Ísafold - 13.12.1913, Síða 1

Ísafold - 13.12.1913, Síða 1
Kenmr út tvisvar í viku. Verð árg. 4 kr., erleudis 5 kr. eða l^doilar; borg- ist fyrir u'iðjaii júli e.leiidis fyrirfram. Lausasala 5 a. eint. Uppsögn (skrlfl.) bundin við áramót, er ógild nema kom- in só til útgefanda fyrir 1. oktbr. og só kaupandi skuld- laus við blaðið. XXXX. árg. Reykjavík, laugat’daginn 13. des. 1913. 98. tölublað CARLSBERG OLGERBARHDS mæla með: Carlsberg skattefri alkoholfátækt, ekstraktrikt, ljúffengt, endingargott. Carlsberg skattefri Porter ekstraktríkastur allra Portertegunda. Carlsberg gosdrykkjum, áreiðanlega beztu gosdrykkirnir. I O. O F. ‘. 512199. Alþýðufél.bókasaín Templaras. 3 kl. 7— Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 3 Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 8 Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 7 Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og -7 Eyrna- nef- hálslækn. ók. Austurstr.22 fstd 8 Islandsbanki opinn 10—24/a og 5*/«—7. K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—1C M. Alm. fundir fid. og sd. 8x/i síbd. Landakotskirkja. öubsþj. 9 og 6 á heb m Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1. Landsbankinn U-21/*, 5x/i—61/*. Bankastj. 2-2 Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8. Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá -i 2 Landsfóhiröir 10—2 og 6—6. Landsskjalasafnih hvern virkan dag kl. 12 *2 Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka djiga helga',daga 10—12 og 4—7. Lsekning ókeypisrAusturstr.22 þd.ogfsd. 12 -1 Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnp l. Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6. StjórnarráOsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl. Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt (8—10) virka daga helga daga 10—9. Tannlækning ókeypis Austurstr/22 þrd. 2 8 Vifilstaóahælih. Heimsóki.artimi 12—1 Þjóbmenjasafnib opih sd, þd. fmd. 12- 2. Nýja Bíó sýnir í kvöld og næstu kvöld: Hálsband dansmærinnar eða Þegar leikhöllin brann. Kína-vínið. Gamanleikur. Bostanjoclo-Cigaretter mesta úrval í bænum í tóbaks- og sælgætisverzluninni á Hótel Island. Magnús Th. S. Blöndahl. Skrifstofa og sýnishornasafn. Lækjargata 6 B (uppi). Selur að eins kaupmönnum og kaupfélögum. Mað tækifærisverði eru Bostanjoclo cigarettur seldar í tóbaksverzlun R. P. Luví. Verðið er langt fyrir neð- an það, sem áður hefir þekst. Egipzkar Cigarettur frá Á. G. Cousis & Co. Cairo svo sem: Dubec Prince of Wales Mondiale og Nr. 3. eru áreiðanlega minst skaðlegar, og um leið bragðbeztar. Hver sá sem reykir af þeim 3— 4 búnt, reykir ekki annað upp frá því. Cigarettur þessar hafa hlotið ótal meðmæli. Fást í Levís tóbak verzlunum. Sigfús Blöndahl Rödingsmarkt 57, Hamburg 11. Inn- & útflutningsverzlun. Umboðsverzlun. Allar íslenzkar vörur seldar hæsta verði. Stmnefni: Blöndahl. — Hambnrg. Kring'um fánann i rikisráðinu. Ríkisheildar-kreddan endurfædd. Vafalaust slær óhug á menn hér- lenda, sem unna sjálfstæði þessa lands, er þeir lesa umræðurnar um fánamálið í ríkisráðinu í Khöfn og dönskum blöðum, þær er birtar eru í síðasta tbl. hajoldar. Innlimunarvilja-merkið er svo auð- sætt á þeim. Flestir stjórnmálamenn vorir hafa alla tíð haldið því fram, að ýánamálið væri ótvírætt sérmál vort. í Upp- kastsdeilunni 1908 var ríkt að því kveðið, að svo væri, m. a. af Sig. Stejánssyni í Vigur í grein í ísafold, þ. 1. júlí það ár. Segir hann þar m. a., þegar hann er að tala um hvað verði, ef Uppkastið verði sam- þykt: » Vér sampykkjum beinan áqan% á sérmálasvið vort, með pví að %era kaupfánann að sameiqinleou máli«. Aðrir eru þeir, sem eigi hafa vilj- að ganga það langt að telja kaup- jánann sérmál, en að fáni sá, sem gert er ráð fyrir í konungsúrskurð- inum 22. nóv., hljóti að vera sér- mál, pað munu enqir reysta sér til að bera brigður á. Þess vegna er pað eitt, að um- ræður hafa átt sér stað á þann hátt, að yfirráðherrann danski, hr. Zahle, fer að blanda scr í málið, brot á þeirri meginreglu, sem bæði hann sjálfur og einkum núverandi iáð- herra vor, hafa talið alveg sjálfsagða. En hún er sú, að sérmál vor komi enqum við í ríkisráðinu, nema Islands- ráðherra oq konungi. Skylda hvers íslenzks ráðherra hefði það því verið, eins og hér stóð á, að mótmcela afskiftum danska yfirráðherrans, sem alveg óheimilum, en engum bar það þó fremur en núverandi ráðherra, sem allra íslend- inga mest hefir frá upphafi haldið fram heimildarleysi danskra ráðherra í þessu efni og eins fullyrt, að af- skifti þeirra hafi aldrei nein verið um sérmál vor. Þykir oss kenna hér sem oftar þess undirstöðuljóðs á ráði hr. H. H., að standa eigi nógu vel í istaðinu vor megin gagnvart Dönum, vera þeim altof eftirlátssamur og mein- laus gagnvart ágangi þeirra. Eu úr því að hann, málsvari vor og fulltrúi, hefir eigi rækt skyldu sína í þessu efni, verður það að koma skýrt fram í blöðum vorum og síðarmeir á alþingi, að svona bú- sifjum, svona »sérmála-ágangi« un- um vér alls eigi. Þá kemur hitt til athugunar, hvað pað var, sem sagt var í ríkisráðinu, og síðar í dönskum blöðum. Aðalkjarninn, þungamiðjan í því er ótvírætt það, að halda ríkis- heildarkreddunni gömlu, þ. e. innlimun vorri í Dan- mörku sem allra hæst á lofti! oq undirstnka sem bezt yflr- þjóðar -tilveru Dana gagnvart oss. Yfirráðherra Dana stendur upp, að þvi er blað hans, Politiken, segir, í því skyni sérstaklega, að benda á, að hinn íslenzki sérjáni mcetti ekki að neinu leyti skerða réttinn til að nota hinn sameiginlega ríkisjána á Islandi«. Og síðar segir blaðið, að með kon- ungsúrskurðinum sé búinn til fáni, sem eigi að sýna hina sjálfstæðu stöðu íslands „innan ríkis- heildarinnarft! Neergaard, fyrrumyfirráðherra, tek- ur í alveg sama strenginn í viðtali við Nationaltidende, heldur blýfast i þetta, að aldrei hafi neitt verið gert í sambandsmálinu af Dana hálfu, sem rjúíi að neinu leyti rík- iseininguna eða ríkisheild- ina. Hann tekur það sérstaklega fram um Uppkastið 1908, að þar hafi Danir »verið ófúsir á að afsala neinu þvi, er óhjákvæmilegt var að halda í vegna rikisheildarinnar«, en jafnfúsir á »að láta undan sjálfstæðis- kröfum íslendinga svo freklega, sem samrýmanlegt var pvi að rjúja ekki rikisheildina«. Fyrir þá, sem börðust gegn upp- kastinu 1908 og töldu í því felast innlimun, mega þessi ummæli danskra blaða og þá eigi síður svo mikils metins stjórnmálamanns og hr. Neer- gaards, eins af helztu mönnunum i Uppkasts-nefndinni, nægja til að sýna að vér höjðum rétt jyrir oss, en stað- hafingar Uppkastsmauna um, að með því værum vér viðurkent sérstakt, sjálfstætt ríki, voru á sandi bygðar með öllu. Er með þessum um- mælum algerlega fótnm kipt und- undan því fífldjarfa fullyrðinga spila- húsi. Þessi ummæli sanna oss og, að rétt er það, sem vér sjálfstæðis- menn höldum nú fram, að leggja beri allar samningatilraunir við Dani algerlega á hillunal Meðan ríkisheildarkreddan gamla sit- ur svo í öndvegi meðal þeirra, sem fánamálsumræðurnar benda á, eru allir samningar óhugsandi. Undirstaða þeirra frá voru sjónar miði má engin önnur vera en sú, að Danir hverfi alveg jrá peirri kreddu. Vér gernm pað aldrei — að viður- kenna ríkisheildina. Öll okkar sjálfstæðisframsókn velt- ur á því! Þegjandi og hljóðalaust, með sam- pykkiseinkennum, hefir þessum um- mælum i ríkisráðinu og dönskum blöðum verið tekið af ráðherra vor- um. Þegjandi og hljóðalaust hefir þeim og verið tekið af aðalmálgagni stjórn- arflokksins. Á það að skilja svo, að sambands- flokkurinn fallist á þessa ótvíræðu ríkisheildarkreddu ? Ef svo er, þá stafar sjálfstæðisfram- sókninni mikil hætta úr þeirri átt. Ef svo er verður þjóðin að vera sérstaklega vel á verði i vor við kosningarnar. Vér minnumst þess, að mikilhæf- ur maður og greindur, sem er óvenju- vel kunnugur núverandi ráðherra og fylgir honum nú að málum, sagði eitt sinn í vor eyru, eitthvað á þessa leið: Eg sé ósköp vel »grundvallar- línuna« í stjórnmála-afskiftum Hann- esar Hafstein. Hann vill framkvæmd- ir í þessu landi, miklar framkvæmd- ir. En hann trúir ekki á, að neitt sé hægt að gera hér, nema með full- tingi Dana. Þessvegna telur hann oss verða að vinna alt til þess að hafa þá góða, vera þeim sem eftir- látastir í öllu, vera eigi með þessar miklu kröfur um aukið sjálfstæði. Þær sé aðeins til að ergja þá. En það megum við með engu móti gera, því að við séum svo mikið upp á þá komnir. Hann (H. H.) trúir ekki á að oss sé neinsstaðar annarsstaðar innkvæmt um lán til nauðsynlegra fyrirtækja en i Danmörku. Og við verðum að taka afleiðingunum af því. Þetta er dómujj^ftákunnugs manns um núverandi ráðherra, manns, sem er honum vinveittur og dæmir því vægt. Vér hyggjum, að margt sé satt í þessum dómi. En þessi dómur ger- ir það skiljanJegt, að aðrir, sem ekki eiga þá samúð með núv. ráðherra sem þessi maður, aðrir, sem eru hon- um eigi jafnkunnngir,aðrir,sem dæma aðeins eftir stjórnar aðgerðum hans, eins og þær liggja fyrir, — það gerir það skiljanlegt, segjum vér, að peir líta á hann sem sérstakan hagsmunagæti Dana hér á landi, kalla hann jafnvel danskan í húð og hár, eins og oft hefir heyrst og telja hann láta vora hags- muni, alla þá er að sjálfstæði voru lúta, sitja mikils til um of á hakanum í öllum viðskiftum við Dani. Menn tala um ritsímasamninginn, sællar minningar, um það hvernig ráðherra hefir jafnan haldið taum Sam. félagsins, um slæleg svör í vor út af fána-afrekinu 12. júní, svo gripið sé á einhverju. En margt er fleira til tínt. Og því verður eigi neitað, að núv. ráðherra hefir, að voru áliti, verið alt of gjarnt til þess að póknast peim sem völdin haja við Eyrarsund, hvort heldur er. í stjórnmálum eða jjármál- um. Enda er það vitanlegt, að þar syðra, er hann í rniklu uppáhaldi. Það er því kunnugt mál, að það er óhentugt mjög og ískyggilegt íyrir sjálfstæðisframsókn vora, að hafa við völd mann, sem í stað þess að standa hiklaust í sjálfstæðis- ístaðinu, lætur hvað eftir JaDnað leiðast til að hika, geja ejtir, þar sem engin ástæða virðist til þess. Flokkur sá er honum fylgir, má því með engu móti verða ráðandi á þinginu. Kjósendur verða að taka í taumana, verða að nudda stýrurnar úr augun- um og sjá hvílik hætta er búin sjálfstæðismálum vorum og þjóðar- heill — með líku framhaldi og tíð- indin eru, er gerzt hafa í seinni tíð, bæði umræðurnarum ríkisráðsúrskurð- inn og fánaúrskurðinn í ríkisráðinu og ella á vettvanginum suður við Eyrarsund. Uppkastsmennirnir gömlu kvört- uðu oft yfir því, hversu ómaklega þeir væru nefndir innlimunarmenn. Nú er það ljóst orðið af ummæl- um danskra blaða og stjórnmála- manna, að þeir litu svo á Uppkastið, að með því samþyktu íslendingar, það sem þeir aldrei höfðu gert áður, þ. e. ríkisheildarkreddna, sem er sama og innlimun. Og þó að nú væri það borið á þá menn, sem eigi mótmala því, sem gerst hefir kringum fána- og ríkisráðsúrskurðinn, að peir séu inn- limunarmenn, þá geta þeir eigi með réttum rökum borið sig upp undan því. Að viðurkenna ríkisheildarkredd- una, sem er baktjald allra þessara umræðna í ríkisráðinu og dönskum blöðum — það er að vinna að inn- limun íslands í Danmörku. En að mótmcela þessu öllu, það er að vinna að sjálfstæðismarkinu. Það œtti eigi að vera neinn vandi fyrir Islendinga að ráða við sig að- stöðuna. Verzlunin og lánsféð. Svo er allajafna sagt, að vér Is- lendingar þurfum á miklu lánsfé að halda til þess að losa íslenzku verzl- unina úr greipum útlendinga, eink- um Dana. Þá er og gengið að þvi vísu, að þetta fé, miljónirnar, því minna er ekki talað um nú orðið, verðum vér að fá frá útlöndum. Satt er það, að mikill hluti verzl- unar vorrar er í höndum útlendinga og stórfé er dregið úr höndum vor- um á þenna hátt, líklega margfalt meira en öll laun embættismanna, eftirlaun og skáldastyrkur í ofanálag, sem alt af er verið að telja eftir. Ef útlend' stórlán væru viss vegur til þess að kippa þessu í lag, mundu þau eflaust bera mikinn ávöxt og vera oss til heilla. Og það þarf ekki að taka það fram, að hvorki mér né öðrum dett- ur það í hug, að verzlanir megi ekki taka lán og nota lánstraust sitt ef hyggilega er með það farið. Þetta kemur að engu leyti í bága við þann

x

Ísafold

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.