efla gott samband
milli Danmerkur og íslands.
Eg gef hérmeð yfirráðherranum
og ísiandsráðherra leyfi til að birta
ríkisráðsumræðurnar um þetta mál,
bæði i Danmörku og á íslandi*.
Um þenna konungsúrskurð og
umræðurnar í rikisráðinu hefir dönsk-
um blöðum og stjórnmálamönnum
orðið mjög tíðrætt.
Stjórnarblaðið danska Politiken get-
ur þess, að yfirráðherrann, Zahle hafi
tekið til máls í þvi skyni sérstak-
lega að »benda á, að hinn islenzki
sérjáni mætti ekki að neinu leyti skeröa
réttinn til að nota hinn sameiginlega
rikisjána á Islandi*.
Að endingu lætur hið danska stjórn-
málablað í ljósi, að þessar umræður
»verði vonandi til pess, að binda hag-
feldan enda á jánamálið«. »Fyrir-
komulag pað, sem hér er stungið upp
á, latur að óskum lslendinga um
pjóðernisjána, sem bendi á hina sjálf-
staðu stóðu Islands innan ríkiseining
arinnar*.1)
Álit danskra hœgrimanna á þessu
*) Leturbr. ver.
máli og um leið fávizkuna um hagi
vora, má bezt ráða af hugleiðingum
þeim, er stjórnmálafréttaritari ým-
issa hægri blaða út um land sendir
þeim. Hann segir:
»Þegar J. C. Christensen hóf sam-
dráttarstefnuna gagnvart íslending-
um, sem af sér leiddi heimsókn ís-
lendinga í Danmörku og konungS-
og ríkisþingmannaheimsókn á ís-
andi, er kostaði 400 þús. kr., voru
margir Danir hræddir um, að ásælni
slendinga myndi ganga framar en
skyldi. Það er að minsta kosti á-
reiðanlegt, að í lagafrumvarpi því,
er þá var samið, voru meiri tilslak-
anir af Dana hálfu en holt var.
íslendingum þótti það samt eigi
nóg; meiri hluti alþingis hafnaði þvi,
og í stað Hannesar Hafsteins varð
Björn Jónsson ráðherra. Hann var
sambandi við skilnaðarmennina,
sem bárust mikið á, vildu hafa sér-
staka konsúla og voru ýmist leynt
eða ljóst að semja bæði við Norð-
menn og Þjóðverja um vernd þeirra
og skilnað íslands við Danmörku.1)
En þetta alt er harla djarflegt af
>jóð, sem er rúm 70 þúsund að
íöfðatölu, eða eigi öllu stærri en
bær eins og Árósar.
Þessari þóttafullu þjóð var yfirleitt
sýnd of mikil eftirlátssemi. Það eitt,
að landið fekk sérstakan ráðherra
æsti græðgina og ýtti undir kröf-
ur um fullkomið sjálfstæði, óháð
Danmörku, eða eigi minna en kcto-
ungssamband, og mun sú tilslökun
íafa stafað af því, að landið hefir
eigi ráð á að gera út strandvarnar-
skip, er varið geti landhelgina. Það
fær Danmörk að borga, eins og svo
margt annað, og ennfremur hélt það
ef til vill aftur af, að islenzki lands-
sjóðurinn hafði ekki ráð á að borga
únum heimansenda konsúli.2)
Síðasta árið hafa íslendingar aðal-
ega lifað á fánamálinu. »Island
verður að hafa sérstakan fána«. —
Um það hefir alt snúist. Slíkir hafa
ríkisdraumarnir verið.
Og nú er fyrsta skrefið stigið. —
Það er nú búið að ráða því til lykta
ríkisráðinu, að íslendingum skuli
heimilt að nota sérstakan fána.
Það er furðulegt, hve mjög hefir
þurft að hraða þessu máli. Því að
sjálfir eru íslendingar eigi enn orðnir
sammála um gerð fánans. En hitt
er víst, að fáninn kemur, þegar
, næsta alþingi er búið koma sér sam-
an um gerðina. ísland er hafið upp
til sérstakrar stöðu i hinu danska
konungsrlki, hér er farið feti framar
en stefnt var að, er sérstakur ráð-
herra var búinn til. Minnisstætt
mun, til hvers fánamálið leiddi í
Noregi.
En eitt er það, sem lögfræðingar
og stjórnmálamenn telja ‘sjárvert í
úrskurðinum.
Eigum vér þá auðvitað eigi við
stjórnmálamenn eins og J. C. Christen-
sen og Zahle.
Hið ísjárverða er leyfið til þess að
nota Jánann á landhelgissvaðinu. Þetla
hvað vera einstætt og ekkert líkt
‘) Hvaða ár gerðist þetta? Bitstj.
') HvaÖan sprettnr þessi dómadags-
vitleysa ? Bitstj.