Ísafold - 10.12.1913, Blaðsíða 2

384
ISAFOLD
fyrirkomulag vera í öðrum ríkjum.
Verzlunarfáninn er sameiginlegur fyr-
ir ríkishlutana og er svo litið á, að
ákvæði um notkun islenzka fánans á
sjó, sé qaqnstœtt danskri sammálalög-
gjöf og verði því málinu ekki til lykta
ráðið með konungsúrskurði, heldur
af ríkisþingi og konungi í samein-
ingu«.
Svo mörg eru orð þessa miður
vitra stjórnmálamanns.
Nationaltidende, hið kunna hægri-
mannablað, hefir átt tal við 3 kunna
Dani um fánamálið, þá Poui Johs
Jörgensen prófessor, Ellinger pró-
fessor og Neergaard fyrrum yfirráð-
herra.
Poul Johs Jörgensen, sem er háskóla-
kennari í rikisrétti við Khafnarháskóla
kveðst hallast að þeirri skoðun, að
lög þurfi til að koma á nýjum fána
á landhelgissvæðinu.
Ellinger prófessor heldur þvi fram,
að samkvæmt gömlum fyrirskipunum
sé dannebrog hinn islenzki verzlunar-
fáni, og því sé það eigi rétt, að kon-
ungsúrskurður megi leyfa sérstakan
fána íslenzkan á landheigissvæðinu.
Prófessor Ellinger klykkir úr með
þessum orðum:
»Því hefði virzt rétt, að eitthvert
það merki hefði verið sett inn i
dannebrogsfánann, að íslendingar
hefðu mátt una, merki, er sýnt hefði
sambandið milli Danmerkur og ís-
lands, svo að hinir dönsku litir hefðu
eigi orðið eins framandi og nú er
ráð fyrir gert eftirleiðis. Þá hefði og
verið kleift að haga verzlunarfánanum
svo, að betur hefði mátt lika á báða
bóga. Vitanlegt er, að íslenzkur fáni,
sem sýni sambandið milli íslands og
Danmerkur mun eigi falla þeim i
geð, er vilja rifta öllum böndum, en
fyrir þá erum vér eigi að setja lög«.
Neergaard gerir fyrst nokkrar al-
mennar athugasemdir um sambands-
málið, sem sýna eins og mýmargt annað,
hve mikið lagt hefir verið í ríkisvíð-
urkenninguna aj Dana hálju i Upp-
kastinu.
Neergaard farast svo orð:
»Með hinu einróma fylgi, er Danir
i sambandslaganefndinni 1908, þeir
er fulltrúar voru bæði fyrir þing og
stjórn, — léðu frumvarpinu um ríkis-
réttarsamband Danmerkur og íslands
— var nagilega Ijóslega sýnt, að eins
og vir vorum ófúsir á að ajsala neinu
pvi, er óhjákvamilegt var að halda í
vegna ríkiseiningarinnar, pá vorum vér
jaju-Júsir á að láta undan sjáljstaðis-
kröjum Islendinga svo jreklega, sem
samrýmanlegt var pví, að rjúfa ekki
rikiseininguna*1).
Neergaard skýrir svo frá því, hvern-
ig um Uppkastið hafi farið og heldur
því fram, að eftir það hafi Danir
frjálsar hendur í sambandsmálinu.
Einstakar bieytingar, sem íslendingar
hafi farið fram á á ríkisréttarsamband-
inu, hafi Danir ekki viljað fallast á,
og tilraunir þær, er gerðar hafi verið
til þess að leiða sambandsmálið í
heild sinni til lykta, hafi eigi borið
ávöxt. Meðan svo standi, verði að
sitja við stöðulögin frá 1871. Hins
vegar megi gera í dendingum ýmsar
ívilnanir á grundvelli þeirra laga, svo
sem ýms dæmi sé til, nú síðast með
konungsúrskurðum í ríkisráðs- og fána-
málinu.
Um fánamálið farast Neergaard svo
orð :
»í fánamálinu hefir loks verið gerð
ályktun, sem tekur til greina óskir
íslendinga, án þess að nokkuð sé á
hinn bóginn haggað við þeirri skip-
un, sem nú er á um hinn sameigin
lega rfkisfána og notkun hans í al-
þjóðaviðskiftum. A þeirri skipun
verður engin breyting ger, nema
dönsk stjórnarvöld komi til. íslenzka
fánann má því nota á íslandi og
landhelgi íslands, en ríkisfáninn einn
hefir rétt á sér sem verzlunarfáni utan
ríkis.
Það vona eg, að þetta, sem nú
hefir gert verið, verði til þess, að
styrkja góða sambúð milli konungs-
ríkisins og íslands, og enn til þess,
að gera það skýlaust, að eigi að síð-
ur höldum vér Jast við ríkiseininguna
eins og hún nú er1), unz hægt verð-
ur með samkomulagi að endurskoða
lögin frá 1871.«
0stsjallands Folkeblad, sem hefir
einatt lagt fremur gott til vorra mála,
gerir fánamálið að umtalsefni 25. f.
mán., og lætur mikið af tilslökunar-
semi Dana við oss og viturleik í
þessu máli. Þykir blaðinu sjálfsagt,
að haldið sé fast við hina bláu og
hvítu liti, þótt sú gerð, sem nú
er notuð, þyki eigi hentug, og
varar mjög við því, að fara að búa
til *síldarsalat« í fánanum, eins og
norska fánanum forðum, til merkis
um sambandið.
Lkstrabladet, sem er nokkurskonar
angi af Politiken, lætur þá skoðun i
ljós, að réttast hefði verið að bræða
fánamálið samhliða sambandsmálinu.
Loks er að minnast hins makalausa
óheilla-anda sæmilegrar sambúðar vor
og Dana, monsjörs Knúts Berlins.
Ritar hann i blaðið Köbenhavn lang-
loku mikla um fánamálið og er þettu
hið helzta úr þvi skrifi:
Berlín heldur því fram, að ef eigi
væri svo lítið skeytt íslenzkum mál-
um í Danmörku, einkum meðal rik-
isþingsmanna, þá hefði eigi hjá þvi far-
ið að þær lyktir, sem Zahle-ráðuneyt-
ið hefir bundið á fánamálið íslenzka,
hefði sætt hinum öflugustu mótmæl-
um. Berlín talar um fánann sem
»islenzkan verzlunarfána fyrir islenzk
skip, er tekist hafi að læða gegnum
ríkisráðið danska með konungs úr-
skurði fram hjá danska löggjajarvald-
inu«.
En þenna íslenzka verzlunar- og
staðarfána telur Berlín jafnmikinn
regin-ófögnuð (Uhyrlighed), hverjum
augum sem á sé litið, praktiskum-,
þjóðréttar- eða ríkisréttaraugum.
Berlin telur víst, að íslendingar
hætti eigi fyr en siglingafáninn sé
viðurkendur, því sé þessi ívilnan eigi
mikils virði frá þvi sjónarmiði að
geðjast oss.
En hann þykist viss um, að mjög
oft rísi deilur út úr landhelgisfánan-
um, hvort skip með íslenzkan fána
sé á takmörkum landhelgislínunnar,
fyrir utan eða innan og kemst út í
þá sálma, að Zahle hefði heldur átt
að taka i sig kjark og breyta dönsku
lögunum um fánann þann veg, að
Dannebrog væri eigi lengur verzl-
unarfáni íslendinga.
Þá hyggur Berlín, að þessi nýi
fáni geti valdið erfiðleikum i alþjóða-
viðskiftum, er islenzk stjórnarvöld
eða stjórnarskip sigla undir honum,
en útlendir menn neita að viður-
kenna fánann.
Mörgum orðum fer Berlín um þá
»hjartnæmu hugulsemi* að hleypa
dannebrog þó að á einum stað á
öllu íslandi, jafnhliða íslenzka fán-
anum. En hann bætir svo við í hinu
orðinu, að íslendingar séu vissir til
þess að ákveða, að enginn fáni skuli
vera í stjórnarráðinu, til þess að
sleppa við dannebrog.
Þessa grein klykkir Berlín út með
því, að hann lofar að sýna fram á
það í næstu grein, að konungsúrskurð-
urinn sé ólöglegur.
Sú grein er ókomin hingað.
Þetta er nú orðið svo langt mál,
að ísafold hefir eigi rúm fyrir meira
í þessu blaði, og verður því að láta
nokkurar hugleiðingar frá eigin brjósti
bíða næsta blaðs.
■ --- <£>01^----------
Nobelsverðlaunin í dag.
Þ. 10. des. ár hvert er Nóbels-
verðlaununum útbýtt i Stokkhólmi.
Þeir sem það línið hreppa fá eigi
að eins 130.000 kr. i vasann, held-
ur kemst nafn þeirra á varir alls
hins mentaða heims. Meðal þeirra
sem Nóbelsverðlauna-hnossið hreppa
í dag, eru þeir andans forustu raenn,
sem hér eru greindir.
Bókmentaverðlaunin hlýtur indverskt
skáid, sem heitir Rabindranath Tagore.
Rabindranath Tagore.
sálarrannsóknir. Sjálfur mun 'nann
eindreginn spiritisti.
Eðlisjrœðisverðlaunin fær Hollend-
Aljred Werner.
ingur einn, Kamerling Onnes. Hann
er háskólakennari í Leyden.
EJnajraðisverðlaunin fær Svisslend-
ingurinn Aljred Werner háskólakenn-
ari í Zurich.
Fjárskifti Yor Yið Dam.
Það vakti alheimsathygli er sím-
inn flutti þá fregn, að þessum manni,
sem nærri engir hér i álfu þektu,
væri ætluð bókmentaverðlaunin.
Tagore er frá Bengal, og hefir
ritað ákaflega mikið. Eru verk hnns
Charles Richet.
í 30 bindum, öll á bengölsku. Tag-
ore ritar bæði í bundnu og óbundnu
máli, smásögur, leikrit, ljóð o. s.
frv. Einkum hafa Ijóð hans náð
mikilli lýðhylli um alt Indland. Við
mörg þeirra hefir hann sjálfur gert
lögin.
Tagore er fæddur 1861, og býr
í Kalkútta. Margar bækur hans eru
þýddar á ensku og nú stendur til,
Kamerling Onnes.
að eitthvað af þeim verði þýtt á
Norðurlandamál.
Hvenær fær eitthvert öndvegis-
skáld vort Nobelsverðlaunin f
Laknisjraðisverðlaunin hlýtur hinn
íeimsfrægi frakkneski prófessor,Char-
les Richet, í Parisarborg. Richet mun
öllum þeim kunnur hér á landi, er
átið hafa sér ant um spiritisma og
Kaupmannahafnarháskóli gefur ár-
lega ungum fræðimönnum kost á
að keppa um verðlaun fyrir bezt
samda ritgerð um ákveðið efni á
ýmsum fræðisviðum, sem kend eru
við háskólann. Verðlaunin eru:
minnispeningur úr gulli. Keppend-
ur mega eigi vera eldri en þritugir,
ef oss minnir rétt. Á síðustu árum
hefir einn íslendingur hlotið slík
verðlaun við háskólann. Það var
dr. Ólajur Daníelsson, sem gullpen-
inginn hlaut á stúdentsárum sínum,
laust eftir aldamótin, fyrir ritgerð
stærðfræðislegs efnis.
Á næsta ári er á stjórnfræðisvið-
inu ákveðið verkefni, sem hlýtur að
vekja eftirtekt hér á íslandi. Verk-
efnið er þetta: >Lýsing á JjárviðskiJt-
um Danmerkur og Islands«.
Án vafa hefir stjórnlagaprófessor-
inn við háskólann, góðkunningi vor
Knud Berlln ráðið nokkru um valið
á þessu verkefni. Er ekki ólíklegt
að hann fái einhvern efnilegan Stór-
Dana til þess að keppa um verð-
launin. Og lofar honum ef til vill
að ausa úr hinni ómenguðu (I) fróð-
leikslind sinni. Er ekki ólíklegt að
Ðönum kæmi vel að fá nú rit, sem
sýndi það mál frá danskri hlið, nú
þegar farið er að fyrnast yfir hin
óræku rit Jóns Sigurðssonar um þetta
efni.
Er rétt af oss að láta þetta verk-
efni afskiftalaust ?
Er ekki einhver hinna efnilegu,
ungu mentamanna vorra, sem vill
taka að sér að keppa um verðlaun-
in í þetta skifti ? Auk sómans og
fjárins er hér kostur á að vinna
þjóðinni verulegt gagn — öðrum
mentamönnum vorum til lofsverðr-
ar eftirbreytni.
Vill eigi einhver gefa sig fram til
starfans ?
Vitanlega hamlar fátækt mörgum
ungum manni að fórna tíma sínum
til starfans. En eru ekki ráð til að
bæta úr því? Mundu ekki ýmsir
vilja leggja eitthvað lítilsháttar í guðs-
kistuna til að bæta tímatöfina? Og
þar ætti ekki stjórnmálaskoðanirnar
að skifta.
Civis academicus
Fríkirkjan
í Hafnarfirði verður vígð næstk.
sunnudag kl. 12 á hádegi.
Áwrp Sjálfstæðisflokksins,
(úr bréfi)
Mjög merkur íslendingur erlendis,
sem óháður er öllum flokkadeilum í
landinu og lítur aðeins með augum
attjarðarvinar i Jjarlagð á mál vor,
skrifar manni hér í bænum á þessa
leið:
» . . . Og vel likar mér ávarp
Sjálfstæðisflokksins til íslendinga . . .
Engin önnur stefna en sú á nokkura
Jramtíð eða Jylgisvon af háljn pjóð-
arinnar. En eg er sannfærður um,
að undir Sjálfstæðismerkið skipar
hið unga ísland sér t nálægri fram-
tíð með eldhug svo miklum, að alla
mun furða. Þ|jta gjörspilta höfð-
ingjaveldi, sem nú situr með kjöt^
katlana á knjám sér, verður aðreka,
áður því tekst að selja þjóðina f
danska ánauð, verri og hættulegri en
nokkura, sem áður hefir þekst.
Mér blöskrar atferlið. Þið yngri
mennirnir verðið að taka i taumana
af alefli. Þið megið ekki láta þetta
spilta Heimastjórnarlið sigra við næstu
kosningar, þvi þess stefnuskrá er
bersýnilega sú, að nota valdsumboð
sitt til þess að steypa þjóðinni út í
hvert fjárglæfrafyrirtækið öðru gífur-
legra, til þess á þann hátt að binda
þjóðina á klafa danskra auðmanna.
Á þann hátt er frelsinu komið fyrir
kattarnef nú á dögum og ánauð,
sem öllum gömlum þrældómi og
einokun er argari, flækst um menn
eins og neti . . .
Bæjarsíminn.
Hr. ritstjóri:
Mér er sagt, að bæjarsíminn hér,
sem landið er nú búið að kaupa, sé
hið mesta stórgróðafyrirtæki. Ef
þetta er satt fæ eg eigi skilið hvers
vegna eigi er meira af gróðanum
notað til að gera símann þægilegri
notendum.
Mér finst það með öllu ótækt, hve
stuttan tima siminn er opinn dag-
lega. Ef vel ætti að vera, þyrfti
siminn að vera opinn allan sólarhring-
inn. Það mun nú ef til vill þykja
of stórt skref í einu, en til kl. 12 d
miðnatti virðist mér að sjálfsagt sé
að krefjast að síminn sé opinn til
afnota.
Eg er viss um, að ef síminn hefðí
verið áfram í höndum einkafélags og
grætt, eins og nú gerir hann, myndi
þessi lenging símatímans þegar vera
komin í kring.
En því skyldi landssíminn reynast
óliðlegri í viðskiftum en einkafélag?
Eg vona, að margir verði til að
taka undir með mér um að fá sima-
tímann lengdan daglega (einnig á
sunnudögum) minsta kosti til kl. 12,
í stað 10 nú.
/. h.
Aths. Vér föllumst algerlega á of-
anrituð tilmæli til landsimastjórnar-
innar, og væntum þess, að liðlega
verði í þau tekið.
Ritstj.
Vestur-ísl. og Eimskipafél.
Það mun vera 75000 kr., en eigi
dollarar, sem búið var að stafna, er
síðast fréttist að vestan, 4 með 10
þús. kr., 3 með 5 þús. kr. og aðrir
minna. ______
Mjölnir
heitir nýtt blað á Akureyri. Fylgir
það stefnu sjálfstæðismanna. Ritstj.
er Guðm. Guðlaugsson (sýslumanns
Guðmundssonar).