Ísafold - 20.12.1913, Blaðsíða 2

396
ISAFOLD
V. B. K.
boðstólum hinar vöticfuðusfu
fnaðarvörur 1
n 1 n rr<i r\ tiTrtiorf
hefir ávalt á boðstólum hinar
Vefnaðarvörur
er hingað flytjast.
JTHkÍð af fjenfugum varningi í
Jóíagjafir.
Vandaðar vörur. — Ódýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson.
Mínar beztu alúðarpakkir til allra
peirra mörqu itlas’a og einstakra
manna, utan bcejar og innan, sem
sýndu mér virðing og sœmd i gcer á
90 ára ajmceli rnínu.
Reykjavík, 19. des. 191}.
Thora Melsteð.
Samningasargsáfergjan
Hiin er enn söm og jöfn samn-
ingasargsáfergjan við Dani hjá stjórn-
armálgagninu, þrátt fyrir hinar síð-
ustu yfirlýsingar Dana um fastheldni
þeirra við rikisheildarkredduna.
Já,, einmitt af því, að þessar ríkis-
heildar-kenningaT eru komnar í dags-
ins ljós á hinn órækasta hátt, finst
Lögréttu það dásamlega vitlaust af
Isajold að ráða frá öllum samninga-
tilraunum.
Dýpra og dýpra!
Ef Danir fyndu upp á því að lýsa
yfir, að þeir álitu, að ísland væri
»óaðskiljanlegur hluti Grænlands«,
þá mundi stjórnarblaðinu líklega fyrst
finnast fenginn verulega hæfur samn-
ingagrundvöllur og »virkileg« von
góðs árangurs.
Það er býsna hart, að íslenzkt
blað, og það meira að segja mál-
gagn hinnar íslenzku stjórnar, skuli
beinlínis vera að halda því fram við
Dani, að því minna sem þeir geri
úr stöðu vorri og réttindum, því
samningafúsari eigum við að vera!
En þetta er það, sem Lögrétta er
að vinna! Það er eins og hún
ætlist til þess, að þessari þjóð farist
líkt og skepnunni, sem verður því
auðmjúkari, því meira sem í hana
er sparkað I
Yestnr-íslendiiiga-annáll.
Mannalát. Ólöj Sveinsdóttir,
kona Sigfúsar Sveinssonar frá Nesi
í Norðfirði, móðir Sveins heit Sig-
fússonar kaupmanns, lézt hjá syni
sínum, Jóni Sigfússyni gripakaup-
manni í Alftavatnsbygð, nær 82
ára. Fluttist vestur 1885, misti mann
sinn 1887.
Páll Sigjússon, ættaður frá Gilsár-
vallahjáleigu í Borgarfirði eystra, f.
1846, dó 13. nóv. i Winnipeg.
Sjönleikum á að reyna að halda
uppi meðal íslendinga í Winnipeg i
vetur. Bytja á Vejaranum með tólj-
kongavitið, eftir Holberg, sem lagað-
ur er til, svo að hann gerist í Rvík.
Ritstjóri Heimskringlu erný-
lega orðinn sira Rögnvaldur Péturs-
son únítaraprestur.
Sextugsafmæli Stefáns kletta-
skálds var 3. okt. Blöðin vestra
flytja um hann minningargreinar, en
annar sómi hefir honum eigi sýndur
verið.
ísland hefir Stefán eigi séð síðan
fyrir 40 árum, Verðugt væri það
af Austur-íslendingum að bjóða Ste-
fáni heim, t. d. er fyrsta fleyta vor
siglir til landsins.
Ný bíendaför.
Norðlenzkir bændur gerðu, eins og
menn muna, för mikla sumarið 1910
til þess að kynnast sunnlenzkum
bændum, búskaparlagi, landsháttum
og héraðsbrag. Var þá tilætlunin, að
sunnlenzkir bændur endurgreiddu þá
heimsókn von bráðar. En dregist
hefir það. Nú er í ráði að efna til
norðurfarar á vori komanda, er lok
ið verði um eða skömmu eftir slátt-
arbyrjun. Gert ráð fyrir 12—15
mönnum í förinni.
Yfirdömnrinn og
Magnús Torfason.
Eins og menn muna, krafðist yfir-
rétturinn, þ. e. hinn reglulegi, að
opinbert sakamál yrði höfðað gegn
Magnúsi Torfasyni sýslumanni á
ísafirði, fyrir meiðandi ummæli um
sig.
Þetta mál var dæmt i héraði af
Guðmundi Björnssyni sýslumanni
Barðstrendinga og M. T. þá dæmd-
ur í 300 kr. sekt auk málskostnað-
ar. í yfirdómi dæmdu roálið, þeir
Páll Einarsson borgarstjóri, Magnús
Jónsson sýslumaður og Einar Arn-
órsspn prófessor.
Með því að mál þetta hefir vakið
allmikla athygli, skulu hér birtar
aðalforsendur dómsins og dómsat-
kvæðið:
í einkamáli, sem ákærði átti í við
mann á ísafirði, og flutt var fyrir
yfirdómi, lét ákærði leggja fram á
sína ábyrgð í yfirréttinum skjal, dags.
23. júní f. á., er hann sjálfur hafði
samið og undirritað. Er þess þar
farið á leit, að allir dómarar yfir-
dómsins viki ex officio sæti í málinu.
Svo sem til að rökstyðja kröfu þessa,
gerir ákærður að umtalsefni dóm,
er landsyfirréttur hafði kveðið upp í
sakamáli 3. maí 1908 og breytt
dómi í þvi tnáli, er ákærði hafði
dærnt i héraði. Hefir ákærði í þessu
sambandi, meðal annars, komist svo
að orði, að hann þykist að óverð-
skulduðu hafa orðið fyrir aðkasti frá
yfirdóminum síðustu árin, að sig
hafi grunað að hann væri persona
ingrata, og fengið fulla vissu fyrir
að svo væri, að sig hafi furðað mjög
á nefndum landsyfirdómi, er gerði
bæði að stikla sem varlegast á mis-
gerðum sakbornings, og áfellast sig
um orð, er landsyfirréttur hafði dæmt
i sekt fyrir, sem ósæmandi rithátt,
segir ákærði, að engum skynbærum
manni muni koma til hugar að telja
þau, út af fyrir sig, ósæmandi rit-
hátt.
Með nefndu skjali lagði ákærði
ennfremur fram i yfirréttinum blaðið
»Þjóðólf« 26. mai 190S, en i þessu
blaði er gagnrýndur dómur, er lands-
yfirréttur hafði kveðið upp 22. ágúst
1904, og átti ekkert skylt við mál
ákærðs, sem fyr er nefnt, og er í
blaði þessu farið ýmsum óvirðingar-
orðum sérstaklega um einn yfirdóm-
arann. Bætir ákærður í fyrgreindu
réttarskjali sínu 25. júní f. á. við
þeirri útlistun frá sjálfum sér í um-
mælum greinar sinnar, að þar sé
dróttað meinsæri að háyfirdómaran-
um (þ. e. þá settum háyfirdómara)
svo berlega, að ekkert barnið fær
misskilið.
Loks hefir ákærður í sama máli
látið leggja fram í yfirdómi athuga-
semdir, er hann hafði ritað 30. júni
1911 og birt á prenti við dóm, er
landsyfirréttur hafði kveðið upp 8.
maí 1911. Er í athugasemdum þessum
meðal annars komist svo að orði
um ályktun yfirréttar í málinu: »En
út frá því ætti að mega ganga, að
yfird. hafi ekki athugað hve ósvífin
hún er í garð heilbrigðisnefndar* ...
»A hún (þ. e. heilbrigðisnefnd) vis-
vitandi að hafa drýgt lagabrot, sýnt
hreinan og beinan fantaskap*. —
»T. d. mundi jafnvel yfird. ekki
hafa kunnað við slíkan haug hjá
flaggstönginni á stjórnarráðsbletti —
nema svo sé, að alt sé gott handa
rakkarapakkinu á ísaf. og þar megi
alt fljóta i skit og haugum« — —
»með því hefir yfird. vaðið inn á
starfsvið umboðsvaldsins*. »Dróttar
yfird. því að heilbrigðisnefnd, að
hún annaðhvort hafi vottað það sem
hún ekki vissi og ekki hafði athug-
að, eða hreint og beint logið því
upp«.
í yfirréttardómnum 8. mai ’n verð-
ur ekki fundið neitt, er gefi ákærðum
tilefni til þessara ummæla, né heldur
er neitt það fram komið i máli þessu,
er bendi til þess, að yfirrétturinn,
sem slíkur,eða einstakir dómarar hans,
hafi gefið ákærða nokkra slíka átyllu
tilaðvíðhafa orð þau og ummæli, sem
að framan eru tilgreind, og öll eru
móðgandi og meiðandi.
Eins og sagt hefir verið, hefir á-
kærði viðhaft hin móðgandi og meið-
andi ummæli út af embættisverkum
yfirréttar og sett þau fram í skjöl-
um, sem hann hefir látið leggja fram
á sína ábyrgð í máli, er flutt var
fyrir yfirdómi, og ’er þvi afbrot á-
kærða af héraðsdómi réttilega heim-
fært undir 102. grein hinna almennu
hegningarlaga.
Því dcemist rétt vera:
Akærði, Magnús Torfason sýslu-
maður í ísafjarðarsýslu og bæjarfó-
geti á ísafirði, greiði 400 kr. sekt i
landssjóð; en sé sektin ekki öll
greidd í ákveðinn tíma, sæti hann
90 daga einf. fangelsi. Svo ber
honum og að greiða allan kostnað
sakarinnar bæði í héraði og fyrir
yfirdómi, þar með talin málaflutn-
ingslaun til sækjanda og verjanda-
fyrir yfirdómi, yfirréttarmálflutn-
ingsmannanna O. Gíslasonar og
M. Sigurðssonar, 15 kr. til hvors
þeirra.
Dóminum ber að fullnægja innan
8 vikna frá löglegri birtingu hans,
að viðlagðri atför að lögum.
Yfirdómurinn hefir ekki dæmt M.
T. fyrir þau orð, sem víðfrægust eru
orðin af ummælum hans um yfirrétt-
inn reglulega: Guði sé loj, að til er
hœstiréttur!
Menn spá því, að M. T. fylgi
þesum orðum — og áfrýi.
4°|0 til málamynda,
Annar forstjóri umboðsverzlunar
þeirrar hér, sem á sínum tima fekk
Ad. Trier & Goldschmidt til að gefa
út farmreikninga með hækkuðu verði
til málamynda, hefir leita'st við í
bréfi til »ísafoldar«, sem birtist í blað-
inu 15. nóv., að sletta saur á mig
út af marg umræddu bréfi minu til
blaðsins. — Eg ætla mér ekki að
fara í ritdeilur við mann, sem ekki
gætir velsæmis í rithætti, og hr.
Hendriksen skal heldur eigi takast
að leiða athygli manna frá merg máls-
ins með skætingi einum.
Þar sem hr. H. virðist taka bréf
mitt 1. nóv. til verzlunar hans, það,
er prentað er í »ísafold« 15. nóv. i
sambandi við bréf hans, sem ráð-
vendnisvottorð, þá er hann i sann-
leika lítilþægur! Mér gæti aldrei
komið til hugar að gefa þeim manni
vottorð um ráðvendni i verzlunar-
viðskiftum, sem fer til stórkaupmanns,
þótt i annars nafni sé, og biður hann
að gefa út farmreikninga með hækk-
uðu verði til málamynda. En þar
sem firma hr. Hendriksens hefir
höfðað meiðyrðamál gegn mér áður
en þetta bréf hans birtist í »ísafold«,
þá veitist mér kærkomið tækifæri til
að skýra málið um þessa farmreikn-
inga o. fl. með vitnaleiðslu. Eg mun
því eigi fyrir mitt leyti halda áfram
ritdeilum við hann. Eftir gamalli
venju á að vera »þögn meðan rétt-
urinn situr«, en eg mun eigi dylja
»ísafold« úrslitanna, þegar þar að
kemur.
K.höfn, 3. des. 1913.
Þórarinn Tulinius.
Bókfærsla verzlana og
bókfærslulöggjöfin.
Það er gamalt og gott máltæki sem
segir: »Með lögum skal land byggja,
en með ólögum eyða«; engum mun
dyljast að gert er hór ráð fyrir, að þeim
lögum, sem sett eru, sé framfylgt, og
sóu einhver þau lög sett, sem ómögu-
legt er aÖ framfylgja, hvort má þá
ekki með sanni nefna þau ólög?
Ef hór væri um slík lög að ræða,
hvað bókfærslulöggöf lands vors snertir,
þá væri það því skiljanlegt þó þeim
væri illa eða alls ekki framfylgt; en
nú er ekki svo, því þótt bókfærslu-
lögunum só óneitanlega að nokkru
ábótavant, eins og eg vildi leyfa mór
að víkja að síðar, ef tími og ástæður
leyfðu, þá eru þau þó engan veginn
óframkvæmanleg, ef gerð væri gang-
skör að því, að þeir er þau varða, gætu
með hægu móti aflað sór þeirrar þekk-
ingar, er með þarf til að fullnægja
þeim1. En er það þá gert?
Sjálfsagt hafa löggjafar vorir skilið
það til fulls, hve þörfin var brýn, er
þeir tóku sig til og sömdu lög þessi,
og það skilst þeim nú, að ekki er úr
þeirri þörfinni bætt, þótt lögin sóu
samin, ef þau ná ekki að verða að til-
ætluðum notum. Og hverjum er nú
um að kenna,? Um það geta verið
skiftar skoðanir. Sumir munu eflaust
halda því fram, að hér beri kaupmenn
einir sökina, aðrir kenna það verndur-
um laganna, að þeir gæti eigi þessara
laga sem annara, og enn aðrir löggjaf-
x) Mór er þaö kunnugt samkvæmt
fyrirspurnum, er til min hafa komið ut-
an af landi, að ilt er fyrir marga að
afla sór slíkra leiðbeininga, nema með
töluverðum kostnaði, þvl það er eins
með bókfærslu og flest annað verklegt,
að hún lærist ekki af sjálfu sór, svo
vel só.
arvaldinu og felst eg helzt á skoðanir
hinna síðustu, þó eg, eins og eg gat
um fyr, álíti lögin viðunandi eins og
þau eru.
Vil eg nú skýra mál mitt.
Kaupmönnum má ekki e i n um um
kenna, því mér er kunnugt um, að-
mörgum þeirra var og er mjög ábóta-
vant hvað bókfærslu þekkingu snertir,
einkum ef um samstæðilega (systema-
tische) bókfærslu er að ræða, sem án
efa er nanðsynleg við allar stærri verzl-
anir og kaupmensku í stærri stíl, og^
þeir hafa margir hverir ekki haft nokk
ur tæki á því að afla sór þeirrar þekk-
ingar, sem með þarf.
Verndurum laganna má heldur ekkí
um kenna, því þeim er eigi heimilað
að gagnrýna verzlunarbækur, nema sór-
staklega standi á (gjaldþrot eða því
um líkt).
Þá er eg kominn að löggjafarvald-
inu aftur.
Hvað gerirlöggjafarvald annara þjóða,
þegar svo stendur á sem hór 1 Það
sér um að þeim, sem hin nýju lög ná
til, só gert hægt fyrir að afla sór þeirr-
ar þekkingar, er lögin útheimta, jafn-
vel stundum þeim alveg að kostnaðar-
lausu. Þetta gerir löggjafarvaldið með
þeim hætti, að það veitir fó til sór-
staks námsskeiðs fyrir bókfærsluleið-
beinendur, sem flestir eru um leið bók-
færslukennarar við verzlunarskóla lands-
ins og veita skólunum a u k þ e s s
sórstakan styrk í því skyni að þeir
láti kaupmönnum leiðbeiningar í tó
ókeypis.
En hór var og er ekkert gert í þ9ssa
átt — og því er það nú eins og það
er, og verður þangað til eitthvað verð-
ur aðhafst.
Ef verzlanahrun yrði hór svo um
munaði, sem vonandi er, að ekki komi
fyrir — og leitt yrði í Ijós, að bók-
færslunni hefði hór og þar verið í
ýmsu ábótavant, efnahagsskýrsl-
u r þarafleiðandi e n g a r eða r a n g ar,.
gæti það þá ekki orðið samvizkuspurs-
mál hvort hegna ætti hlutaðeigendum
lögum samkvæmt?
Að lokum vil eg leyfa raór að kasta
fram þeim spurningum, hvort ekki só-
ástæða til að ætla, að bókfærslan só
ekki alstaðar svo sem hún ætti að vera,
þegar nýlega hafa orðið kunnar mis-
fellur í bókfærslu einnar aðal peninga-
stofnunar landsins, og — ber ekki að
byrgja brunninn áður en barnið er
dottið ofan í?
Jón Sivertsen.
Þingmenskuframbod.
í síðasta blaði var þess getið, að
Hjalti Jónsson skipstjóri hefði boðið
sig fram til þingmensku í Vestmann-
eyjum.
En í gærkveldi var Isajold símað
um nýtt þingmannsefni þar í
eyjum, sem telja má vlst, að kosn-
ing hljóti. Það er Karl Einarsson
sýslumaður. Hann hefir nú (i gær)
fengið skriflega áskorun frá ijé kjós-
endum í Vestmanneyjum, um að gefa
kost á sér til þingmensku. En rúm-
ir 30 kjósendur að auki taldir hon-
um fylgjandi. Alls eru kjósendur
253, svo að Karl sýslumann mun
mega telja vísan þingmann Vestmann-
eyja á aukaþinginu.
Hæst útsvar
á Stokkseyri er 1312 kr. Það
greiðir kaupfél. Ingólfur. Næstir eru
Jón Jónasson kaupm. með 298 kr.,
Ólafur Arnason framkv.stj. 246 og
Bjarni Grímson verzlunarm. 221 kr.
Júrnbrautarmálið.
Auk greinar Bjarnar frá Grafar-
holti hefir ísafold borist all-ítarleg
grein um það mál, frá Ágústi Helga-
syni í Birtingaholti. Kemur hún í
blaðinu að lokinni grein Björns, sem-
sennilega verður í næsta blaði.