Ísafold - 13.12.1913, Síða 1
Kenmr út tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erleudis 5 kr.
eða l^doilar; borg-
ist fyrir u'iðjaii júli
e.leiidis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
Uppsögn (skrlfl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XXXX. árg.
Reykjavík, laugat’daginn
13.
des. 1913.
98. tölublað
CARLSBERG OLGERBARHDS
mæla með:
Carlsberg skattefri
alkoholfátækt, ekstraktrikt, ljúffengt, endingargott.
Carlsberg skattefri Porter
ekstraktríkastur allra Portertegunda.
Carlsberg gosdrykkjum,
áreiðanlega beztu gosdrykkirnir.
I O. O F. ‘. 512199.
Alþýðufél.bókasaín Templaras. 3 kl. 7—
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og -7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Austurstr.22 fstd 8
Islandsbanki opinn 10—24/a og 5*/«—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—1C M.
Alm. fundir fid. og sd. 8x/i síbd.
Landakotskirkja. öubsþj. 9 og 6 á heb m
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn U-21/*, 5x/i—61/*. Bankastj. 2-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8.
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá -i 2
Landsfóhiröir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnih hvern virkan dag kl. 12 *2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka djiga
helga',daga 10—12 og 4—7.
Lsekning ókeypisrAusturstr.22 þd.ogfsd. 12 -1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnp l.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
StjórnarráOsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Austurstr/22 þrd. 2 8
Vifilstaóahælih. Heimsóki.artimi 12—1
Þjóbmenjasafnib opih sd, þd. fmd. 12- 2.
Nýja Bíó
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Hálsband dansmærinnar
eða
Þegar leikhöllin brann.
Kína-vínið.
Gamanleikur.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Magnús Th. S. Blöndahl.
Skrifstofa og sýnishornasafn.
Lækjargata 6 B (uppi).
Selur að eins kaupmönnum og
kaupfélögum.
Mað tækifærisverði
eru Bostanjoclo cigarettur seldar í
tóbaksverzlun R. P. Luví.
Verðið er langt fyrir neð-
an það, sem áður hefir þekst.
Egipzkar Cigarettur
frá Á. G. Cousis & Co. Cairo
svo sem:
Dubec
Prince of Wales
Mondiale og
Nr. 3.
eru áreiðanlega minst skaðlegar, og
um leið bragðbeztar.
Hver sá sem reykir af þeim 3—
4 búnt, reykir ekki annað upp frá
því.
Cigarettur þessar hafa hlotið ótal
meðmæli.
Fást í
Levís tóbak verzlunum.
Sigfús Blöndahl
Rödingsmarkt 57, Hamburg 11.
Inn- & útflutningsverzlun.
Umboðsverzlun.
Allar íslenzkar vörur seldar
hæsta verði.
Stmnefni: Blöndahl. — Hambnrg.
Kring'um fánann
i rikisráðinu.
Ríkisheildar-kreddan
endurfædd.
Vafalaust slær óhug á menn hér-
lenda, sem unna sjálfstæði þessa
lands, er þeir lesa umræðurnar um
fánamálið í ríkisráðinu í Khöfn og
dönskum blöðum, þær er birtar eru
í síðasta tbl. hajoldar.
Innlimunarvilja-merkið er svo auð-
sætt á þeim.
Flestir stjórnmálamenn vorir hafa
alla tíð haldið því fram, að ýánamálið
væri ótvírætt sérmál vort. í Upp-
kastsdeilunni 1908 var ríkt að því
kveðið, að svo væri, m. a. af Sig.
Stejánssyni í Vigur í grein í ísafold,
þ. 1. júlí það ár. Segir hann þar
m. a., þegar hann er að tala um
hvað verði, ef Uppkastið verði sam-
þykt:
» Vér sampykkjum beinan áqan% á
sérmálasvið vort, með pví að %era
kaupfánann að sameiqinleou máli«.
Aðrir eru þeir, sem eigi hafa vilj-
að ganga það langt að telja kaup-
jánann sérmál, en að fáni sá, sem
gert er ráð fyrir í konungsúrskurð-
inum 22. nóv., hljóti að vera sér-
mál, pað munu enqir reysta sér
til að bera brigður á.
Þess vegna er pað eitt, að um-
ræður hafa átt sér stað á þann hátt,
að yfirráðherrann danski, hr. Zahle,
fer að blanda scr í málið, brot á
þeirri meginreglu, sem bæði hann
sjálfur og einkum núverandi iáð-
herra vor, hafa talið alveg sjálfsagða.
En hún er sú, að sérmál vor komi
enqum við í ríkisráðinu, nema Islands-
ráðherra oq konungi.
Skylda hvers íslenzks ráðherra
hefði það því verið, eins og hér
stóð á, að mótmcela afskiftum danska
yfirráðherrans, sem alveg óheimilum,
en engum bar það þó fremur en
núverandi ráðherra, sem allra íslend-
inga mest hefir frá upphafi haldið
fram heimildarleysi danskra ráðherra
í þessu efni og eins fullyrt, að af-
skifti þeirra hafi aldrei nein verið
um sérmál vor.
Þykir oss kenna hér sem oftar
þess undirstöðuljóðs á ráði hr. H. H.,
að standa eigi nógu vel í istaðinu
vor megin gagnvart Dönum, vera
þeim altof eftirlátssamur og mein-
laus gagnvart ágangi þeirra.
Eu úr því að hann, málsvari vor
og fulltrúi, hefir eigi rækt skyldu
sína í þessu efni, verður það að
koma skýrt fram í blöðum vorum
og síðarmeir á alþingi, að svona bú-
sifjum, svona »sérmála-ágangi« un-
um vér alls eigi.
Þá kemur hitt til athugunar, hvað
pað var, sem sagt var í ríkisráðinu,
og síðar í dönskum blöðum.
Aðalkjarninn, þungamiðjan í því
er ótvírætt það, að halda ríkis-
heildarkreddunni gömlu, þ.
e. innlimun vorri í Dan-
mörku sem allra hæst á
lofti! oq undirstnka sem bezt yflr-
þjóðar -tilveru Dana gagnvart oss.
Yfirráðherra Dana stendur upp, að
þvi er blað hans, Politiken, segir, í
því skyni sérstaklega, að benda á, að
hinn íslenzki sérjáni mcetti ekki að
neinu leyti skerða réttinn til að nota
hinn sameiginlega ríkisjána á Islandi«.
Og síðar segir blaðið, að með kon-
ungsúrskurðinum sé búinn til fáni,
sem eigi að sýna hina sjálfstæðu
stöðu íslands „innan ríkis-
heildarinnarft!
Neergaard, fyrrumyfirráðherra, tek-
ur í alveg sama strenginn í viðtali
við Nationaltidende, heldur blýfast i
þetta, að aldrei hafi neitt verið gert
í sambandsmálinu af Dana hálfu,
sem rjúíi að neinu leyti rík-
iseininguna eða ríkisheild-
ina. Hann tekur það sérstaklega
fram um Uppkastið 1908, að þar
hafi Danir »verið ófúsir á að afsala
neinu þvi, er óhjákvæmilegt var að
halda í vegna rikisheildarinnar«, en
jafnfúsir á »að láta undan sjálfstæðis-
kröfum íslendinga svo freklega, sem
samrýmanlegt var pvi að rjúja ekki
rikisheildina«.
Fyrir þá, sem börðust gegn upp-
kastinu 1908 og töldu í því felast
innlimun, mega þessi ummæli danskra
blaða og þá eigi síður svo mikils
metins stjórnmálamanns og hr. Neer-
gaards, eins af helztu mönnunum i
Uppkasts-nefndinni, nægja til að sýna
að vér höjðum rétt jyrir oss, en stað-
hafingar Uppkastsmauna um, að með
því værum vér viðurkent sérstakt,
sjálfstætt ríki, voru á sandi bygðar
með öllu. Er með þessum um-
mælum algerlega fótnm kipt und-
undan því fífldjarfa fullyrðinga spila-
húsi.
Þessi ummæli sanna oss og, að
rétt er það, sem vér sjálfstæðis-
menn höldum nú fram, að leggja
beri allar samningatilraunir við Dani
algerlega á hillunal
Meðan ríkisheildarkreddan gamla sit-
ur svo í öndvegi meðal þeirra, sem
fánamálsumræðurnar benda á, eru
allir samningar óhugsandi.
Undirstaða þeirra frá voru sjónar
miði má engin önnur vera en sú,
að Danir hverfi alveg jrá peirri kreddu.
Vér gernm pað aldrei — að viður-
kenna ríkisheildina.
Öll okkar sjálfstæðisframsókn velt-
ur á því!
Þegjandi og hljóðalaust, með sam-
pykkiseinkennum, hefir þessum um-
mælum i ríkisráðinu og dönskum
blöðum verið tekið af ráðherra vor-
um.
Þegjandi og hljóðalaust hefir þeim
og verið tekið af aðalmálgagni stjórn-
arflokksins.
Á það að skilja svo, að sambands-
flokkurinn fallist á þessa ótvíræðu
ríkisheildarkreddu ?
Ef svo er, þá stafar sjálfstæðisfram-
sókninni mikil hætta úr þeirri átt.
Ef svo er verður þjóðin að vera
sérstaklega vel á verði i vor við
kosningarnar.
Vér minnumst þess, að mikilhæf-
ur maður og greindur, sem er óvenju-
vel kunnugur núverandi ráðherra og
fylgir honum nú að málum, sagði
eitt sinn í vor eyru, eitthvað á þessa
leið: Eg sé ósköp vel »grundvallar-
línuna« í stjórnmála-afskiftum Hann-
esar Hafstein. Hann vill framkvæmd-
ir í þessu landi, miklar framkvæmd-
ir. En hann trúir ekki á, að neitt
sé hægt að gera hér, nema með full-
tingi Dana. Þessvegna telur hann
oss verða að vinna alt til þess að
hafa þá góða, vera þeim sem eftir-
látastir í öllu, vera eigi með þessar
miklu kröfur um aukið sjálfstæði.
Þær sé aðeins til að ergja þá. En
það megum við með engu móti gera,
því að við séum svo mikið upp á þá
komnir. Hann (H. H.) trúir ekki á
að oss sé neinsstaðar annarsstaðar
innkvæmt um lán til nauðsynlegra
fyrirtækja en i Danmörku. Og
við verðum að taka afleiðingunum af
því.
Þetta er dómujj^ftákunnugs manns
um núverandi ráðherra, manns, sem
er honum vinveittur og dæmir því
vægt.
Vér hyggjum, að margt sé satt í
þessum dómi. En þessi dómur ger-
ir það skiljanJegt, að aðrir, sem ekki
eiga þá samúð með núv. ráðherra
sem þessi maður, aðrir, sem eru hon-
um eigi jafnkunnngir,aðrir,sem dæma
aðeins eftir stjórnar aðgerðum hans,
eins og þær liggja fyrir, — það gerir
það skiljanlegt, segjum vér, að peir líta
á hann sem sérstakan hagsmunagæti
Dana hér á landi, kalla hann jafnvel
danskan í húð og hár, eins og oft hefir
heyrst og telja hann láta vora hags-
muni, alla þá er að sjálfstæði voru lúta,
sitja mikils til um of á hakanum í
öllum viðskiftum við Dani.
Menn tala um ritsímasamninginn,
sællar minningar, um það hvernig
ráðherra hefir jafnan haldið taum
Sam. félagsins, um slæleg svör í
vor út af fána-afrekinu 12. júní, svo
gripið sé á einhverju. En margt er
fleira til tínt.
Og því verður eigi neitað, að núv.
ráðherra hefir, að voru áliti, verið
alt of gjarnt til þess að póknast peim
sem völdin haja við Eyrarsund, hvort
heldur er. í stjórnmálum eða jjármál-
um. Enda er það vitanlegt, að þar
syðra, er hann í rniklu uppáhaldi.
Það er því kunnugt mál, að það
er óhentugt mjög og ískyggilegt
íyrir sjálfstæðisframsókn vora, að
hafa við völd mann, sem í stað
þess að standa hiklaust í sjálfstæðis-
ístaðinu, lætur hvað eftir JaDnað
leiðast til að hika, geja ejtir, þar
sem engin ástæða virðist til þess.
Flokkur sá er honum fylgir, má
því með engu móti verða ráðandi á
þinginu.
Kjósendur verða að taka í taumana,
verða að nudda stýrurnar úr augun-
um og sjá hvílik hætta er búin
sjálfstæðismálum vorum og þjóðar-
heill — með líku framhaldi og tíð-
indin eru, er gerzt hafa í seinni tíð,
bæði umræðurnarum ríkisráðsúrskurð-
inn og fánaúrskurðinn í ríkisráðinu
og ella á vettvanginum suður við
Eyrarsund.
Uppkastsmennirnir gömlu kvört-
uðu oft yfir því, hversu ómaklega
þeir væru nefndir innlimunarmenn.
Nú er það ljóst orðið af ummæl-
um danskra blaða og stjórnmála-
manna, að þeir litu svo á Uppkastið,
að með því samþyktu íslendingar,
það sem þeir aldrei höfðu gert áður,
þ. e. ríkisheildarkreddna, sem er sama
og innlimun.
Og þó að nú væri það borið á
þá menn, sem eigi mótmala því,
sem gerst hefir kringum fána- og
ríkisráðsúrskurðinn, að peir séu inn-
limunarmenn, þá geta þeir eigi með
réttum rökum borið sig upp undan
því.
Að viðurkenna ríkisheildarkredd-
una, sem er baktjald allra þessara
umræðna í ríkisráðinu og dönskum
blöðum — það er að vinna að inn-
limun íslands í Danmörku.
En að mótmcela þessu öllu, það
er að vinna að sjálfstæðismarkinu.
Það œtti eigi að vera neinn vandi
fyrir Islendinga að ráða við sig að-
stöðuna.
Verzlunin og lánsféð.
Svo er allajafna sagt, að vér Is-
lendingar þurfum á miklu lánsfé að
halda til þess að losa íslenzku verzl-
unina úr greipum útlendinga, eink-
um Dana. Þá er og gengið að þvi
vísu, að þetta fé, miljónirnar, því minna
er ekki talað um nú orðið, verðum
vér að fá frá útlöndum.
Satt er það, að mikill hluti verzl-
unar vorrar er í höndum útlendinga
og stórfé er dregið úr höndum vor-
um á þenna hátt, líklega margfalt
meira en öll laun embættismanna,
eftirlaun og skáldastyrkur í ofanálag,
sem alt af er verið að telja eftir.
Ef útlend' stórlán væru viss vegur
til þess að kippa þessu í lag, mundu
þau eflaust bera mikinn ávöxt og
vera oss til heilla.
Og það þarf ekki að taka það
fram, að hvorki mér né öðrum dett-
ur það í hug, að verzlanir megi
ekki taka lán og nota lánstraust sitt
ef hyggilega er með það farið. Þetta
kemur að engu leyti í bága við þann