Ísafold - 13.12.1913, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar ||
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 Jdoilar; borg-
ist fyrir 'fiSjan júli
e. leiiíis fyrírfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
Uppsögn (skrlfl.)
bundin viS áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus viS blaðiS.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafus* Björnsson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 13. des. 1913.
98. tölublað
I O. O F. «512199.
Alþýðufél.bóliasafn Templaras. 8 kl. 7—
AngnlœkninK ökeypis i Lœkjarg. 2 mvd.
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1
Bœjarf'ógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og
.Bœjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og
Eyrna-nef-halslækn. ók. Austnrstr.22fstd
íslandsbanki opinn 10—2>/« og 51/!—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd,—10
Alm. fundir fid. og sd. 8>/i slðd.
Landakotskirkja. Guosþj. 9 og 8 á heli m
Jjandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
landabankinn ll-2'/t, B'/«—6'/«. Bankastj. :-2
Landsbðkasafn 12—8 og 5—8. Útlan 1—a
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá J 2
Landsíéhiroir 10—2 og 5—6.
Landsskialasafniö hvern virkan dag kl. Vt -2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka íinga
helgaMaga 10—12 og 4—7.
Lœknine ókeypis'Austurstr. 22 þd.ogfsd. 12 -1
Náttúrugripasafnio opio l'/s—Sá'/t & sunnu
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráosskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Beykjavikur Fósth.3 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Austurstr.'22 þrd. 2 8
Vifilstaðahælio. Heimsóki a.rtimi 12—1
Þjóomenjasafnio opið sd, þd. fmd. 12- 2.
Nýja Bfó
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Hálsband dansmærinnar
eða
r*egar leikhöllin brann.
Kína-vínið.
Gamanleikur.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Magnús Th. S. Blöndahl.
Skrifstofa og sýnishornasafn.
Lækjargata 6 B (uppi).
Selur að eins kaupmönnum og
kaupfélögum.
Með tækifærisYerði
eru Bostanjoclo cigarettur seldai í
tóbaksverzlun R. P. Levi.
Verðið er langt fyrir neð-
an það, sem áður hefir þekst.
Egipzkar Cigarettur
frá A. G. Cousis & Co. Cairo
svo sem:
Dubéc
Prince of Wales
Mondiale og
Nr. 3.
eru áreiðanlega minst skaðlegar, og
um leið bragðbeztar.
Hver sá sem reykir af þeim 3—
4 búnt, reykir ekki annað upp frá
því.
Cigarettur þessar hafa hlotið ótal
meðmæli.
Fást í
Levís tóbak verzlunum.
Sigfús Blöndahl
Rödingsmarkt 57, Hamburg 11.
Inn- & útflutningsverzlun.
Umboðsverzlun.
Allar íslenzkar vörur seldar
hæsta verði.
Símnefni: Blöndahl. — Hamburg.
CAHLSBERG OLGERBARHUS
mæla með:
Carlsberg ^/i skattefri
alkoholfátækt, ekstraktríkt, ljúffengt, endingargott.
Carlsberg skattefri Porter
ekstraktríkastur allra Portertegunda.
Carlsberg gosdrykkjum,
áreiðanlega beztu gosdrykkirnir.
Kringum f ánann
í ríkisráðinu.
Ríkisheildar-kreddan
endurfædd.
Vafalaust slær óhug á menn hér-
lenda, sem unna sjálfstæði þessa
lands, er þeir lesa umræðurnar um
fánamálið í ríkisráðinu í Khöfn og
dönskum blöðum, þær er birtar eru
í siðasta tbl. Isafoldar.
Innlimunarvilja-merkið er svo auð-
sætt á þeim.
Flestir stjórnmálamenn vorir hafa
alla tíð haldið þvi fram, að ýánamálið
væri ótvírætt sérmdl vort. í Upp-
kastsdeilunni 1908 var ríkt að því
kveðið, að svo væri, m. a. af Sig.
Steýdnssyni í Vigur í grein í ísafold,
þ. 1. júli það ár. Segir hann þar
m. a., þegar hann er að tala um
hvað verði, ef Uppkastið verði sam-
þykt:
»Vér sampykkjum beinan dgang d
sérmálasvið vort, með pvi að gera
kaupfdnann að sameiginlegu máli«.
Aðrir eru þeir, sem eigi hafa vilj-
að ganga það langt að telja kaup-
ýánann sérmál, en að fáni sá, sem
gert er ráð fyrir í konungsurskurð-
inum 22. nóv., hljóti að vera sér-
mdl, pað munu engir treysta sér
til að bera brigður á.
Þess vegna er pað eitt, að um-
ræður hafa átt sér stað á þann hátt,
að yfirráðherrann danski, hr. Zahle,
fer að blanda lói i málið, brot á
þeirri meginreglu, sem bæði hann
sjálfur og einkum núverandi iáð-
herra vor, hafa talið alveg sjálfsagða.
En hún er sú, að sérmdl vor komi
engum við i ríkisrdðinu, nema Islands-
rdðherra 0% konungi.
Skylda hvers íslenzks ráðherra
hefði það því verið, eins og hér
stóð á, að mótmala afskiftum danska
yfirráðherrans, sem alveg óheimilum,
en engum bar það þó fremur en
núverandi ráðherra, sem allra íslend-
inga mest hefir frá upphafi haldið
fram heimildarleysi danskra ráðherra
í þessu efni og eins fullyrt, að af-
skifti þeirra hafi aldrei nein verið
um sérmál vor.
Þykir oss kenna hér sem oftar
þess undirstöðuljóðs á ráði hr. H. H.,
að standa eigi nógu vel í istaðinu
vor megin gagnvart Dönum, vera
þeim altof eftirlátssamur og mein-
laus gagnvart ágangi þeirra.
Eu úr því að hann, málsvari vor
og fulltrúi, hefir eigi rækt skyldu
sina í þessu efni, verður það að
koma skýrt fram í blöðum vorum
og síðarmeir á alþingi, að svona bii-
sifjum, svona »sérmála-ágangi« un-
um vér alls eigi.
Þá kemur hitt til athugunar, hvað
pað var, sem sagt var í ríkisráðinu,
og siðar í dönskum blöðum.
Aðalkjarninn, þungamiðjan í því
er ótvírætt það, að halda ríkis-
heildarkreddunni gömlu, þ.
e. innlimun vorri í Dan-
mörku sem allra hæst á
lofti! og undirstrika sem bezt yfir-
þjöðar-ízVtwíí Dana gagnvart oss.
Yfirráðherra Dana stendur upp, að
þvi er blað hans, Politiken, segir, í
því skyni sérstaklega, að benda d, að
hinn islenzki sérýdni matti ekki að
neinu leyti skerða réttinn til að nota
hinn sameiginlega rikisfána d Islandi*.
Og síðar segir blaðið, að með kon-
ungsúrskurðinum sé búinn til fáni,
sem eigi að sýna hina sjálfstæðu
stöðu íslands „innan ríkis-
heildarinnar"!
Neergaard, fyrrumyfirráðherra, tek-
ur i alveg sama strenginn í viðtali
við Nationaltidende, heldur blýfast í
þetta, að aldrei hafi neitt verið gert
í sambandsmálinu af Dana hálfu,
sem rjúfi að neinu leyti rík-
iseiuinguna eða ríkisheild-
ina. Hann tekur það sérstaklega
fram um Uppkastið 1908, að þar
hafi Danir »verið ófúsir á að afsala
neinu þvi, er óhjákvæmilegt var að
halda í vegna ríkisheildarinnar«, en
jafnfiisir á >að láta undan sjálfstæðis-
kröfum íslendinga svo freklega, sem
samrýmanlegt var pvi að rjáfa ekki
rikisheildina*.
Fyrir þá, sem börðust gegn upp-
kastinu 1908 og töldu í því felast
innlimun, mega þessi ummæli danskra
blaða og þá eigi síður svo mikils
metins stjórnmálamanns og hr. Neer-
gaards, eins af helztu mönnunum í
Uppkasts-nefndinni, nægja til að sýna
að vér hbjðum rétt ýyrir oss, en stað-
hafingar Uppkastsmauna um, að með
því værum vér viðurkent sérstakt,
sjálfstætt ríki, voru á sandi bygðar
nteð öllu. Er með þessum um-
mælum algerlega fótnm kipt und-
undan þvi fífldjarfa fullyrðinga spila-
húsi.
Þessi ummæli sanna oss og, að
rétt er það, sem vér sjálfstæðis-
menn höldum nú fram, að leggja
beri allar samningatilraunir við Dani
algerlega á hillunal
Meðan ríkisheildarkreddan gamla sit-
ur svo í öndvegi meðal þeirra, sem
fánamálsumræðurnar benda á, eru
allir samningar óhugsandi.
Undirstaða þeirra frá voru sjónar
miði mi engin önnur vera en sú,
að Danir hverfi alveg ýrá peirri kreddu.
Vir gerum pað aldrei — að viður-
kenna ríkisheildina.
Öll okkar sjálfstæðisframsókn velt-
ur á því I
—-----«
Þegjandi og hljóðalaust, með sam-
pykkiseinkennum, hefir þessum um-
mælum i ríkisráðinu og dönskum
blöðum verið tekið af ráðherra vor-
um.
Þegjandi og hljóðalaust hefir þeim
og verið tekið af aðalmálgagni stjórn-
arflokksins.
Á það að skilja svo, að sambands-
flokkurinn fallist á þessa ótvíræðu
ríkisheildarkreddu ?
Ef svo er, þá stafar sjálfstæðisfram-
sókninni mikil hætta úr þeirri átt.
Ef svo er verður þjóðin að vera
sérstaklega vel á verði í vor við
kosningarnar.
Vér minnumst þess, að mikilhæf-
ur maður og greindur, sem er óvenju-
vel kunnugur núverandi ráðherra og
fylgir honum nú að málum, sagði
eitt sinn í vor eyru, eitthvað á þessa
leið: Eg sé ósköp vel »grundvallar-
línuna« í stjórnmála-afskiftum Hann-
esar Hafstein. Hann vill framkvæmd-
ir í þessu landi, miklar framkvæmd-
ir. En hann trúir ekki á, að neitt
sé hægt að gera hér, nema með full-
tingi Dana. Þessvegna telur hann
oss verða að vinna alt til þess að
hafa þá góða, vera þeim sem eftir-
látastir í öllu, vera eigi með þessar
miklu kröfur um aukið sjálfstæði.
Þær sé aðeins til að ergja þá. En
það megum við með engu móti gera,
því að við séum svo mikið upp á þá
komnir. Hann (H. H.) trúir ekki á
að oss sé neinsstaðar annarsstaðar
innkvæmt um lán til nauðsynlegra
fyrirtækja en í Danmörku. Og
við verðum að taka afleiðingunum af
þvi.
Þetta er dómm^&ákjunnugs manns
um núverandi ráðherra, manns, sem
er honum vinveittur og dæmir því
vægt.
Vér hyggjum, að margt sé satt í
þessum dómi. En þessi dómur ger-
ir það skiljanlegt, að aðrir, sem ekki
eiga þá samúð með niiv. ráðherra
sem þessi maður, aðrir, sem eru hon-
um eigi jafnkunnugir,aðrir,sem dæma
aðeins eftir stjórnar aðgerðum hans,
eins og þær liggja fyrir, — það gerir
það skiljanlegt, segjum vér, að peir líta
á hann sem sérstakan hagsmunagæti
Dana hér á landi, kalla hann jafnvel
danskan í húð og hár, eins og oft hefir
heyrst og telja hann láta vora hags-
muni, alla þá er að sjálfstæði voru lúta,
sitja mikils til um of á hakanum í
öllum viðskiftum við Dani.
Menn tala um ritsimasamninginn,
sællar minningar, um það hvernig
ráðherra hefir jafnan haldið taum
Sam. félagsins, um slæleg svör í
vor út af fána-afrekinu 12. júní, svo
gripið sé á einhverju. En margt er
fleira til tínt.
Og því verður eigi neitað, að niiv.
ráðherra hefir, að voru áliti, verið
alt of gjarnt til þess að póknast peim
sem vbldin haýa við Eyrarsund, hvort
heldur er. í stjórnmálum eða fjármál-
um. Enda er það vitanlegt, að þar
syðra, er hann í miklu uppáhaldi.
Það er því kunnugt mál, að það
er óhentugt mjög og ískyggilegt
íyrir sjálfstæðisframsókn vora, að
hafa við völd mann, sem í stað
þess að standa hiklaust í sjálfstæðis-
ístaðinu, lætur hvað eftir |annað
leiðast til að hika, gefa eftir, þar
sem engin ástæða virðist til þess.
Flokkur sá er honum fylgir, má
þvi með engu móti verða ráðandi á
þinginu.
Kjósendur verða að taka i taumana,
verða að nudda stýrurnar lir augun-
um og sjd hvílik hætta er búin
sjálfstæðismálum vorum og þjóðar-
heill — með líku framhaldi og tíð-
indin eru, er gerzt hafa í seinni tíð,
bæði umræðurnarum ríkisráðsúrskurð-
inn og fánaúrskurðinn i ríkisráðinu
og ella á vettvanginum suður við
Eyrarsund.
Uppkastsmennirnir gömlu kvört-
uðu oft yfir þvi, hversu ómaklega
þeir væru nefndir innlimunarmenn.
Nú er það ljóst orðið af ummæl-
um danskra blaða og stjórnmála-
manna, að þeir litu svo á Uppkastið,
að með því samþyktu íslendingar,
það sem þeir aldrei höfðu gert áður,
þ. e. rikisheildarkreddna, sem er sama
og innlimun.
Og þó að nú væri það borið á
þá menn, sem eigi mótmala því,
sem gerst hefir kringum fána- og
ríkisráðsúrskurðinn, að peir séu inn-
limunarmenn, þá geta þeir eigi með
réttum rökum borið sig upp undan
því.
Að viðurkenna ríkisheildarkredd-
una, sem er baktjald allra þessara
umræðna í rikisráðinu og dönskum
blöðum — það er að vinna að inn-
limun íslands í Danmörku.
En að mótmala þessu öllu, það
er að vinna að sjálfstæðismarkinu.
Það atti eigi að vera neinn vandi
fyrir Islendinga að ráða við sig að-
stöðuna.
Verzlunin og lánsféð.
Svo er allajafna sagt, að vér ts-
lendingar þurfum á miklu lánsfé að
halda til þess að losa islenzku verzl-
unina úr greipum útlendinga, eink-
um Dana. Þá er og gengið að þvi
vísu, að þetta fé, miljónirnar, því minna
er ekki talað um nú orðið, verðum
vér að fá frá útlöndum.
Satt er það, að mikill hluti verzl-
unar vorrar er í höndum útlendinga
og stórfé er dregið úr höndum vor-
um á þenna hátt, líklega margfalt
meira en öll laun embættismanna,
eftirlaun og skáldastyrkur í ofanálag,
sem alt af er verið að telja eftir.
Ef útlend'' stórlán væru viss vegur
til þess að kippa þessu í lag, mundu
þau eflaust bera mikinn ávöxt og
vera oss til heilla.
Og það þarf ekki að taka það
fram, að hvorki mér né öðrum dett-
ur það í hug, að verzlanir megi
ekki taka lán og nota lánstraust sitt
ef hyggilega er með það farið. Þetta
kemur að engu leyti í bága við þann