Ísafold - 20.12.1913, Blaðsíða 3
I S A F 0 L D
397
Sælgætisvörur
af öllu tagi eru spursmálslaust ódýrust í verzíun undirritaðs. — T. d.
Át-Chocolade, io teg; Caramellur, 5 teg., Piparmyntur, Brjóstsykur,
GD
£ margskonar; Konfect-Rúsínur 3 teg., frá 55 aura pd. Krakmöndlur
S 2 teg. Valhnetur, Parahnetur, Hezlihnetur, Gráfíkjur, Döðlur,
'■£ Kandiseraðir ávextir, Vínber 2 teg., 55 og 75 aura pd. Epli, 2 teg.,
^ Appelsínur 2 teg., þær iangbeztu í borginni, stk. 6—12 aura o. m.fl.
i B. H. Bjarnason.
^ir=ir=ir=ir=ir=ir=ir=ir>
Jólabaznrsalan
stendur nú sem hæst hjá
Jóni Björnssyni & Co.
Bankastræti 8.
Fjölbreytt úrval fyrir yngri og eldri. Eins og fyrr bezt kaup á
Vefnaðarvörum,
Prjónavörum,
Smávörum.
Veggalmanak fá Yiðskiftamenn meðan endast.
<iF=ir=][=3[=i[=n=ii=jr>
A
i
í
v
Járnbrautarmálið
og minni hlutinn.
I.
Hætt er við, að fáir verði til þess
að gagnrýna »nefndarálit minni hl.
í járnbrautarmálinu«. Það er að vísu
ærið gagnsætt, þótt reykjarkent sé.
En það þarf oft Iítið til að villa at-
hugalitla og nýbreytnis-vantrúaða
menn, og gæti því hugsast, að minni
hl. álitið hefði þau áhrif á nokkra
menn, ef því er ekki mótmælt. Og
þar sem höf. er þingmaður, sýnist
rétt að líta á »orsakirnar« til þess-
arar sérstöðu hans.
Talsmenn járnbrautar austur álíta
hennar þörf, ekki sízt fyrir þá sök,
að torveldi er á því, að sjóleiðin
geti fullnægt samgangnaþörf þorra
héraða, er brautin væri líkleg til að
koma að mestu liði.
Minni hlutinn er brautinni and-
stæður, og telur þá »orsök« fyrsta,
að »á undan öllu öðru i samgöng-
um eigi að ganga, að nota sjóleið-
ina út i œsar*. »Alhægt sumar og
vetur að koma vörum að og frá
Stokkseyri, Eyrarbakka og Vík, ef
hentugnr bátur, 80—ioo smálestir,
er til taks að fara ferðir þangað, ef
veður leyfirt.
Þetta er þá úrlausn þess, hvernig
nota á þarna »sjóleiðina út t cesar«/
Það hlýtur að vera nýtt fyrirkomu-
lag, sem fjárhagsfrömuðurinn Björn
bankastjóri Kristjánsson hefir fundið
upp, til þess að framleiðslan í land-
inu geti aukist og efnahagurinn batn-
að nógu örtl En — því miður —
»hann leiðir alveg hjá sér að taka
það fram«, hvað þetta fyrirkomulag
kostar; hvar þessi »hentugi bátur« á
að liggja, hlaðinn vörum og bíða
byrjar; hvernig fara á að, þegar veð-
ur ekki leyfir vikum eða mánuðum
saman o. s. frv. — til að sýna enn
ljósar fram á, hversu »hentugt« þetta
samgangnafyrirkomulag er, og væn-
legt til »skjótrar« efnahagseflingar
Og fólksfjölgunar í landinu I
B. Kr. heldur því fram, að þessi
tækifærisbiðarbátur og vegirnir, sem
»flestir muni hafa verið ánægðir
með, þegar þeim var sæmílega við
haldið [hvenær], ætti enn að full-
nægja sannri flutningaþörf« þar eystra.
En láðst hefir honum að sýna fram
á, hvað pað viðhald veganna kostar,
er gerir þá góða umferðar alla tíma
árs; hvar hin sanna flutningaþörf er
og hvar hún gœti orðið m. fl. Reynsl-
an sýnir, að flutningaþörfin, að og
frá, er nú pegar meiri en svo, að
núverandi flutningatæki sé viðunan-
leg — og fáum mun skiljast, að »ef
— í/« — báturinn bæti stórum úr
— hvað þá ef framþróunin í við-
skiftalífinu héldi áfram. En til að
kippa öllu aftur á bak, í það horf,
sem var á fyrri bluta 19. aldar, mun
þurfa sterkara afl en »álit« minni
hl. í járnbrautarmálinu. —
Önnur »orsökin« til mótstöðu
minni hl. gegn málinu er »fátækt
landsmanna«. Sökum þess, hve örð-
ugt er að draga rökrétta hugsun út
úr orðum höf. um þetta, verður að
taka þau upp hér:
Eg tel efnahag þjóðarinnar þannig,
að hún fyrst og fremst þurfi að efl-
ast að efnum og framleiðslu áður en
hún fer að afla sér þeirra þæginda,
er slík járnbraut getur veitt. Eg segi
pceginda, því meira getur járnbraut
ekki veitt en þægindi í landi, sem
að visu gceti framleitt mikið, en sem
ekki getur gert það vegna almennrar
fátcektar. Óg eg fullyrði, að járn-
brautin geti ekki út af fyrir sig
aukið framleiðsluna, heldur vaxandi
efni alment og aukið veltufé bankanna.
Þessi 2 skilyrði verða því að upp-
fyllast, að mínu áliti, áður en farið
er að leggja járnbraut.
Hver eru þau pœgindi, er járnbraut
getur veitt? Minni hl. er það víst
ekki »enn orðið ljóst«. Á henni má
alla tíma árs flytja menn, fénað og
alls konar vörur í stærri heildum, á
skemmri tíma og tryggari hátt en
með nokkru öðruenntíðkanlegu flutn-
ingatæki. Timi vinst, vinna, áhalda-
slit og vöruhnjask sparast, markað-
urinn eins og færist nær, stundvisi
lærist, viðskifti ganga greiðara o. s.
frv.; en alt þetta eykur framleiðsl-
una og bcetir efnahaginu flestu öðru
fremur.
Það yrði oflangt mál, og ótæm-
andi, að tilfæra dæmi um þetta, enda
er það flestum meðalgreiudum mönn-
um, og öllum sönnum viðskiftafræð-
ingum, auðskilið.
Fullyrðing sú, »að járnbraut út af
fyrir sig geti ekki aukið framleiðsl
una« (eins og ritningin, lesin í mál-
ið, hljóðar), er kynleg; því hið sama
má segja um öll samgangnatæki.
Skip, vegir, brýr, póstar, hraðskeyta-
færi o. s. frv. — getur þetta »út af
fyrir sig« bætt hag þjóðanna ? Nei;
en notkun þessara hluta gerir það,
og öllu öðru þess konar fremur notk-
un hins fullkomnasta: járnbrautanna.
Hvernig hugsar höf. sér að efni
geti vaxið alment áður en meðul til
þess eru fengin ? Og hvað stoðar
að »auka veltufé bankanna«, ef ekki
er jafnframt hugsað fyrir og unmð
að því, að efnahagurinn geti blómg-
ast svo, að þetta veltufé komi að
notum ? Eða eiga bankarnir (a. m.
k. Landsbankinn) að fara að gefa
»fátæklingunum« (almenningi) féð ?
Ný kenning væri það. En þessa
hugsun hafa orð minnihl vakið hjá
karlinum, sem raulaði fyrir munni
sér:
Þjóðin óttast þarf ei mát
þegar fengið hefir
tækifæris-biðarbát
og bankinn nægtir gefur.
Járnbrautarlagning með hyggilegu
fyrirkomulagi, meðal annars innlend
eign og rekstur, væri líkleg til að
verða á sínu svæði öfiugasta meðalið
til að uppfylla þau »2 skilyrði«, sem
minnihl. vill fá uppfylt, áður en hún
er lögð I Þetta sanna dæmi af öll-
um samgöngubótum, sem gerðar hafa
verið hér, sem annarstaðar.
Minnihl. tekur, og ætlar að nota
sér í vil, dæmi af nokkrum jörðum
i grend við Reykjavík, er vel standa
að vígi með samgöngur og mark-
aðsnálægð, og segir síðan:
Þrátt fyrir það berjast bændur þess-
ara jarða í bökkum, og hafa ekkert
afl á að rækta jörðina að neinum
mun fram yfir það, sem fyrirrenn-
arar þeirra gerðu.
Eg sé litla breytingu á þeim jörð-
um þau 30 ár, sem eg hefi verið í
Reykjavik. Og líkt mætti segja um
fleiri jarðir í nánd við þessa 3 vegi.
Jarðir þær, sem B. Kr. tekur dæmi
af, eru:
1. Kópavogur, þjóðjörð. Land er
þar litið og hrjóstugt, tún hart, og
að mestum hluta snögglent, liggur
undir áföllum af sjávarbroti, útslægjur
engar nema lítill mýrarblettur, sem
áður var notaður sem beitiland. —
Fyrir 30 árum var þar engin grip-
held girðing, túnið að mestu i órækt,
öll hús regluleg greni (torfkofar) og
engar jarðabætur. Fénaður 2—3 kýr
og örfáar (20—30) kindur. Nú er
þar: Bærinn fluttur (var nærri brot-
inn í sjóinn) og bygt myndarlegt í-
búðarhús, hlaða, fjós og áburðarhús,
alt úr steini og járnþakin ; ennfrem-
ur nýbygt fjárhús. Mikið er nú
sléttað i túni, það stækkað og al-
girt vir, einnig mýrin og hagarnir
að nokkru. Þar eru nú haldnar 7
kýr, og kindur fleiri en áður. Hjón-
in, sem eru barnlaus, hafa mentað
vel fósturbörn sín.
2. Bústaðir, eign Reykjavíkurbæjar.
Þar er hin mesta örtröð og ágang-
ur á land, tún og engjar. Fyrir 30
árum var túnið alt þýft og grýtt
mjög, ónýtir grjótgarðabálkar að
nokkru um túnið. Hús öll hin au-
virðilegustu greni. Ekkert gert að
jarðabótum, fénaður 3 kýr og um
50 kindur. Engu kostað til ment-
unar barnanna, fremur en þá var
títt Nú er þar ibúðarhús úr timbri,
myndarleg hlaða með járnþaki, og
flest önnur hús í betra lagi en áð
ur. Túnið að mestu slétt og mikið
aukið. Tún og engi girt, og næst-
um alt beitiland ; nú haldnar 5—6
kýr og sauðfé miklu fleira en áður.
Börn sín hefir bóndinn kostað til
náms á skólum og námsskeiðum o.
s. frv. Þrátt fyrir heilsubrest mik-
inn (bóndans o. fl.) má þar nú heita
blómabú.
3. Ártún. Það er landlítið og
gæðasnautt smábýli, síðan það misti
veiði i ánum. Eign Reykjavíkur. —
Fyrir 30 árum var það hið aumasta
greni, og engin mannvirki í not-
hæfu standi. Heyskapur varla fyrir
1 kú og 20 kindur. Eins og ann
ars var þá títt um smábýlaábúendur
hér, varð að nota vinnu annarsstað-
ar (sjávar o. fl.) til þess að lifa af,
auk hins litla afreksturs jarðarinnar.
Nú er þar vandað íbúðarhús, skemma,
áburðarhús. safnþró, vatnsgeymir, alt
úr steinsteypu; en hlaða. fjós og
hesthús úr timbri, öll járnþakin, og
myndarleg fjárhús. Tún og engi
algirt og mikill hluti beitilands, —
Haldnar 4—5 kýr og kindur fleiri
en áður. Jarðabótavinna siðastliðin
15 ár: Túnasléttur 2418 fer. faðm.,
girðingar 1284 f.fm., dagsv. 424. —
Börn sín (ung enn) hefir bóndi ým-
ist kostað í skóla annarsstaðar, eða
haldið kennara.
4. Arbcer, eign Rvíkur. Fyrir 30
árum var þar líkt ástatt og með Bú-
staði. Þar fór alt í traðk af um-
ferð, og húsakynni öll hin lítilfjör-
legustu. Túnið þýft og grýtt, fóðr-
aði 3 kýr. Nokkrar kindur haldnar,
mest á útbeit. — Nú: reisulegur
bær í 2 húsum, með mörgum og
rúmgóðum herbergjum (loftbygging-
ar) grjót að mestu í veggjunum,
timburstafnar, og alt járnþakið. —
Myndarleg hlaða, fjós með hænsna-
lofti, fjárhús og hesthús veruleg o.fl.
Túnið nú mikið til slétt, algirt, og
sömul. mýrin beggja vegna þess, sem
áður varð að engu liði, en eru nú
aðal útslæjur. Siðastl. 15 ár sléttað
3993 fer.faðm., girt 970 f.fm.; dags-
verk 562. Síðustu árin, hin fram-
kvæmdarríkustu, heflr búið þar ekkja,
góðgjörðasöm mjög. Dætur sínar
hefir hún kostað í skólum og við
fl. nám. Fénaður: 4—5 kýr og fé
fleira en áður, ætíð vel alið.
5. Gröf, oftast í sjálfsábúð. Land-
stór beitarjörð, slægnalítil. Fyrir 30
árum var þar loftbær, og var mann-
gengt undir sperrukverk uppi, naum-
ast undir bita niðri, alt torfhús; —
engar jarðabætur, engin girðing neins-
staöar, ekkert kostað til mentunar;
haldnar 3—4 kýr og 2—300 fjár.
Nú er þar: Bærinn fluttur og hinn
gamli útsléttaður að mestu; bygt
íbúðarhús úr steinsteypu, eitt hið
verulegasta til sveita, mjög vandað;
2 hlöður; fénaðarhús öll undir járn-
þaki og grjótveggir að mestu. Túnið
aukið um rúmar 6 dagsl., og ekki
eftir nema greiðfært þýfi í hinu
gamla. Lokræsi mikil og talsvert
opinna skurða í slægjumýrum. Síðast-
liðin 15 ár sléttað 8817 fer.faðm.,
girt n6ofm.;dv. 1017. Akbrautir til
allra slægjubletta o. fl. — Oft hefir
þar verið haldinn barnaskóli, sem
fæstum mun reynast tekjugrein í
sveit, og bóndinn hefir kostað börn
sín á skólum og námsskeiðum inn-
an lands og utan. — Haldnar hafa
nú verið alt 9 kýr og sauðfé líkt
og áður. Þar eru 2 nýlega bygð
afbýli, með miklum ótöldum mann-
virkjum.
6. Keldur, oftast í sjálfsábúð. Fyrir
30 árum var þar tún að mestu þýft,
engin girðing, engin hlaða, fremur
en á hinum jörðunum, né aðrar
jarðabætur. Engu kostað til ment-
unar o. s. frv. Nú er þar miklu
verulegri bær, járnþakinn. 2 hlöð-
ur hafa verið bygðar. Tún orðin að
mestu slétt og algirt. Síðastliðin 15
ár sléttað 2979 fer.faðm., girt 988
fm., dv. 371. Haldnar 5—7 kýr
og fé líkt og áður. Sá, er mikið af
þessum tíma bjó þar, (flutti fyrir 4
árum), hélt ýmist kennara eða kost-
aði börn sín til náms annarstaðar.
Á öllum þessum jörðum hefir
garðyrkja aukist margfaldlega, alt að
20-falt við það sem var fyrir 30
árum. — Alt þetta er sannanlegt
með opinberum skýrslum eða vitnis-
burðum kunnugra manna.
Það má vera sljóskygn maður,
sem litla breyting sér á jörðum þess-
nm á síðastliðnum 30 árum. En þá
miklu breytingu til bóta, sem orðin
er, má að mestu leyti þakka bcettum
samgöngum og markaði.
»Og líkt mætti segja um flestall-
ar jarðir í nánd við þessa 3 vegi«,
og í nánd við vegina annarstaðar á
landinu — og það þessa ófullkomnu
akvegi. Dæmið einmitt sannar hið
gagnstceða við það, sem minnihlutinn
ætlaðist til.
Auðmenn geta ábúendurfyrnefndra
jarða ekki talist. En bezta sönnun-
in fyrir því, hve mikið oft má leysa
úr læðing með þeim þægindum, að
hafa góðar samgöngur og markað,
er það, að þessir bjargálnamenn hafa
getað framkvæmt slíkar umbætur og
aukið húin á ekki kostameiri býlum
en þessum. Þetta er það, sem járn-
brautarmeðmælendurnir sjá, og þeir
v:ta, að bezta meðalið (járnbraut)
hlýtur að vera mest og »skjótast«.
Satt er það, að þessir næstu bú-
endur við Rvík mundu járnbrautar
lítil bein not hafa, og máske frernur
hitt. En eg býst ekki við, að þeir
séu svo síngjarnir, að vilja fyrir það
bægja öðrum frá að njóta sömu
»þæginda«, sem þeir hafa orðið að-
njótandi. Og ekki þurfa þeir að
óttast mjólkurmarkaðsleysið, eftir út-
reikningi B. Kr. — Þar, eins og
víðar í þessu minnihl.-áliti, »rekur
sig eitt á annars horn« . . .
Þriðja orsökin er bygð á sama
»reyknum« sem hinar. Það á ekki
að vera fært að bæta samgöngurnar
með járnbraut sökum þess, að »efni
vanti til að koma skjótri ræktun í
framkvæmd«, og að fólki muni ekki
fjölga ört fyrir járnbrautina. Virðist
er talsímanúmerið að verzlun Jóns Zoéga Bankastræti 14. Heiðruðu konurl
gleymið ekki sjálfs yðar vegna, að hringja þetta númer upp, panta hin
ekta góðu hveiti, sem eg hefi fengið með e/s. »Kong Helge«, sultutau,
rúsínur, og yfir höfuð alt sem til jólabökunar þarf.
Oft getr sér í litlu lof (Hávamái).
lentugri Jólagj afir getur hvergi að líta en í verzlim
Árna Eiríkssonar
Austurstræti 6.
Jólabazarinn er sá fjölskrúðugasti i bænum.
Vefnaðar- og Prjónavðrur og margt annað hentugt til gjaia á
jólum og nýári.
Komið að kaupa fyrri hluta tlags á mánudag og þriðjudag.
Á kvöldin er oftast blind ös.