Ísafold - 17.12.1913, Síða 1

t
Kemur i'it tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., eriendis 5 kr.
eSa 1 Jdollar; borg-
ist fyrir rc.iðjan júlí
ei]etidÍ8 fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
iiiiiiiiinniiiiiiiiiiuiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiniiimi
ísafoldarprentsmiðja. SitstjÓPÍ: Ólafuí? HjÖPnsson. Talsími 48.
imiimiimiimiiniiimiiniiiiii'imiiiiiiimiimi g||
■ |
| Uppsögn (skrifl.) {
| bundin við áramót, |
I er ógiid nema koni f
| in sé til útgefanda I
| fyrir 1. oktbr. og I
[ só kaupandi skuíd- |
| laus við blaðið. |
|jfl iiiiiimiiniiimiimnmiimiiiiiiimiiiiiiimiiiiií
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 17. des.
1913.
99. töiublað
Fánamái vort erlendis.
Danskir íhaldsmenn mótmæla konungsúrskurðinnm.
Ragnar Lundborg telur úrslitin oss alveg ófullnægjandi.
I. o O F. 9512199.
Alþýöufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—
AngnlœkninK ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 í -8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og . *7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 6 kl. 12—8 og -7
Byrna- nef- hálslækn. ók. Austnrstr.22 fstd 8
íslandsbanki opinn 10—2*/e og B1/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 ðd.
Alm. fnndir fid. og sd. 81/* siðd.
Landakotskirkja. Gnósþj. 9 og 6 á heþ m
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—8'/*. Bankastj. .2 2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá -2 2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskialasafhiö hvern virkan dag kl. 12 —2
Landssíminn opinn daglangt.(8—ö) virka da íft
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis’Ansturstr. 22 þd.ogfsd. 12 1
Nát.túrngripasafnih opiö l*/e—21/* á sunui
.Samábyrgð Isiands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 da. i
Talsimi Reykjavíkur Pósth.3 opinn dagRngt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Austurstr. 22 þrd. 2 8
Vifilstaðahælib. Heimsóki ttrtimi 12—1
Ljóðmenjasafhið opið sd, þd. fmd. 12- 2
Kýja Bló
sýnir i kvöld og næstu kvöld:
Notre-Dame kirkjan
í París.
Eftir Victor Hugo.
Mynd sögulegs efnis.
Bostanjoclo-Cigaretter
mests úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Minningarsjóður
Björns Jónssonar.
Tekið móti gjöfum í skrifstofu og
bókverzlun ísafoldar, pappírsverzlun-
inni Björn Kristjánsson og verzlun
Tóns frá Vaðnesi á Laugavegi.
Með tækifærisYerði
eru Bostanjoclo cigarettur seldai í
tóbaksverzlun R. H. LtíVÍ.
Verðiö er langt fyrir neð-
an það, sem áður hefir þekst.
Egipzkar Cigarettur
frá A. G. Cousis & Co. Cairo
svo sem:
Dubec
Prince of Wales
Mondiale og
Nr. 3.
eru áreiðanlega minst skaðlegar, og
um leið bragðbeztar.
Hver sá sem reykir af þeim 3—
4 búnt, reykir ekki annað upp frá
því.
Cigarettur þessar hafa hlotið ótal
meðmæli.
Fást í
Levis fóbaksverzlunum.
Minningarritið
um Björn Jónsson, fyrra bindi með
mörgum myndum, er komið út og
fæst í bókaverzlunum.
Verð kr. 1.50.
Hinn ý des. efndi félag ungra
hægrimanna í Khöfn til utnræðu-
fundar um íslenzka fánamálið og var
Knútur Berlín þar frummælandi. Um
þenna fund er ísafold ritað á þessa
leið frá Khöfn y. des.:
Mótmæli danskra ihaldsmanna
gegn fánaúrskurðinum.
Síðan úrslit fánamálsins í ríkis-
ráðinu 22. nóv. urðu heyrinkuun,
hefir Knútur Berlin haft nóg að gera.
í blaðinu »Köbenhavn« á hann dag-
lega langar greinar og leitast hann í
þeim við að sanna, að lagabrot hafi
verið framið með þvi, að gefa kon-
ungsúrsknrð um fánann á landhelgis-
svæðinu íslenzka. Telur hann það
mál varða ríkisdaginn, en einhliða
úrskurð bar um, með nafnsetning
ráðherra ísiands, allsendis óiögmætan.
Eins og menn vita, er Berlín nú
útrekinn hjá öllum blöðum hér í
borginni nema »Köbenhavn«. Hefir
hann því leitað annarar leiðar til að
koma orðum sinum út á meðal lýðs-
ins. Hinn 3. þ. m. var fundur hald-
inn um málið, og gekst fyrir hon-
um félag eitt, sem nefnist »Det unge
Höjre«. Þar var þó óspart um
gamla, gráskeggjaða hægrimenn,
nokkuð var þar og af Islendingum,
ekki sízt af íslenzku kvenfólki. Þar
voru þeir Valtýr Guðmundsson og
Thomsen konsúll. En mestur hlut-
inn voru þó meðlimir félags þess,
sem til hafði stofnað samkomunnar,
svo ekki þarf að leiða getum um,
hver andi muni hafa rikt yfir hópnum.
Knútur Berlín sté i stólinn. Mint-
ist fám orðum á meðferð stjórnar-
skrárbreytingarinnar í ríkisráði 20.
okt. þ. á. Kvað danska ráðuneytið
hafa gefið eftir og ekki sett sig á
móti málinu, þrátt fyrir það; að Danir
með frumvarpi þessu væru gerðir
jafnir öðrum erlendum þjóðum að
því er fæðingjaréttinn snerti. Þar
með væri gengið á rétt Dana. En
þetta væri að eins forspil síðari við-
burða. Mánuði eftir hefði Zahles-
ráðuneytið liðið Hannesi Hafstein að
koma fram konungsúrskurði um fána.
Rakti hann sögu málsins frá 1906,
og dvaldi lengst við fánatökuna 12.
júní og niðurskurð danafánans um
þær mundir. Kvað Dani á íslandi
naumast óhulta þar, þvi Danmörk
hefði þar enga opinbera stofnun tií
verndar þeim og til að fylgjast með
í því sem fram færi á íslandi og
upplýsa stjórnina um það. Las
hann upp kafla úr bréfum, sem hann
kvaðst hafa fengiö frá Dönum bú-
settum á íslandi máli sínu til stuðn-
ings. Var það mikill harmagrátur
og fanst fólki mikið til um. Hægri-
menn klöppuðu og stundu.
Zahle hefði talið yfirmanninn á
»Islands Falk« hafa lagaheimild til
sinna gjörða, og um leið látið þá
ósk í ljós, að ekki spinnist meira út
úr fánatökumálinu. En afieiðingarn-
ar væru nú komnar í ljós. íslend-
ingar væru búnir að fá fána viður-
kendan bæöi á sjó og landi. En í
í málinu, sem vœri ríkismáleýni, hefði
verið gengið fram hjá ríkisdeginum.
Orskurðurinn væri meira að segja
nafnsettur af ráðherra íslands. Þar
með væri höfuðið bitið af skömm-
intii. Benti hann á að ósamræmi
væri milli orða konungs og ráðherra
íslands í ríkisráðinu. Kvað konung
hafa taiað um sérýána, en trðherra
um sérstakan ýána. Konungur hefði
skýrt tekið fram, að hann varpaði
allri ábyrgð að því er lögmæti úr-
skurðarins snerti á forsætisráðherr-
ann. — Dannebrog væri nú útrýmt
á íslandi. Orðin i úrskurðinum um
dannebrog á stjórnarráðshúsinu væri
hægt að gjöra gagnslaus með því að
flagga aldrei.
Oheppiletran kvað ræðumaður úr-
skurðinn af þvi hann bindi enda á
alrikismálefni, án tilhlutunar ríkis-
dagsins og án sameiginlegra laga.
Óhentuqan, því mörkin fyrir vald-
svið fánans væru svo óglögg. «Mál-
ie hefði átt að útkljást með almenn-
um þönskum fánalögum, sem gerðu
fjarlægari hlutum ríkisins fært að
nota sérstakan fána jafnhliða ríkis-
fánanum«.
Danir ættu að sýna staðfestu i Is-
landsmálinu, en sú festa væri að engu
gerð með því spori, sem nú væri
stigið. Danir mættu ekki láta svo
undan, að virðingu þeirra væri mis-
boðið. — Svo mörg voru þau orð.
Urðu nú nokkrar umræður. Ivar
Berendsen fólksþingsmaður kvað eigi
hafa verið gengið fram hjá ríkisdeg-
inum í fánamálinu. Ráðuneytið hefði
átt fund með flokksforingjunum um
málið. — Dannebrog hefði tvenna
þýðingu: sem ríkistákn og þjóðern-
istákn. Það væri ómögulegt að koma
inn hjá nokkurri þjóð, þjóðernistákni,
sem henni væri ekki að skapi. Því
væri sjálfsagt, að íslendingar réðu
sjálfir sínum heimafána. Ellinqer
fólksþingsmaður neitaði því að rík-
isþingið hefði nokkuð um málið
fjallað. Kvað málið ekki bera vott
um lögfræðisvizku ráðuneytisins.
Hannes Hafstein hcfði vafið Zahle
um fingur sér en sjálfstæðisflokkur-
inn aftur Hannesi Hafstein.
Thornsen konsúll mintist þeirra hags-
muna sem Danir hefðu af samband-
inu við ísland. Benti t. d. á veiði-
rétt Færeyinga og hagnað Dana af
verzluuinni. Kvaö 1 ifrildið leiðin-
legt, en íslendingar hefðu réttari mál-
stað að verja.
Eftir þetta tö'nðu ýmsir, en mig
fór að sylja. Xógu liált var þó
gargað. Meðal þeirra var Harald
Nielsen, ritstjóri »Ugens Tilskuer«.
Enn fremur ungur hægrimaður, sem
mun hafa verið formaður félagsins,
sem forstöðu hafði.
Knútur Berlin er að missa veg
sinn. Að orð hans bergmáli á sam-
kundu þeirri, sem hér var lýst, er
sönnun þess, að annarsstaðar sér hann
sér ekki fært að koma fram. Að
visu þykir mörgum Dönum fulllangt
farið í málinu, og telja úrslitin koma
i bága við ríkiseininguna. En Knútur
hefir ekki margar sálir á sínu valdi.
Ekkert fer að óskum hans, en alt í
mót.
Falko.
Grein Lundborgs.
Hinn sívakandi vinur vor meðal
Svía, Raonar ritstjóri Lundborq,
ritar um fánaúrskurðinn í blað
sitt Karlskrona Tidninqen þ. 26. nóv.
Skýrir hann fyrst og fremst frá rík-
isráðsumræðunum og bætir svo við
frá eigin brjósti:
Þessi úrslit láta íslendingar sér
vafalaust eigi lynda. Réttarlega er
ísland fuliveðja ríki og gerir því
kröfu til allra ríkisréttinda. Hingað
til hefir ísland unað því að nota
sama fána og Danir, eins og t. d.
Luxemburg hefirnotað sama fána fram
á þennan dag eins og Holland og
Montenegro sama fána og Serbía.
En, er nú ísland fær sér sérstak-
an fána og staðfesting konungsins á
honum, teljum vér sjálfsagt, að leit-
að verði alþjóðaviðurkenningar á
horum.
Með því að taka við »heimafána«
þykir oss sem íslendingar setji sig í
flokk sjálfstjórnar-nýlenda, eða við
hlið Króatíu. Óskin um, að danne-
brogs fáninn og islenzki fáninn blakti
hvor við annars hlið, er raunar beint
tekin eftir fyrirkomulaginu í Ung-
verjalandi, þar sem Króatíu og Ung-
verjafáninn blakta svo.
I kosningabaráttu þeirri, er nú fer
í hönd, mun fánamálið óefað koma
mjög til greina. En raunar er, eins
og nú er máium kcmið, orðin brýn
þörf á að fá fullnaðarákvæði um
stöðu íslands í alþjóðaviðskiftum. Þá
fyrst, er þvi er lokið. geta íslending-
ar í ró og næði gefið sig að ýms-
um þeim innanlands-nauðsynjamál-
um, sem á dagskrá eru.
Svíþjóð á nú orðið svo mörg og
mikil viðskifti við ísland, og fara þau
sívaxandi, að oss hlýtur að vera um-
hugað um að festa komist á þessi
efni«.
Dönsk blöð um fánamálið.
Sjaldan eða aldrei hefir dönskum
blöðum orðið eins tíðrætt um nokk-
urt mál, er oss íslendinga snertir,
eins og þetta fánamál.
Það er heil »legio«, sem ísafold
hefir fengið af dönskum blaðaúrklipp-
um um það mál. Flest ummæli
hinna dönsku blaða eru á sömu bók-
ina lærð, þ. e. lærdómskver Knúts
Berlín. Og eins og fyrri daginn er
rikisheildarkenninoin andinn, sem yfir
vötnunum svífur. Hættan mikla,
sem rikisheildinni stafi af þessum fer-
lega fánaúrskurði frá 22. nóv. er
máluð sterkum iuum. Má þá geta
nærri, hvernig syngja muni í börk-
um þessara eftirátsblaða Berlíns, er
þau spyrja undirtektir íslendinga hér
heima. Má það raunar furðulegt
heita, að þrátt fyrir alla þá baráttu,
sem háð hefir veriðum það aðfáísland
viðurkent sérstakt ríki af Dönum,
eins og það á rétt til, skuli dönsk
blöð enn láta sér detta í hug, að
ríkisheildin verði nokkurn tíma viður-
kend af íslendingum. Þarf meiri
þrotalýsing á stjórnmálastefnu þeirra
manna, er enn vilja samningasarg
við Dani, en ríkisheildarhjalið sífelda?
Það sem dönsk blöð hafa fram
að bera í fánamálinu er líkt tali
Berlíns á fundinnm, sem að ofan
getur. Hér sé alt of langt gengið í
tilhliðrunarsemi við íslendinga. Hvað
þeir hafi að gera við sérstakan fána?
Þeir sé þó ekki annað en hluti af
dönsku pjóðinnr. Vér munum í næsta
blaði eða svo tilgreina nokkur þess-
arra ummæla, því að bráð-nauðsyn-
legt er, að fólk hér á landi kynnist
frá fyrstu hendi, hvernig dönsk
biöð líta á stórmál vor.
En að þessu sinni skulum vér
drepa á eina grein, sem stingur
talsvert i stúf við hinar. Er hún þ.
x. des. í blaðinu Hovedstaden, sem
nú hefir keypt vinstriblaðið Riqet.
Ber sú grein vott um dálítið öðru-
visi þel í vorn garð og betri skiln-
ing á málum vorum en venjulegt
er, þrátt fyrir ýmsan misskilning,
eins og t. d. þann, að Uppkastið
hafi verið einhver forláta-kostakjör
fyrir oss.
Blaðið bendir á, að íslendingar sé
jafn-rétthá norræn þjóðernisgrein,
eins og hinar 3, »með sérstakri
tungu og menningu, er eigi er síðri
eða yngri en hinna þjóðanna*.
»Það er því eðlilegt«, segir blað-
ið, »að íslendingar leggja stund á
að halda áfram að vera sérstök nor-
ræn þjóðgrein og það væri ekkert í
þá varið, ef þeir gerðu það ekki« .
........ Blaðið talar þvinæst um
Danmörku og ísland sem sjálfstæða
og jafn-réttháa hluta ríkis, er lúti
sameiginlegum konungi eða jarli og
síðar meir verði hluti í Norðurlanda-
sambandi því, er það spáir að sagan
geymi í skauti sínu.
»En svona hugsa Danir eigi«, seg-
ir bl. »Það er enginn skortur á
bendingum í þá átt að bæla íslend-
inga niður og láta þá heyra og sjá,
að þeir séu hluti af danska ríkinu,
skör lægri en aðallandið, nokkurs-
konar hérað úr Danmörku með
nokkurri, takmarkaðri, heimastjóm.
Knud Berlin prófessor lætur ekkert
færi ónotað til að hrópa viðvörunaróp
til vor gagnvart hinum einþykku,
erfiðu og byltingasjúku íslendingum,
er fullir séu skilnaðaranda. En iivað
vinnur hann á? Það eitt, að vekja
hatur meðal íslendinga gegn öllu
því, sem er danskt og heimafyrir að
æsa upp valdsýningarlöngunina og
meirimáttar-kendina hjá stöku Dana.
En enginn láti sér detta í hug, að
hann stöðvi rás viðburðanna um
andartak eitt — vitaskuld ekki«.
Ef aðrir Danir hugsuðu líkt manni
þeim, er þetta ritar (Holger Wiehe?),
mundi eigi eins erfitt að sigla fyrir
deiluskerin. En þar er alt annað uppi
á teningnum.
Það bætir og heldur eigi úr,
ef satt er, sem Berlín hefir sagt á
fundinum, að Danir, sem hér búa,
séu að bera- siq upp við hann, mesta
fjandmann íslenzks sjálfstæðis i Dan-
mörku, út af meðferðinni á sér hér,
mann, sem eins er dæmdur af sann-
gjörnum mö.nnum sinna landa í af-
skiftunum af íslandsmálum og í
ofannefndri grein í Hovedstaden.
■' ■■■ ' ' ■